فهرست مطالب

پژوهش های کیفی در برنامه درسی - پیاپی 9 (زمستان 1396)

نشریه پژوهش های کیفی در برنامه درسی
پیاپی 9 (زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1398/04/04
  • تعداد عناوین: 6
|
  • سعید صفایی موحد* صفحات 1-16
    هدف اصلی این مقاله ارائه مفهومی نو در حوزه مطالعات برنامه درسی با عنوان برنامه درسی تبلور یافته می باشد. این مفهوم آفرینی دارای دو کارکرد عمده می باشد: الف: کارکرد نظری که همان جلب توجه پژوهشگران و اندیشمندان به مبحث انتقال یادگیری در حوزه مطالعات برنامه درسی است، ب: کارکرد عملی که جلب توجه سیاست گذاران و تصمیم سازان به لایه های مهم برنامه درسی و توجه به تمامی آنها در اقدامات عملی می باشد. بدین منظور راهبرد توسعه مفهومی که در زمره پژوهش های فلسفی می باشد، مورد استفاده قرار گرفته است. جهت اعتبار سنجی تحلیل های صورت گرفته از معیار های تجویزی زیگر و نظرات خبرگان استفاده شده است. در نهایت نیز مفهوم برنامه درسی تبلور یافته در چارچوب پدیده انتقال یادگیری تبیین و واکاوی شده و ابعاد، جلوه ها و راهبرد های آن تشریح شده است.
    کلیدواژگان: برنامه درسی تبلوریافته، توسعه مفهومی، تبلور مثبت، تبلور منفی، انتقال یادگیری
  • مهدی واحدی*، مهرناز گوهری صفحات 17-43
    پژوهش به بررسی حقوق مدنی مندرج در منشور حقوق شهروندی در کتاب مطالعات اجتماعی چهارم ابتدایی پرداخته است. روش تحقیق از نوع تحلیل محتوا هر یک از مطالب مجزا و جامعه آماری کتاب مطالعات اجتماعی چهارم ابتدایی است که در سال 94-1393 چاپ شده است. جهت گردآوری داده ها، چک لیست تحلیل محتوا مورد استفاده قرار گرفت و روایی آن توسط متخصصین تایید شد. شاخص های مورد بررسی شامل حق حیات، سلامت و کیفیت زندگی، حق کرامت و برابری انسانی، حق آزادی اندیشه و بیان، حق تابعیت، اقامت و آزادی رفت و آمد، حق تشکل، تجمع و راهپیمایی، حق برخورداری از دادگاه عادلانه ،حق مالکیت و حق مشارکت در تعیین سرنوشت است. یافته ها پژوهش نشان می دهد که در کتاب مذکور شاخص حق سلامت، حیات و کیفیت زندگی (46.6 %) و حق کرامت و برابری انسانی (26.3%) بیش از شاخص های دیگر مطرح و آموزش داده شده اند. بخش دیگری از یافته های پژوهش گویای این است که شاخص مالکیت و برخورداری از دادخواهی عادلانه در کتاب مذکور به صورت محدود مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اینکه آموزش حقوق پیش گفته می تواند زمینه ای مناسب را برای تربیت شهروندی فراهم آورد، گنجاندن آن در کتاب مطالعات اجتماعی چهارم ابتدایی ضرورت تام دارد. با توجه به یافته های پژوهش حاضر بازنگری برنامه درسی علوم اجتماعی دوره ابتدایی در راستای توجه بیشتر به مولفه ها و شاخص های کمتر مورد توجه، ضروری به شمار می آید.
