فهرست مطالب

بانوان شیعه - پیاپی 29 (پاییز و زمستان 1391)

نشریه بانوان شیعه
پیاپی 29 (پاییز و زمستان 1391)

  • 312 صفحه، بهای روی جلد: 30,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1395/03/15
  • تعداد عناوین: 11
|
  • فاطمه فکور، علی پورقصاب امیری صفحه 7
    اگر چه هرکدام از مکاتب غرب تعریفی متناسب با خواست خود از عدالت ارائه می دهند، اما به طور کلی عدالت در اندیشه غرب به برابری و حقوق مساوی برای تمامی انسان ها تعبیر می شود.
    اما اسلام برابری همه انسان ها در تمامی حقوق را عین بی عدالتی دانسته و حق را دارای منشا وحیانی ناشی از فطرت الهی آدمی می داند. از این منظر، وجود تفاوت میان مخلوقات را جزء ذاتی نظام علی و معلولی دانسته و حقوق متفاوت زن و مرد را می پذیرد. غرب منشا طبیعی یا عقلی برای حق قایل است؛ و بدین معنا که حق را رضایت اکثریتی مردم در امور می داند. ازاین رو، تقابل دیدگاه اومانیستی حقوق بشر با نظام فطری الهی اسلام سرفصل موضوع جدیدی به نام عدالت جنسیتی است که برگرفته از حقوق طبیعی و نیاز های ذاتی زن و مرد می باشد. طبق این مستند، عدالت جنسیتی«تساوی در حقوق اولیه و تفاوت در حقوق ثانویه» تعریف شده و در مقابل برابری جنسیتی اندیشه غرب که یکسان سازی تمامی حقوق زن و مرد است قرار می گیرد.
    طبق این تعریف، حقوق اولیه، نیاز های اساسی هر انسان است که ناشی از حقیقت ذات اوست و حقوق ثانویه کلیه حقوقی است که انسان در قالب شخصیت حقوقی خود نسبت به جامعه و خانواده دارد.
    کلیدواژگان: عدالت جنسیتی، برابری جنسیتی، عدالت در حقوق بین الملل، عدالت در اسلام
  • سکینه کوهی صفحه 37
    مطرح شدن افکار فمینیستی برای احقاق حقوق زنان در غرب، سبب شد که آنان گرایش فوق العاده ای به سمت جنس موافق داشته باشند. در پیدایش لزبینیسم عوامل روان شناختی و مشکلات اجتماعی و مسائل علمی جدید، هر سه در سبب شناسی هم جنس خواهی موثر هستند و هر کدام در جایگاه خود نقش موثری در پیدایش این پدیده ایفا می کنند. مقاله حاضر به بررسی عوامل موثر بر گرایش جنسی افراد و سبب شناسی این پدیده در عصر حاضر پرداخته و آن را از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار می دهد.
    کلیدواژگان: هم جنس خواهی، هویت جنسی، هرزه نگاری، خشونت، لقاح مصنوعی، مهندسی ژنتیک
  • سیده فاطمه موسوی صفحه 71
    روند رو به رشد آمار طلاق قانونی بخصوص در سال های نخست و در شهرهای بزرگ، نشان از وجود رابطه مخدوش زناشویی و نارضایتی همسران از استمرار رابطه همسری دارد. مطالعه حاضر با هدف بررسی و واکاوی پدیده طلاق عاطفی (خاموش) به عنوان عامل هموارکننده طلاق قانونی در همسران صورت گرفته است. روش پژوهش از نوع توصیفی و اسنادی است. این پژوهش، با استناد به رویکردهای مثلث حریم زناشویی، مبادله اجتماعی و وجود مانع در صدد تحلیل وضعیت طلاق عاطفی بین همسران برآمده است. کیفیت رابطه بین همسران و عوامل تاثیرگذار برآن تعیین کننده رضایت یا دلزدگی زناشویی بوده، نقش مهمی در تداوم زندگی مشترک دارد. از این رو، توجه خانواده ها و همسران و در سطح کلی تر دست اندرکاران و سیاست گذاران به جدایی و ازهم گسیختگی زناشویی، می تواند زمینه ساز ایجاد و رشد زناشویی موفق در آینده خانوده ایرانی گردیده، فشارهای اقتصادی، اجتماعی و روانی ناشی از طلاق عاطفی را در سطح خانواده ها و اجتماع تخفیف دهد.
