فهرست مطالب

نشریه نامه انسان شناسی
پیاپی 26 (بهار و تابستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/02/27
  • تعداد عناوین: 7
|
  • جلال الدین رفیع فر صفحات 13-16
  • قاسم اویسی فردویی* صفحات 17-47
    جنگ دارای پیامدهای مثبت و منفی بسیار و یکی از پیامدهای منفی آن تلفات و خسارت های انسانی است. در بین خسارتهای انسانی، جانبازان قطع نخاعی بجای مانده از جنگ به عنوان گروه های همواره در معرض خطر از توجه مضاعفی برخوردارند. جانبازان قطع نخاعی امروزه در زمینه های فردی، اجتماعی و خانوادگی با مسائل مختلفی مواجه اند و در این بین، موضوع خانواده و مسائل مرتبط با آن از مهمترین مسائل آنان است. فهم درست اینکه جانبازان قطع نخاعی بنا به شرایط خاص جسمی و ناتوانی و جایگاه ارزشی که آنان در جامعه ایران دارند، در زمینه ازدواج و تشکیل خانواده از چه الگویی پیروی کرده و تجربه زیسته آنان در این خصوص چیست، مستلزم اتخاذ روش مناسبی است و بنا به ماهیت و پیچیدگی موضوع، روش انتخابی در این پژوهش روش کیفی و مشخصا روش گراندد تئوری است. افراد مورد مطالعه 20 نفر از جانبازان قطع نخاعی در سه شهر تهران، قم و اصفهان هستند. یافته های تحقیق نشان داد که سیر تشکیل خانواده توسط جانبازان قطع نخاعی در همسر گزینی و تشکیل خانواده در ابعاد مختلف از الگویی متفاوت با خانواده افراد عادی پیروی میکند. جانبازان قطع نخاعی در زمینه هایی چون انگیزه ازدواج، همسریابی، مراسم عقد و عروسی، مشارکت والدین در ازدواج، مواجهه با رابطه جنسی و موضوع فرزند آوری از شیوه های خاص پیروی میکنند که در نهایت به نوعی از خانواده تحت عنوان خانواده اضطراری منتهی شده است.
    کلیدواژگان: ازدواج، جانبازان قطع نخاعی، تجربه زیسته، الگوی ازدواج، خانواده اضطراری
  • ابراهیم رایگانی* صفحات 49-71

    مار به عنوان موجودی زنده در حیات طبیعی و مذهبی انسان از گذشته های دور، مورد التفات فراوانی قرار گرفت. اهمیت این موجود از طریق مطالعات باستان شناسی در عصر ایلامی به اثبات رسیده است. این اهمیت در دوران معاصر و در فرهنگ جنوب غرب ایران و به طور اخص در کهگیلویه و بویراحمد تداوم یافت. تاثیر حضور مار در گورنگاره های عصر قاجار در این منطقه مشهود است. ساکنان این خطه در دو شیوه زندگی کوچروی و یکجانشینی بسته به نوع معیشت نگاه متمایزی نسبت به مار دارند. هدف از پژوهش پیش رو، واکاوی چگونگی نگرش به یک موجود زنده در ارتباط با انسان در گذشته ی نزدیک و همچنین فرهنگ جاری ساکنان کهگیلویه و بویراحمد است. براین اساس گورنگاره ها به عنوان مدارکی ملموس از گذشته نزدیک و جنبه های شفاهی، روایی به عنوان بخش ناملموس این پژوهش به شمار می روند. در این فرهنگ مار نه به عنوان بخشی از حیات جانوری بلکه به عنوان یک عنصر تاثیرگذار در روند زندگی انسانی مورد توجه مردمان کهگیلویه و بویراحمد قرار گرفته است که بخشی از این تفکر ریشه در دوران گذشته دارد و برخی دیگر ناشی از خصوصیات روحی و روانی ساکنان این خطه می باشد که مار را به عنوان موجودی خطرناک، رازآلود و گاهی قابل احترام به شمار می آورند. در این پژوهش در کنار بررسی پیمایشی گورنگاره ها به عنوان بخشی از داده های ملموس مرتبط با موضوع پژوهش، نگارنده از طریق مشاهده مشارکتی و گاه مصاحبه به گردآوری و تحلیل اطلاعات حاصل از این روش ها پرداخته است.

