به جمع مشترکان مگیران بپیوندید!

تنها با پرداخت 70 هزارتومان حق اشتراک سالانه به متن مقالات دسترسی داشته باشید و 100 مقاله را بدون هزینه دیگری دریافت کنید.

برای پرداخت حق اشتراک اگر عضو هستید وارد شوید در غیر این صورت حساب کاربری جدید ایجاد کنید

عضویت
جستجوی مطالب مجلات
ردیف ۱۰-۱ از ۷۱۲۳ عنوان مطلب
|
  • علی قدردان قراملکی *

    بررسی فلسفه جدایی «اشعری» از مکتب پیشین خود «معتزله» ، از مسائل تاریخی کلامی و امروزه جزو مسائل فلسفه های مضاف است که در بین متکلمان اهمیت دارد. نویسنده در این مقاله ضمن تفکیک موضوع در دو مقام «فلسفه کناره گیری اشعری از معتزله» و «فلسفه تاسیس مکتب اشاعره» ، به بررسی علل این دو محور پرداخته است. در مقاله حاضر، فلسفه تاسیس مکتب اشاعره در دو فلسفه سلبی و اثباتی مورد بحث قرار می گیرد. در فلسفه سلبی عوامل موثر در کناره گیری به دو قسم «معرفتی = دلیل گرایانه» و «غیرمعرفتی = علت گرایانه» تقسیم شده است. ادله معرفتی (کاستی های معرفتی مکتب اعتزال و جلوگیری از شیوع عقاید افراطی اهل حدیث) نسبت به علل غیرمعرفتی (دستور پیامبر در عالم رویا، تغییر حاکمیت و دنیاطلبی) نقش موثرتری داشته است. در بحث فلسفه اثباتی دو عامل: جمع رویکرد عقلی و نقلی (معتزله و اهل حدیث) و رقابت با ابوهاشم برای تصدی ریاست مکتب اعتزال، مورد تحلیل قرار می گیرد.

    کلید واژگان: اشعری, اشاعره, معتزله, فلسفه های مضاف, علل معرفتی و غیرمعرفتی
    Ali Qadrdan Qaramaleki

    Examination of the reasons of the separation of al-Ash’ari from his previous school, the Mu’tazilah, is one of the historical Kalami issues and nowadays is one of the important philosophical and controversial issues between the theologians. By distinguishing two stances of “the reasons of the al-Ash’ari’s separation of the Mu’tazilah” and “the reasons of the foundation of the Asha’rah school”, the author in this article examines the causes of these two axes. In the present article, the reasons of the foundation of the Asha’irah school are discussed in two negative and positive aspects. In the negative reasons, the influential factors in the Ash’ari withdrawal of the Mu’tazilah are divided into two kinds of “epistemological-reasoning” and “non-epistemological-causal”. The epistemological reasons (the epistemological shortcomings of the Mu’tazilite school and preventing the Ahl ul-Hadith extremist beliefs) are of more impressive role than the non-epistemological causes (the Prophet command in dream, changing the government and ambition). In the positive reasons, two factors have been analyzed: joining together the rational and narrative approaches (the Mu’tazilah and Ahl ul-Hadith) and rivalry with Abu Hashim for gaining the presidency of the Mu’tazilite school.