    کلیدواژگان: حقوق مدنی، منشور حقوق شهروندی، تحلیل محتوا، تربیت شهروندی، کتاب مطالعات اجتماعی
  • اعظم زرقانی*، مقصود امین خندقی، بختیار شعبانی ورکی صفحات 44-81
    وهش حاضر با هدف افزایش فهم و ادراک نسبت به چگونگی فرآیند تغییر معلمان همراستا با تغییرات انجام شده در برنامه های درسی دوره ابتدایی از طریق ورود به دنیای درونی معلمان انجام شده است. رویکرد  مورد استفاده در این پژوهش، کیفی و از نوع پدیدارشناسی بوده است. داده های این پژوهش با استفاده از مصاحبه های گروهی متمرکز جمع آوری شده است. تعداد نمونه های این پژوهش که پس از مرحله ی اشباع داده ها به دست آمده، 25 معلم است. برای تحلیل داده ها از تحلیل محتوا/مضمونی و برای افزایش اعتبار آن ها از تکنیک های کنترل عضو، نقل قول، توصیف فربه و مرور همکاران استفاده شده است. از تحلیل یافته های پژوهش به منظور فهم تغییر مطلوب از منظر معلمان، سه مقوله ی «سطح کلان»، «سطح میانی» و «سطح خرد»  به دست آمد. «سطح کلان» با سه زیر مقوله ی «شرایط سیستمی»، «شرایط زمینه ای»  و «شرایط سیاسی» که به طراحی تغییرات در سطح نظام آموزشی مربوط است، «سطح میانی» با سه زیر مقوله ی «هدف»، «محتوا» و «روش ارائه» که به برنامه های درسی ضمن خدمت معلمان نظر دارد و سطح خرد با یک زیرمقوله «تصمیمات مدیریتی» که به برنامه ریزی های اجرایی در سطح ناحیه و مدرسه معلمان اشاره دارد، وضعیت مطلوب برای تغییر معلمان را توصیف کرده است. به منظور تفسیر یافته ها و ارتباط بین مقوله های مختلف نیز مقوله ای انتزاعی تر و محوری به نام «توجه به تغییر به منزله ی پدیده ای انسانی» ظاهر شد. نتایج این پژوهش می تواند یاری گر برنامه ریزان درسی در اقدامات بعدی برای تغییر برنامه های درسی و به تبع آن، برنامه هایی برای تغییر معلمان باشد.
    کلیدواژگان: تغییرمعلم، تغییر برنامه درسی، اجرای برنامه درسی، تغییر مطلوب از منظر معلمان، دوره ابتدایی
  • یعقوب عزیزی* صفحات 81-109
    معانی نهفته در برداشت های مختلف از برنامه درسی، نوعی تحول و پیشرفت مفهومی است. در هر لحظه برداشت، دیدگاه و نظر پیشرفته تری از این حوزه مطرح و معرفی می گردد که برداشت های قبلی را تحت شعاع قرار می دهد، این نوشتار با رویکرد سنتزپژوهی عرصه جدید و مغفولی از تفکر و پژوهش درقلمرو برنامه درسی، یعنی برنامه درسی قبل از تولد را نشان می دهد، در این جستار اهمیت برنامه درسی قبل از تولد با توجه به وجود قابلیت های موثر و حیاتی جنین در امر یادگیری و ویژگی های آن مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است. برای دستیابی به این تبیین، یافته های پژوهش های مربوط به این زمینه طی سالهای1950-2014 تجمیع و ترکیب شده اند. سپس سنتزی از یافته های آنان طبق اصول تلفیق، بازاندیشی و بازآرایی داده ها ارائه شده است. یافته های این نوشتار نشان می دهد که فلاسفه همچون افلاطون و سقراط اشاراتی به دوره قبل از تولد داشته اند و امروزه با آزمایش های مختلف شواهد قوی مبنی بر یادگیری داخل رحمی، وجود هوش، حافظه، رابطه متقابل میان مادر وحتی تجربه های احساسی وعاطفی مادر با جنین به خوبی اثبات شده است و نیز دوران جنینی دوران تکوین توانایی هایی است که جنین انسان بعد از تولد به آنها نیاز دارد. هر چند که در بدو تولد ناتوان به نظر می رسد، اما زمینه هر کدام از این توانایی ها در بازه های زمانی مختلف در دوران جنینی شکل می گیرد. دوران قبل از تولد در مشخص کردن مسیر رشد و تحول انسان بسیار حائز اهمیت است، شناسایی و یقین به وجود این عوامل باعث می شود که به فکر نقشه ای برای یادگیری(برنامه ریزی درسی) این یادگیرندگان فراموش شده  باشیم و اندیشمندان تعلیم و تربیت وبالاخص برنامه ریزان درسی بایستی برای کودکان قبل تولد برنامه های منسجم و سازمان یافته جهت یادگیری طراحی کنند.