    کلیدواژگان: مار، کهگیلویه و بویراحمد، گورنگاره، فرهنگ روایی-شفاهی
  • حسین طرهانی*، ایمان فدایی صفحات 73-100
    بی شک، مفهوم "منفعت عمومی" از آن زمان که اولین گروه از انسان ها، تصمیم به زندگی جمعی گرفتند، تا تمدن های امروز بشری که رشد روزافزون، آنها را روز به روز پیچیده تر کرده مطرح بوده است. توزیع ناعادلانه ی منابع، منافع عموم را در جوامع به خطر انداخته و به تعادل رساندن دیالکتیک نیازها- منابع در سکونتگاه های بشری، علی الخصوص در شهرها دغدغه اندیشمندان و البته بازوی اجرایی جوامع مدرن شده است. این پژوهش در مجموع تلاشی برای روشن ساختن مفهومی عملی برای تحقق منفعت عمومی اعضای یک جامعه می باشد. در حقیقت آنچه مد نظر این پژوهش قرار گرفته خصایص و زمینه های هستی شناسانه مفهوم منفعت عمومی است. در این مسیر، با بهره گیری از روش تحقیق تلفیقی، نخست مفهوم منفعت عمومی در ساختار آگاهی اجتماعی به وسیله مدل سازوکار آگاهی اجتماعی مورد تحلیل کیفی و قیاسی قرار گرفته تا پیش نیازهای گریزناپذیر منفعت عمومی، برای تضمین پذیرش و بقای آن نزد اعضای جامعه کشف شود و نتایج در قالب چهار فرضیه مطرح شده سپس با روش کمی دستاورد حاصل در مرحله پیشین مورد آزمون قرار گرفته است. جامعه آماری مورد مطالعه دانشجویان دانشگاه تهران هستند که برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده و بر این اساس 381 پرسشنامه توزیع و جمع آوری شده است. نتایج در محیط نرم افزار SPSS تحلیل شده و در ادامه چهار فرضیه به کمک آزمون پیرسون ارزیابی شده اند. در نهایت، پیش نیازهای پذیرش آگاهانه و فعال مفهوم منفعت عمومی در افکار عمومی جامعه تفسیر شده است. به طور خلاصه نتایج نشان می دهد که آن چیزی که می خواهد در جامعه ضامن منفعت عمومی باشد اول از همه باید از سوی تک تک اعضای سالم و معقول جامعه پذیرفته شود و در ارزیابی سود- زیان به زیان هیچ کس نباشد. منفعت باید از منبعی معتبر و میان سطحی نه دولتی و نه فردی صادر شود و در راستای گرایشات درونی آن جامعه و غالبا متضمن نظم و امنیت باشد. بدیهی است که دستیابی به این مهم، آرمانی می باشد و پیشنهاد این پژوهش تلاش برای گام برداشتن در این راستا تا حدامکان است.
    کلیدواژگان: منفعت عمومی، آگاهی اجتماعی، پیش نیازهای پذیرش آگاهانه و فعال، روش تحقیق تلفیقی
  • فریده مجیدی خامنه*، محمد صادق مهدوی صفحات 101-134
    سالمندی به عنوان پدیده قرن اخیر با بروز مسایل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زیادی همراه گشته است. سالمندان به حمایت مراقبین خانوادگی یا اعضای خانواده خود سخت نیازمند هستند. از این رو مفهوم مراقبت و درکی که مراقبین خانوادگی از پدیده پرستاری از والدین سالمند دارند به جهت بررسی کیفیت و کمیت مراقبت بسیار مهم است. هدف از مطالعه حاضر تبیین این پدیده است. پژوهشگر با استفاده از روش رویکرد پدیدارشناختی هرمنوتیک با بکارگیری فن مصاحبه عمیق و  ثبت گفته ها به تفسیر بیانات مشارکت کنندگان اهتمام ورزید. پرسش اصلی تحقیق، چیستی مفهوم مراقبت از نظر  مراقبین خانوادگی و تاثیرات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی بر نحوه مراقبت است. 16 خانواده از مشارکت کنندگان در امر مراقبت از والدین سالمند ساکن در ناحیه شهران(شمالغرب تهران) با بکارگیری روش گلوله برفی انتخاب و مورد پرسش واقع شدند. پژوهشگر با ثبت بالغ بر دویست متن مصاحبه با مشارکت کنندگان و تفسیر آنها 440 واحد معنایی، 31 درون مایه فرعی و در نهایت 9 درون مایه اصلی استخراج نمود. در یک جمع بندی از درون مایه ها، پژوهشگر دریافت که مراقبت از والدین سالمند تحت تاثیر عوامل فردی و غیرفردی متعددی می باشد و این عوامل باعث می گردد مراقبین خانوادگی با توجه به تفاوت ادراک، عملکردهای مختلفی داشته باشند. برخی مراقبت را تجربه مثبت و برخی تجربه ای منفی قلمداد نموده در نتیجه، اضطراب بیشتری را تحمل می نمایند که در کیفیت و کمیت مراقبت تاثیر منفی داشته، برای سلامت و رفاه ایشان پیامدهای منفی دارد
