فهرست مطالب

تفسیر اهل بیت (ع) - سال سوم شماره 1 (پیاپی 5، بهار و تابستان 1394)

نشریه تفسیر اهل بیت (ع)
سال سوم شماره 1 (پیاپی 5، بهار و تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/06/20
  • تعداد عناوین: 6
|
  • حامد شریفی نسب*، سیدمحمود طیب حسینی صفحات 4-25
    ازآنجا که ترتیب کنونی تعداد قابل توجهی از آیات در قرآن کریم بر خلاف ترتیب نزول بوده و در برخی موارد، آیات مکی و مدنی در یک سوره در کنار هم قرار گرفته اند، که گاه تاریخ نزول آنها با یکدیگر سال ها فاصله دارد، پیگیری این بحث ضروری است که آیا ساختار کنونی ترتیب آیات به دستور پیامبر ص و طبق نظر ایشان تحقق یافته است یا اینکه این ترتیب مستند به اجتهاد و سلیقه صحابه می باشد؛ چنان که این بحث در ترتیب بین سوره ها نیز قابل پیگیری است. با توجه به اینکه تاکنون دیدگاه علماء امامیه در این مساله به صورت مستقل مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته، این پژوهش بدون در نظر گرفتن ادله مطرح در میان طرفداران هر یک از دو نظریه، با هدف تبیین دیدگاه مفسران و محدثان شیعی، تنها به بررسی دیدگاه علماء امامیه در این مساله اهتمام داشته و به این نتیجه رسیده است که هرچند در این مساله اتفاق نظر بر دیدگاه واحدی وجود ندارد، بسیاری از محدثان و مفسران امامیه، دیدگاه توقیفیت ترتیب آیات را نپذیرفته اند؛ علاوه بر آنکه در خصوص ترتیب سوره ها نیز دیدگاه قریب به اتفاق علماء امامیه اعتقاد به عدم توقیفیت آن است.
    کلیدواژگان: ترتیب آیات، ترتیب سوره ها، مفسران امامیه
  • محمد مرادی * صفحات 26-48
    آیه 81 سوره بقره درباره عذاب گناهکارانی است که خطا و گناهشان بر جان آنان چیره شود. ویژگی عذاب آنها جاودانه بودن است. از آنجایی که اهل گناه، ممکن است کافر و ممکن است مسلمان باشند، در میان صاحب نظران و مفسران، درباره ابدی بودن عذاب اهل ایمان به جهت وجود ادله دیگری دایر بر پاداش دایمی داشتن آنها، اختلاف نظر به وجود آمده است. این اختلاف مبتنی بر نوع نگرش هر یک از مفسران و یا گروه ها درباره تفسیر متن و چگونگی و میزان استفاده از عقل و داده های برون متنی مانند روایات است. این نوشته با روش توصیف و تحلیل، بر آن است تا ضمن نقل دیدگاه ها و بررسی هر یک از آنها درباره وعده و وعید های خداوند و نسبت بخشش و شفاعت و مشیت با این دو، به روشن شدن موضوع آیه و میزان مشمولیت عذاب و اهل عذاب کمک کند.
    کلیدواژگان: آیه 81 بقره، وعده و وعید، خلف وعده، خلف وعید، معتزله، اشاعره، امامیه
  • سید رسول موسوی * صفحات 49-64
    این پژوهش به منظور شناخت اقسام کلی نعمت در قرآن انجام گرفته است که می تواند در فهم و تفسیر کاربردهای نعمت در قرآن اثرگذار باشد. روش پژوهش، نقلی همراه با تحلیل مفهومی است. در ابتدا مفهوم واژه نعمت و انواع آن با استناد به آیات قرآن و روایات تبیین می شود و چنین به دست می آید که مفهوم نعمت از نگاه واژه شناسانه نوعی رفاه و آسایش است که از کثرت و فزونی برخوردار باشد و موجودی عاقل مشمول آن می شود. این واژه در قرآن با حفظ مفهوم لغوی به اموری اطلاق شده است که خداوند برای رفاه انسان آفریده است. نعمت بر اساس آموزه های قرآن و روایات تفسیری دارای هشت گونه کلی است: حقیقی، پنداری، ظاهری، باطنی، عام، خاص، ابتدائی و پاداشی. تعریف و ویژگی های هر یک از این گونه ها در متن مقاله تبیین می شود.
