فهرست مطالب

تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی - پیاپی 19 (تابستان 1394)

فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
پیاپی 19 (تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/07/25
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمد شعبانپور، زهرا بشارتی صفحات 7-28
    پیش از ظهور اسلام، سنتی حکمفرما بود که قرآن کریم از آن به «جاهلیت اولی» تعبیر کرده است. برخی مفسران، قید «اولی» را حمل بر وجود دو جاهلیت اولی و ثانیه (یا اخری) کرده اند. در این نوشتار برای تبیین دیدگاه یاد شده به این سئوال کلیدی که «مولفه های فرهنگ جاهلیت از منظر قرآن و مصادیق آن در عصر حاضر کدام است؟» با استفاده از روش تحلیل محتوا پاسخ داده شده است. حاصل این پژوهش، بر وجود مولفه هایی برای فرهنگ جاهلیت چون پندارهای باطل نسبت به خداوند، احکام جاهلانه، تعصب و تبرج دلالت دارد. از آنجا که این مولفه ها، محدود به زمان یا جغرافیای خاصی نیستند، در هر زمان و مکان دیگری نیز سازنده فرهنگ جاهلیت خواهند بود که از مصادیق آن در جوامع امروزی می توان به تبعیض نژادی، سکولاریسم، قوانین و احکام قضایی ناعادلانه، تفاخرات و آشکار ساختن زینت ها در انظار عمومی و... اشاره نمود.
    کلیدواژگان: جاهلیت، تبرج، تعصب، سوء ظن، احکام جاهلیت
  • طیبه دهقانی، صمد سامانیان صفحات 29-50
    در صنایع دستی، نقوش همواره جایگاه خاصی داشته اند؛ از آثار منقوش بر سفالینه های تمدن های کهن گرفته تا دست ساخته های امروزین. در این میان، مطالعه تطبیقی نقوش منبرها و روابط بین آنها، علاوه بر شناسایی ارزش این آثار، زمینه ساز پژوهش های دیگر نیز خواهد بود. این پژوهش بر آن است تا چگونگی و میزان ارتباط بین طرح ها و نقوش منبر مسجد جامع نایین و منبر مسجد جامع سوریان را که در قرن هشتم هجری ساخته شده تبیین نماید. این پژوهش با روش توصیفی تطبیقی تدوین شده و داده ها را با مطالعات کتابخانه ای و میدانی گردآوری نموده است. یافته های تحقیق نشان می دهد ساختار کلی طراحی و کتیبه دو منبر از الگویی واحد پیروی می کنند و از نظر طرح و نقش اسلیمی، ختایی و هندسی دارای یک قالب مشترک هستند، اما به لحاظ ظرافت طراحی، همسان نیستند که، تفاوت های موجود را باید در شیوه و سبک هنرمندان دانست.
    کلیدواژگان: منبر، مسجد جامع نایین، مسجد جامع سوریان، نقش، منبت
  • امیرمحسن عرفان صفحات 51-72
    این پژوهه با روشی توصیفی تحلیلی می کوشد تا سبک مواجهه ائمه با مدعیان دروغین مهدویت را واکاوی کند. این جستار در پاسخ گویی به این پرسش که سبک مواجهه امامان معصوم با مدعیان دروغین مهدویت به چه نحوی بوده، تاکید دارد که سبک مواجهه آنان از سنخ «مدیریت بحران» بوده است؛ بدین معنا که ائمه در مقابله با مدعیان دروغین به دنبال اتخاذ تصمیماتی بودند که به کاهش روند پیدایش مدعیان و به کنترل و دفع آنان بینجامد. در این راستا با دو گونه «مدیریت دفعی در مرحله پیشینی» و «مدیریت رفعی در مرحله پسینی» روبه روییم. در ادامه سازوکارهای ائمه در هر قسمت بررسی می شود. بررسی های این مقاله مقدمه ای است برای پاسخ به این پرسش که باید از چه الگویی برای تقابل با مدعیان دروغین مهدویت بهره جست؟
    کلیدواژگان: سبک، مدیریت، مدعیان دروغین، ائمه، مهدویت
  • سید ماهیار شریعت پناهی صفحات 73-98
    بررسی تکنیک های غافقی در شکافتن، قطع کردن و داغ کردن در کتاب المرشد، موضوع اصلی این تحقیق است. توصیف دقیق غافقی از هر بیماری، نشانه شناختی واضح و متمایز از انواع بیماری های چشمی است. او در جراحی با تکنیک شکاف عرضی در بیماری های پلکی، قرنیه و ملتحمه، دو روش سلخ یا عدم سلخ را مبنا قرار داده بود. در قطع کردن، تکنیک های غافقی، کشط کردن، لقط کردن و تشمیر (پلک پردازی) است. تکینک وی در داغ کردن نیز براساس شکل ظاهری داغه (مکواه) است که شامل داغ کردن با مکواه سوزنی شکل (نوک تیز) و داغ کردن با مکواه عدسی شکل (سرپهن) است. مسیر آموزشی این کتاب نیز از طب نظری آغاز شده و پس از بیماری شناسی، به طب عملی (تجربی) پرداخته که توصیف دقیق از تکنیک استفاده از ابزار مناسب و تاکید بر رعایت تمام اصول احتیاطی، در تمام مراحل درمانی، تا حد بسیاری منطبق بر روش های نوین این دانش است.
