فهرست مطالب

گنجینه اسناد - پیاپی 113 (بهار 1398)

فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 113 (بهار 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/02/15
  • تعداد عناوین: 8
|
  • پیامدهای تصویب قانون انحصار تجارت خارجی در بخش اقتصاد تجاری ایران (1310 تا 1320ش)
    سید حسن شجاعی دیوکلایی* صفحات 6-30
    هدف
    بررسی پیامدهای تصویب قانون انحصار تجارت خارجی بر اقتصاد ایران در فاصله سال 1310 تا 1320ش.
    روش/ رویکرد پژوهش
    این مقاله با روش تحقیق تاریخی و استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی نوشته شده است.
    یافته ها و نتیجه گیری
    سازمان دهی اقتصاد تجاری به رغم ابتکارات قبلی حکومت چندان موفق نبود. بحران اقتصادی 1929 اوضاع را وخیم تر کرد؛ به همین دلیل حکومت پهلوی، قانون انحصار تجارت خارجی را در اسفند 1309 تصویب کرد. اگرچه هدف از تصویب این قوانین کاهش پیامدهای بحران اقتصادی و جلوگیری از کاهش درآمدهای صادراتی کشور بود، ولی این کار عملا به افزایش مداخله و تصدی گری دولت نه تنها در تجارت خارجی بلکه در کل اقتصاد تجاری ایران انجامید.
    کلیدواژگان: اقتصاد، تجارت، قانون انحصار تجارت خارجی، پهلوی اول
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • راهبرد برنامه عمرانی سوم (1341-1346) برای اشتغال مهاجران از روستاها
    محمد جواد عبدالهی* صفحات 32-53
    هدف
    راهبرد برنامه عمرانی سوم برای اشتغال مهاجران روستایی ازطریق سرمایه گذاری های صنعتی در شهرهای بزرگ معرفی و سبب ناکامی آن توضیح داده می شود.
    روش/ رویکرد پژوهش
    داده های این مقاله از مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه ای گردآوری و تحلیل شده است.
    یافته ها و نتیجه گیری
    درپی اصلاحات ارضی در دهه 1340، مهاجرت روستاییان به شهرها به شکل اصلی مهاجرت در ایران تبدیل شد. با افزایش درآمد دولت از محل فروش نفت در این سال ها، برنامه های عمرانی به اهرم اصلی دولت برای سامان دادن به اقتصاد کشور تبدیل شدند. برنامه عمرانی سوم (1341-1346) هم زمان با اجرای اصلاحات ارضی اجرا شد. راهبرد برنامه عمرانی سوم دولت (1341-1346)، ایجاد فرصت های شغلی برای اضافه جمعیت روستایی و جذب آن ها در اقتصاد شهری بود. قرار بود این کار با سرمایه گذاری صنعتی بیشتر در شهرها انجام شود؛ ولی در این برنامه پیش بینی نشده بود که قسمت اعظم نیروی فعال جویای کار کارگران ساده و فاقد مهارت لازم برای کار در بخش صنعتی اند. درنتیجه این صنایع سرمایه بر که اساسا هم به مواد خام خارجی متکی بودند، در ایجاد فرصت های شغلی مناسب کارآمد نبودند. روند تشکیل سرمایه ثابت در صنایع ایران طی دهه های چهل و پنجاه شمسی نشان می دهد که راهبرد برنامه عمرانی سوم برای تامین اشتغال مهاجران روستایی به تاسیس صنایع سرمایه بر در کشور انجامید. این صنایع ظرفیتی محدود در ایجاد اشتغال داشتند و نیازمند مهارت های تخصصی بودند که بیشتر مهاجران روستایی آن دوره فاقد آن بودند.
    کلیدواژگان: مهاجرت داخلی، مهاجران روستایی، اشتغال، برنامه عمرانی سوم، سرمایه گذاری های صنعتی
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • فعالیت های حزب توده در مدارس خراسان (1321-1335ش)
    کبری نودهی، مرتضی نورایی، هادی وکیلی، علی اکبر کج باف* صفحات 54-84
    هدف
    بررسی نحوه تبلیغات، جذب نیرو، عملکرد و نتایج تحرکات کمیته ایالتی حزب توده خراسان در مدارس این استان.
    روش/رویکرد پژوهش
    داده ها از اسناد و مدارک آرشیوی، و منابع کتابخانه ای گردآوری شده است.
    یافته ها و نتیجه گیری
    حزب توده به دلیل شرایط خاص خراسان، ازجمله فضای مذهبی و نبود جنبش کارگری، نمی توانست به راحتی در عموم مردم نفوذ کند؛ به همین دلیل توجه خود را به دانش آموزان، معلمان و سیستم مدیریتی مدارس متمرکز کرد. فعالیت های حزب در سیستم آموزشی خراسان به سه دوره 1321 تا 1327، 1330 تا کودتای 28مرداد1332 و 28مرداد1332 تا 1335 تقسیم می شود. بدبینی عامه مردم به فعالیت های حزب و نظارت و مقابله سازمان های دولتی، محدودیت های جدی برای فعالیت اعضای حزب ایجاد می کرد. بسیاری از اعضا خود را کنار کشیدند و معدودی افراد سرسخت با انفصال ازخدمت و اخراج از مدرسه مجازات شدند. بعداز استقرار قوی دستگاه های امنیتی و تشکیل ساواک، تا سال 1335 حضور توده در مدارس خراسان محو شد.
    کلیدواژگان: خراسان، حزب توده، دانش آموزان، معلمان، نظام آموزشی
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • مسائل زنان در دهه نخست عصر رضاشاه برپایه مقالات دو نشریه زنان
    علی اکبر خدری زاده صفحات 86-108
    هدف

