فهرست مطالب

جامعه شناسی اقتصادی و توسعه - سال هشتم شماره 1 (بهار و تابستان 1398)

نشریه جامعه شناسی اقتصادی و توسعه
سال هشتم شماره 1 (بهار و تابستان 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/06/01
  • تعداد عناوین: 8
|
  • حلیمه حسین پناهی*، رحیم بایزیدی صفحات 1-30

    توسعه فرایندی پیچیده است که شاخص های متعددی در دستیابی به آن نقش دارند. نظریات مختلفی که در باب توسعه ارائه شده هر کدام بر جنبه هایی خاص از علل و عوامل توسعه تاکید دارند. این نظریات بر شاخص هایی از قبیل جغرافیا، سیاست، شرایط بین المللی و... تاکید دارند. در پژوهش حاضر ضمن مفروض گرفتن تاثیر عوامل مذکور، به نقش فرهنگ و شاخص های فرهنگی در توسعه پرداخته می شود. به عبارتی دیگر سوال اصلی پژوهش حاضر این است که شاخص های فرهنگی چه تاثیری بر توسعه دارند؟ برای پاسخ به این سوال، ابتدا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی شاخص های توسعه پذیر و ضدتوسعه در فرهنگ ژاپنی، بریتانیایی و ایرانی پرداخته شده و در نهایت با روش مقایسه ای، شش شاخص عمده فرهنگی شامل «فاصله قدرت»، «ابهام گریزی یا احتیاط»، «فردگرایی و جمعگرایی»، «زن سالاری و مردسالاری»، «جهت گیری بلندمدت یا کوتاه مدت» و «میزان جامعه پذیری یا انطباق» در جوامع مذکور، مقایسه شده اند. در نهایت این نتیجه حاصل شد که فرهنگ ایرانی با وجود شاخص های توسعه پذیر همچون عدالت خواهی، جمع گرایی، پلورالیسم فرهنگی و احترام، حاوی شاخص های فرهنگی ضدتوسعه بیشتری در مقایسه با فرهنگ های ژاپنی و بریتانیایی است.

    کلیدواژگان: فرهنگ، توسعه، جمع گرایی، پلورالیسم فرهنگی، عدالت خواهی
  • حسین بنی فاطمه، محمد عباس زاده، محمدباقر علیزاده اقدم، نیر محمدپور* صفحات 31-52

    بر اساس نظریات مطرح شده به لحاظ روانشناختی و جامعه شناختی، یکی از مجاری اصلی برای یادگیری خشونت، خانواده است که اگر در این مجرا خللی حاصل آید؛ یکی از تبعات آن ایجاد گسست در فرایندهای توسعه ای  خواهد بود؛ چرا که با توجه به حوزه مطالعاتی در این پژوهش، خشونت به عنوان یکی از عوامل بازدارنده توسعه مدنظر می باشد. عدم دسترسی به آموزش همگانی برای بسیاری از زنان و دختران در جوامع، برخوردهای جنسیتی در اشتغال، ازدواج زودهنگام و مواردی از این دست همگی زمینه های بروز خشونت علیه زنان را فراهم می کنند. بنابراین، خشونت به عنوان یکی از پدیده های شایع در جهان امروزی  و عامل بازدارنده در فرایند توسعه ابعاد مفهومی گسترده ای به خود گرفته است. روش تحقیق مورد استفاده کیفی بوده و از روش زمینه ای به عنوان روش اجرای عملیات پژوهش استفاده شده است. داده های کیفی از طریق مصاحبه عمیق با زنان متاهل شهر تبریز گرداوری شده اند. انجام مصاحبه ها تا حصول اشباع نظری، ادامه یافته و در این میان سعی شده است حداکثر گونه رعایت گردد. یافته ها در شش مقوله شخصیت پرخاشگرانه، تحدید اقتصادی، الزام های حقوقی، ترومای اجتماعی، بازنمایی رسانه ای و انزوای عاطفی دسته بندی شدند. هسته مرکزی این تحقیق مفهوم "تزلزل در پایگاه زنانگی" است. این مفهوم نشان می دهد پایگاه زنانه دچار تزلزل شده و جایگاه سابق خود را از دست داده است.