    کلیدواژگان: چشم پزشکی، جراحی، غافقی، المرشد فی طب العین، شکافتن، قطع کردن، داغ کردن
  • علی غفرانی، مصطفی گوهری، سید هادی ذبیحی صفحات 99-120
    زنان در تاریخ سیاسی ایران اغلب دارای جایگاه درخوری نبوده و نقش موثری نیز در فضای سیاسی نداشتند. اما، دوران مغولان و تیموریان از این لحاظ یک استثنا به شمار می آید. زنان در این دوران، نقش موثری در حوادث سیاسی ایفا نمودند و اشخاص قدرتمند و مشهور و ماندگاری از میانشان برآمدند. این زنان گاه در عرصه سیاست و نظامی گری وارد می شدند؛ گاه برای بر تخت نشاندن فرزند خود، دسیسه چینی و زمانی دیگر برای بخشش خطای بزرگان شفاعت می کردند؛ گاه سلاطین و شاهزادگان را به جنگ وامی داشتند و گاهی نیز سفیران صلح می شدند. پژوهش حاضر تصویری روشن و مستند از فعالیت ها و نقش زنان در تحولات سیاسی دوره تیموری به دست دهد. در این پژوهش، همسران، مادران، خواهران و دختران سلاطین تیموری حاکم در قلمرو ایران مورد توجه اند و همسران امیران و وزیران دربار که از خاندان تیمور نبوده و منابع نیز به آنان نپرداخته اند و نیز تیموریان هند، موضوع این پژوهش نیستند.
    کلیدواژگان: زنان خاندان تیموری، گوهرشاد آغا، خدیجه بیگم
  • عبدالرحیم قنوات صفحات 121-124
    کتاب فتوح خراسان، اثر ابوالحسن مدائنی (225 135 ق) از کهن ترین آثاری است که درباره تاریخ خراسان تالیف شده است. اگرچه از این کتاب نیز همانند دیگر آثار مدائنی و بسیاری از مورخان سده های نخستین هجری نسخه ای به دست ما نرسیده است، به نظر می رسد چنین کتابی نباید از سوی مورخان دوره های بعد نادیده گرفته شده باشد و احتمالا اجزایی از آن در آثار این نویسندگان نقل شده و محفوظ مانده است. نویسنده براساس این فرض، با پژوهشی کتابخانه ای به جستجویی گسترده در منابع تاریخی پرداخته و بخش های بسیاری از این کتاب را در لابه لای سطور و صفحات این آثار، به خصوص تاریخ الامم و الملوک طبری، مشاهده و استخراج نموده است. این مستخرجات در قالب 160 خبر مستقل تدوین شد. با تحلیل محتوای این اخبار، اطلاعات بسیاری درخصوص راویان مدائنی در این اثر، آغاز و انجام کتاب، محتوا و ویژگی ها و نیز امتیازات آن به دست می آید.
