نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید
سال بیست و هفتم شماره 4 (زمستان 1395)

در بسیاری از فرآیندهای تولیدی کیفیت یک محصول به وسیله رابطه غیر خطی بین متغیر پاسخ (ویژگی کیفیتی ) و متغیر مستقل بیان می شود . استفاده از رگرسیون غیر خطی در پایش پروفایل های غیر خطی در مقالات متعددی پیشنهادشده است ، که با دو ایراد مواجه است ، اول اینکه توزیع ضرایب رگرسیون در نمونه های کوچک مشخص نیست و دوم با افزایش پیچیدگی فرآیند ، تعداد پارامترهای رگرسیون افزایش و توان آزمون ودرنتیجه کارایی نمودارهای کنترل کاهش می یابد. در این مقاله از تبدیل موجک ها برای پایش پروفایل های غیر خطی در فاز II استفاده شده است .در تبدیل موجک ها دو پارامتر هموارسازی ، آستانه و سطح تجزیه شکل تابع رگرسیون را مشخص می کند . ابتدا روشی برای تعیین سطح تجزیه پیشنهاد شده و در سطح تجزیه مشخص شده میانگین و واریانس پروفایل پایش شده است . برای پایش تغییر پذیری درون پروفایل براساس دو آماره تخمین واریانس در تبدیل موجک ها، دو نمودار کنترل ناپارامتریک و پارامتریک ، معرفی شده و کارایی آن ها با استفاده از توان آزمون با هم مقایسه شده است. نمودار کنترل F/ T2 نسب به median/T2 از عملکرد بهتری در کشف شیفتهای مختلف در میانگین برخوردار است .در صورتیکه در شیفت های بسیارکوچک در واریانس F/ T2 کارایی بهتر و با افزایش مقدار شیفت median/T2 عملکرد بهتری را نشان میدهد.

در مواقع اضطرار ناشی از حوادث و بلایای طبیعی و انسان ساز، تامین برخی اقلام که ارتباط مستقیم با زندگی انسان ها دارند، از اهمیت بالایی برخوردارند. در این مقاله، مدلی چند هدفه برای مکان یابی تسهیلات موقت جهت جمع آوری خون و تخصیص اهداکنندگان خون به این مکان ها ارائه شده است. در مدل پیشنهادی، مراکزی برای جمع آوری و ذخیره خون های جمع آوری شده توسط تسهیلات موقت در نظرگرفته شده است. علاوه براین، اهدا کنندگان می توانند به طور مستقیم به این مراکز برای اهدای خون مراجعه نمایند. اهداف در نظر گرفته شده در مدل برنامه ریزی ریاضی دو هدفه عبارتند از: (1) کمینه سازی عدم پاسخ گویی به تقاضای خون، (2) کمینه سازی هزینه های انتقال خون از تسهیلات موقت به مراکز خون، هزینه اهدای خون به تسهیلات موقت و مراکز خون، هزینه جابجایی تسهیلات موقت و هزینه کمبود خون در دوره های مختلف. مدل ارائه شده دارای محدودیت ظرفیت برای تسهیلات موقت و مراکز خون می باشد. در نهایت، جهت صحه گذاری مدل پیشنهادی، مسئله با روش محدودیت اپسیلون برای مثال عددی حل شده است.

با توجه به اهمیت روز افزون مدیریت زنجیره تامین در راستای دستیابی به عملکرد بهینه سیستم، در این مقاله زمانبندی یکپارچه تولید و توزیع در یک زنجیره تامین مورد مطالعه قرار گرفته است.در مساله ی مطرح شده، تولیدکننده ای با محیط تک ماشینی سفارشهای چندین مشتری را تولید می کند.این سفارش ها پس از آماده سازی جهت ارسال به مشتری دسته بندی شده و محتویات هر دسته، برای تعیین ترتیب تحویل به مشتریان مربوطه مسیریابی می گردند. هدف از این مساله حداکثرسازی سطح خدمت دهی به مشتریان و کاهش هزینه های حمل و نقل شرکت می باشد. به دلیل زمان بر بودن حل مدل خطی ارائه شده برای نمونه های بزرگ این مساله، روش های حل ابتکاری از جمله الگوریتم حریصانه، روش های جستجوی محلی و همچنین روش جستجوی ممنوعه به عنوان روش فراابتکاری ارائه شده است.در پایان با مقایسه این روش ها، این نتیجه حاصل می شود که الگوریتم جستجوی ممنوعه بیشترین کارایی را دارا می باشد.