    شناسایی مسائل زنان در دهه 1300-1310 به صورتی که در دو نشریه متعلق به زنان منعکس شده است.

    روش/ رویکرد پژوهش

    داده ها از محتوای دو مجله به نام های زبان زنان و عالم نسوان گرداوری شد. از اسناد موجود در آرشیو ملی ایران برای گرداوری داده های پشتیبان استفاده شد.

    یافته ها ونتیجه گیری

    زبان زنان را صدیقه دولت آبادی (1261-1340) از پیشروان حقوق زنان در ایران، ابتدا در سال 1299 در اصفهان به صورت روزنامه، و پس از توقیف به دلیل پرداختن به موضوع های سیاسی در سال بعد، تا سال 1302 در تهران به صورت مجله ای ویژه مسائل زنان منتشر کرد. عالم نسوان به صاحب امتیازی نوابه صفوی به مدت سیزده سال (1299-1312) به صورت منظم منتشر شد. هر دو مجله به دفاع از حقوق زنان، مبارزه با جهل و بی سوادی زنان، رسیدگی به معضلات بهداشتی-درمانی زنان، موضوع حجاب، قوانین ازدواج وطلاق، مبارزه با ازدواج زودهنگام دختران و تعدد همسر می پرداختند. هدف این مجلات انتقاد از وضع جامعه ایران و ترویج نوسازی ساختار اجتماعی-فرهنگی بود؛ ولی به سبب نگرانی از توقیف، غیرسیاسی بودند و برنامه های نوسازی دولت محور را دنبال می کردند.