    کلیدواژگان: طلاق عاطفی، جدایی، نارضایتی زناشویی
  • راضیه امامی، محمدحسین حیدری صفحه 97
    هدف اصلی این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و اجرای روش دلفی به رشته تحریر در آمده، عبارت از بررسی جایگاه هویت فرهنگی و مولفه های آن با تاکید بر هنر، در نظام آموزش و پرورش ایران است. به این منظور، ابتدا مفهوم هویت فرهنگی و مولفه های اساسی آن با تاکید بر مولفه های عرصه هنر، بررسی شده و سپس با موشکافی در اهداف کلی نظام آموزشی، میزان توجه به مقوله هویت فرهنگی در بیان اهداف، مورد ارزیابی قرار گرفته است. در ادامه، نقش آموزش و پرورش در تقویت هنر و مولفه های آن بیان شده است. نتایج بررسی ها نشان داده که در اهداف تصریح شده نظام آموزشی ایران، هویت فرهنگی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست و با توجه به تاثیرگذاری این مقوله در سایر زمینه هایی که به توسعه و تحکیم کشور مربوط است، نیاز به تجدید نظر و بازاندیشی وجود دارد.
    کلیدواژگان: هویت فرهنگی، هنر و اهداف تعلیم و تربیت
  • نازنین نظیفی نایینی، امیرمسعود شهرام نیا صفحه 129
    با آغاز خیزش های مردمی در خاورمیانه و شمال آفریقا، بسیاری از صاحب نظران معتقد به گذار رژیم های اقتدارگرا در منطقه به دموکراسی بودند، اما قدرت یافتن عواملی همچون حضور پر رنگ گروه های اسلام گرا مانند اخوان المسلمین، سر دادن شعارهای اسلامی، پیشینه قدرتمند روی کار آمدن حکومتی اسلامی پس از انقلاب 1357 در ایران، و حضور زنان محجبه با پوششی اسلامی پا به پای مردان، مباحث گذار را از اقتدارگرایی به مردم سالاری دینی سوق داد. در این پژوهش به بررسی نقش اساسی زنان در خیزش های بیداری در منطقه در جریان پروسه گذار به دموکراسی با رویکردی دینی می پردازیم. امروزه نقش زنان در اغلب فعالیت های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بخصوص در تحولات اخیر در منطقه غیر قابل انکار است، اما عاملی که باید مد نظر قرار داد، تداوم مشارکت سیاسی زنان در جامعه حتی پس از خاموش شدن اعتراضات و تصویب اصلاحات در قوانین دولت های جدید در کشورهای عرب منطقه، با الگوبرداری از مشارکت زنان پس از انقلاب اسلامی در ایران است.
    کلیدواژگان: زنان، دموکراتیزاسیون، عدالت جنسیتی، انقلاب اسلامی ایران
  • زینب شعبانی، امیر حسین بانکی پور فرد صفحه 151
    در دوران معاصر با شکل گیری سبک های جدید زندگی، خانواده دچار بحران های مختلفی شده است و پیشرفت های جدید نیز نتوانسته مانع از سیر نزولی این نهاد شود. با توجه به اینکه خانواده سلول اصلی جامعه است و سلامت روحی و فکری جامعه در گرو سلامت خانواده می باشد، در دین اسلام از جایگاه بالایی برخوردار است و این اهمیت را می توان در رهنمود های قرآن و اهل بیت یافت. این تحقیق که به شیوه تحلیلی و توصیفی می باشد، درصدد رسیدن به ملاک های دست یابی به خانواده موفق است. یکی از بزرگ ترین معیارهای موفقیت در خانواده داشتن آرامش است. خداوند در قرآن کریم رسیدن به آرامش را بزرگ ترین هدف ازدواج بیان می نماید. اصلی ترین ملاک برای یک خانواده موفق این است که بسنجیم تا چه میزان در جهت والاترین هدف آفرینش، یعنی بندگی و معرفت خداوندگام برمی دارد؛ چراکه این مسئله می تواند بر رفتار تک تک اعضای خانواده تاثیر داشته باشد. از راه های رسیدن به موفقیت و آرامش در خانواده، داشتن باورهای مثبت و همچنین داشتن محبت و مودت در ارتباط بین زن و شوهر بیان می شود. اهمیت دادن به آراستگی ظاهری، داشتن حسن ظن و دور کردن کینه ها از دل، به نیکویی سخن گفتن، داشتن ذائقه شیرین، صبر، سازگاری و... می تواند زوجین را برای رسیدن به این هدف یاری نماید.
