نشریه مطالعات نقد زبانی و ادبی
پیاپی 9 (تابستان 1398)

اغراق نخواهد بود اگر حافظ شیراز را حافظه ی ایران بدانیم، معانی و مفاهیمی که در دیوان حافظ، روح خواننده را به خود مجذوب می کند عصاره ی تفکر، فرهنگ و تاریخ و جوهره ی تجربیات قوم ایران است . امروزه شاهد هستیم که بیشترین کتاب های منتشر شده در ای ران، درباره یکی از ویژگی های حافظ و شعرش می باش ند. هدف این پژوهش بررسی شیوه های تشخیص واژگان مرکب و مشت ق و مرکب - مشتق با توجه به کتاب س اخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز از ایران کلباسی (1391) می باشد . این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. دیوان حافظ مورد بررسی در این تحقیق چاپ دهم نسخهی علامه قزوینی و قاسم غنی است که سال 1381 ت وسط انتشارات شقایق چاپ شده است . در این مقاله، پژوهشگر از دیوان حافظ را بررسی نموده است و بر اساس نتیجه گیری های بدست « ی» تا « الف » مطلع آمده میزان استفاده ازکلمات مشتق، مرکب یا مرکب- مشتق ، پی شوند و پسوندهای اشتقاق ی غیر فعل ی، بن حال و بن گذشته ، جزء غیر فعلی به صورت پیشوند و پسوندهای اشتقاقی و جزء فعلی و همینطور حرف اضافه را مشخص کرده است. نتایج به دست آمده از تحل ی ل داده های این پژوهش بررسی ساخت واژه در شعر حافظ، کشف عناصر سازنده واژه های مشتق و مرکب و از سو یی دیگر فرآ یندهای ترک یب و اشتقاق در شعر او می باشد. همچنین ای ن بررسی ما را با اصول ساخت واژه ای مشتق و مرکب در زمان حافظ یعنی قرن هشتم آشنا خواهد کرد و در نهایت می توان ساختار زبانی دیوان حافظ را با زبان معیار مقایسه کرد.

بررسی ساختار فرم و طرح، در نقد ادبی جدید، روشی است برای نقد داستان. هر نویسنده با به کارگیری شیوهای خاص از روایت، و استفاده از تکنیک های روایی دریچه ای تازه از بروز رخدادهای داستانی به روی مخاطب می گشاید. به طور معمول این هنر نویسنده است که مولفه های زیباشناسانه در داستان را خوب پرداخت کند، این مولفه ها شامل دیدگاه، شخصیت، کانون روایت، انواع گفتار و... می شوند و در طرح مشهودند. نگاه ساختارگرایانه به آثار ادبی به سبب وجود این عناصر در متن و الگوهایی که اجزا را به هم پیوند میدهد زمینه ساز فهم و درک هرچه بهتر ادبیات داستانی را فراهم می سازد؛ تمام کوشش ساختارگرایان در همین کپرهای جن » و « در ظهور آهوها » زمینه بوده است. در این پژوهش ساختار روایی دو داستان نوشته بهرام حیدری با توجه به نظریه ساختارگرایی ژرار ژنت « لالی » از مجموعه داستان « زده مورد بررسی قرار گرفت و این نتایج حاصل شد: دو داستان مذکور با نظریه ژرار ژنت قابل برای پردازش داستانهایش استفاده کرده « گفتار » بررسی هستند و بهرام حیدری از عنصر است و توانسته بین محتوا و داستان هماهنگی ایجاد کند.

نقد فمینیستی یکی از شاخه های نقد ادبی است که رابطه ی متن ادبی با اندیشه های فمینیستی را بررسی میکند. این مقاله قصد دارد شخصیت اصلی رمان رهش نوشتهی رضا امیرخانی را براساس رویکرد فمینیستی تحلیل و بررسی کند. هدف این مقاله شناسایی ویژگی های "لیا" و چگونگی شخصیت پردازی او به عنوان یک زن است که جریانات داستان حول محور او می چرخد و نشان دادن اینکه چگونه کاراکتر اصلی نمایان کننده ی ارزشهای فمینیسم است. برای این هدف از تئوری هلن سیکسو(1937) نویسنده و فمینیست فرانسوی، آنجا که تقابل های دوگانه را واژگون می کند استفاده شده و چند نمونه از این تقابل ها در داستان بررسی شده است که در پایان این نتیجه حاصل شد که کاراکتر اصلی داستان هم نقش کلیدی در جهت پیشبرد هدف فرهنگی داستان داشته است و هم با واژگون کردن برخی از تقابلها به بازیابی هویت و ارزش زنان پرداخته است.