    کلیدواژگان: خشونت، شخصیت پرخاشگرانه، تحدید اقتصادی، ترومای اجتماعی، بازنمایی رسانه ای
  • سجاد پاشایی*، خیام اکبری، سجاد اکبری، فاطمه عبدوی صفحات 53-77
    برگزاری همایش های ورزشی در سطوح بالا دستاوردهای زیادی برای جامعه میزبان به همراه دارد. مهم ترین ثمره میزبانی مسائل اقتصادی است. هدف پژوهش حاضر، تبیین مدل اثربخشی همایش های بزرگ ورزشی با نقش میانجی گری توسعه اجتماعی، فرهنگی بر توسعه اقتصادی جامعه میزبان می باشد. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بوده و جامعه آماری پژوهش را تمام دست اندرکاران برگزاری همایش های ورزشی منطقه آزاد ماکو تشکل داده اند. بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده، تعداد 100 نفر بعنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. ابزار جمع اوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته ای بود که روایی صوری و محتوایی آن توسط گروهی از صاحب نظران مورد بررسی و تایید قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها را می توان توسط نرم افزار SMART-PLS و با استفاده از آزمون t و ضرایب مسیر(B) نشان داد. یافته های پژوهش نشان داد؛ از بین عوامل(توسعه ورزش جامعه میزبان؛ توسعه گردشگری ؛ توسعه فرهنگی و اجتماعی) شناسایی شده، عامل فرهنگی و اجتماعی با ضریب تاثیر 56/0 و گردشگری با ضریب تاثیر 20/0، به ترتیب دارای بیشترین و کم ترین تاثیر بر توسعه اقتصادی شهر میزبان داشتند. بنابراین پیشنهاد می شود، مدیریت ورزش کلان کشور به امر گردشگری توجه وافری نماید چراکه، جامعه میزبان با جذب گردشگر هم از لحاظ اقتصادی سود می کنند و هم در زمینه های فرهنگی با دیگر کشورها ارتباطات گسترده ای پیدا می کنند.
    کلیدواژگان: توسعه ورزش، توسعه گردشگری، توسعه فرهنگی و اجتماعی، توسعه اقتصادی، جامعه میزبان
  • ایرج تیموری*، اکبر اصغری زمانی، شهریور روستایی، محمدعلی کوشش وطن صفحات 79-102
    فضاهای شهری طوری سازمان یافته اند که اغلب نیازهای کودکان در آن نادیده گرفته می شود. این در حالی است که کودکان عامل پیوند نسل های گذشته، حال و آینده در هر جامعه محسوب می شوند. هدف پژوهش بررسی وضعیت منطقه سه شهر تبریز یکی از مناطق دهگانه شهری، از لحاظ شاخص های کالبدی، اجتماعی- فرهنگی، محیطی و روانی به جهت مناسب بودن برای کودکان می باشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی می باشد و روش جمع آوری داده و اطلاعات در آن اسنادی و پیمایش است. جامعه آماری پژوهش کلیه شهروندان منطقه سه شهر تبریز بوده، که از بین آنها 384 نفر به روش نمونه گیری خوشه ایمطالعه شده اند. در همین راستا شاخص شهر دوستدارکودک در قالب پرسشنامه و در 4 بعد کالبدی، فرهنگی- اجتماعی، محیطی و روانی تنظیم شد. جهت تجزیه و تحلیل پرسشنامه با استفاده از تست تی تک متغیره، تست تی مستقل، آزمون رتبه بندی تک متغیره ویلکاکسون و آزمون کروسکال والیس استفاده شد. بررسی وضعیت منطقه سه از لحاظ شاخص های پژوهش، عدم مناسب بودن منطقه سه برای کودکان را نشان داد. همچنین نتایج نشان داد که بین نظرهای زنان و مردان تنها در شاخص محیطی تفاوت معنی دار وجود دارد؛ که زنان نسبت به مردان منطقه سه را از لحاظ شاخص محیطی تاحدودی نامناسب تر برای کودکان ارزیابی کرده اند.
    کلیدواژگان: شهر دوستدارکودک، فضاهای شهری، توسعه پایدار، منطقه سه، تبریز
  • سیدصمد حسینی*، ناصر صنوبر صفحات 103-129
    بهره گیری از کارکنان متعهد و افرادی که در قبال سازمان خود احساس مسئولیت می کنند و حاضرند به ایفای نقشی فراتر از آنچه که در قراردادهای منعقد شده با آنان آمده عمل نمایند همواره جزء اولویت-های مهم هر سازمانی بوده است. در این میان، خصوصیات و ویژگی های منحصربفرد افراد شاغل در نهادهای دولتی در مقایسه با همتایان آن ها در دیگر بخش ها، به ایجاد تمایزی منجر می گردد که می-تواند راه سازمان را در رسیدن به اهدافش هموار نماید. در این پژوهش با بررسی 581 پرسشنامه جمع-آوری شده از میان کارکنان بخش دولتی و با استفاده از روش مدل یابی بر مبنای معادلات ساختاری، مشخص گردید که فعالیت های منابع انسانی عملکرد بالا اثر مثبت و معناداری بر انگیزه کارکنان شاغل در بخش عمومی دارد؛ همچنین اثر این فعالیت ها بر تعهد عاطفی و رفتار شهروندی کارکنان تایید شد. بعلاوه، نتایج نشان می دهد که عنصر ارتباطات در میان سایر اقدامات مدیریت منابع انسانی از بیشترین تاثیر بر پیامدهای نگرشی و رفتاری در کارکنان برخوردار می باشد. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند توسط مدیران در تدوین سیاست های بخش عمومی و در حوزه مدیریت منابع انسانی مورد استفاده قرار گیرد.