    کلیدواژگان: آرامش، خانواده، زوجی، سبک زندگی
  • رضا نظریان، آرزو ملکشاه، شهلا باقری صفحه 177
    این مقاله به دنبال آسیب شناسی یکی از ناهنجاری های جامعه ایرانی یعنی «بدپوششی» است. بدین منظور با استفاده از چهار نظریه ساختاری، فرهنگی، معنایی و مبادله ای، تبیین جامعه شناختی جامعی از این ناهنجاری ارائه شده است. چهار الگوی نظری در خانواده مطلوب اسلامی به نحو خاصی متجلی شده اند که به کارگیری آنها به صورت پیامدی «حجاب» را بازتولید می کند. در خانواده ایرانی این الگوهای نظری با تفاوت هایی از خانواده مطلوب اسلامی بیان شده است و این تفاوت ها منجر به نابهنجاری هایی از جمله در سبک پوشش و حجاب شده است. بر این اساس، با استفاده از روش تطبیقی نشان داده شده است که دو نوع خانواده اسلامی و خانواده ایرانی در مقوله حجاب چه تاثیرات متفاوتی تولید می کنند. نتیجه ای که حاصل شده این است که برای درمان این نابهنجاری می بایست خانواده ایرانی، دقیقا به نحوه چینش چهار الگو در آموزه های اسلامی از خانواده توجه نماید تا به طور پیامدی امر نابهنجار «بدپوششی» جای خود را به پدیده بهنجار «حجاب» دهد.
    کلیدواژگان: زن، حجاب، بد پوششی، خانواده مطلوب، خانواده موجود
  • الهه امامی، سیدجواد امام جمعه زاده صفحه 203
    اهمیت رای دهی و رفتار انتخاباتی همواره در شاخه های مختلف نظری مورد تاکید قرار گرفته است.یکی از مهم ترین رهیافت ها در این زمینه، رهیاف جامعه شناختی است که در آن سعی می شود گرایش های مختلف فرد بر اساس تاثیر متغیرهایی همچون پایگاه اجتماعی و اقتصادی، سطح آموزش، سن، گرایش های مذهبی، جنسیت و...توضیح داده شود.مبتنی بر این رهیافت، جنسیت یکی از عواملی است که ذیل الگوی شکاف جنسیتی بر تصمیم رای دهندگان موثر است. مقاله حاضر در صدد شناخت تاثیر جنسیت بر رفتار انتخاباتی در جامعه آماری مورد مطالعه(شهر اصفهان)می باشد.برای انجام این پژوهش و آزمون چهار فرضیه، از روش پیمایش استفاده شد و طی آن 230 پرسشنامه به تناسب جمعیت در بخش های مختلف شهر توزیع گردید.بر اساس نتایج حاصل شده در این تحقیق، بین متغیرهای محافظه کاری، اهمیت به ویژگی های ظاهری و مذهبی کاندیداها و متغیر جنسیت، رابطه معنادار وجود دارد، به گونه ای که میانگین زنان برای این متغیرها بیشتر از مردان است. اما میان متغیرهای میزان اهمیت و شرکت در انتخابات، میزان آگاهی های سیاسی و انتخاباتی و متغیر جنسیت رابطه معنادار وجود ندارد و میانگین این متغیرها میان زنان و مردان تقریبا یکسان است.