در این مقاله برنامه ریزی تولید صنایع فرآیندی در چارچوب مدل ریاضی شبکه ای شامل مجموعه ای از چندین واحد عملیاتی ارائه شده است. رویکردهای اخیر برنامه ریزی احتمالی، شامل احتمال تغییرات پارامترها در طول زمان نشده و این ضعف باعث غیرکاربردی شدن این رویکرد در عمل، بیان شده است. هدف اصلی این مقاله ارایه رویکردی است که بتواند بر چالش مطرح شده، فائق آید. بر این اساس، یک برنامه ریزی خطی عدد صحیح با هدف کمینه سازی مجموع هزینه های تولید، نگهداری موجودی و انحراف از بازده استاندارد، طراحی شده است. از آنجا که تغییرات میزان خروجی واحد ها در قالب متغیرهای احتمالی در افق زمان در نظر گرفته شده، روش فرآیند مارکوف گسسته- زمان به کار رفته است. یک نمونه عددی به منظور سنجش اعتبار مدل پیشنهادی، ارایه شده است. نتایج نشان می دهد که برنامه تولید ارائه شده توسط برنامه ریزی پویای احتمالی پیشنهادی نسبت به رویکرد موجود (برنامه ریزی احتمالی)، پنج درصد به نتایج کاربردی نزدیکتر است.

هدف این مقاله، تعیین مکان های بهینه جهت احداث ایستگاه های توزیع سوخت برای وسایل نقلیه شهری در شبکه های شامل مسیرها و تقاطع ها است. در مسئله مورد مطالعه، اولا نگرش به تقاضا و مکان تسهیل از حالت معمول مبتنی بر گره در شبکه، به حالت مبتنی بر یال در نظر گرفته شد . ثانیا محدودیت سرویس دهی توسط ایستگاه های سوخت به عنوان یک محدودیت صف ( درنظر گرفتن ازدحام ) در شبکه لحاظ گردید. در این پژوهش براساس دو مدل ریاضی ماکزیمم پوشش و مکان یابی جریان-سوخت، مدل ریاضی برای تعیین مکان های بهینه جهت احداث ایستگاه سوخت، ارائه شد. برای حل مدل، الگوریتم ابتکاری متناظر در قالب الگوریتم حریصانه توسعه یافته، طراحی و با نرم افزار« متلب » اجرا شدو به کمک نرم افزار « گمز» نیز قادر به تولید جواب بود. برای نشان دادن کارایی الگوریتم پیشنهادی به حل عددی مسئله با داده واقعی پرداخته شد. یافته ها حاکی از آنند که، جوابهای حاصل از نرم افزار گمز، دارای اختلاف کمی با جواب های حاصل از الگوریتم پیشنهادی است و مقایسه جواب های حاصل از روش دقیق « قواعد کاهش» با الگوریتم ابتکاری توسعه یافته پیشنهادی، نیز موید کارایی آن در یافتن مکان بهینه است

مشتریان و سیاست های تولید، در فضای رقابتی تولید نقش بسزائی در سود آوری تولیدکنندگان دارند. لذا دست یابی توام به اهداف مشتریان و سیاست های تولید اقتصادی برای تولیدکنندگان، بایکدیگر در تعارض هستند. دراین مقاله با استفاده از مدل نمایی با m خدمت دهنده (M/M/m) به عنوان ابزاری برای تعیین رفتار مشتری در دراز مدت و تعیین جریان نقدی تولیدکننده با در نظرگرفتن هزینه سالیانه تعمیر هر خرابی، هزینه سالیانه ثابت (نگهداری و تعمیرات) مرکز و هزینه سالیانه انتظار مشتری در مقابل درآمد اولیه حاصل از فروش محصولات و استفاده از مفهوم ارزش خالص فعلی به طراحی مدلی دو هدفه برای تعیین متغیر های تصمیم؛ قیمت هر واحد محصول با احتساب وارانتی، نرخ ارائه خدمت در سال، مدت زمان اجرای سیاست وارانتی بر حسب سال با هدف حداکثر سازی سود تولید کننده و حداقل سازی زمان انتظار مشتری در سیستم پرداخته شده است. در نهایت مدل ریاضی طراحی شده با استفاده از الگوریتم NSGA-II حل گردیده و حساسیت مدل دو هدفه با در نظر گرفتن تغییرات پارامتر هایی مانند حجم تولید و درصد خرابی محصول، مورد بررسی قرار گرفته است.

