فهرست مطالب

آینه معرفت - پیاپی 58 (بهار 1398)

فصلنامه آینه معرفت
پیاپی 58 (بهار 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/05/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علیرضا حسن پور*، مجید ضیایی قهنویه، مهناز مظفری فر صفحات 1-20
    هدف این مقاله بررسی مسئله جنسیت بر اساس هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی ملاصدرا است. با اینکه ملاصدرا به طور مستقیم به مسئله جنسیت نپرداخته است، ولی با بررسی برخی مولفه های هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی او می توان بر برخی از لایه های پنهان اندیشه این حکیم در این زمینه پرتو افکند. انسان همانند دیگر موجودات سیر جوهری دارد و از نازل ترین مرتبه تا به فعلیت تام قوا ادامه پیدا می کند. در این تبدیل و تبدل جوهری زنانگی و مردانگی متصور نیست. بر مبنای انسان شناختی جنسیت در هویت و حقیقت انسان سهمی نداشته و این ویژگی ها و تمایزات اموری عارضی است. در بخش معرفت شناختی به عقیده ملاصدرا انسان ها از نظر برخورداری از معرفت در یک مرتبه نیستند بلکه هر کسی از درجه ای از شناخت برخوردار است. اما تفاوت درجات معرفت را به تفاوت در مرتبه وجودی اشخاص بر می گرداند نه جنسیت آنها. در واقع زنانگی و مردانگی از ویژگی های نفس نباتی و بدن است، همان گونه که نباتات و حیوانات نیز چنین اوصافی دارند.
    کلیدواژگان: حکمت صدرایی، جنسیت، زنانگی، مردانگی، نفس انسانی
  • عبدالله صلواتی* صفحات 21-38
    در معرفت شناسی معاصر مدل های گوناگونی از یقین مطرح شد: همانند یقین روان شناختی، یقین معرفت شناختی، یقین اخلاقی، و یقین عینی و ذهنی. در این جستار سعی می شود بر پایه مدل های یقین در معرفت شناسی معاصر و امکانات درونی فلسفه ملاصدرا، مدل هایی از یقین در حکمت متعالیه استنباط و عرضه شود. بنابراین، پرسش پایه این جستار به این قرار است: چه مدل هایی از یقین در فلسفه ملاصدرا استنباط پذیر است؟ دستاوردهای این پژوهش عبارت اند از: یکم. برحسب تطورات فکری ملاصدرا، هفت مدل از یقین در فلسفه ملاصدرا استنباط پذیر است که عبارت اند از: یقین معرفت شناختی، یقین فلسفی یک، یقین فلسفی دو، یقین شهودی تام، یقین اخلاقی و روان شناختی، یقین عینی و ذهنی، یقین پیشاتاملی؛ دوم. می توان ملاصدرا را در فقره یقین به اعتباری برون گرا و به لحاظی درون گرا دانست؛ سوم. یقین پیشاتاملی به مثابه بنیان همه مدل های یقین در فلسفه ملاصدراست. یعنی بدون یقین پیشاتاملی هیچ یقینی شکل نمی گیرد. این پژوهش مسبوق به سابقه نیست
    کلیدواژگان: یقین، یقین معرفت شناختی، یقین فلسفی، یقین عینی، یقین پیشاتاملی، ملاصدرا
  • علی اصغر بنی حسن*، محمد مهدی باباپور گل افشانی، ناصر رفیعی محمدی صفحات 39-58
    به سبب شهرت تضاد اندیشه های کلامی ابن تیمیه با دیگر فرقه های اسلامی و به ویژه شیعیان اثنی عشری، با نگاه تقریب و ایجاد زمینه وحدت و ترویج تفکر صواب و رفع اندیشه های باطل در فضایی خالی از تعصب نابجا، با روش تطبیقی به مقایسه چندین موضوع، با محوریت روایات رسیده از ام سلمه(س) -که مورد احترام فریقین است- پرداخته و بدین نتیجه دست یافتیم که؛ نظر ابن تیمیه، با شیعیان اثنی عشری؛ الف. در برخی موارد کاملا موافق:(1. جواز گریه بر میت؛ 2. جواز زیارت قبور؛ 3. جواز سلام و دعا بر مردگان و تاثیرپذیری آنان از زندگان)؛ ب. و در برخی موارد موافقت نسبی:(1. ابن تیمیه، مسئله توسل و جواز آن را منوط به زمان حیات شخص مورد توسل می داند ولی شیعه اعم از زمان حیات و ممات آن را جایز می داند، 2. ابن تیمیه بنا بر قولی مسئله تبرک را فقط در مورد کعبه قبول دارد، ولی شیعه مسئله تبرک را در تمام آثار انبیای الهی و صالحان و اماکن مقدسه می پذیرد)؛ ج. و تنها در برخی مسائل اختلاف نظر وجود دارد: (1. تعیین مصداق اهل بیت رسول خدا(ص)؛ 2. وجود فضائل خاص بر اهل بیت(ع)، مانند مسئله عصمت و برتری آنان بر دیگران؛ 3. وجود علم غیب بر انبیاء و اولیاء الهی؛ 4. برپایی مجالس عزا بر اموات؛ 5. نوحه سرایی؛ 6. شد رحال) و این اختلاف را، بیشتر باید در مواردی چون اختلاف در منابع روائی این دو مکتب جستجو کرد.
