مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
سال هفدهم شماره 9 (پیاپی 116، آذر 1397)

نخستین کنگره بین المللی سلامت برای صلح، به همت همکاران فرهیخته دانشگاه علوم پزشکی شیراز از تاریخ 22 لغایت 25 آبا ن ماه سال 1397 برگزار گردید. بر اساس یک برنامه ریزی هوشمندانه، دانشمندان ایرانی و خارجی در نه پنل، به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند. اینجانب افتخار آن را داشتم که در پنل دوم با عنوان "اپیدمیولوژی و صلح از طریق سلامت"، به ارائه نقطه نظرات خود پیرامون "اپیدمیولوژی جنگ در مقابل اپیدمیولوژی صلح" بپردازم.
در این سخنرانی و بر اساس مقالات منتشر شده خود [7-1] به این نکته اشاره کردم که با توجه به اثرات مخرب جنگ و درگیری های نظامی، متاسفانه تعداد مقالات کافی اپیدمیولوژی در این زمینه به رشته تحریر در نیامده است. شاید یکی از دلایل اصلی این امر آن باشد که در سال های اخیر، جنگ و درگیری های نظامی، بیشتر کشورهای با درآمد پایین و متوسط به ویژه در خاورمیانه و آفریقا را درگیر نموده است. این درحالی است که بیش ترین هزینه های نظامی را کشورهای با درآمد بالا نظیر آمریکا و برخی از کشورهای اروپای غربی می پردازند.
بنابراین، جهان نیازمند رشد و توسعه ی شاخه "اپیدمیولوژی جنگ" در میان سایر شاخه های اپیدمیولوژی است. در این شاخه، محققین به دنبال مشخص نمودن اثرات مخرب جنگ و درگیری های نظامی و تاثیر آن بر سلامت مردم هستند. از این رو، دیدگاه پیش رو در مطالعات اپیدمیولوژی جنگ، دیدگاهی منفی است و هدف نهایی چنین مطالعاتی، کنترل جنگ و درگیری های نظامی است. این درحالی است که می توان به شاخه ای جدید از مطالعات اپیدمیولوژی به عنوان"اپیدمیولوژی صلح" نیز توجه نمود. دیدگاه پیش رو در مطالعات اپیدمیولوژی صلح، دیدگاهی مثبت است. هدف نهایی چنین مطالعاتی، تقویت و حمایت از صلح با نشان دادن این نکته است که چگونه صلح می تواند تاثیرات مثبت خود را بر روی سلامت و رشد جوامع در جهان ایفاء نماید.
برگزاری نخستین کنگره بین المللی سلامت برای صلح در شهر مصفای شیراز همراه با ریزش باران الهی پیامی جهانی را به همراه داشت. این پیام به ویژه به هنگام بازدید شرکت کنندگان از مقبره های دو شاعر نامدار و حامی صلح این شهر، یعنی حافظ و سعدی طنین و عمق بیشتری یافت. پیام این کنگره در این نکته مهم خلاصه می گردد که ایرانیان به عنوان یکی از صلح دوست ترین مردم جهان، صدمات بسیار زیادی را از جنگ تحمیلی عراق و تحریم های ناعادلانه قدرت های بزرگ به جان خریده اند. اما این مشکلات، هرگز باعث نشده است که ایرانیان، خوی صلح دوستی خود را به فراموشی بسپارند. نهایت این امر در فیلمی نشان داده شد که از مجروحان شیمیایی جنگ تحمیلی تهیه شده بود، در این فیلم، بانویی به شدت مجروح از سلاح های شیمیایی، آرزوی نابودی این سلاح ها را داشت و اذعان می نمود که حاضر نیست، استفاده چنین سلاح هایی را حتی برای سازندگان و به کاربرندگان آنها تجویز نماید. به گفته سازنده، چند روز پس از تهیه این فیلم، این بانوی بزرگوار بر اثر مواجهه طولانی مدت با عوامل شیمیایی به شهادت رسید، یادش گرامی.