    Keywords: Ash’ari, Asha’irah, the Mu’tazilah, second order philosophies, epistemological reasons, non-epistemological reasons
  • کاظم دزفولیان، اطهر تجلی اردکانی
    مکتب اعتزال از فرقه های کلامی عقل گرایی است که دیدگاه های متکلمانش به آرای شیعه و از جمله اسماعیله بسیار نزدیک است. از سوی دیگر آثار حکیم ناصرخسرو، متکلم برجسته اسماعیلی، عرصه بیان اندیشه های اسماعیلی است که از رهگذر مقایسه آثار او و معتزله می توان به شباهت ها و اختلاف های این دو نحله فکری دست یافت. بحث های مشترک میان اکثر متکلمان عبارت است از: صفات حق، رؤیت خداوند، کلام خدا، آفرینش، عدل، جبر و اختیار. در این مقاله سعی می شود ضمن بررسی دیدگاه های ناصرخسرو و معتزله نقاط اختلاف و اشتراک دو مکتب اعتزال و اسماعیلی نمایانده شود.
    کلید واژگان: معتزله, ناصر خسرو, صفات خدا, آفرینش, عدل, جبر و اختیار
  • زینب شمس*، راضیه سادات میرزاده
    دکتر نصر حامد ابوزید، متفکر مصری است که همواره به عنوان یک چهره نومعتزلی قلمداد می شود، اخیرا برخی محققان از ترکیبی بودن نظرات وی نتیجه گرفته اند که ایشان روش منحصر به خود را داشته که محصور به هیچ جریانی نیست و یا تنها با اتکاء بر یک نظریه ابوزید، پیوند وی با نومعتزله را مورد تردید قرار داده اند. نوشتار حاضر، با نگاهی جامع به روش تحلیلی-تطبیقی درصدد ارزیابی صحت انتساب ابوزید به مکتب اعتزال قدیم و جدید است، بدین منظور ابتدا نظریات ایشان را در چند مبحث (فارغ از ارزیابی و نقد) بیان نموده و سپس با معتزله و نومعتزله مقایسه شده است. ضمن اذعان به تفاوت های معتزله با نومعتزله، مشخص شد دیدگاه های ابوزید به رغم رویکرد عقل گرایانه اش، در مواردی با معتزلیان قدیم تفاوت دارد و در موارد متعددی مشابه نومعتزلیان است، لذا همسویی ابوزید با مکتب اعتزال غیرقابل انکار است، اختلاف نظریات وی با معتزلیان قدیم و کثرت مشابهت آرایش با نومعتزلیان، قرابت آراء او با نومعتزلیان را نتیجه می دهد.
    کلید واژگان: مکتب تفسیری, نصر حامد ابوزید, معتزله, خلق قرآن, تاریخمندی قرآن, وحی, اعجاز
    Zeinab Shams *, Razieh Sadat Mirzadeh
    Dr.Abu Zayd is an Egyptian scientist who has always been known as a new Mu'tazilite. The present article, which has been done analytically-comparatively and with library resources, seeks to assess the correctness of his attribution to the interpretive school of thought of the Etzal (old and new Mu'tazilites). Therefore, first, his views were expressed on several topics (without evaluation and criticism) and then briefly compared with the old and new Mu'tazilites. It turned out that many patterns have influenced Abu Zayd's ideas. His view, despite his rationalist approach to conflict resolution, in some cases is different from the old Mu'tazilites, such as: adherence to the five principles of the Mu'tazilites, the reasons for believing in the existence of the Qur'an, denying the previous existence of the Qur'an in the Preserved Tablet, observing the rules in interpretation. And in many respects is similar to the neo-Mu'tazilites, Such as: emphasizing the literary aspect of the miracle of the Qur'an, humanizing the words of the Qur'an, knowing the history of the Qur'anic rules, not knowing the Qur'anic concepts that indicate the beliefs of the people of the age of revelation. Acknowledging the differences between the Mu'tazilites and the old and the new. The differences between Abu Zayd's approach and the old Mu'tazilites, in addition to the many similarities between his views and those of the new Mu'tazilites, with the approval of experts, show that his ideas are close to the new Mu'tazilites. Therefore, the opinion of recent researchers, which is often obtained from the study of only one topic, is not correct.
    Keywords: School of Interpretation, Nasr Hamed Abu Zayd, Mu'tazilites, historicity of the Qur'an
  • محمدتقی شاکر*، عبدالهادی اعتصامی
    در این مقاله، بازیابی مولفه های اساسی حاکمیت سیاسی از نگاه مکتب اعتزال با محوریت دیدگاه قاضی عبدالجبار بررسی می شود. براین اساس سعی شده با رویکرد توصیفی ‐ تحلیلی از داده های مطالعاتی به روش کتابخانه ای، ریشه های اندیشه حاکمیت سیاسی از نگاه مکتب اعتزال با وجود تفاوت و قرائت های شکل گرفته در این مکتب از حکومت و جایگاه حاکم را ارائه دهد. افزون بر این، به مسئله ویژگی های لازم در حاکم و مبانی آن و همچنین موضوع عصمت در اندیشه اعتزال پرداخته است. طرح تفکیک امامت فراتر و فروتر و گرایش معتزله بغداد به لزوم امامت فراتر، یکی از جهش های تفکر در اندیشه اعتزال در میان اهل سنت به شمار می آید. در انگاره اعتزال راه دست یابی به امام از شیوه انتخاب، الگو می پذیرد و از آن رو که احتمال خطا در رفتار حاکم جامعه مطرح است، شرایطی برای چگونگی امربه معروف و نهی ازمنکر به تناسب مراتب آن، در منظومه فکری معتزلیان تبیین شده است. نتایج بازشناسی انگاره های معتزلیان در تبیین مولفه ها و ویژگی های حاکمیت در تحلیل نقادانه میزان پایبندی این جریان به شعار عقلانیت در سنجش مسائل حوزه امامت نقش نمایی می کند. اهمیت این امر با توجه به اندیشه غالب این تفکر در قرن های نخست تاریخ اندیشه اسلامی و نوع واکنش ها به روش و رویکرد اعتزال آشکار می باشد.
    کلید واژگان: اعتزال, امامت, انتخاب, عزل و کلام سیاسی
    Mohammadtaghi Shaker *, Abdolhadi Etesami
    The present paper tries to review the basic components of political sovereignty from the viewpoint of the school of Separationism based on Qazi Abd al-Jabbar's point of view. Therefore, it's been tried, using an analytic-descriptive approach to the data collected by library method, to look at the roots of the thought of political sovereignty and to present the view of the school of Separationism, in spite of the different interpretations in this school, to government and the position of the ruler. Besides, the issue of the necessary features of the ruler and its principles and also the issue of inerrancy in the thought of Separationism are dealt with. The plan of separating higher and lower Imamate and the inclination of Mutazilites of Baghdad to the necessity of higher Imamate is one of the leaps of thought in the schools in Separationism among Sunnis. In the idea of Separationism, the way to access Imam takes sample from the method of selection, and since there is the possibility of error in the behavior of the ruler of the society, some conditions for enjoining the good and forbidding the evil in proportion to its levels are explained in intellectual system of Mutazilites. The results of recognizing the ideas of Mutazilites play a role in explaining the components and features of sovereignty in the critical analysis of the degree of loyalty of this movement to the slogan of rationality and the importance of this issue is clear regarding the idea of the dominance of this thought in the early centuries of the history of the Islamic thought and the different kinds of reactions to the method and approach of Separationism.