    کلیدواژگان: مدیریت استراتژیک منابع انسانی، فعالیت های منابع انسانی عملکرد بالا، انگیزه کار در بخش عمومی، تعهد سازمانی، رفتار شهروندی سازمانی
  • فاطمه گلابی*، محمدباقر علیزاده اقدم، توکل آقایاری هیر، اکرم حبی صفحات 131-158
    چاقی و شیوع آن، هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه به دلیل تغییر در سبک زندگی رو به افزایش است. بررسی ها نشان داده اند که شیوع اختلال های وزنی در بسیاری از جوامع تحت تاثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. تحقیق حاضر با هدف بررسی تعیین کننده های اجتماعی چاقی انجام شده است. روش تحقیق پیمایشی بوده و جامعه آماری آن را زنان و مردان 64 - 20 ساله شهر تبریز تشکیل می دهند که با استفاده از نمونه گیری کوکران، 400 نفر از آنان برای مطالعه انتخاب و بر اساس نمونه گیری ای خوشه ایچند مرحله ای گزینش شده اند. نتایج حاصل از این تحقیق نشانگر آن است که شیوع چاقی در بین زنان (2/72) بیش از مردان (8/27) است. متغیرهای فعالیت بدنی، نوع رژیم غذایی، و پایگاه اجتماعی- اقتصادی ارتباط معکوسی با میزان چاقی دارد و متغیر میزان مصرف رسانه های جمعی ارتباط مستقیمی با چاقی دارد. همچنین نتایج حاصل از رگرسیون لجستیک نشان می دهد که متغیرهای پایگاه اجتماعی- اقتصادی، فعالیت بدنی، میزان مصرف رسانه های جمعی و نوع رژیم غذایی به طور معنی داری چاقی افراد را پیش بینی می کنند. همچنین این متغیرها می توانند 56 درصد از واریانس متغیر وابسته (چاقی) را تبیین نمایند.
    کلیدواژگان: چاقی، پایگاه اجتماعی- اقتصادی، فعالیت بدنی، نوع رژیم غذایی، میزان مصرف رسانه های جمعی
  • علی مرادی*، محسن صفاریان صفحات 158-189
    امروزه در شهرهای بزرگ و کلان شهرها شاهد افزایش فاصله گیری اجتماعی و روانی انسان ها در تعاملات روزمره هستیم و طیف ریادی از مردم در برخوردهای روزمره نسبت به همدیگر بی تفاوت و بی اعتنا هستند. مطالعه حاضر باهدف بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با بی تفاوتی با تمرکز بر شهر کرمانشاه انجام شده است. این مطالعه با روش توصیفی از نوع پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه ساختار یافته بر روی تعداد 643 نفر از شهروندان 18 سال به بالای شهر کرمانشاه انجام گردید. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS و استفاده از آزمون هایی مانند همبستگی و مقایسه میانگین ها و برای آزمون مدل تجربی پژوهش از رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر استفاده به عمل آمد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که میان گرایش های دینی(12/0- =r)، میزان فردگرایی(18/0=r)، میزان سلامت اجتماعی (25/0- =r)، میزان نشاط اجتماعی(32/0- =r)، میزان امید به آینده(22/0- =r)، وضعیت سنی (14/0=r) و میزان تحصیلات (13/0=r) با بی تفاوتی اجتماعی شهروندان دارای رابطه معناداری می باشد. نتایج رگرسیون نشان می دهند که پنج متغیر نشاط اجتماعی(76/4- T=)، سلامت اجتماعی 12/4- T=)، دینداری(208/2- T=)، سن(53/4 T=) و میزان فردگرایی(063/5 T=) وارد معادله رگرسیون شده و روی هم رفته توانستند مقدار 46/0 از تغییرات درونی متغیر بی تفاوتی را تبیین کنند.
    کلیدواژگان: بی تفاوتی اجتماعی، نشاط اجتماعی، فردگرایی، امید به آینده، گرایش های دینی
  • شهلا کاظمی پور، مجید کفاشی، حسام نصیری* صفحات 191-218
    هدف اصلی این پژوهش، «تبیین جامعه شناختی رابطه بین انواع مشارکت سیاسی با طبقات اجتماعی در شهر مهاباد» می باشد. در پژوهش حاضر از روش پیمایش استفاده شده است. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق، شهروندان 18 سال به بالای شاغل در شهر مهاباد در سال 1397 می باشد. حجم نمونه مورد مطالعه با استفاده از فرمول کوکران 382 نفر برآورد گردید. نمونه گیری از بین واحدها به صورت خوشه ایچندمرحله ای و نمونه گیری از داخل خوشه ها به صورت تصادفی سیستماتیک صورت گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته مشارکت سیاسی است که ضریب پایایی آن به کمک آلفای کرونباخ 96/0 به دست آمد و جهت سنجش مفاهیم آن از طیف لیکرت استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس یک راهه استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که مشارکت سیاسی(این میزان در طیف لیکرت از حداقل 1 تا حداکثر 5 متغیر بوده است) در میان افراد واقع در طبقه پایین شهر مهاباد به ترتیب با میانگین های 3/86 و 3/66 از نوع عام و خاص و مشارکت سیاسی طبقه بالا با میانگین 2/95 از نوع منفعل در بالاترین سطح قرار دارد.
    کلیدواژگان: طبقه اجتماعی، مشارکت سیاسی عام، مشارکت سیاسی خاص، مشارکت سیاسی تحمیلی، مشارکت سیاسی منفعل