    کلیدواژگان: زنان، مجله های زنان، ایران، دولت آبادی، صدیقه، صفوی، نوابه، زبان زنان، عالم نسوان، بهداشت، برابرحقوقی
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • الزام های حقوقی انتشار مصاحبه های تاریخ شفاهی در فضای مجازی
    پیمانه صالحی*، غلام رضا عزیزی صفحات 110-141
    هدف
    شناسایی جنبه های حقوقی انتشار مصاحبه های حاصل از تاریخ شفاهی درفضای مجازی
    روش/ رویکرد پژوهش
    مسائل حقوقی انتشار مصاحبه ها در فضای مجازی با مطالعه منابع موجود شناسایی و تشریح شده است. سپس قوانین مربوط به استفاده از اسناد تاریخ شفاهی در پایگاه های اطلاعاتی مراکز آرشیوی، شامل مرکز آرشیوی میلر، آرشیو ملی سنگاپور، دانشگاه هاروارد، تاریخ شفاهی ناسا، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بررسی شده است.
    یافته ها و نتیجه گیری
    در گردآوری مصاحبه ها و انتشارشان در فضای مجازی رعایت این نکات اهمیت دارد: آگاهی راوی از اهداف مصاحبه، یادآوری مسائل حقوقی در ابتدای ضبط مصاحبه، کسب اجازه از راوی برای انتشار مصاحبه در فضای وب، توجه به رعایت نکات اخلاقی در انتشار مصاحبه های برخط، آشنایی متصدیان نشر الکترونیکی با پایگاه های داده و نیز تدوین سیاست گذاری مناسب پیش از نشر منابع.
    کلیدواژگان: تاریخ شفاهی، مصاحبه، فضای مجازی، وب، تکالیف حقوقی
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • امکان به کارگیری استاندارد متس در سامانه های اطلاعاتی آرشیوی باز برای اسناد رقمی فارسی
    لیلی سیفی*، زهرا میرزاوند صفحات 142-164
    هدف
    تشخیص قابلیت به کارگیری استاندارد متس در سامانه های اطلاعاتی آرشیوی باز برای اسناد رقمی فارسی از دیدگاه صاحب نظران.
    روش/ رویکرد پژوهش
    145 مولفه استاندارد متس که قابلیت به کارگیری برای اسناد رقمی فارسی را داشتند استخراج شد. پرسش نامه ای بر مبنای این مولفه ها طراحی و بین 30 تن از صاحب نظران حفاظت رقمی توزیع شد. روایی محتوایی پرسش نامه را متخصصان حفاظت رقمی تایید کردند. برای سنجش پایایی از دو روش تنصیف و آزمون آلفای کرونباخ (98/.) استفاده شد.
    یافته ها و نتیجه گیری
    نظام اطلاعاتی آرشیوی باز برای ذخیره سازی، حفاظت، مدیریت، و بازیابی اسناد رقمی فارسی مناسب یافته شد. براساس یافته های پژوهش ازمیان 145 گویه توصیف کننده بسته ها و بخش های مختلف نظام اطلاعاتی آرشیوی باز، 63 گویه برای اسناد رقمی فارسی اهمیت بیشتری دارند. همچنین یافته ها نشان می دهد که قابلیت های مدیریتی استاندارد متس برای مدیریت اسناد رقمی فارسی در نظام اطلاعاتی آرشیوی باز کاربردی است.
    کلیدواژگان: حفاظت رقمی، نظام اطلاعاتی آرشیوی باز، استاندارد متس، (METS) اسناد فارسی، ایران
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • محتوا و شکل نکاح نامه های دوره ناصری (1265-1313ق)
    رقیه شکری، یزدان فرخی* صفحات 166-194
    هدف
    شناسایی وضعیت اجتماعی و اقتصادی زوجین در نیمه دوم قرن سیزدهم در ایران براساس محتوا و شکل نکاح نامه ها.
    روش/ رویکرد پژوهش
    در این پژوهش پس از استنساخ و بازخوانی اسناد نکاح نامه های موجود در آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، اطلاعات مربوط به محتوای تاریخی نکاح نامه ها ازجمله پایگاه اجتماعی زوج و زوجه و مشخصات ساختار سندی نکاح نامه ها دسته بندی شد.
    یافته ها و نتیجه گیری
    منزلت اجتماعی و پایگاه اقتصادی زوجین بر قطع، ظاهر، و محتوای عقدنامه ها تاثیر داشته است. میزان مهریه بسته به شان اقتصادی زوجین متغیر بوده است. در نکاح نامه های مناطق روستایی و عشایری مهریه به جای پول بیشتر باغ، آب نهر، زمین زراعی، و گوسفند است. در نکاح نامه های مربوط به اهالی شهر علاوه بر پول رایج، طلای خالص غیرمسکوک صیرفی، نقره، کنیز و غلام، و خانه در میان اقلام مهریه دیده می شود. بیشتر ازدواج ها بین خانواده هایی با شغل و منصب مشابه و یا نزدیک به هم، و در محدوده جغرافیایی یکسان و مجاور انجام می شده است.
    کلیدواژگان: اسناد، نکاح نامه، مهریه، قاجار، ناصرالدین شاه
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • نمایه سال 1397 فصلنامه گنجینه اسناد
    سیدمحمود سادات بیدگلی صفحات 195-200
    مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Consequences of the state monopoly of foreign trade in the 1930s for the Iranian economy