    Keywords: Separationism, Immamate, Selection, Separation, Political Theology
  • ابراهیم باوفا
    حکومت خوارزمشاهیان (49-618 ق) از جمله دولتهای ترکتبار بود که در دوران ضعف و تجزیه حکومت سلاجقه، در خوارزم شکل گرفت. این سلسله، نظر به اتخاذ سیاست حمایت از معتزله و شیعه، فرصت تاریخی و بستر مناسبی برای مکتب اعتزال و علویان در خوارزم خاصه برای نفوذ آنان در ساختار قدرت و مناصب اداری و تشکیلات دیوانی فراهم کرد. در این مقاله کوشش شده، مقاصد سیاسی دولت خوارزمشاهیان بازبینی شود تا بر مبنای آن نقش سلاطین خوارزمشاهی در ایجاد زمینه های لازم برای رشد جریان های فکری و عنایت ویژه آنان به عقاید معتزله و حمایت از علویان و شیعیان در برابر عباسیان در این سامان شناسایی شود.
    کلید واژگان: خوارزم, خوارزمشاهیان, عباسیان, معتزله, علویان
    Khwarazm-Shahs (491-618 A.H.) who were of Turkish origin, established a state in Khwarazm during Seljuk's declination and fragmentation. This dynasty, regarding their adoption of a theological and religious policy to protect Shiites and Mu‘tazilites, created a
    historical opportunity and an appropriate background for the development of their doctrines in Khwarazm, and particularly their infiltration of Khwarazm -Shahs’ power system, administrative positions and chancellor establishments. Examining Khwarazm -
    Shahs’ political intentions, this article is to recognize the role of the kings of this dynasty in creating necessary backgrounds for the development of intellectual courses, and also their special attention to Mu‘tazilits’ beliefs and their protection of Shiites and Alawids against Abbasids. (F.S.)
    Keywords: Khwarazm, Khwarazm, Shahs, Abbasids, Mutazilites, Alawids
  • جعفر سبحانی
    شیخ اشعری در سن چهل سالگی از مکتب اعتزال دوری جسته و به مکتب اهل حدیث پیوسته است. وی تبری خود از معتزله را در مسجد جامع بصره در سال 305 ق اعلام نمود. در عین حال او تمام عقاید اهل حدیث و در پیشاپیش آنان احمد ابن حنبل را نپذیرفت، بلکه در برخی موارد مانند صفات خبری، نسبت افعال انسان به خدا، و وصف تکلم، تعدیل و تصرف نمود. از همین جهت اهل حدیث او را نپذیرفته اند. از سوی دیگر تعدیل و یا تصرف اشعری در مسائل سه گانه پیامدی جز اجمال و لغزگویی نداشته است.
    کلید واژگان: صفات خبری, نفی کیفیت, کسب, کلام نفسی
    Jafar Subhani
    Shaykh al-Ash’ari withdrew from the school of I’tizal and joined the school of traditionalists when he was forty years old and announced his aversion to Mu’tazelids in the Jami’ musque of Basra in 305 H. Nonetheless he did not accept all the beliefs of traditionalists even Ahmad bin Hanbal who consider to be their leader but modified and changed some ideas like: 1- informative Divine Attributes 2- relation of human’s acts to God 3- attribute of Speaking; consequently, traditionalists did not accepted him while none of the three changes or modifications resulted but to puzzlement and ambiguousness.
    Keywords: informative Divine Attributes, negation of quality, (theory of) earning, speech of the soul
  • نهله غروی نایینی، عبدالله میراحمدی سلوکرویی
    مسلمانان پس از رحلت رسول اعظم(صلی الله علیه وآله) و با توسعه سرزمین های اسلامی، به فرقه های گوناگون تقسیم شدند و به تدریج انحرافاتی در عقاید آنها پدیدار شد. ائمه(علیهم السلام) که جانشینان رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در میان امت اسلامی هستند، به مقابله با این انحرافات پرداختند و در زمان های مناسب، عقاید نادرست ایشان را بیان فرموده، مطلب حق را ادا می کردند. امام رضا(علیه السلام)که در دوران خلافت مامون (از طرفداران مکتب اعتزال) در پایتخت زندگی می کردند، با فرقه های مختلف مواجه بودند; از جمله آنها فرقه های واقفیه، غلات، متصوفه، معتزله، مجبره و مفوضه بودند که این مقاله به بیان شیوه مقابله آن حضرت با این فرقه ها پرداخته است.
    کلید واژگان: فرقه های کج اندیش, روش مواجهه امام رضا (ع), غلات, واقفیه, معتزله, متصوفه, مفوضه
    By Dr Nehleh Gharavi Nā'Ini, 'Abdullah Mir-Ahmadi Solokrowi
    After Prophet Mohammad's departure from this world, and by the territorial expansion of Islamic society, various deviant sects appeared among Muslims. Shiite Imams, as the Prophet's successors, devoted their lives to spreading righteous beliefs, and combating deviations among Muslims. Imam Redhā, who lived in the capital during the reign of the Caliph Mamoon, an advocate of the Mutazilah, was confronted with a variety of deviant sects including the Shiite Extremists (Qolāt), the Mutazilah, the Wāqefiyya, the Sufis, and the Mofawwadha. In this paper, the ways in which the Imam dealt with such sects is considered.
  • سیمین ولوی *
    یکی ازکاربرد هایی که برای عقل نزد معتزله درتفسیر قرآن رایج است، عقل به معنای قوه ی تاویل بخشی به ظواهر آیات است؛ زمخشری که از پیشوایان مکتب اعتزال بود و نسبت به عقاید اعتزالی خود تعصب داشت، سعی کرد به دفاع از آموزه های خود برآید و در پرتو نور عقل، با تکیه براصول عقلی و منطقی و با درک عمیق مباحث علوم بلاغی، تفسیری با رویکردی کلامی، ادبی -بلاغی بنگارد و آیاتی را که با اصول معتزله مخالف است تاویل کند. او تشبی هات قرآنی را نوعا تمثیل دانسته است زیرا تمثیل نیازمند تآویل است و توانسته است بر این اساس بسیاری از آیات از جمله آیاتی را که اضلال، و طبع، و اغواء، و امثال آن را به خدا نسبت می دهد، تاویل کند. به عقیده وی، تمثیل، علاوه بر امور محقق، در مفروضات و متخیلات ذهنی نیز صورت می گیرد. او تخییل را نیز در تاویل آیات قرآن به ویژه متشابهات بسیار مهم وسودمند دانسته واز آن در تفسیر و تاویل آیات، به خوبی بهره برداری کرده است. عقل گرایی او در تفسیر و تاویل آیات دارای کنایه نیز سبب شده است که بیان کند در کنایه معنایی خلاف معنای ظاهری جمله قصد می شود بدون آنکه نسبت به مفردات جمله حقیقت یا مجاز اعتبار گردد.
    کلید واژگان: عقل گرایی, زمخشری, تفسیر اعتزالی قرآن, تفسیر کشاف
  • علی کربلایی پازوکی*، زینت نوروزی