طرح های ملی و بین المللی مرتبط با مباحث انرژی و محیط زیست معمولا به منظور ارائه راهکارهایی موثر برای صرفه جویی در مصرف منابع و همچنین کاهش میزان آلاینده ها اجرا می شوند. در این راستا یکی از موارد با اهمیت، حفظ سطح تولید ناخالص داخلی و جلوگیری از اتلاف بهره وری می باشد. در این تحقیق، با استفاده از تکنیک های ورودی تحلیل پوششی داده ها و همچنین با در نظر گرفتن خروجی نامطلوب در مدل های کارایی پیشنهادی، در دو طرح بزرگ محیط زیستی اجرا شده در ایران، بهره وری و امکان کاهش مصرف از منابع مورد بررسی قرار گرفته و مولفه های شاخص بهره وری مالمکوئیست، مشتمل بر مقادیر خالص فنی، مقیاس و فن آوری کارایی محاسبه شده است. به طوریکه در این تحقیق با بررسی های انجام شده بر روی طرح هدفمندی یارانه های انرژی ایران و با توجه به میزان آلاینده CO2 ناشی از مصرف سوخت های فرآورده های عمده نفتی و گاز طبیعی، رشد بهره وری محیط زیستی از جنبه فنی حدود 56/7 درصد محاسبه شده است. در صورتیکه از جنبه بررسی های فن آوری حدود 58/11 درصد با کاهش روبرو بوده است. نتایج نشان می دهد که بدون کاهش در میزان تولیدات و خدمات، امکان کاهش در میزان مصرف انواع سوخت و در نتیجه کاهش در میزان آلاینده هایی نظیر CO2 ناشی از مصرف میسر نمی باشد. نتایج تحقیق بهره وری بر روی طرح تصفیه فاضلاب کلانشهر تهران، میزان بهبود از نظر فنی به حدود 80/1 درصد را نشان می دهد. همچنین استفاده از طرح ها و فن آوری های جدید، حدود 32/12 درصد سبب بهبود از نظر فن آوری به همراه داشته است. نتایج نشان می دهد که بدون کاهش در تولیدات و خدمات مربوط به کلانشهر تهران، امکان صرفه جویی در برداشت از منابع آب تنها به میزان 2/2 درصد امکان پذیر می باشد.

طراحی برای شش سیگما یک روش سیستماتیک و فعال برای برطرف کردن نیازهای مهم مشتری در همه ابعاد فرآیند توسعه محصول است.در این تحقیق نشان داده شده است که مدل IDOV یکی از پر کاربردترین متدولوزی های طراحی برای شش سیگما می باشد. هدف از این تحقیق بهبود مهمترین مشخصه باتری های حرارتی (ولتاژ خروجی باتری ها) با استفاده از مدل IDOV می باشد. در این تحقیق پر کاربردترین ابزار در مدل IDOV شناسایی و بکار گرفته شده است. با استفاده از روش QFD پارامترهای بحرانی طراحی (خلوص مواد -دانه بندی مواد -زمان اختلاط مواد) تعیین گردید. از روش DOE جهت بهبود فرآیند استفاده و مشخص گردید که سه عامل فوق بر بهبود ولتاژ خروجی باتری ها موثر و بر هم نیز اثر متقابل دارند و زمانی ولتاژ خروجی در بهترین حالت خود قرار دارد که مواد باتری با خلوص % 9/99 و اندازه ذرات 210 میکرون به مدت 5/1 ساعت با هم مخلوط شوند. در نهایت جهت اطمینان از بهبود انجام پذیرفته، سطح سیگمای فرآیند جدید محاسبه و مقدار آن 2/4 تعیین و مشخص گردید که به مقدار قابل توجهی (8/1)افزایش یافته است .