امروزه اثر ضددیابتی تمرینات ورزشی و مکمل آلوئه ورا مشخص شده است، اما تاثیر ترکیبی آنها بر دیابت مشخص نیست. لذا هدف از مطالعه حاضر تعیین تاثیر ترکیبی تمرین تناوبی شدید (High intensity interval training; HIT) و متوسط (Moderate intensity interval training; MIT) با مصرف آلوئه ورا بر سطوح کمرین، گلوکز و انسولین در موش های صحرایی دیابتی بود. در این پژوهش تجربی، 32 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار دیابتی شده با استرپتوزوتوسین به صورت تصادفی در چهار گروه دیابتی، آلوئه ورا (300 میلی گرم بر کیلوگرم) ، HIT+مکمل آلوئه ورا و MIT+مکمل آلوئه ورا تقسیم شدند. برنامه تمرینی به مدت هشت هفته انجام شد. هر جلسه تمرینی شامل 12-6 مرحله دو دقیقه ای (40 متر بر دقیقه در گروه HIT و 25 متر بر دقیقه در گروه MIT) بود که هر مرحله با یک دقیقه استراحت فعال ادامه می یافت. سطوح کمرین و انسولین به روش الایزا اندازه گیری و داده ها با آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی Tukey تجزیه و تحلیل شدند. سطوح کمرین در گروه MIT در مقایسه با گروه دیابتی و HIT کاهش معنی داری داشت (001/0>p). افزایش معنی داری در سطوح انسولین گروه HIT در مقایسه با سایر گروه ها مشاهده شد (001/0>p). هم چنین افزایش انسولین در گروه آلوئه ورا نیز در مقایسه با گروه دیابتی و MIT معنی دار بود (001/0>p) ، اما تغییرات گلوکز از نظر آماری معنی دار نبود (05/0<p). به نظر می رسد، اثر ترکیبی تمرینات ورزشی و مکمل آلوئه ورا بر بهبود دیابت موثر باشد و احتمالا این تاثیر به واسطه کاهش سطوح کمرین یا افزایش انسولین اعمال می شود.

تری متیل تین (Trimethyltin; TMT) ، اورگانوتینی است که سبب دژنراسیون انتخابی هیپوکامپ و بروز نشانه های افسردگی در انسان و جوندگان می گردد. مطالعه حاضر، اثر اسید گالیک (Gallic Acid; GA) را بر نشانه های افسردگی، شاخص های استرس اکسیداتیو و فعالیت سایتوکاین های التهابی در هیپوکامپ موش های صحرایی به دنبال مسمومیت با TMT بررسی می کند. در این مطالعه تجربی، 50 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار به صورت تصادفی در 5 گروه شامل کنترل، TMT+Saline، 50TMT+GA،100TMT+GA و 200TMT+GA قرار گرفتند. 48 ساعت پس از مسمومیت با TMT، گروه های دریافت کننده GA، دوز های 50، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن و گروه TMT+Saline، نرمال سالین را به مدت 14 روز دریافت کردند. پس از بررسی علائم افسردگی، سطوح هیپوکامپی سوپراکسید دیسموتاز (SOD) ، کاتالاز (CAT) ، گلوتاتیون پراکسیداز (GPX) ، مالون دی آلدئید (MDA) ، فاکتور نکروزدهنده توموری آلفا (TNF-α) و اینترلوکین 1 بتا (IL-1β) به روش الایزا سنجیده شد. جهت بررسی اختلاف بین گروه ها از آنالیز واریانس یک طرفه با آزمون تعقیبی Tukey استفاده شد. نتایج نشان دهنده افزایش مدت زمان بی حرکتی در گروه TMT+Saline نسبت به گروه کنترل و کاهش معنی دار این زمان در گروه های دریافت کننده اسید گالیک در دوز های بالا بود (001/0>p). اسید گالیک سبب افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی (SOD، CAT و GPX) و کاهش میزان MDA، TNF-α و IL-1β نسبت به گروه TMT+Saline گردید (05/0˂P). تجویز اسید گالیک با تعدیل فاکتور های التهابی و کاهش استرس اکسیداتیو سبب بهبود علائم افسردگی ایجاد شده توسط TMT گردید.