    یکی از موضوعات مهم قرآنی مسئله هدایت و ضلالت است؛ در این رابطه، قرآن در مواردی هدایت و ضلالت را به خدا نسبت می دهد و درآیاتی نیز بر اراده و اختیار انسان در هدایت و ضلالتش تاکید دارد. چه رابطه ای بین هدایت و ضلالت الهی و نقش افعال اختیاری و ارادهانسان از منظر قرآن وجود دارد؟ این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی به بررسی آیات هدایت و ضلالت در قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر« المیزان» ، فخررازی در تفسیر مفاتیح الغیب و زمخشری در تفسیر کشاف  می پردازد. هدف این پژوهش، یافتن رابطه ای معنادار بین هدایت و ضلالت الهی است که از ظاهر  برخی ازآیات قرآن فهمیده می شود و نیز نقش اختیار و اراده انسان در این موضوع که از بعضی آیات دیگر استنباط می شود.  علامه طباطبایی هدایت ابتدایی و توفیقی را به اراده الهی و ضلالت ابتدایی را به اراده انسانی و ضلالت کیفری را نوعی مجازات الهی می داند؛ فخر رازی با پذیرش مسلک جبرگرایانه، خداوند را خالق همه چیز از جمله هدایت و ضلالت بیان کرده است و زمخشری، براساس مکتب اعتزال، استناد هدایت و ضلالت در آیات قرآن به خداوند را نوعی مجاز می داند و بر نقش اراده و اختیار انسان تاکید دارد.