    کلیدواژگان: مدائنی، کتاب فتوح خراسان، طبری، تاریخ الامم و الملوک
|
  • Mohammad Shabanpour, Zahra Besharati Pages 7-28
    Before the rise of Islam, a tradition was governing known by the Holy Quran as “the primary jahiliyya”. For some commentators, the word “primary” conveys existence of two types of jahiliyya including primary and secondary. To illustrate the mentioned viewpoint, by applying a content analysis method, present paper provides a response to the principal question on the factors of Jahiliyya`s Culture and its representations in the present era? The results of this study imply that there are some factors in jahiliyya`s culture such as false ideas about god, ignorantly-made judgments, prejudice and adornment. Since these factors are not limited to a specific geography or time, they can create jahiliyya`s culture in every place and time. Among its examples in contemporary societies, one can refer to racial discrimination, secularism, unfair judicial decrees and regulations, self-glorification and showing off adornment in public etc.
    Keywords: Jahiliyya, Adornment, Prejudice, Suspicion, Jahiliyya Commandments
  • Tayebeh Dehghani, Samad Samanian Pages 29-50
    Designs have always had a particular position in respect to handicrafts including the inscribed works on the potteries of the ancient civilizations to the modern artifacts. In this regard, the comparative study of the designs of pulpits and the relations between them not only will cause identification of the value of these works but also will pave the way for conducting more research. This study intends to explicate the relation between the designs and patterns of Nain and Sorian Great Mosque’s pulpits made in the 8th century AH. The study has been conducted by a descriptive-comparative method and the data have been collected through library and survey methods. The findings of the study show that the general structure of the design and inscription of both pulpits follow the same pattern and in respect to arabesque, angelica (Khataie) and geometric designs, they have a common format. However they are different in terms of details of designs that could be ascribed to the style of the artists.
    Keywords: Pulpit, Nain's Great Mosque, Sorian's Great Mosque, Design, Carving
  • Amirmohsen Erfan Pages 51-72
    Applying an analytico-descriptive method, this research is an attempt to investigate the style of Imams` manner against false claimants of Mahdaviat. In response to the question on “how was the manner of the innocent Imams in dealing with false claimants of Mahdaviat”, this study emphasizes that their manner of opposition was a kind of “crisis management”. To deal with false claimants, Imams adopted decisions led to decrease of the process of claimants emergence followed by controlling and disposing them. In this regard, we are encountered with two types of phases including “disposal management in the prior phase” and “disposal management in posterior phase”. As for the next step of the study, the Imams’ strategies are investigated in each section. The studies conducted in this paper are considered as an introduction to answer the question what pattern shall be used against false claimants.
    Keywords: Manner, Management, Imams, Mahdaviat
  • Sayyed Mahiar Shariatpanahi Pages 73-98
    Investigating the techniques used by Ghafeqi in incising, cutting, and cauterizing in the book Almorshid is the main subject of this research. Detailed description of Ghafeqi from every disease shows clear and distinct recognition of different eye diseases. In surgery with transverse incision technique in eyelid diseases i.e. cornea and conjunctiva, two flaying and non-flaying methods were adopted as basis of his work. In the cutting method, the techniques used by Ghafeqi include abrasion, picking up and rolling up (eyelid processing). The technique he used in cauterizing is based upon the shape of the cautery including cauterizing by needle-shaped (pointed) cautery and lens-shaped (flat-headed) cautery. Educational path of this book is commenced from theoretical medicine and after pathology he has dealt with practical (experimental) medicine in which detailed description of using appropriate tools and emphasis on observing all precautionary principles in all stages of treatment largely corresponds to the modern methods of this science.
    Keywords: Ophthalmology, Surgery, Ghafeqi, Almurshid fi Ttibb Al Ain, Incision, Cutting, Cauterizing
  • Abdolrahim Ghanavat Pages 121-124
    The book “Khorasan Conquests” written by Abolhasan Madaeni (135-225 AH)is among the most ancient works about the history of Khorasan. Although like other works of Madaeni and many historians of the early centuries AH we have not received a copy of this book, it seems that this book has not been overlooked by the historians of the next periods and probably some of its parts are quoted and maintained in the works of these writers. Considering this assumption, the author has adopted a library research to investigate the historical resources and many parts of these books have been carefully observed and extracted especially Tabari`s book “Tarikh Al-Omam, va Almoluk”. These extractions were compiled in form of 160 independent reports. Analyzing the content of these reports provides much information about narrators of Madaeni in this book, its beginning and end, its content and features, as well as its advantages.
    Keywords: Madaeni, the Book of Khorasan Conquests, Tabari, the History of Al Omam va Al Moluk