    کلیدواژگان: ابن تیمیه، وهابیت، ام سلمه(س)، رسول خدا(ص)، شیعه
  • حمید ایماندار، حسین ظفری صفحات 59-84
    تفسیر خاص از مفهوم تکفیر و توسعه مصادیق آن، از علل عمده مشی افراط گرایانه سلفیه جهادی به شمار می رود. باید تصریح نمود مبانی جریان مذکور در حوزه تنقیح مفهوم تکفیر، تضاد هایی عمده با آراء بزرگان جریان سلفی گری داشته و به واقع سبب بروز چالشی درونی در نظام کلامی و عقیدتی مکتب سلفیه شده است. اعتقاد به جزئیت عمل جوارحی در تحقق مفهوم ایمان از سوی تکفیری ها عاملی اساسی در تلقی کفر عملی به عنوان کفر اعتقادی منجر به تکفیر است که در نهایت به تکفیر تارک نماز و یا مانع زکات بدون قید استحلال قلبی می انجامد. این در حالی است که در نگاه ابن تیمیه و البانی به عنوان دو تن استوانه های فکری سلفیه، صرفا جزئیت تصدیق قلبی- و نه عمل جوارحی- در تحقق اصل ایمان لحاظ می گردد. به علاوه تکفیری ها منتسب به جریان سلفیه در تضادی آشکار با آراء برخی ائمه سلف ضمن مردود خواندن معذور بودن به جاهلان در مسائل شرک اکبر (در نگاه ایشان مباحثی چون استغاثه، توسل و. . . مصادیق شرک اکبر هستند) مانیفست خشونت طلبانه خود را تکمیل نموده اند. تفسیر ناصواب از مفهوم حاکمیت الهی و عدم تمایز میان تکفیر معین و مطلق در تضاد با رای قاطبه منتسبان به جریان سلفیه قرار داشته و از عوامل مهم در بسط دامنه تکفیر به شمار می رود.
    کلیدواژگان: سلفیه، تکفیر، ایمان، کفر، چالش های درونی
  • علی قاسمی*، سید محمد موسوی بجنوردی، داود محمدجانی صفحات 85-100
    اصل مصلحت یکی از اصول اساسی در استنباط احکام شرعی در فقه شیعه است. مرجعیت مصلحت به عنوان منبع استنباط احکام شرعی ریشه در مبانی کلامی این اصل و قاعده دارد. در این مقاله به بررسی جایگاه مصلحت در اجتهاد و استنباط احکام شرعی با رویکرد کلامی شیعه پرداخته شده است. پژوهش حاضر پژوهشی توصیفی– تطبیقی است که به شیوه کتابخانه ای بر اساس تحلیل اسناد منابع کلامی و فقهی شیعه در زمینه اصل مصلحت انجام شده است. مبانی کلامی مصلحت در نظام تشریع از دیدگاه شیعه شامل عناصری همچون، کمال و سعادت، علم الهی، عدل الهی، حکمت الهی، حسن و قبح عقلی است. عنصر مصلحت صرفا در نظام تشریع خدای متعال و در فرایند تشریع قوانین آسمانی مطمح نظر نیست، فرایند حاکمیت حاکم اسلامی در عصر حضور و غیبت نیز، در دایره این بحث بوده، دقیقا به همین جهت اهمیت آن، دوچندان می گردد. در بررسی رویکرد کلامی شیعی به مصلحت این گونه نتیجه گیری می شود که تبعیت احکام از مصالح و مفاسد نفس الامری، از نتایج گزاره کلامی معروف در کلام شیعه است که می گوید: افعال خداوند متعال هدفمند است و فعل گزافی (بدون غرض و هدف) برای او محال است.
    کلیدواژگان: کلام شیعی، فقه شیعه، مصلحت، احکام شرعی
  • محمد عباس زاده جهرمی* صفحات 101-120
    مختصات نبی به آن دسته از ویژگی های نبی اطلاق می شود که او را از دیگر انسان ها جدا می کند و آنها را می توان در دریافت وحی، عصمت و معجزه خلاصه کرد. در این نوشتار درصدد تبیین مبدا انسان شناسی این مختصات نبی به روش کتابخانه ای و تحلیلی مبتنی بر نگرش فلسفی هستیم. ابن سینا و ملاصدرا بر وجود قوه قدسیه نبی تاکید دارند، لذا به منظور انجام پژوهش، ابتدا ویژگی قوه قدسیه و رابطه آن با قوه حدس و عقل فعال –که در نگرش فلاسفه نقش ویژه ای در مختصات دارد- توضیح داده خواهد شد. در ادامه به نقش این قوه در دریافت وحی پرداخته خواهد شد و به کمک جایگاه این قوه نظریه رویای رسولانه بررسی و نقد خواهد شد. در قسمت بعد، نقش این قوه در خاصه دیگر نبی یعنی عصمت تبیین خواهد شد. در پایان رابطه این قوه با معجزه بررسی خواهد شد. از این منظر می توان افقی جدید بر تفاوت سحر و معجزه گشود.
    کلیدواژگان: قوه قدسیه، معجزه، وحی، عصمت
  • عادل مقدادیان، مسعود صادقی صفحات 121-136
    وجود حالات نفسانی محض و غیر التفاتی به ویژه آگاهی محض از مسائل محل تلاقی فلسفه ذهن و فلسفه عرفان است. غالب احوال و مقامات مطرح از سوی عارفان دارای متعلق هستند. اما در منازل عرفانی گاه سخن از به دست آوردن احوال و مقاماتی است که داشتن متعلق درباره ی آنها بی معناست و لزوما در موردآن حال و مقام «به از» معنا ندارد. معتقدان به این دیدگاه صرفا با بررسی حالت آگاهی محض، به عنوان یک حالت نفسانی غیر التفاتی که از سوی عارفان گزارش شده است، در جهت اثبات وجود این نوع حالات استدلال کرده اند. اما به نظر می رسد حالات نفسانی غیرالتفاتی دیگری نیز وجود دارد. یکی از این حالات نفسانی غیر التفاتی مقام عرفانی «طمانینه محض» است. اما آیا حقیقتی به نام طمانینه محض و بدون متعلق امکان پذیر و فهم پذیر است یا هر طمانینه ای لزوما دارای نسبت است و «به» متعلقی وابسته است؟ می توان گفت که عارف در مرتبه ای از سیر و سلوک در حالتی قرار می گیرد که بی آنکه به چیزی قرار و آرام بیابد در فراخنایی از طمانینه خواهد بود. روح او صرفا در اطمینان است نه آنکه مطمئن به چیزی باشد. دو استدلال از منظر عرفانی بر تحقق طمانینه محض می توان ارائه کرد: تلازم علم و طمانینه و پیوند طمانینه با تقدیر عهد الست در عرفان اسلامی.
    کلیدواژگان: تجربه عرفانی، آگاهی محض، طمانینه محض، حیث التفاتی، حیث غیر التفاتی
|
  • alireza hasanpour*, majid ziaee ghohnoye, mahnaz mozafarifar Pages 1-20
    The purpose of this article is to examine the gender issue by emphasizing ontology, anthropology, and epistemology of Mulla Sadra. Although Mulla Sadra did not directly address the gender issue, but considering its ontological, human-cognitive and epistemological foundations, he can refer to some of the hidden layers of this wise thought in this field of radiation Throw The ontological-semantic attitude of gender (femininity and masculinity) is not based on the originality of existence and the only and only existential level of existence among humans is assumed. Man has the same essence as other beings and extends from the lowest to the full extent of power. In this conversion and intriguing transformation femininity and masculinity are not conceivable. On the basis of the human's anthropology, gender does not share the identity and truth of man, and these characteristics and distinctions are beyond the limits of humanity. In the epistemology section, according to Mulla Sadra, human beings are not at the same time in terms of knowing one's knowledge, but everyone has a degree of knowing. But the difference in degrees of knowledge lies in the difference in the level of the existential of individuals, not their gender. In fact, femininity and masculinity are the characteristics of nature and body, as is the case in plants and animals.