مقاله حاضر، سیستم پشتیبان تصمیم پیاده سازی شده برای مدیریت ریسک پروژه های پالایشگاه گاز سرخون و قشم را ارائه می کند. این سیستم به منظور بهبود عملکرد، برنامه ریزی، کنترل و پایش موثر پروژه ها و در راستای تعامل علمی با شرایط عدم قطعیت در پروژه های پالایشگاه، پیاده سازی شد. بدین منظور، مدلی برای مدیریت ریسک پروژه ها طراحی شد و در نهایت به یک برنامه نرم افزاری تبدیل گشت. پایگاه مدل این سیستم، متشکل از فرایند بومی شده مدیریت ریسک، بر مبنای استاندارد PMBOK می باشد. همچنین در پایگاه داده سیستم نیز مجموعه ای از بانک های اطلاعاتی نظیر بانک اطلاعات خبرگان و بانک اطلاعات ریسک ها، تعبیه شده است. مولفین مقاله اعتقاد دارند که پیاده سازی و اجرای این سیستم، برای مدیران پروژه ها و تحلیلگران پالایشگاه سودمند بوده و به عنوان برگ برنده ای در راستای برخورد با شرایط عدم قطعیت برای آنها تلقی می گردد.

رقابتی شدن صنعت بیمه در سال های اخیر و ورود بخش خصوصی به این عرصه، توجه به پیش بینی رویگردانی مشتری را با اهمیت ساخته است. در این پژوهش، تعدادی از تکنیک های شناخته شده دسته بندی داده کاوی برای پیش بینی رویگردانی مشتری در صنعت بیمه به کار گرفته شده است. برای نخستین بار پیش بینی رویگردانی مشتری در یک سازمان بیمه ای با استفاده از تکنیک ماشین بردار پشتیبان (SVM) انجام می شود. در این مقاله نخست از الگوریتم ژنتیک برای فرایند انتخاب مشخصه های تاثیرگذار استفاده شده است. پس از مدل سازی مساله، پارامترهای مدل ماشین بردار پشتیبان با استفاده از دو روش جستجوی شبکه و اعتبارسنجی متقابل K لایه، بهینه می شوند. عملکرد پیش بینی روش SVM با روش های درخت تصمیم، شبکه های عصبی، رگرسیون لجستیک، جنگل تصادفی، دسته بندی کننده بیزی، K نزدیک ترین همسایگی، مقایسه و بهینه سازی پارامترهای هر روش با استفاده از جستجوی شبکه انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که روش ماشین بردار پشتیبان از عملکرد بالاتری نسبت به سایر روش ها برخوردار است. در مدل پیشنهادی مبتنی بر این روش، مشخصه های سابقه خرید، نحوه آشنایی با سازمان و تمایل به خرید، به عنوان مشخصه های اصلی پیش بینی کننده رویگردانی مشتری شناسایی شدند. در این پژوهش با توجه به مشخصه های اصلی پیش بینی کننده رویگردانی، راهکارهایی برای جلوگیری از رویگردانی مشتری ارائه شده است.

این مقاله به زمانبندی واحد نورد به عنوان یکی از مهم ترین واحدهای صنعت فولاد می پردازد. نورد فرایندی است که پس از واحد ریخته گری صورت می گیرد و اهمیت آن به واسطه شرایط خاص این فرایند و تولید محصول نهایی است. برای این منظور، مدل ریاضی این زمانبندی ارائه شده است. برای حل این مدل، متدولوژی پیشنهادی بر پایه الگوریتم کوتاه ترین مسیر ارائه شده است. نتایج محاسباتی نشان می دهد عملکرد این الگوریتم هم از نظر ارائه جواب های مناسب و هم از نظر زمان حل بسیار مناسب است.