    کلیدواژگان: مشارکت سیاسی، رفتار انتخاباتی، انتخابات، جنسیت، شکاف جنسیتی
  • مهدیه لاریجانی، مهسا لاریجانی صفحه 217
    حجاب و رعایت عفاف از مختصات ارزشی زن مسلمان است که تاکنون ضرورت و بداهت عقلی آن از جنبه های گوناگون بررسی شده است. پوشش به عنوان پدیده ای اجتماعی محسوب می شود که در سال های اخیر بیش از پیش توجه همگان را به خود معطوف کرده است. امروزه بیش از آنکه بحث پوشش صحیح و اسلامی مطرح باشد، بحث بدپوشی و استفاده از مدها و الگوهای متنوعی مطرح است که با آیین و احکام اسلامی همخواهی ندارند. این مطالعه با استفاده از مرور تحقیقات انجام شده، به بررسی و شناخت عوامل اجتماعی رویگردانی از حجاب و ارائه راه کارهای مرتبط با آن می پردازد. در راستای این هدف، نظریات جامعه شناسی مربوط همچون نظریه های ساختی-کارکردی، نظریه کنش متقابل، دیدگاه تضادی و گزینش عاقلانه مطرح و الگوی تلفیقی ای از آنها ارائه گردید؛ و در ادامه، علل رویگردانی مانند تاثیرات ساختاری، ضعف خانواده در هدایت و نظارت، نقش رسانه، بالا رفتن سن ازدواج و... با توجه به نظریات، تبیین شدند. در نهایت نیز راه کارهایی برای کاهش بدحجابی مطرح گردید.
    کلیدواژگان: پوشش، رویگردانی از حجاب، محیط های ارتباط، یادگیری، همانندسازی، درونی سازی، منافع و هزینه ها
  • مرضیه محصص صفحه 261
    علامه محمدحسین فضل الله از جمله مفسران شیعی لبنانی محسوب می شود که با هدف ارائه اصول کلی حاکم بر نظام اجتماعی اسلام، در قالب شیوه ای تحلیلی و اجتهادی به پردازش آیات قرآنی پرداخته است. این مقاله در قالب 3 بخش به بررسی دیدگاه وی درباره مشارکت اجتماعی زنان اختصاص یافته است. مهم ترین یافته های این مطالعه از رهگذر بررسی آراء تفسیری ایشان این است که یکسان بودن مبدا پیدایش انسان ها ،کرامت ذاتی انسان ها، عقل گرایی و اجتماع گرایی از مهم ترین مبانی تفسیری علامه فضل الله در تبیین مشارکت اجتماعی زنان محسوب می شوند. علامه فضل الله با تاکید بر تساوی عقلی زنان و مردان، اختصاص قوامیت مردان به کانون خانواده، نفی قوامیت مردان در حوزه خانواده با تعریف مردسالارانه و جواز تصدی مشاغل اجتماعی توسط زنان، مخاطبان را به جواز مشارکت اجتماعی زنان سوق می دهد. بررسی تحلیلی این دیدگاه در مقایسه با دیگر صاحب نظران در این عرصه، غایت دیگری است که بدان پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: علامه محمدحسین فضل الله، لبنان، تفسیر قرآن، مشارکت اجتماعی، زنان
  • غلامرضا تبریزی، علی صداقتی راد، مهدی نبوی نیک، سیدجواد قندیلی صفحه 287
    پژوهش حاضر، در پی تحلیل جامعه شناختی کارکردهای اجتماعی مناسک مذهبی عاشورا و چگونگی تاثیر آن بر زنان 18 سال به بالا در شهر مشهد آغاز گردید.
    این پژوهش به روش پیمایشی انجام پذیرفته است. جامعه آماری این بررسی، شامل کلیه زنان 18 سال به بالای ساکن در شهر مشهد در سال 91 بوده است که از این میان، تعداد 206 نفر از طریق فرمول نمونه گیری کوکران به عنوان حجم نمونه و با روش نمونه گیری خوشه ایدو مرحله ای متناسب با حجم انتخاب گردیدند. روش گردآوری اطلاعات، پرسشنامه نیمه استاندارد همراه با مصاحبه بوده است. پس از جمع آوری داده ها، با استفاده از نرم افزار آماری SPSS در دو سطح توصیفی و استنباطی به توصیف و تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شده است.
    یافته ها نشان داد که میزان شرکت در مراسم مذهبی با میزان نظارت اجتماعی، میزان انسجام اجتماعی و میزان تجدید حیات اجتماعی رابطه علی معناداری داشته اند. دو نوع مراسم روضه خوانی عمومی و دوره قرآن، بیشترین تاثیر را بر متغیرهای وابسته چهارگانه داشته است.
    نتیجه پژوهش نشان داد: رابطه معناداری بین متغیرهای شرکت در مناسک مذهبی و افزایش تجدید حیات اجتماعی وجود دارد.
    کلیدواژگان: مناسک مذهبی، کارکرد اجتماعی، جامعه شناسی، زنان، تجدید حیات اجتماعی، انسجام اجتماعی، نظارت اجتماعی