    کلیدواژگان: جنین، یادگیری، آموزش، برنامه درسی، برنامه درسی قبل از تولد
  • زهرا ابوالحسنی* صفحات 110-138
    هدف از پژوهش حاضر ارزشیابی آموزش ارزش ها با محوریت اصول آموزش ارزش ها در کتاب در آمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی در دوره متوسطه اول بود. مطالعه به روش کیفی بوده است و از روش ارزشیابی «خبرگی و نقادی تربیتی» ارائه شده توسط «آیزنر» بهره گیری و سه مرحله توصیف، تفسیر و ارزشیابی را دربرگرفته است. برای انتخاب شرکت کنندگان در پژوهش از نمونه گیری هدفمند استفاده شد. فرایند گردآوری و تحلیل داده با انتخاب یک مدرسه متوسطه اول دخترانه در شهرستان بهارستان آغاز شد. داده های پژوهش طی یک دوره چهار ماه و در طی 40 جلسه مشاهده فضای فیزیکی و محیط آموزش و کلاس درس معلمان و همچنین در نتیجه مصاحبه با 12 معلم از رشته های متفاوت و 50 دانش آموز گرد آوری شد. نتایج این پژوهش بیانگر آن بود که بین وضع موجود و روش هایی که از مبانی و اصول ارزش های بیان شده در کتاب در آمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی مطرح شده فاصله و شکاف عمیقی حاکم است.
    کلیدواژگان: آموزش ارزش ها، ارزشیابی، خبرگی و نقادی، دانش آموز، فلسفه اسلامی
  • رضا اقدام پور*، نرگس کشتی آرای، رضا اسماعیلی صفحات 139-169
    در این پژوهش تلاش شد تا عوامل اثرگذار بر مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان نظام آموزش عالی شناسایی و تبیین شود.روش انجام پژوهش، کیفی بوده که با استفاده از متد تحلیل مضمون انجام شده است.حوزه پژوهش کلیه منابع مکتوب و دیجیتال فارسی و انگلیسی مرتبط با مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان نظام آموزش عالی بوده که با استفاده از رویکرد هدفمند و با روش انتخاب متون و صاحب نظران کلیدی حوزه علوم اجتماعی و با در نظر گرفتن معیار اشباع نظری 29 مقاله با نظر اساتید و با روش تحلیل مضمون به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی نهایی قرار گرفتند.یافته ها در قالب مضامین پایه(کدها و نکات کلیدی متن)،مضامین سازمان دهنده(مضامین بدست آمده از ترکیب وتلخیص مضامین پایه) و مضامین فراگیر(مضامین عالی دربرگیرنده اصول حاکم بر متن به مثابه کل) دسته بندی و شبکه مضامین ترسیم شد. بر اساس نتایج به دست آمده عمده ترین عوامل اثرگذار بر مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان آموزش عالی:1-توسعه اجتماعی(خدمات اجتماعی،رفاه اجتماعی) 2-سرمایه اجتماعی(امنیت،اعتماد و مشارکت) 3-رضایت اجتماعی(رضایت از زندگی،رضایت از جامعه ،رضایت از تحصیل) و 4- تعهد اجتماعی می باشند که وجود یا فقدان هر کدام از عوامل می تواند بر سطح مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان تاثیرگذار باشد.
    کلیدواژگان: آموزش عالی، مسئولیت پذیری اجتماعی، عوامل اثرگذار
|