در یک مسئله مکان یابی میانه روی شبکه ها (گراف ها)، هدف پیدا کردن یک مجموعه از بهترین مکان ها روی یک گراف معین جهت تاسیس یا استقرار تسهیلات می باشد به طوری که مجموع فواصل مشتریان موجود از نزدیک ترین سرویس دهنده کمینه شود. در این مقاله، یک مدل مکان یابی میانه نیمه ناخوشایند روی شبکه ها در نظر گرفته می شود که در آن تمامی مشتریان به شکل زیرگراف تعریف می گردند. یک الگوریتم رقابت استعماری دودویی جدید برای یافتن جواب های مدل تحت مطالعه پیشنهاد می گردد. نتایج محاسباتی ما نشان می دهند که این الگوریتم از سرعت و دقت بالایی برخوردار می باشد.

ویژگی های خاص بازار مسکن در ایران، مشکل نوسانات و دوره های متناوب رونق و رکود، مشکلاتی را بر اقتصاد و جامعه تحمیل می نماید. اغلب پژوهش های موجود هریک به بخش های محدودی از بازار مسکن پرداخته اند. در این مقاله، به بازار مسکن ایران به عنوان یک سیستم اقتصادی- اجتماعی نگاه شده و پس از شناخت و تحلیل اجزای سیستم، از نگرش سیستمی استفاده می شود. بخش های عرضه و تقاضا، به تفکیک تقاضای سرمایه ای و مصرفی ناشی از رشدجمعیت و مهاجرت، مدل سازی شده، و سپس با کمی سازی زیرسیستم ها برای شهر تهران، به عنوان نمونه موردی، سیستم شبیه سازی شده است. علاوه بر اعتبارسنجی ساختاری و رفتاری زیرسیستم ها در ایجاد روند و نوسانات قیمت مسکن، نتایج شبیه سازی با داده های تاریخی موجود نیز اعتبارسنجی شده است. آنگاه، رفتار قیمت مسکن در آینده مورد تحلیل قرار گرفته و با سناریوهای مختلفی از روند مهاجرت به اجرا و شبیه سازی مدل پرداخته شده است. از مهم ترین نتایج مستخرج می توان به تاثیر بالای تقاضای سرمایه ای و ناکارآمدی سیاست های کنترل مهاجرت برای کاهش قیمت مسکن اشاره کرد. همچنین شبیه سازی نشان می دهد سال 94 به احتمال زیاد سال خروج از رکود و بازگشت رونق به بازار مسکن خواهد بود.

مساله خریدار دوره گرد یک حالت خاص از مساله معروف فروشنده دوره گرد است که بر خلاف مساله فروشنده دوره گرد که به سطح توزیع محصول مربوط می شود، سطح تامین کالا و مواد اولیه را شامل می شود. در مدل های قبلی برای تعیین اندازه انباشته اقتصادی چند دوره ای، مسیریابی وسایل نقلیه در نظر گرفته نمی شود اما در این مقاله با تلفیق مسیریابی وسایل نقلیه با استفاده از توسعه مساله خریدار دوره گرد و مساله اندازه انباشته چند دوره ای به ارائه یک مدل برنامه ریزی خطی عدد صحیح مختلط جدید برای تعیین بهترین خط مشی سفارش دهی چند دوره ای در شرایطی که تامین کنندگان برای قیمت کالا تخفیف پیشنهاد می کنند می پردازیم. در این مدل علاوه بر لحاظ کردن همه هزینه ها مثل هزینه خرید، حمل و نقل و نگهداری به طور همزمان، مسیر بهینه وسایل نقلیه نیز مشخص می شود. همچنین برای نزدیک شدن به دنیای واقعی فرضیاتی چون درصد اقلام معیوب، ظرفیت وسایل نقلیه و انبار خریدار نیز لحاظ می شود. نتایج تایید می کند توجه همزمان به هر سه هدف هزینه های خرید، هزینه های حمل و نقل و نگهداری می تواند موجب کاهش کل هزینه ها بیش از 40درصد شود. همچنین به دلیل پیچیدگی محاسباتی بالای مدل پیشنهادی، یک الگوریتم تکامل تفاضلی پیشنهاد شده است. نتایچ نشان می دهد که الگوریتم حل پیشنهادی، توانایی رسیدن به جواب های بهینه/نزدیک به بهینه را در زمان های محاسباتی بسیار کمتر از روش های دقیق دارد.