    کلیدواژگان: کلیدواژه ها: مراقبین خانوادگی، والدین سالمند، پدیدارشناسی هرمنوتیک، مراقبت
  • خداکرم مظاهری، رضا حقیقی* صفحات 135-156
    ذخیره غلات و سایر مواد غذایی برای مصارف بلندمدت، همواره جایگاه مهمی در اقتصاد سنتی کشاورزان داشته است، در حالی که به نظر می رسد این مسئله در میان کوچ نشینان ایران نقش چشمگیری نداشته است. در بررسی های باستان شناسی شهرستان بدره در استان ایلام دو مجموعه انبارهای ذخیره مواد غذایی در محل چراگاه زمستانی عشایر کوچرو شناسایی شده است. به نظر می رسد که بیشتر انبارها جهت ذخیره-سازی گندم و بلوط ساخته شده اند. با توجه به سابقه زندگی کوچروی در این ناحیه و نیز وضعیت جغرافیای زیست محیطی منطقه، ساخت و پیدایش سازه هایی از این قبیل در این ناحیه بی سابقه بوده و گویای رخداد تغییر تاثیرگذاری در روند زندگی عشایر منطقه است. از این رو، تحقیق حاضر با هدف پرداختن به چگونگی شکل گیری سازه های مذکور طراحی شد. در این تحقیق سعی شده تا با بررسی داده-های باستان شناسی و منابع اسنادی موجود، زمینه های شکل گیری انبارهای مذکور مورد بحث و کنکاش قرار گیرد. یافته ها حاکی از این است که این انبارها در زمان پهلوی اول و هم زمان با قشون کشی ها و سرکوب های نظامی و اسکان اجباری کوچندگان ساخته شده و به نظر می رسد که مهم ترین انگیزه از ساخت این انبارها غلبه بر شیوه زندگی جدید کوچندگی اجباری و مشکلات و مسائل پیامد آن بوده است. این انبارها بازگو کننده شرایط جدید زمان پهلوی اول است که در این هنگام زندگی عشایر منطقه را تحت تاثیر قرار داد. ورود کشور به جنگ جهانی دوم، هرج و مرج ناشی از آن و ترس از وقوع قحطی در این زمان که دامنگیر قسمت های وسیعی از کشور شده بود، بر دامنه مشکلات عشایر یکجانشین شده افزود. در نتیجه، شکل گیری انبارهایی از این قبیل گویای شرایط سخت و جدید اجتماعی اقتصادی عشایر یکجانشین شده در این دوره است.
    کلیدواژگان: انبار، غلات، شهرستان بدره، پهلوی اول، کوچ نشینان
  • منصور منصوری مقدم*، یارمحمد قاسمی صفحات 157-183
    غذا و چگونگی تامین آن همیشه مهمترین نگرانی انسان بوده زیرا در طول تاریخ مسئله غذا و چگونگی تامین آن یک نیاز مبرم برای بقای آدمی بوده است. این نظام تدارک غذا شامل مجموعه شیوه ها و وسائل محسوس و غیر محسوسی است که در هر فرهنگی جهت تولید، نگهداری و توزیع غذا و مواد خوراکی مورد بهره برداری قرار گرفته است. در این مقاله سعی بر این است که پس از روشن کردن مفهوم غذا در میان جامعه عشایری استان ایلام به ویژگی های نظام تدارک غذا پرداخته شود. سوالی که در این نوشتار به دنبال پاسخگویی آن هستیم این است که آیا نظام غذایی عشایر استان ایلام تحت تاثیر شیوه زیست کوچندگی و سایر مشخصه های این نوع از فرهنگ است؟ نظام غذایی و مواد خوراکی مورد مصرف عشایر کوچنده به دلیل شرایط و اقتضائات زندگی کوچندگی و سازگاری و انطباق با آن شرایط، دسترسی محدود به منابع و مواد غذایی در مناطق روستایی و شهری، نبود امکانات نگهداری و فاسد شدن مواد غذایی و از همه مهمتر رفتارها و عادات غذایی رایج در میان آنها از محدودیت و سادگی خاصی برخوردار است لذا شاهد نظام غذایی و نظام آشپزی متنوع و پیچیده ای در بین  این گروه از جامعه نیستیم. با این وجود، این شیوه با سبک زندگی آنها سازگار و منطبق است.
    کلیدواژگان: غذا، نظام غذایی، نظام معیشتی، عشایر ایلام