  ورزش ابزار مناسبی برای پیش گیری از چاقی و سارکوپنی می باشد و تمرین قدرتی بهترین راه برای افزایش توده عضلانی است. لذا هدف از پژوهش حاضر مقایسه تمرین مقاومتی با دمبل و تراباند بر ترکیب بدنی و قدرت عضلانی زنان میان سال بود. در این مطالعه کارآزمایی بالینی، 27 زن غیرفعال سالم با اضافه وزن و چاق به صورت تصادفی به سه گروه وزنه آزاد، مقاومتی با تراباند و کنترل تقسیم شدند. هر دو گروه تمرین مقاومتی چهار جلسه در هفته (به مدت هشت هفته) تمرین کردند. هر جلسه تمرین شامل ده دقیقه گرم کردن، تمرینات منتخب با تراباند و وزنه آزاد و پنج دقیقه سرد کردن بود. اجزاء ترکیب بدنی با روش های استاندارد اندازه گیری شد و Repetition Maximum-1 (RM-1) برای آزمودن قدرت عضلانی به کار رفت. برای تحلیل داده ها از آزمون های آماری تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون تعقیبی Tukey و هم چنین tهمبسته استفاده شد. با توجه به نتایج، بعد از مداخله تمرین، تفاوت معنی داری در درصد چربی، توده چربی کل بدن و توده بدون چربی کل بدن بین گروه کنترل و تمرینات مقاومتی وجود داشت (05/0>p) ، اگرچه بین وزن بدن، شاخص توده بدنی، دور بازو، دور ران پا و دور کمر به لگن بین دو گروه تجربی و کنترل تفاوت معنی داری مشاهده نشد (05/0< p) ، اما در قدرت یک تکرار بیشینه بین گروه کنترل و تمرینات مقاومتی تفاوت معنی داری وجود داشت (05/0> p). انواع تمرین مقاومتی می توانند به طور ایمن، راه حل مناسبی برای افزایش قدرت و توده عضلانی، و کاهش وزن درصد چربی در زنان میان سال باشند.

مهم ترین مکانسیم سنتز پروتئین در عضله اسکلتی، مسیر mTORC1 است که پروتئین های مهمی در آن نقش دارند. دیابت با ایجاد مقاومت به انسولین منجر به اختلال در این مسیر می شود. هنوز نقش تمرینات تناوبی با شدت بالا (High-intensity interval training; HIIT) بر سنتز پروتئین های دخیل در این مسیر در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 بررسی نشده است، لذا هدف از مطالعه حاضر، تعیین تاثیر 4 هفته تمرین HIIT بر محتوای پروتئین های AKT1، mTOR، P70S6K1 و 4E-BP1 در عضله اسکلتی نعلی موش صحرایی مبتلا به دیابت نوع 2 می باشد. در این پژوهش تجربی، 16 سر موش صحرایی نر نژاد اسپراگوداولی با سن 8 هفته و میانگین وزن 20±260 گرم انتخاب و پس از دیابتی شدن از طریق القاء STZ، به صورت تصادفی به دو گروه، تمرین دیابتی (8 سر) و کنترل دیابتی (8 سر) تقسیم ‏شدند. گروه تمرینی به‏ مدت 4 هفته (4 روز در هفته) در فعالیت ورزشی شرکت داده شدند و گروه کنترل هیچ گونه برنامه تمرینی نداشتند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون t زوجی و t مستقل استفاده‏ شد. افزایش معنی داری در محتوای پروتئین های mTOR (015/0=P) و 4E-BP1 (002/0=P) در گروه تمرین دیابتی نسبت به کنترل دیابتی مشاهده شد؛ اما در محتوای پروتئین های AKT1 (624/0=P) و P70S6K1 (153/0=P) تفاوت معنی داری بین این دو گروه، مشاهده نشد. mTOR و 4E-BP1 در بافت عضله اسکلتی نعلی در موش های مبتلا به دیابت نوع 2، می توان نتیجه گرفت، 4 هفتهHIIT از طریق مسیر mTOR/4E-BP1 می تواند منجر به سنتز پروتئین شود.

یکی از رایج ترین شرایط به چالش کشیدن دستگاه فیزیولوژیک انسان، ورزش است. لذا این مطالعه با هدف تعیین میزان تاثیر انواع تمرینات ورزشی بر روی عوامل سیستم اندوکانابینوئیدی از قبیل آناندامید (AEA) ، 2-آراشیدونیل گلیسرول (2-AG) انجام پذیرفت. در این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی، از بین دانش جویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل، 32 مرد جوان (25-19 سال) که فعالیت های ورزشی منظمی نداشتند، به صورت داوطلب انتخاب شدند. این افراد در 4 گروه 8 نفره به طور تصادفی تقسیم شدند که بعد از صرف صبحانه یک سان، خون آزمودنی ها قبل و بعد از تمرین کوتاه مدت هوازی (تمرین دو با شدت اکسیژن مصرفی70 درصد حداکثر ضربان قلب تا زمان واماندگی کامل) و بی هوازی (تمرین دو با شدت حداکثر تا زمان واماندگی کامل) و مقاومتی دایره ای (با 8 ایستگاه تا زمان واماندگی کامل) گرفته شد. گروه کنترل هیچ نوع فعالیت ورزشی انجام ندادند. فاکتورهای آناندامید و آراشیدونیل گلیسرول به روش الایزا مورد بررسی قرار گرفتند. داده ها با استفاده از روش آماری آنالیز واریانس، آنالیز کوواریانس و T وابسته تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که هیچ کدام از روش های ورزشی کوتاه مدت هوازی، بی هوازی و مقاومتی اثر معنی داری بر روی عوامل سیستم اندوکانابینوئید ندارند (05/0< p). نتایج پژوهش حاضر نشان داد که ورزش کردن کوتاه مدت با هر روشی تا واماندگی نمی تواند سیستم اندوکانابینوئید را تحت تاثیر قرار دهد.

به طور سنتی، تشخیص عوامل بیماری های عفونی بر اساس روش های معمول یا فنوتیپی است. با توجه به فقدان رشد برخی از عوامل عفونی، این روش ها برای تشخیص تعدادی از باکتری ها بسیار دشوار یا غیرممکن است. با ظهور فنون مولکولی، تشخیص عفونت های میکروبی تحت تاثیر قرارگرفته است. این مقاله به مزایا و معایب روش های تشخیصی مولکولی و سنتی در تشخیص میکروارگانیسم های بیماری زا می پردازد. روش های تشخیصی سنتی مانند روش های فنوتیپیک، شیمیایی و ویژگی های سرولوژیکی هنوز برای تشخیص بسیاری از بیماری های عفونی استفاده می شود. علاوه بر تشخیص عوامل باکتریایی، روش های مختلف مولکولی می توانند عوامل بیماری زایی و ژن مقاومت ضد میکروبی را در میزان، حساسیت و دقت بالاتر مورد تشخیص قرار دهند. به نظر می رسد که روش های پیشرفته مولکولی می توانند سبب کاهش زمان تشخیص، میزان مرگ و میر و هزینه های تشخیص آزمایشگاهی شوند و طول مدت بستری را کوتاه نمایند.

از آنجایی که بازیافت کاغذ علاوه بر صرفه جویی انرژی، از مصادیق اجرایی سازی اقتصاد مقاومتی می باشد، لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین آگاهی، نگرش و عملکرد پرسنل بیمارستان آموزشی ساری در خصوص بازیافت کاغذ و اقتصاد مقاومتی انجام پذیرفت. در مطالعه توصیفی حاضر، 151 نفر از کارکنان بیمارستان آموزشی ساری در سال 1396 به صورت سرشماری انتخاب و نظرات آنها در خصوص بازیافت کاغذ و اقتصاد مقاومتی توسط پرسش نامه بررسی شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی و آزمون مجذور کای استفاده شد. 113 نفر (8/74 درصد) بازیافت را از مصادیق اقتصاد مقاومتی می دانستند. هم چنین بین انجام بازیافت در محل کار و آشنایی با مفهوم اقتصاد مقاومتی ارتباط معنی داری وجود داشت (001/0p=). مطالعه حاضر نشان داد که بیش از 70 درصد افراد از آگاهی و نگرش کافی در خصوص بازیافت کاغذ برخوردارند، اما از نظر عملکرد نیاز به آموزش دارند.

  برخی عوامل زمینه ساز بروز بیماری های پریودنتال با افزایش سطح آگاهی، قابل پیش گیری است. لذا این مطالعه با هدف تعیین میزان آگاهی دانشجویان پزشکی دوره بالینی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در مورد بیماری های پریودنتال در سال تحصیلی 96-1395 انجام شد. در این مطالعه توصیفی، آگاهی210 دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد که به طور تصادفی انتخاب شدند، با استفاده از پرسش نامه بررسی شد. داده ها توسط آزمون های آماریt مستقل، آنالیز واریانس یک طرفه، آزمون تعقیبی Tukey و ضریب هم بستگی Pearson تجزیه و تحلیل شدند. میانگین و انحراف معیار نمره آگاهی شرکت کنندگان 62/3±25/9 بود. بین میانگین نمره آگاهی با سن، ترم تحصیلی و معدل افراد اختلاف آماری معنی داری وجود داشت (001/0p=) ، اما با جنسیت افراد ارتباط معنی داری مشاهده نشد (715/0p=). با توجه به نتایج، آگاهی افراد با افزایش ترم تحصیلی افزایش می یابد. جهت ارتقاء سطح آگاهی دانشجویان، برگزاری کارگاه های آموزشی در این رابطه مفید به نظر می رسد.