    کلیدواژگان: تفسیر روایی، گونه شناسی واژگان قرآنی، نعمت، رفاه، آسایش
  • سیر تطور پژوهش های غربی درباره تفسیر امامیه تا پایان قرن بیستم
    محمد علی طباطبایی * صفحات 65-92
    قرآن پژوهی غربی در دویست سال اخیر مراحل مختلفی را در مسیر رشد و پیشرفت خود طی کرده است که پیش از این در کتاب ها و مقالات بسیاری به آن پرداخته شده است. اما در ارتباط با آثاری که قرآن پژوهان غربی درباره تفسیر شیعی یا رویکرد شیعه به قرآن پدید آورده اند، تا کنون کار پژوهشی منسجمی انجام نشده است که نشان دهد این جریان خاص از قرآن پژوهی غربی از کجا شروع شده و چه مراحلی را طی کرده و اکنون در چه جایگاهی نسبت به سایر آثار غربیان درباره قرآن قرار دارد. برای رفع این خلا، در این مقاله تلاش می شود با مروری بر تمامی آثاری که غربیان از قرن نوزدهم تا پایان قرن بیستم درباره تفسیر شیعی یا رویکرد شیعیان به قرآن پدید آورده اند، به تحلیلی درباره چگونگی آغاز این جریان و مراحلی که پس از آن در مسیر تکامل طی کرده است برسیم و دریابیم که شاخص ترین موضوعات مطرح در این مطالعات چیست و چرا این موضوعات بیشتر توجه غربیان را به خود جلب کرده اند.
    کلیدواژگان: تفسیر شیعی، مستشرقان، تحریف، تاویل، قرآن، امامیه
  • خدیجه محمدی فروشانی*، محمد احسانی فر صفحات 92-105
    شب قدر در فرهنگ قرآن کریم و روایات از جایگاه عظیمی برخوردار است. اهمیت این شب تا حدی است که نه تنها آیات مختلفی از سور قرآن کریم در مورد خصوصیات این شب نازل شده، بلکه سوره ای مستقل با تمام آیاتش به این شب اختصاص یافته است. خداوند در این شب دانش هایی را بر حجت های الهی و به طور خاص به اهل بیت : عطا می کند.
    قسمی از دانش هایی که در شب قدر نازل می شود مربوط به قرآن کریم است و تنها به اهل بیت : اختصاص دارد. نزول یکباره قرآن بر قلب رسول خدا (ص) و علم جمعی بدان، از جمله دانش هایی است که در چنین شبی بر ایشان نازل شد. افزون بر اینها، هر سال در شب قدر، وحی بیانی، یعنی تبیین و تفصیل کتاب، هم بر رسول خدا (ص) الهام می شد. براساس روایات بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) و با استمرار شب قدر، وحی بیانی بر امام معصوم در هر زمان تا روز قیامت نازل می شود. ماهیت این گونه از وحی، تاویل قرآن کریم به ویژه تاویل آیات متشابه و تفسیر مجملات قرآن و تطبیق قرآن بر حوادث و وقایع جدید است.
    کلیدواژگان: شب قدر، اهل بیت، وحی بیانی، تاویل قرآن، تطبیق قرآن
  • محسن عطاءاله*، سید رسول موسوی صفحات 105-122
    هدف از این پژوهش دستیابی به مفهوم «ریب» در قرآن و روایات است که با روش نقلی همراه با توصیف و تحلیل انجام شده است. این واژه در لغت به سه معنای مطلق شک، شک همراه با ترس و بدگمانی، یا توهم و ناآرامی روانی به کار رفته است. بررسی کاربردهای ریب در قرآن معنای سوم را تایید می کند و نشان می دهد که هرگونه شکی ریب نیست، بلکه به شکی ریب اطلاق می شود که از اضطراب روانی ناشی شده باشد. کاربرد این واژه در روایات نیز نشان می دهد که مفهوم ریب در مقابل مفهوم طمانینه و ثبات، و منافی یقین و اخلاص است. در نتیجه این حالت روانی مربوط به عرصه معارف قلبی و حوزه روان شناسی است، نه حوزه معرفت شناسی؛ درحالی که شک مفهومی عام دارد و شامل هر دو حوزه می شود.
    کلیدواژگان: ریب، شک، یقین، اضطراب، واژه شناسی اجتهادی، مفردات قرآن
|
  • Hamed Sharifi-Nasab*, Seyed Mahmud Tayeb-Hosseini Pages 4-25
    This paper aims to review the problem of the order or the Qurʾānic verses and chapters according to the Imāmite scholars. It shows that there is not a consensus among them on this matter: while some believe that the order of the Qurʾānic verses has been determined by the Prophet, many others hold the view that this order belongs to the Companions. As for the order of the Qurʾānic chapters, it seems that most Imāmite scholars believe that it is not an order suggested by the Prophet
    Keywords: Quranic order, order of chapters, order of verses, Imamite scholars
  • Mohammad Moradi* Pages 26-48
    The Q 2:81 speaks of the perennial ponishment for the sinners whose sins overcome them. Since this attribute can include both believer and unbeliever sinners, there is a dissagreement among Muslim scholars regarding the quality of this punishment for sinful believers, because there are other reasons indicating that believers will enjoy eternal rewards. This dissagreement is based on exegits’ different attitudes toward the hermeneutical principles, such as the limitations on using reason and exter-Qurʾānic material, like traditions (aḥādīth). This paper aims to gather and analyse all variated viewpoints on the divine promises, as well as the relation between forgiveness and intercession with Providence.
    Keywords: Q 2:81, divine promises, to renege, Muʿtazilites, Ashʿarites, Imamites
  • Seyyed Rasul Musavi* Pages 49-64
    This paper, using conceptual analysis method, aims to clarify different types of divine blessings in the Qurʾān. Firstly, the meaning of the word niʿma and its types are clarified, according to the Qurʾān and traditions. The philological meaning of the word points to a kind of welfare, along with abundance, from which a thinking creature enjoys. The Qurʾān uses this word based on the philological meaning to refere to the blessings created by God for man’s welfare. There are eight kinds of divine blessings, according to the Qurʾān and tradition: real and imaginary, exterior and interior, general and special, as well as initial and as reward.
    Keywords: narrative interpretation, typology of Qurʾānic vocabulary, blessing, welfare, niʿma
  • A History of the Western Scolarship on the Imamite Tafsir up to the End of the 20th Century
    Mohammad Ali Tabatabai (Mehrdad)* Pages 65-92
    There are many works written on the Qurʾānic studies in the West and its history. One cannot, however, find a comprehensive survey on the history of the Western scholarship of Shiʿi tafsīr.This contribution seeks to review all works done by the Western scholars of 19th and 20th century on the Shiʿi tafsīr or the Shiʿi attitude to the Qurʾān. Then it trties to present an analysis to answer the questions like how did this branch of the Western scholarship come into being, and which steps did it pass in the way of progress. It also will offer an answer to the problem of the Western scholars’ obsession with shiʿi concepts of taḥrīf and taʾwīl.
    Keywords: Shiʿi interpretation, tafsir, Western scholarship, falsification, allegory, Imamaites
  • Khadijeh Mohammadi Forushani*, Mohammad Ehsani-Far Pages 92-105
    The Night of Qadr has a high place in the Qurʾān and Islamic tradition, as we find not only separated Qurʾānic verses on it, but also an intire Qurʾānic chapter. It has been said that God vouchsafes parts of his knowledge to his chosen servants, and specialy to Ahl al-Bayt. A part of the knowledge descended in the Night of Qadr is related to the Qurʾān and is exclusively granted to Ahl al-Bayt. The Qurʾān itself is a part of that knowledge which was descended to the Prophet in that night. In addition, the explanatory revelation (vaḥy bayānī) was descended to the Prophet in this night, annually. According to the Shiʿi tradition, this kind of revelation is descended to the living Imam, since the Prophet’s death until the Doomsday, in every Night of Qadr. This revelation includes the interpretation of the Qurʾān, specially the ambiguous verses, as well as identification of new events with Qurʾānic declarations.
    Keywords: the Night of Qadr, Ahl al-Bayt, explanatory revelation, Qurʾānic interpretation, Qurʾānic identification
  • Mohsen Ataollah*, Seyyed Rasul Musavi Pages 105-122
    This paper aims to clarify the meaning of rayb in the Qurʾān and tradition. The philological meaning of the word includes doubt, the doubt along with fear and suspicion, as well as delusion and mental unrest. Our survey on the Qurʾānic occurances of the word shows that the last meaning more agrees with the Qurʾānic pragmatics. Hence, not each kind of doubt is rayb, but the doubt which comes out of mental anxiety. The pragmatics of the word in the Shiʿi tradition indicates that the word is used in opposite of calmness and stability, and in nagation of certainty and sincerity. This mental state, therefore, is related to psyclogy, rather than epistemology, while ‘doubt’ is a general term and is included in both disciplines.
    Keywords: rayb, doubt, certainty, anxiety, philology, Qurʾānic vocabulary