فهرست مطالب

نشریه مطالعات راهبردی بسیج
پیاپی 81 (زمستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/11/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • احمد فضائلی، حمیدرضا اسمعیلی *، علی نظرمنصوری، حمید پورنگ صفحات 5-38

    با گذشت هفت سال از طرح بحث اقتصاد مقامتی توسط مقام معظم رهبری (مدظله العالی) صحبت از چیستی و چرایی اقتصاد مقاومتی به اندازه ی چگونگی تحقق آن در اولویت پژوهش نیست. نظریه‎پردازان اقتصادی معتقدند فرهنگ، بر اقتصاد تاثیر داشته و آن را عاملی مهم در تشویق فعالیت‎های مفید اقتصادی مانند کار و تلاش می‎دانند و همواره بر اهمیت اثر فرهنگ بر رشد اقتصادی تاکید کرده‎اند. ازآنجاکه شورای عالی انقلاب فرهنگی در جایگاه قرارگاه فرهنگی کشور و متشکل از تمامی نهادهای حقوقی فرهنگی جمهوری اسلامی و خبرگان برتر این حوزه در کشور است انتظار می‎رود سیاست‎های فرهنگی لازم برای تحقق اقتصاد مقاومتی را تصویب و ابلاغ نماید. پژوهش حاضر با رویکرد ترکیبی (کمی‎‎کیفی)، انجام شده است؛ در بخش کیفی با استفاده از روش‎های مطالعه اسنادی و فراترکیب پژوهش‎های پیشین و نیز تحلیل مصاحبه‎های انجام شده به استخراج سازه‎ها، مولفه ها، مفاهیم و متغیرهای فرهنگی موثر در تحقق اقتصاد مقاومتی پرداخته شد و بر این اساس مدل مفهومی پژوهش ساخته شد. در بخش کمی با استفاده از ابزار پرسشنامه و نظرسنجی از خبرگان از نرم افزار PLS برای مدل‎سازی معادله ساختاری و آزمون مدل نهایی بهره گرفته شد. درنهایت با استفاده از مدل کانو حوزه‎های دارای اولویت برای سیاست گذاری مشخص شدند و بر اساس اولویت‎های سیاست‎گذاری استخراج شده، با انجام آزمون فریدمن 26 اقدام سیاستی از میان 122 اقدام، انتخاب شده‎ و به عنوان بسته سیاستی فرهنگی برای تحقق اقتصاد مقاومتی ارائه شد.

    کلیدواژگان: فرهنگ، اقتصاد مقاومتی، سیاست گذاری، سیاست فرهنگی
  • عبدالعظیم قربانی*، رضا رنجبران، محمد سلیمانی صفحات 39-65

    دوری گزیدن از اقتصاد دولتی و مضرات اثبات شده آن، مستلزم حرکت به سمت حضور هرچه بیشتر مردم در عرصه های مختلف و مهم اقتصادی است. به منظور طراحی و ترسیم فضای مطلوب کشور جهت مقاوم سازی اقتصاد از طریق محور قرارگرفتن مردم در بخش های تاثیرگذار، نخستین گام شناخت مولفه هایی است که تحقق اقتصاد مردمی به آن ها وابسته است. در این مقاله، بر اساس پژوهشی مبتنی بر روش داده بنیاد که به استخراج مولفه های اقتصاد مردم بنیاد مبتنی بر بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامیمدظله العالی صورت پذیرفته است، مولفه های مدنظر، با استفاده از تلفیقی از روش های MADM فازی شامل روش DMATEL فازی و ANP فازی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. بدر این خصوص با اخذ نظرات 35 نفر از اساتید، نخبگان و کارشناسان عرصه اقتصاد مقاومتی، نحوه تعامل بین مولفه های مستخرج و همچنین اولویت بندی آن ها مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. اثرات مستقیم و اثرات کل مولفه ها بر همدیگر، میزان اثرگذاری، اثرپذیری، اثرات خالص و میزان تعامل مولفه ها و همچنین رتبه بندی مولفه ها از نتایجی است که در خصوص مولفه های موثر در تحقق اقتصاد مردم بنیاد به دست آمده و مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته است. بر اساس نتایج، بالاترین اثر کل یک مولفه بر مولفه دیگر را مولفه «رعایت اصل جهاد در فعالیت های اقتصادی» بر مولفه «به کار گیری امکانات توسط مردم اعم از امکانات مالی، ابتکار، مدیریت و نیروی کار» دارد. همچنین مولفه «به کار گیری امکانات توسط مردم اعم از امکانات مالی، ابتکار، مدیریت و نیروی کار» از بالاترین اولویت برخوردار بوده و لازم است در سیاست گذاری ها در رتبه اول جهت تاکید و توجه قرار گیرد.