    Seyyd Hassan Shojaee, Divkalaee * Pages 6-30
    Purpose
    This article reports the consequences of the implementation of a law that passed the Iranian parliament in 1929 to end the chronic imbalance of the nation’s foreign trade by granting the government the exclusive right of doing foreign trade.
    Method and Research Design
    Data for this study was collected from the records held at the National Archives of Iran.
    Findings and Conclusion
    The success of previous strategies to reduce the imbalance was limited. The Great Depression of the 1929 worsened the situation. As the result, the government adopted the new strategy of holding full control of foreign trade to prevent the decline of foreign revenues. However, this in practice led to the expansion of the state bureaucracy’s interference in other aspects of the economy.
    Keywords: Iran, foreign trade, Reza Shah Pahlavi, Great Depression, state monopoly
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Iran’s 3rd Development Plan (1962-1968) and rural migrant employment
    Mohammad Javad Abdollahi * Pages 32-53
    Purpose
    The strategy adopted by the 3rd Development Plan for providing employment for rural migrants and its failure are discussed in this article.
    Method and Research Design
    Data for this paper is gathered from archival records and library resources.
    Findings and Conclusion
    Following the land reform of 1963, massive migration from rural areas to the cities became the main mode of internal migration in Iran. Benefiting from continuous increase in oil revenues, the 3rd national development plan invested heavily in industrial projects in order to provide employment for rural migrants who moved to large cities following the land reform. However, the success of the strategy was limited because of two reasons: 1) capital-intensive industries were not labor-intensive; 2) rural migrants lacked the skills required by such industries.
    Keywords: development plan, Iran, internal migration, rural migrants, employment, industrialization
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Tudeh Party activities in Khorasan schools 1942-1957
    Kobra Nodehi, Aliakbar Kajbaf *, Morteza Nouraei, Hadi Vakili Pages 54-84
    Purpose
    This article discusses the promotional and recruitment activities carried out in the high schools of Khorasan by the Provincial Committee of the Tudeh Party between 1941-1956.
    Method and Research Design
    Data was collected from archival records, supplemented by library resources.
    Findings and Conclusion
    Because of the heavily religious atmosphere of the region and the lack of a working class, communist propaganda enjoyed little success among mainstream society. Therefore, the Committee focused on high school teachers, students and the education system. The Committee’s activities are divided into three parts: from 1942 to 1948; From 1951 to 1953, and from 1953 to 1956, when its efforts terminated as the result of public distrust. Furthermore, prosecution by security forces limited the success of party activists. Many of them, as a result, withdrew from the party. Those few who persisted in their efforts lost their jobs. After the establishment of SAVAK, the party sympathizers did not find a chance to renew their activities.
    Keywords: Khorasan, Tudeh Party, Students, Teachers, Educational System
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Iranian Women Problems in the First Decade of Reza Shah Government (1920-1929) as Reflected in Two Women’s Magazines of the Time
    Ali Akbar Khedrizadeh Pages 86-108
    Purpose