    کلید واژگان: هدایت, ضلالت, اختیار, جبر, طباطبایی, فخر رازی, زمخشری
  • شهلا بختیاری، میترا سعادت*
    یکی از جریانهای کلامی جهان اسلام جریان اعتزال بود که از قرن اول هجری فعالیت خود را در منطقه بصره آغاز کرد و به مرور زمان به پیشرفتهای بسیاری در طرح اندیشه های کلامی دست یافت، اما با ورود به قرن سوم هجری فعالیتهای جریان اعتزال در مکتب بصره تحت تاثیر عوامل متعددی از رونق افتاد. حال مسیله مطرح شده این است که مکتب معتزله بصره چگونه از این رکود خارج شد؟ پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته و یافته های تحقیق نشان می دهد که ابوعلی جبایی یکی از سران مکتب معتزله بصره با به کارگیری تدابیری چون انتقال مکتب از منطقه بصره به عسکر مکرم، برپایی مجالس مناظره، تربیت شاگردان، تالیف کتب و طرح اندیشه های جدید و رویارویی با مخالفان اعتزال در خروج مکتب معتزله بصره از رکود موثر بوده است.
    کلید واژگان: اعتزال, بصره, معتزله بصره, ابوعلی جبایی
    Shahla Bakhtiari, Mitra Saadat *
    One of the theological currents of the Islamic world was the I‘tizal current, which began its activities in the Basra region in the first century and over time achieved many advances in the expression of theological ideas. But in the third century, the activities of the I‘tizal current in the Basra school stopped under the influence of several factors. The main question of this research is how did the Mu‘tazila school of Basra get out of the recession? The present study was conducted using a descriptive- analytical method and the result show that Abu Ali Al-Jubba’i, one of the leaders of the Mu‘tazila school in Basra, using measures such as transferring the school from Basra to Askar Mukarram, holding debate meetings, training students and compilation of books and expressing new ideas and confrontation with the opponents of I‘tizal has been effective in bringing the Mu‘tazila school of Basra out of the recession.
    Keywords: I‘tizal, Basra, Basra Mu‘tazila, Abu Ali Al-Jubba’i
نکته:
  • از آنجا که گزینه «جستجوی دقیق» غیرفعال است همه کلمات به تنهایی جستجو و سپس با الگوهای استاندارد، رتبه‌ای بر حسب کلمات مورد نظر شما به هر نتیجه اختصاص داده شده‌است‌.
  • نتایج بر اساس میزان ارتباط مرتب شده‌اند و انتظار می‌رود نتایج اولیه به موضوع مورد نظر شما بیشتر نزدیک باشند. تغییر ترتیب نمایش به تاریخ در جستجوی چندکلمه چندان کاربردی نیست!
  • جستجوی عادی ابزار ساده‌ای است تا با درج هر کلمه یا عبارت، مرتبط ترین مطلب به شما نمایش داده‌شود. اگر هر شرطی برای جستجوی خود در نظر دارید لازم است از جستجوی پیشرفته استفاده کنید. برای نمونه اگر به دنبال نوشته‌های نویسنده خاصی هستید، یا می‌خواهید کلمات فقط در عنوان مطلب جستجو شود یا دوره زمانی خاصی مدنظر شماست حتما از جستجوی پیشرفته استفاده کنید تا نتایج مطلوب را ببینید.
در صورت تمایل نتایج را فیلتر کنید:
متن مطلب
نوع نشریه
  • علمی
    7123
اعتبار نشریه
زبان مطلب
موضوعات گروه نشریات علمی
نتایج را در یکی از موضوعات زیر محدود کنید.
درخواست پشتیبانی - گزارش اشکال