    کلیدواژگان: اقتصاد مقاومتی، اقتصاد مردم بنیاد، رهبر معظم انقلاب مد ظله العالی، روش داده بنیاد، روش DMATEL فازی، روش ANP فازی
  • داود پرچمی، فاطمه جلالی* صفحات 67-101

    در شرایطی که نرخ بیکاری در کشور رو به افزایش است، همانند برخی از کشورهای دیگر، کسب وکارهای خانگی به عنوان فرصت اشتغال زایی کم هزینه مورد توجه مردم، مسئولین و برخی سازمان های حمایتی و خدماتی قرارگرفته اند. شرایط اقتصادی، تغییرات اجتماعی، فرهنگی و فناوری موجب شده تعداد افرادی که به این نوع کسب وکار می پردازند بیشتر شود. کسب وکارهای خانگی مبتنی بر انواع سرمایه های در دسترس افراد هستند و آن هایی که دسترسی بیشتری به این سرمایه ها دارند احتمال موفقیت، دستیابی به معیشت و اشتغال پایدارشان بالاتر است. شبکه های اجتماعی می توانند تسهیل کننده دسترسی به سرمایه های مورد نیاز این کسب وکارها باشند. روش تحقیق مقاله ترکیبی از روش تحلیل مضمون که اطلاعات آن با مصاحبه نیمه ساختاریافته به دست آمده، روش تطبیقی و پیمایش با پرسشنامه می باشد. نتایج نشان می دهد در کشورهایی که کسب وکار خانگی رونق دارد، ایجاد انجمن ها، شبکه های کسب وکار و عضویت شبکه ای صاحبان این کسب وکارها توانسته تا حد زیادی کمبود سرمایه ها و امکانات مورد نیاز را رفع کند. عضویت شبکه ای و حمایت های دریافتی از روابط رسمی مانند حمایت مالی و سفارش مشترک(40/0%) و حمایت روابط غیررسمی نظیر کمک مشورتی و تامین نیروی انسانی(25/0%) از موفقیت کسب وکارهای خانگی را تبیین می کند. به طورکلی حک شدگی کسب وکارهای خانگی در شبکه ها(43/0%) موفقیت آن ها را تبیین کرده است.

    کلیدواژگان: کسب و کارخانگی، شبکه اجتماعی، سرمایه اجتماعی، موفقیت کسب و کار، حک شدگی
  • شهریار عزیزی، بهمن حاجی پور، محمدرضا علی عسکری* صفحات 104-136

    پس از فرمایشات رهبر معظم انقلاب، توجهات پیرامون رعایت اصول اقتصاد مقاومتی و تلاش به منظور اجرای آن بیش ازپیش برقرارشده و آن را به عنوان برونرفت از مشکلات اقتصادی کنونی کشور میدانند. اینست که در مرحله نخست میبایست کارآفرینی فضای مجازی رونق گیرد.  از طرفی شکل گیری و رشد بنگاه های کارآفرینی در طول مدت زمان بسیار کوتاه تری نسبت به رشد سایر بنگاه ها در صنایع دیگر اتفاق افتاده است. این رشد سریع این سوال را به وجود می آورد که چه اتفاقی در حوزه کارآفرینی فضای مجازی ایران رخ داد، تا این بنگاه ها این مسیر را تا به امروز طی کنند؟ در پاسخ به این سوال، این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با به کارگیری روش تحقیق داده بنیاد با رویکرد گلیزر انجام گرفته است. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه های نیمه ساختاریافته با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند با 16 نفر از خبرگان، سیاست گذاران و فعالان این حوزه بوده است. با بررسی مفاهیم و طبقه بندی آنها، شش مرحله برای تبیین توسعه کارآفرینی فضای مجازی کشور ارائه شده است که این مراحل شامل سه دوره گذار و سه دوره شکل گیری، رشد و بلوغ است. به کمک این طبقه بندی و مراحل، مدل نهایی توسعه اکوسیستم کارآفرینی فضای مجازی کشور تبیین گردید.