رمان «چشم هایش» مطرح ترین اثر بزرگ علوی است که به شیوه واقع گرا به بیان معضلات اجتماعی و سیاسی می پردازد. علوی برای هرچه واقع گراتر نمودن داستان خود از عناصر ارتباطات غیرکلامی به صورت گسترده بهره برده است؛ بنابراین، در این مقاله کارکردهای مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. « چشم هایش » رفتارها و ارتباطات غیرکلامی در داستان این تحقیق برآن است تا با روشی تحلیلی- توصیفی و دیدگاهی میان رشته ای نشان دهد که کاربرد مشخصه های ارتباطات غیرکلامی در این کتاب تا چه اندازه آگاهانه بوده و در پیشبرد داستان و بخشیدن زمینه سیاسی و اجتماعی به آن نقش داشته است. همچنین با بررسی فراوانی رفتارهای غیرکلامی رابطه میان بسامد رفتارهای غیرکلامی چشم و عنوان کتاب را آشکار سازد. این پژوهش نشان می دهد که علوی آگاهانه در جهت پیشبرد داستان و واقع گرا نمودن آن از ارتباطات غیرکلامی بهره برده است. دغدغه های سیاسی و اجتماعی نیز، که از ویژگی های داستان رئالیستی است، به واسطه برخی از عناصر ارتباط غیرکلامی نظیر عنصر محیط، توانسته است نمود بیشتری یابد. تعدادی از ویژگی های ارتباط غیرکلامی مانند «رفتارهای حرکتی» «پیرازبان» «چشم» از بسامد بالایی برخوردارند که گستردگی کاربرد «چشم» به دلیل همخوانی با عنوان و موضوع داستان، قابل تامل است.

در یونان باستان، لوگوس افزون بر آن که معناهای متعددی مانند عقل، گفتار، سخن، کلمه، تعریف، تناسب و... را می پذیرد؛ اما به طور کامل هیچ یک از آنان نیست. در نزد پیشاسقراطیان لوگوس همان عقل کلی است که جهان را هدایت می کند. رفته رفته سوفسطائیان از لوگوس با عنوان سخن و گفتار یاد کردند و فیلون یهودی آن را معادل رسول یا پیامبر می دانست. مسیحیت آن را مسیح و کلمه الله می نامید. در نزد ابن عربی لوگوس همان انسان کامل و حقیقت محمدیه است. هایدگر نیز که از جمله فیلسوفان معاصر به شمار می آید لوگوس را زبان و معادل چیزی که از طریق خودش، خودش را نشان می دهد، بیان می کرد و در نزد دریدا لوگوس معادل با نوشتار و به معنای تجلی خداوند است. تلاش ما در این مقاله، بررسی مفهوم لوگوس از آغاز تا اکنون می باشد و سعی شده است به این پرسش پاسخ داده شود که لوگوس چیست؟ طبق رهیافت های این پژوهش لوگوس همان مقام جامع وجودی فرازمان و فرامکان کلمه است که با هم افزایی جوهر مفهومی، جوهر گفتاری و نوشتاری موجب تجلی پدیدارها و شکل گیری کلمه_پدیدار می شود. هدف این مقاله، پس از بیان تعریفی از آن بر مبنای نگرش فلسفی مکتب ،« لوگوس » بررسی انواع تعاریف از مفهوم اصالت کلمه است.

مقاله حاضر با هدف بررسی ارتباط بین نواحی جغرافیایی و تنوعات گویش گیلکی انجام گرفته است. در این پژوهش تلاش گردید تا نشان داده شود در نواحی مختلف جغرافیایی، تفاوتهای گویشی هست. به این منظور داده های رایج گیلکی از گویشوران گیلک زبان و صحبتهایشان جمع آوری گردید. بررسی داده ها در این پژوهش نشان داد که گویشهای گیلکی نواحی مختلف جغرافیایی(شرقی و غربی) تفاوتهایی دارند. نتایج حاکی از آن است که در نواحی مختلف جغرافیایی، تنوعات گویشی به لحاظ آوایی، دستوری و نحوی مشاهده می شود. لذا از این مطالعه این نتیجه حاصل شد که ناحیه جغرافیایی به عنوان یکی از متغیرهای غیر زبانی سبب گوناگونی گویشی می شود اما زبان فارسی در مقام زبان معیار و زبان غالب در جامعه بر تنوعات گویشی تاثیر بسزایی دارد.