نشریه روانشناسی پیری
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 13، تابستان 1397)

طبق پژوهش های اخیر میزان اختلال های اضطرابی در سالمندان بالا است و این اختلالات به طورمعمول شناسایی یا درمان نشده اند. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی همراه با درمان فراشناختی بر کاهش نشانه های اختلال اضطراب فراگیر بود. پژوهش حاضر در چارچوب طرح نیمه آزمایشی بود. جامعه آماری پژوهش سالمندان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر شهر اصفهان (بر اساس مقیاس کوتاه اضطراب فراگیر به عنوان ابزار پژوهش و مصاحبه بالینی) در سال 1396 بودند که تعداد 30 نفر از آنان بر اساس معیارهای ورود به مطالعه انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) گمارش شدند. پس از کسب رضایت از شرکت کنندگان، گروه آزمایش در درمان گروهی طراحی شده توسط پژوهشگر که شامل 12 جلسه 1 ساعته بود شرکت داده شدند. در انتهای درمان نیز، مقیاس کوتاه اضطراب فراگیر به طور مجدد به عنوان پس آزمون توزیع و توسط هر دو گروه تکمیل شد. داده های به دست آمده با برنامه SPSS نسخه 22 و از طریق روش تحلیل کوواریانس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. داده های حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد که ترکیب طرحواره درمانی هیجانی و درمان باورهای فراشناختی می تواند به طور معناداری باعث کاهش نگرانی و علائم و نشانه های اضطراب سالمندان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر شود (0/001=P). طرحواره درمانی هیجانی را می توان در ترکیب با درمان باورهای فراشناختی به عنوان درمانی موثر و کامل تر نسبت به درمان های دیگر در مداخلات روان شناختی سالمندان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر مدنظر قرار داد.

شناخت مسائل مربوط به سالمندی یا سالمندی موفق از چالش های پیش روی هر اجتماعی می باشد. لذا، هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر یک دوره تمرینات مغزی بر توجه مداوم مردان سالمند بود. در مطالعه نیمه تجربی حاضر به روش هدفمند 30 مرد سالمند انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه مساوی 15 نفری تجربی (میانگین سنی: 41/4±85/76) و کنترل (میانگین سنی: 24/3±/08/77) قرار گرفتند. سپس شرکت کنندگان هر دو گروه، آزمون عملکرد پیوسته کانرز را برای ارزیابی توجه مداوم در پیش آزمون و پس آزمون به طور کاملا مشابه هم انجام دادند. گروه تجربی در طی هشت هفته، هفته ای دوبار و هر جلسه 30 دقیقه به اجرای تمرینات ورزش مغزی پرداختند. داده ها توسط آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره مرکب و آزمون های تعقیبی تی مستقل و وابسته در سطح معناداری 05/0≥P به کمک نرم افزار SPSS نسخه 22 تحلیل شدند. نتایج آزمون تحلیل واریانس مرکب نشان دهنده معناداری تعامل آزمون و گروه بود (05/0>P). نتایج آزمون های تک متغیره نشان داد که بین گروه تجربی و کنترل در تمامی متغیرهای وابسته تفاوت معنادار وجود دارد (05/0>P). سپس بررسی بیشتر توسط آزمون های تی وابسته و مستقل به ترتیب بازگوکننده تفاوت معنادار بین پیش آزمون و پس آزمون برای گروه تجربی و همچنین تفاوت معنادار بین گروه تجربی و کنترل در پس آزمون بود (0025/0>P). با توجه به مقادیر میانگین گروه ها مشخص شد که گروه تجربی دارای عملکرد بهتری نسبت به گروه کنترل بوده است. بنابراین، به مربیان و شاغلین در امر ورزش پیشنهاد می شود برای بهبود حفظ توجه برای انجام کارها و فعالیت ها، از این روش جدید تمرینی استفاده شود.

مرگ همسر از جمله عوامل فشارزا در دوره سالمندی است که مشکلات جسمانی و روان شناختی زیادی را به همراه دارد. هدف پژوهش حاضر، مقایسه علایم جسمانی، مشکلات خواب و تاب آوری سالمندان با و بدون تجربه مرگ همسر بود. روش پژوهش حاضر علی-مقایسه ای بود. جامعه آماری این پژوهش را کل سالمندان با و بدون تجربه مرگ همسر تشکیل دادند. در این پژوهش 66 سالمند دارای تجربه مرگ همسر در شهرستان ملایر با روش نمونه گیری گلوله برفی در پژوهش شرکت نمودند؛ همچنین 66 سالمند بدون تجربه مرگ همسر از نظر سن و جنس با سالمندان دارای تجربه مرگ همسر همتا شدند. برای گردآوری داده ها از مقیاس علائم جسمانی هاگیوارا، پرسشنامه مشکلات خواب کوبوتا و همکاران و فرم کوتا ه مقیاس تاب آوری کانر-دیویدسون استفاده شد. داده ها با تحلیل واریانس دوراهه تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که میانگین علائم جسمانی و مشکلات خواب در سالمندان دارای تجربه مرگ همسر و تاب آوری در سالمندان بدون تجربه مرگ همسر بیشتر است. تاثیر جنسیت معنی دار نبود؛ اما تاثیر تعاملی مرگ همسر و جنسیت در مشکلات خواب معنی دار بود. به این معنی که میانگین علائم جسمانی و مشکلات خواب در مردان با تجربه مرگ همسر بیشتر از زنان و مشکلات خواب زنان بدون تجربه مرگ همسر بیشتر از مردان بود؛ میانگین علائم جسمانی در مردان دارای تجربه مرگ همسر بیشتر از زنان بود. براساس یافته ها، استفاده از راهکارها و درمان های روان شناختی برای کاهش مشکلات جسمانی و روان شناختی سالمندان دارای تجربه مرگ همسر پیشنهاد می شود.

اختلال وسواسی-اجباری و افسردگی اساسی از اختلالات رایج سالمندی هستند که همبسته های این اختلال ها بویژه در پیری به خوبی مشخص نشده اند. هدف تحقیق حاضر مقایسه حساسیت اضطرابی، کمال گرایی، احساس تنهایی و حرمت خود در سالمندان مبتلا به اختلال وسواس بی اختیاری و اختلال افسردگی اساسی است. جامعه آماری کلیه افراد مراجعه کننده بالاتر از 65 سال با میزان سواد حداقل ابتدایی بودند که به مراکز مشاوره و کلینیک های تخصصی روان شناسی و روان پزشکی شهرستان بوشهر در سال 1396 مراجعه کرده بودند. در قالب روش تحقیق علی مقایسه ای، 84 نفر بیمار به روش نمونه‎برداری در دسترس انتخاب شدند و به سیاهه کمال گرایی اهواز (نجاریان، عطاری و زرگر، 1378) ، مقیاس حساسیت اضطرابی ASI-R (پیترسون و رایس، 1987) ، مقیاس تنهایی تجدیدنظر شده UCLA (راسل، پپلوا، و کاترونا، 1980) ، و مقیاس حرمت خود روزنبرگ (روزنبرگ، 1965) پاسخ دادند. نتایج پژوهش نشان دادند بر اساس عوامل روان شناختی فقط حرمت خود و کمال گرایی به طور پایایی وسواسی شدن یا افسرده شدن سالمندان را پیش بینی می کنند. همچنین تفاوت نمره های دو گروه فقط از نظر حرمت خود معنادار بود. این تحقیق نشان داد که از علایم مشخصه در سالمندان مبتلا به اختلال افسردگی، حرمت خود پایین است و در سالمندان مبتلا به اختلال وسواس بی اختیاری، کمال گرایی بالا است.

هدف از مطالعه حاضر بررسی اثربخشی شناختی- رفتاری بر کاهش اضطراب مرگ و افزایش سلامت عمومی در سالمندان زن سوگوار بود. این پژوهش شبه آزمایشی بود و جامعه آماری آن کلیه سالمندان دارای تجربه سوگ در مراکز سرای سالمندان شهر شهرکرمانشاه در سال 1397بودند. از میان آنان 24 سالمند به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه (هر گروه 12 نفر) آزمایش و کنترل تقسیم شدند. بر روی گروه آزمایش در طی 8 جلسه (هر جلسه 90 دقیقه) مداخله گروهی شناختی- رفتاری اجرا شد و گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکردند. از روش تحلیل کواریانس و آزمون T جفتی استفاده شد. نتایج نشان داد که در پس آزمون و پیگیری، بین میانگین نمرات اضطراب مرگ و مولفه های سلامت عمومی در دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معنی داری وجود دارد P< 0/05)). مداخله شناختی – رفتاری به صورت گروهی از عوامل تاثیرگذار بر کاهش اضطراب مرگ و افزایش سلامت عمومی است. بنابراین پیشنهاد می شود درمانگران و روانشناسان از این روش برای کاهش اضطراب مرگ و افزایش سلامت عمومی افراد داغدیده استفاده کنند.

با توجه به روند افزایشی جمعیت سالمندان و اهمیت کیفیت زندگی و اضطراب مرگ در آنان، بررسی متغیرهای مختلف در این زمینه امری ضروری به نظر می رسد. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی نقش سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت و جهت گیری مذهبی در پیش بینی کیفیت زندگی و اضطراب مرگ در سالمندان بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری آن کلیه سالمندان شهر اردبیل در سال 1397 بودند که از بین آن ها 100 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه های سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت والکر، جهت گیری مذهبی آلپورت، کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت و اضطراب مرگ تمپلر استفاده گردید. داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار spss و با ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که مولفه های سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت با کیفیت زندگی رابطه مثبت و با اضطراب مرگ رابطه منفی دارد. جهت گیری مذهبی درونی با کیفیت زندگی رابطه مثبت و با اضطراب مرگ رابطه منفی دارد. همچنین جهت گیری مذهبی بیرونی با کیفیت زندگی رابطه منفی و با اضطراب مرگ رابطه مثبت دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد 64 درصد از واریانس کیفیت زندگی و 52 درصد از واریانس اضطراب مرگ توسط مولفه های سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت و جهت گیری مذهبی تبیین می شود. به منظور بهبود کیفیت زندگی و کاهش اضطراب مرگ در افراد سالمند، شایسته است که متخصصان سلامت روان، تقویت سبک ارتقا دهنده سلامت و جهت گیری مذهبی درونی را مورد توجه قرار دهند.

هدف این پژوهش بررسی اثر بخشی درمان مرور زندگی بر میزان افسردگی و رضایت از زندگی افراد سالمند شهر اردکان بود. پژوهش حاضر از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش شامل سالمندان شهر اردکان بود که 30 نفر از سالمندان مراجعه کننده به کانون بازنشستگان و مرکز تحقیقات سالمندی شهر اردکان، به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. پس از اجرای دو پرسشنامه افسردگی سالمندان یساویج و رضایت از زندگی داینر، سالمندان به دو گروه 15 نفری کنترل و آزمایش به صورت تصادفی تقسیم شدند. سالمندان گروه آزمایش به مدت 6 جلسه 60 دقیقه ای (هفته ای یک جلسه) تحت مداخله درمان مرور زندگی قرار گرفتند. داده های آماری پژوهش به وسیله آزمون آماری تحلیل کوواریانس و ضریب همبستگی در نرم افزار SPSS نسخه 21 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحلیل داده ها حاکی از آن است که درمان مرور زندگی در کاهش افسردگی و افزایش رضایت از زندگی سالمندان موثر بوده است و همچنین بین افسردگی و رضایت از زندگی رابطه معناداری وجود دارد؛ بنابراین پیشنهاد می شود مداخلاتی از این دست جهت کاهش افسردگی و افزایش رضایت از زندگی سالمندان استفاده گردد.