    کلیدواژگان: اکوسیستم کارآفرینی، فضای مجازی، نظریه داده بنیاد، اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دیجیتال، استارتاپ
  • سید مجتبی نبوی فرد، رضا بنی اسد، محمدباقر ایمانی نژاد* صفحات 137-167

    وجود مشکلاتی همچون بی توجهی به مزیت های اقلیمی ایران در صنعت داروهای گیاهی، ظرفیت بالای بازاریابی و صادرات این محصولات باعث شده که پژوهش حاضر با دو هدف کشف الزامات رقابتی تولید برای صادرات در صنعت داروهای گیاهی و اولویت بندی آنها انجام شود. بنابراین مسئله این پژوهش از نوع اکتشافی-تبیینی است؛ برای دستیابی به اهداف روش شناسی پژوهش، رویکرد آمیخته و استراتژی آمیخته همگراست؛ به این ترتیب که داده های کیفی به منظور شناخت مقتضیات بومی و داده های کمی برای آزمون چارچوب مفهومی جهان شمول گردآوری می شوند. در رویکرد کیفی با انتخاب 7 نفر از میان متخصصان صنعت داروهای گیاهی و در چارچوب استراتژی پژوهش عمومی کیفی و همچنین تحلیل مضمون، اولویت های رقابتی بر اساس فراوانی رتبه بندی شدند. در رویکرد کمی به دلیل ضرورت شناخت اهمیت الزامات از سوی خبرگان و همچنین میزان عملکرد صنعت داروهای گیاهی، از روش تحلیل اهمیت-عملکرد استفاده شد؛ بدین صورت که سوالات مصاحبه بر اساس چارچوب مفهومی ادبیات موضوع احصاء و تعداد 50 پرسشنامه در میان تولید کنندگان و مجریان این صنعت توزیع شد که 19 پرسشنامه حاوی اطلاعات کامل برگشت داده شد و بر اساس مدل اهمیت عملکرد و در چارچوب استراتژی های چهارگانه این مدل الزامات رقابتی اولویت بندی شدند. نتایج حاصل از تفسیر داده های آمیخته همگرا نشان می دهد تولید قابل اطمینان و مجهز به استاندار ها و مجوز های بین المللی و قابلیت تطابق با ویژگی های مدنظر مشتری در صدر اولویت هایی است که پیشنهاد می شود متخصصان این صنعت برای ورود به بازارهای جهانی روی آن ها سرمایه گذاری کنند.

    کلیدواژگان: راهبرد تولید برای صادرات، داروهای گیاهی، اقتصاد مقاومتی، مزیت رقابتی، تحلیل اهمیت عملکرد (IPA)
  • محمد مهدی احمدیان *، حسنعلی آقاجانی، میثم شیرخدایی، امیرمنصور طهران چیان صفحات 169-190

    یکی از مهمترین راهکارها در جهت مبارزه اقتصادی و مقاومت اقتصادی در شرایط تحریم، روی آوردن به اقتصادی مبتنی بر دانش است. توجه به نقش دانش در اقتصاد و رشد اقتصادی موضوع مهمی است که در نظریات اقتصادی روی آن تاکید بسیاری شده است. اقتصاد دانشی، تاب آوری کشورها را در شرایط تحریم، و در مقابله و مواجهه با فشارهای اقتصادی و سیاسی به حداکثر ممکن بدل می سازد. برای اندازه گیری میزان دانش به کاررفته در تولیدات یک کشور، شاخص های مختلفی وجود دارد که یکی از این شاخص ها، شاخص پیچیدگی اقتصادی می باشد. رویکرد پیچیدگی اقتصادی مبتنی بر این ایدئولوژی است که محصولات تولید شده در اقتصاد می توانند معرف میزان دانش و مهارت مورد نیاز جهت تولید آنها باشند و با این فرض که کشورها محصولی را تولید نمی کنند مگر آنکه دانش و مهارت تولید آن را داشته باشند، سعی در محاسبه میزان انباشت دانش و مهارت نهفته در اقتصاد را خواهد داشت. در این مقاله ابتدا ضمن تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی، به شاخص پیچیدگی اقتصادی و نحوه محاسبه آن اشاره می گردد. سپس به بررسی وضعیت صادرات ایران و شرکای تجاری اش در فاصله سال های 2016- 1985 از منظر پیچیدگی اقتصادی می پردازیم. نتایج تحقیق نشان می دهد کشور ایران در مقایسه با شرکای تجاری خود، در زمینه پیچیدگی اقتصادی و به تبع آن اقتصاد مقاومتی، در جایگاه مناسبی قرار ندارد و تا رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله زیادی دارد؛ که نیازمند توجه ویژه سیاست گذاران برای ارتقاء جایگاه ایران در این شاخص می باشد.

    کلیدواژگان: شاخص پیچیدگی اقتصادی، اقتصاد دانش بنیان، صادرات، اقتصاد مقاومتی
  • احمد محمدی پور*، محمد مهدی عسکری صفحات 191-214

    این مقاله با اتخاذ نظریه امکان تعمیم اموال مشمول زکات، مدل تصادفی زکات را ارائه می دهد. درآمد و مصارف زکات و تغییرات ثروت افراد جامعه در یک دوره، همگی متغیر تصادفی هستند. برای این منظور ابتدا افراد جامعه را به دودسته زکات دهنده و زکات گیرنده تقسیم شده و معادلات تصادفی ثروت هر گروه محاسبه می شود. و پس ازآن با تشکیل توابع مرتبط نقش زکات در فاصله ی طبقاتی و درآمد جامعه بررسی شده است. نتایج مدل حاکی از آن است که اگر در جامعه زکاتی پرداخته نشود و باز توزیعی در جامعه صورت نگیرد، برای ایجاد توازن بین طبقات باید مجموع رشد ثروت دو گروه به سمت صفر میل کند و میانگین رشد ثروت ثروتمندان در دوره های متوالی منفی و میانگین رشد ثروت فقرا مثبت باشد.اما در صورت پرداخت زکات؛ اگر اختلاف ثروت بین زکات دهنده و زکات گیرنده کم باشد، تحت شرایطی درنهایت زکات این پتانسیل را دارد که توازن ثروت بین طبقات جامعه برقرار کند، اما اگر اختلاف ثروت دو گروه خیلی زیاد باشد تحت فروض مدل، بدون تغیر در رشد ثروت و یا ساختار درآمدی دو گروه، زکات در ایجاد توازن خیلی اثرگذار نیست. همچنین مشخص شد که ثروت جامعه تحت فروض مدل مستقل از زکات است.

    کلیدواژگان: زکات، مدل تصادفی، توازن اجتماعی، ثروت
|
  • Hamidreza Esmaeli* Pages 5-38

    After seven years of discussing the resistance economy by the Supreme Leader, it is talk of what is and why the resistance economy is not the priority of research as far as its realization. Since the Supreme Council of the Cultural Revolution is the cultural center of the country and consists of all Islamic cultural institutions of the Islamic Republic and the leading experts of this field in the country, it is expected that the cultural policies necessary to realize the resistance economy will be approved. In this regard, the authors have tried to provide a package of operational policy with a multistage research, while extracting and identifying the issues and areas in the priority of the relevant cultural policy, by determining their impact. In the first step, using the methods of documentary study and the further research of The analysis of the contents of the deep interviews was done to extract the structures, components and cultural concepts affecting the resistance economy. Accordingly, the conceptual model of the research was constructed. In the second stage, using the questionnaire and post-Delphi surveys, the model was modeled using PLS software and the final model was approved. In the third stage, using the Kano model, the domains were identified as priority areas for policy making, and finally , based on the policy priorities extracted by Friedman test, 26 policy actions were selected among 122 actions And as a package of cultural policies for the realization of a resilient economy.

    Keywords: culture, resistance economy, Policy making, Cultural Policy
  • Abdolazim Ghorbani *, Reza Ranjbaran, Mohammad Soleimani Pages 39-65
  • Davood Parchami, Fatemeh Jalali * Pages 67-101

    Due to rising unemployment in Iran, like other countries, home businesses have been considered as a low-cost opportunity for job creation. Economic condition beside social, cultural and technological changes have led to an increase in the number of people who address home business.Home businesses are based on kind of available capitals and those who have more access to these capitals would probably become more successful and achieve sustainable livelihoods and employment. Social networks can facilitate access to these capitals. In this study, comparative method, thematic content analysis and survey was used for reviewing social network role in home business success. According to findings from countries where home businesses are flourishing, the creation of associations, business networks and network membership of the owners have greatly reduced the funds and facilities needed. Network Membership and supports received from formal and informal relationships are critical success factor for home businesses. Network membership and supports that received from formal relationships, such as financial support and work together (40. 0%), and supports of informal relationships such as advisory assistance and human resources (0.25%), explain the home business successes. Generally, the home businesses Embeddedness in networks (0.43%) explain their success.

    Keywords: home business, social network, Social Capital, home business success, Embeddedness
  • Shahriar Azizi, Bahman Hajipour, Mohammad Reza Aliaskari * Pages 104-136

    Nowadays in Iran, we have witnessed the formation and growth of all forms of entrepreneurial firms in the cyberspace. The formation and growth of these entrepreneurial enterprises has occurred over a much shorter period than the growth of other firms in other industries. This rapid growth raises the question of what pattern of entrepreneurship has been developed in the cyber space of Iran? in response to this question, the study aims to design and explain the model of entrepreneurial development in cyberspace in Iran. This research has been done in the framework of the qualitative approach by using the foundation data research method with Glaser’s approach. The data collection tool has been semi-structured interviews using a purposeful sampling method with 16 experts, policy makers and practitioners. In the first section, qualitative data were analyzed in the implementation process of fundamental data theory, in three open coding stages, axial coding and selective coding and based on it the Qualitative research model of study was designed. A total of 133 concepts from 909 items were extracted from the interviews. Subsequently, the classification of these concepts led to the formation of 38 sub categories. By examining their concepts and classification, six stages have been proposed to explain the development of cyber space entrepreneurship which consists of three transitional periods and three stages of formation, growth and maturation. With the help of this classification and steps, the final model of the cyber space entrepreneurship ecosystem development model has been explained.

    Keywords: Entrepreneurial ecosystems, Cyberspace, Grounded theory, Digital economy startup
  • Seyed Mojtaba Nabavi Fard, Reza Baniasad, Mohammad Bagher Imani Nezhad * Pages 137-167

    Problems such as neglecting Iran's climatic advantages in the herbal medicine industry, the high marketing and export capacities of these products led to two serious issues, such as the failure to disclose the competitive requirements of production for export, and prioritize them for optimal decision making. Therefore, the research issue is exploratory-explanatory type; To achieve the goals, the methodology of the research is mixed approach and mixed strategy, so that qualitative data is collected to understand the native requirements and quantitative data for the universal conceptual framework test. In a qualitative approach, 7 experts from the field of herbal medicine industry were interviewed. Within the framework of the qualitative research strategy and the thematic analysis of 244 basic themes, 13 organizing themes and 4 global themes were identified and ranked according to the frequency of prioritization. In the quantitative approach due to the necessity of recognizing the importance of requirements by the experts and the level of performance of the industry of herbal medicines, interview questions were distributed based on the conceptual framework of the second quarter and 50 questionnaires were distributed. 19 questionnaires containing complete information were returned and, based on four strategies This model, the importance and performance of competitive requirements were prioritized. results of the interpretation of convergent data show that seven requirements are shared, three requirements are limited to a quantitative approach and six requirements for a qualitative approach, which, based on the priorities of the industry, can invest in them to enter the global markets.

    Keywords: Production strategy for exports, herbal medicines, resistance economics, Competitive advantage, Importance-Performance Analysis (IPA)
  • Hasan Ali Aghajani, Meysam Shirkhodaei, Amir Mansour Tehranchian, Mohammad Mahdi Ahmadian * Pages 169-190

    One of the most important strategies in economic struggle and economic resistance during the sanctions is to turn to a knowledge-based economy. Considering the role of knowledge in economics and economic growth is an important issue that has been emphasized in economic theories. The knowledge economy maximizes the resilience of countries against the economic and political pressures during the sanctions. There are several indicators to measure the level of knowledge used in the products of a country. One of them is the economic complexity index. Economic complexity approach means that in the economy, produced products can be representatives for required knowledge and knowhow. Thus recognizing the level of product complexity will help us to identify the level of knowledge and knowhow embedded in economies. This paper aimed to explain the concept of resilient economy, the economic complexity index, and its calculation method. Then, the mutual relationship between Iran and its trading partners in terms of economic complexity during 1985-2016 was investigated. The results of the research showed that Iran, in comparison with its business partners, is not in a good position in terms of economic complexity and consequently the resistance economy, and it is far from reaching the desired position. This requires a special attention by policymakers to promote Iran's position in this index.

    Keywords: Economic Complexity Index, Knowledge-Based Economy, Resilient economy
  • Ahmad Mohammadi Pour *, Mohammad Mahdi Askari Pages 191-214

    This article, by adopting the theory of the possibility of generalization for Zakat's resources, provides a stochastic model of Zakat. Income and consumption of Zakat and changes in the wealth of people in a period are all random variables. For this purpose, first the population of the society is divided into two groups; one being Zakat payers and the other Zakat receivers .Then, the stochastic equations of the wealth of each group are calculated. With the formation of related functions, the role of Zakat has been studied in the social gap and national income. The results of the model indicate that if Zakat isn't paid and not redistributed in society, in order to strike a balance between classes, the aggregate wealth growth of the two groups should be zero. Hence, the average wealth growth of the rich is negative in consecutive periods and the average growth of wealth for the poor is positive. It's noted that if the difference in wealth between the Zakat payer and Zakat receiver is low, under certain conditions, Zakat ultimately has the potential to balance the wealth between the classes of society However,

    Keywords: Zakat, Stochastic model, Social Balance, wealth