    Keywords: Sadra wisdom, gender, femininity, masculinity, human soul
  • abdollah salavati* Pages 21-38
    Elicitation of Various Models of Certainty in View of the Inner Possibilities of Transcendental Wisdom In contemporary epistemology, it has been posited about its certainty and its relation to the knowledge of various scholars and opinions: some have considered the certainty as the basis of knowledge, and a group of knowledge as an unnecessary of certainty, and a group of certainty is considered a high level of knowledge. They have spoken of certain types; types such as: certainty of psychological, moral, and epistemological; personal certainty and certainty. In Islamic philosophy, in general, in the philosophy of Mulla Sadra, knowledge has been tangibly bound up with certainty, and in most of the positions of knowledge, it is merely the same certainty. The two basic questions of this essay are as follows: What are the components of certainty in Mulla Sadra's philosophy? And what kind of models can be inferred from Mulla Sadra's philosophy?The achievements of this research are as follows: The criterion of certain knowledge in Mulla Sadra's philosophy is related to the cause; therefore, beliefs at various levels, by means of proof, inspiration, rituals, and intuitions, are surely converted, and for the fact that personal certainty in the process of intuition and inspiration and Also, the rhetoric becomes objectively, necessarily must be the process of proving.. This research is not a record
    Keywords: certainty, mental certainty, objective certainty, philosophical certainty, epistemological certainty, Mulla SadraKe
  • ali qasemi*, seyyed mohammad moosavi bojnoordi, davood mohammadjani Pages 85-100
    One of the basic principles in the inference of religious rules in Shia jurisprudence is the principle of expediency. The justification of expediency as the source of the inference of religious law is based on the verbal foundations of this principle. This paper examines the place of interest in ijtihad and the inference of religious judgments with the Shiite theological approach. This research is a descriptive-adaptive research that has been conducted in a librarian way based on the analysis of documents of Shiite theological and jurisprudential sources on the basis of the principle of expediency. Theological foundations of expediency in the system of the Shi'a from the Shia point of view include the elements of perfection and prosperity, divine knowledge, divine justice, divine wisdom, rationality and goodness. The element of expediency is not merely considered in the system of the Transcendental God and in the process of the codification of the heavenly laws, the process of governing the Islamic ruler in the age of presence and absence is also in the circle of this discussion, precisely for this reason, its importance becomes twofold. In the study of the Shi'i theological approach it is expedient to conclude that the adherence to the rules of the material and the corruptions of al-Amri is one of the results of the famous theological statement in the Shiite language, which states: God's transcendental actions are purposeful and superstitious (unwittingly, unpardonable) It is impossible.
    Keywords: Shiite Kalam, Shiite jurisprudence, expediency, religious judgments
  • mohammad Abbaszadeh Jahromi * Pages 101-120
    The prophet's coordinates refer to those attributes of the prophet who separate him from other human beings and can be summed up in revelation, infallibility and miracles. In this article, we are going to explain the origin of anthropology of these prophetic coordinates in a library and analytical method based on philosophical attitude. Ibn Sina and Mulla Sadra emphasize the existence of the Holy Scriptures, therefore, in order to carry out research, first, the attribute of Sunnis and its relation to the active and active reasoning, which plays a special role in the coordinates of philosophers, will be explained. In the future, the role of this power will be paid to the revelation and will be reviewed and criticized by the position of this power of the theory of the apocalyptic dream. In the next section, the role of this power will be explained in the particular case of another prophet, namely, infallibility. At the end of the relationship, this power will be examined by a miracle. From this perspective, a new horizons can be found on the difference between magic and miracles.
    Keywords: prophet's coordinates, Sacred Scripture, revelation, infallibility, miracles