    Problems of Iranian women in the 1920s, as discussed in two women’s magazines published by prominent Iranian women, are identified.

    Method and Research Design

    Apart from the data collected from the contents of the magazine, records of the National Archives of Iran was consulted for supporting data.

    Findings and Conclusion

    Zabaan-e Zanaan [approx.: Women’s Voice] was owned by a pioneer of women’s rights, Sedigheh Dowlat-Aabaadi (1882-1961), and published first as a newspaper in her home town of Isfahan (1920). After publication was suspended because she attacked the government’s foreign policies, she published it for two years as an exclusively women’s magazine in Tehran. Aalam-e Nesvaan [Women’s World], owned by Navvaabeh Safavi, was published by the graduates of the American School for Girls in the Presbyterian missionary compound in Tehran for 13 years (circa. 1920-1933). Both magazines defended and continuously called for equal rights and public education for women, women’s health issues, campaigned against the Hijab and polygamy, asked for radical reform of marriage law and campaigned against child marriage.

    Keywords: Women, Iran, Women magazines, Dowlat-Abadi, Sedigheh (1882-1961), Safavi, Navvaabeh, Zabaan-eh Zanaan (magazine), Aalam-eh Nesvaan (magazine)
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Legal requirements for publication of oral history interviews in the cyberspace
    Peymaneh Salehi *, Gholamreza Azizi Pages 110-141
    Purpose
    This paper discusses legal requirements for online publication of oral history interviews.
    Method and Research Design 
    Issues relating to the publication of oral history interviews were identified from library resources. Then the websites of the Miller Archival Center, National Archives of Singapore, University of Harvard, NASA Oral History Center, and the National Archives of Iran were checked for their regulations regarding the publication records of oral history documents. F
    indings and Conclusion
    The considerations with regard to the carrying out and publication of interviews are important: The narrator must be made aware of the purpose of the interview; legal issues should be mentioned at the beginning of the interview, seeking the permission of the narrator for releasing the content of the interview on the web, complying with the ethical issues, familiarity of those responsible for electronic publication with databases and having a policy statement before release.
    Keywords: Oral History, Legal Issues, Publication, Interviews
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Applicability of METS in Open Archival Information Systems (OAIS) for Persian digital documents
    Leili Seifi *, Zahra Mirzavand Pages 142-164
    Purpose
    Seeks the views of experts about applicability of METS to OAIS for Persian digital records M
    ethod and Research Design
    For data collection a questionnaire with 145 items, extracted as METS components, was sent to 30 digital preservation experts in Iran and abroad. The validity of the questionnaire was confirmed by professionals in the field. Cronbach’s test (0/98) and bisection method were applied for reliability measurement.
    Findings and Conclusion
    Out of 145 items, the respondents considered 63 as important. Most of these items belonged to management, data management, and access. Overall, they found METS suitable for managing digital documents in packages and entities of the open archival information system.
    Keywords: Digital preservation, Open Archival Information System, METS, Persian documents, Iran
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Iranian Marriage Contracts of the 19th Century
    Roghaye Shokri, Yazdan Farrokhi * Pages 166-194
    Purpose
    This paper aims to the explorer social and economic status of the brides and grooms in the indicated time period, based on the content and the form of marriage contracts.
    Method and Research
    Design: Data extracted from marriage contracts held at the National Archives of Iran was categorized and added into tables. Inferences were made based on such data.
    Findings and Conclusion
    Social status of the couple had influence on the size, appearance and the content of the contracts. Mahriyyeh (=the sum of money, property, or valuable items that the bridegroom undertakes to pay the bride) varied, largely based on the economic and social status of the two sides. In the rural and tribal areas Mahriyyeh often included orchard, farmland, the share of irrigation water rights and sheep. In the urban areas, in addition to money, it consisted of gold, silver, slaves, and property. Marriage often took place among relatives with similar occupations or public positions and in close vicinities.
    Keywords: Marriage Contracts, Iran, Qajarids
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian