نشریه دولت پژوهی ایران معاصر
سال سوم شماره 1 (بهار و تابستان 1396)

بررسی روابط جمهوری اسلامی ایران و سوریه، از سالهای پیش از دفاع مقدس، حین جنگ تحمیلی و پس از آن، نمایانگر ارتباطی دوستانه میان این دو کشور است. چنانچه در تحولات اخیر در سوریه، همچنان این رابطه دوسویه حفظ شد و حمایتهای جمهوری اسلامی تداوم یافته است. با توجه به دوام این روابط سوال پژوهش این است که: «مهمترین راهبرد ایران در بحران سوریه و حمایت از این کشور در رویارویی با نیروهای معارض چیست؟» یافته ها حاکی است که جمهوری اسلامی ایران و سوریه با توجه به رسالت خود در درون جبهه مقاومت در مقابل تهدیدهایی که از سوی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای با حمایت از گروه های تروریستی که منافع و امنیت دو کشور را تهدید می کند، ائتلاف چهارگانه ای (ایران، روسیه، سوریه، حزب الله لبنان) را ایجاد کرده اند و در صدد ایجاد موازنه در مقابل این تهدید و حفظ منافع ملی خود هستند.

تاثیرگذاری انقلاب اسلامی در فرآیند شکل گیری گروه های اسلامی دارای رویکرد مستقیم و غیرمستقیم بوده است. بعد از شکل گیری انقلاب اسلامی در ایران و حاکم شدن جمهوری اسلامی، گفتمان های مختلفی بر کشور حاکم گردید، در گفتمان های مختلف حاکم بر جمهوری اسلامی ایران، میزان تاثیرگذاری با توجه به سیاست های داخلی و خارجی در پیش گرفته شده توسط آنها متفاوت بوده است. این پژوهش در پی این است که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، روند تاثیرگذاری جمهوری اسلامی ایران را بر گروه مقاومت اسلامی حماس از زمان شکل گیری تا سال 1389 مورد جستجو قرار دهد. سوال پژوهشی این است که: «تاثیر گفتمانهای مختلف جمهوری اسلامی ایران بر شکل گیری جنبش مقاومت اسلامی حماس به چه شکلی بوده است؟» یافته های پژوهشی نشان می دهد که در دوره های گفتمانی، جمهوری اسلامی ایران، شیوه ها و نگاه ها در رابطه با مقاومت اسلامی فلسطین، الگوهای مختلفی را در پی داشته است.

حضور رزمندگان و شهدای ایرانی در جریان پدافندی و آفندی علیه استکبار، برای تامین امنیت فرهنگی، سیاسی و اقتصادی قابل مداقه و نیازمند تنویر افکار عمومی است که برای این موضوع، رسانه ملی نقش کانونی دارد. ارائه الگویی کاربردی برای ترسیم نقش امنیت آفرین مبارزان خارج از وطن در رسانه، هدف اصلی این تحقیق است. برای این منظور در کنار روش توصیفی تحلیلی با کاربست مصاحبه عمیق با دوازده صاحبنظر در حوزه رسانه، سیاست و امنیت سه بعد و دوازده مولفه بر اساس ظرفیت رسانه در نمایش امنیت آفرینی شهیدان، مشخص، و صورت بندی شد که عبارت است از: مدیریت ادراک: مشروعیت بخشی، وحدت آفرینی، مادیت زدایی، بازتولید زبان مقاومت اسلامی، بازدارندگی، جامعیت بخشی، غیریت سازی. دیریت احساس: قداست بخشی به شهیدان، همدلی آفرینی، اسطوره سازی. مدیریت ادراک و احساس: برچسب گذاری جهانشمول، درونی و نهادینه کردن.

این مقاله به بررسی جریانهای مختلف روحانیت در دوره محمدرضا پهلوی می پردازد و با روش تفسیری، وجوه اشتراک و افتراق این جریانها را بیان می کند. در این نوشته روشن خواهد شد که جریانهای روحانیت به رغم اشتراک در اعتقاد به حضور دین در سیاست و لزوم اجرای احکام اسلامی در جامعه در تلقی خود از حکومت مطلوب، موضعگیری در برابر حکومت موجود، هدف سیاسی در دستور کار و مشی سیاسی با همدیگر تفاوت داشتند.

نظام بین الملل، متشکل از بازیگری ابرقدرتهایی است که با توزیع توانمندی ها، به حل مسائل گوناگون می پردازند. در این مسیر، نوعی ائتلاف با سایر قدرت های عمده که در سطح دوم نظام معاصر قرار دارند، پیچیدگی حل مسائل را کاهش می دهد. با توجه به چنین نظامی نظریات و اندیشه هایی در باب نظام بین الملل مطرح شده است. از میان انواع نظریات، این مقاله به بررسی تطبیقی اندیشه امام خمینی(ره) و نظریه انتقادی پرداخته است. اندیشه امام خمینی به عنوان اندیشه ای انقلابی نظام بین الملل را مورد نقد قرار داده است و از سوی دیگر نیز نظریه انتقادی به نقد می پردازد. با وجود نقطه اشتراک در نقد نظام بین المللی باید توجه کرد که زمینه و دیدگاه دینی این دو اندیشه با یکدیگر متفاوت است. پرسش نوشتار این است که «تشابهات و تفاوتهای اندیشه امام خمینی(ره) و نظریه انتقادی کدام است.» برای پاسخ به این پرسش سه مبحث، عدالت، هنجاری بودن و رهایی بخشی در هر دو اندیشه بررسی شد. در هر دو اندیشه بر ناعادلانه بودن نظم موجود تاکید شده است و نظام بین الملل را، هنجاری و بر اخلاق مبتنی می بینند؛ هم چنین بر رهایی بخشی تاکید دارند؛ اما با تفاوتهایی در راهکار رهایی؛ چرا که اندیشه امام خمینی(ره) دیدگاهی انقلابی و نظریه انتقادی دیدگاهی گفتمانی را انتخاب کرده است. نوشتار برای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای و برای تحلیل مطالب از روش تطبیقی بهره جسته است.

این پژوهش تلاشی است در جهت شناخت گفتمان ساخته شده از «دوران دفاع مقدس (جنگ عراق و ایران)» در بخش فارسی بنگاه خبرپراکنی بی بی سی. هدف پژوهش این است که بی بی سی فارسی چه گفتمانی را برای «ساخت رویداد» و «کنترل اذهان مخاطبان» در مورد جنگ عراق و ایران به کار گرفته است. روش پژوهش، تحلیل گفتمان با استفاده از رویکرد «الگوی عملیاتی تحلیل گفتمان» و جامعه آماری این پژوهش، همه مطالب مرتبط با جنگ عراق و ایران در هفته دفاع مقدس است (از شهریور 1389 تا شهریور 1394). پس از بررسی این متون، 13 تحلیل و گزارش به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و مورد تحلیل گفتمان قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که دالهای گفتمانی در مورد بازنمایی جنگ عراق با ایران در سایت و شبکه بی بی سی فارسی، مبتنی بر دالهایی از جمله: آسیبهای اقتصادی ثمره جنگ هشت ساله برای ایران، منجی سازی از امریکا به عنوان ترسیم کننده پیروزی یا شکست عراق و ایران در جنگ، مقصر نشاندادن ایران به عنوان آغازکننده جنگ هشت ساله، نظریه «صدور انقلاب» عامل تحریک عراق برای شروع جنگ با ایران و... بوده است.