نشریه مطالعات دفاع مقدس
سال چهارم شماره 3 (پیاپی 15، پاییز 1397)

یکی از مهم ترین تدابیر دفاعی و امنیتی در جنگ تحمیلی، تصمیم گیری راهبردی بود که تاثیر بسیاری بر انقلاب اسلامی داشت. پژوهش حاضر باهدف بررسی تصمیمات راهبردی فرماندهان عالی دوره جنگ تحمیلی، سعی دارد تا دوران فرماندهی هاشمی رفسنجانی را در جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران موردارزیابی قرار دهد. در پژوهش حاضر، به این پرسش پاسخ داده می شود که چرا هاشمی رفسنجانی در دو مقطع از سال های 1362 و 1367 هجری شمسی به فرماندهی جنگ منصوب شد؟ فرضیه پژوهش برحل اختلاف موجود میان سپاه و ارتش برای ادامه جنگ و خاتمه دادن به جنگ از مسیر دیپلماسی، تاکید دارد. روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی و شیوه جمع آوری داده ها به صورت میدانی و اسنادی است.

با آغاز جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران، نیروها و تجهیزات زیربنایی کشور مورد حمله قرار گرفت. این مسئله باعث شد تا به پدافند غیرعامل توجه شود. این پدافند با احداث سنگرهای کوچک در کشور آغاز شد و به پناهگاه های عمومی گسترش یافت. در دوران دفاع مقدس، سازمان هایی همانند ارتش، واحد مهندسی سپاه و دفتر سازه های امن وزارت مسکن و شهرسازی پناهگاه های متعددی احداث کردند. مطالعه پناهگاه های دوران دفاع مقدس در این پژوهش، دارای سه هدف کلیدی است. نخست، گنجینه های موجود به نسل های آتی منتقل می شوند. دوم، می توان از نقاط قوت آن ها در ساخت استحکامات استفاده نمود. سوم، می توان با رفع نقاط ضعف، به توانمندی های نیروهای تدارکاتی و تجهیزاتی در صحنه عملیات و مناطق پشتیبانی افزود. نگاه غالب در این پژوهش کاربردی، براساس اصول مهندسی و ریاضی است. نتایج این مقاله نشان می دهد، پناهگاه موردنظر باتوجه به امکانات زمان احداث دارای کیفیت مطلوبی بوده و می توان از آن به عنوان پناهگاه موقت در تهدیدهای احتمالی بهره گرفت. همچنین، می توان آن را به امکانات نوینی همانند درب ضدانفجار، سیستم برق محافظت شده، پنل های خورشیدی و مصالح مقاوم در برابر آتش مجهز کرد.

مسئولیت بین المللی رژیم بعث عراق در جنگ تحمیلی از موضوع هایی است که ذهن ایرانیان را به خود مشغول کرده است. بررسی حقوقی و تاریخی دفاع مقدس، نیازمند بازخوانی وقایع و اقدامات جامعه جهانی است؛ ازاین رو، در این مقاله به دو پرسش اصلی مورد پاسخ داده می شود. نخست، آیا جامعه جهانی به ویژه سازمان ملل در مقابل جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، واکنش قابل توجهی نشان داده است؟ دوم، آیا اقدامات حقوقی برای جبران خسارت های جنگ توسط رژیم بعث عراق کافی بوده است؟ جنگ، آزمون مهمی برای مسئولان شورای امنیت بود تا گامی برای حفظ صلح و امنیت جهانی بردارند؛ اما، متاسفانه این شورا با واکنشی دوگانه از تعیین متجاوز خودداری نمود و تنها در بند 6 قطعنامه 598 تعیین متجاوز را به صورت دومرحله ای از مجرای تحقیق زیرنظر دبیرکل مشخص نمود. درنهایت، دبیرکل با ارائه گزارشی، رژیم بعث عراق را متجاوز معرفی کرد و این تجاوز را ناقض اصول بنیادین حقوق بین الملل و ممنوعیت کاربرد زور دانست. این گزارش، پاسخی به عملکرد گزینشی شورا در حفظ صلح و امنیت بین المللی بود. به نظرمی رسد، گزارش دبیرکل می تواند مبنای قضاوت در خصوص تعیین متجاوز و مسئول جبران خسارت های ایران باشد.

فرمالیست ها آثار ادبی را بدون آگاهی از شخصیت و عقاید مولف بررسی می نمایند. براساس آرای این گروه، فرم و شکل مبنایی برای تحلیل زیبایی شناسی، شناخت برجستگی های زبانی و کشف معنای نهفته در آثار ادبی است. امروزه، فرمالیسم یکی از رویکردهای رایج در نقد آثار ادبی است؛ به همین دلیل، در مقاله حاضر برای شناسایی شگردهای واژه سازی نام ها و نشانی های کتاب فرهنگ جبهه، از رویکرد فرمالیستی استفاده می شود. از دیدگاه فرمالیست ها، آشنایی زدایی باعث هنجارشکنی می شود و زبان را از حالت عادی خارج می نماید. هنجارشکنی به دو شیوه هنجارافزایی و هنجارگریزی باعث برجسته سازی کلام می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد، در آفرینش خلاقانه و گزینش نام ها و نشانی های کتاب فرهنگ جبهه از هر دو قاعده استفاده شده است. کاربرد وزن و موسیقی واژه ها، صنایع بدیعی و بیانی از شگردهای مهم حوزه هنجارافزایی است. همچنین، ترکیب ‎ سازی و طنز از شگردهای مهم هنجارگریزی است که در آفرینش نام ها و نشانی های کتاب فرهنگ جبهه استفاده شده است.

حقوق بشردوستانه، شاخه ای از حقوق بین المللی است که هدف اصلی آن، حمایت کامل از افراد غیرنظامی و احترام به کشته شدگان در زمان جنگ های داخلی و جهانی است. برخی از صاحب نظران مسائل سیاسی و حقوقی معتقدند، جنگ به عنوان امری گریزناپذیر، باعث اختتام قواعد و مقررات جهانی نمی شود؛ بلکه، با ایجاد قوانین نوینی، باعث قانونمند کردن رفتار متخاصمان و انسانی کردن جنگ می شود. با ظهور جنگ، منافع ملی تهدید می شود. در چنین شرایطی بر تمام شهروندان آن کشور واجب است با تمام توان و ظرفیت های موجود به دفاع از حقوق کشور بپردازند. این مطلب ضرورت تحقیق و پژوهش در عرصه دفاع از منافع ملی ایران را نشان می دهد. مقاله حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و فیش برداری، گردآوری و تحلیل شده است. ایران با فاصله اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی با جنگ هشت ساله رژیم بعث عراق علیه ایران مواجه شد. در این تحقیق تلاش شده تا میزان پایبندی رژیم بعث عراق به مقررات حقوق منازعه های مسلحانه و حقوق بشردوستانه مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان می دهد، در دوران دفاع مقدس، مقررات حقوق بین المللی بشردوستانه از جمله ممنوعیت کاربرد تسلیحات شیمیایی و تعرض به میراث فرهنگی توسط رژیم بعث عراق نقض شده است.

شناسایی سبک نویسنده و پردازش زبان طبیعی از اهمیت ویژ های برخوردار است و پژوهش در این زمینه به دو صورت کیفی و کمی انجام می شود. ازآنجایی که شعر و ادبیات همواره یکی از افتخارات تاریخی زبان فارسی به شمار می آید، شناسایی سبک نویسندگان و شاعران به صورت گسترده، بدون اعمال نظرات انسانی و به شیوه کمی، امری ضروری است. در این پژوهش کاربرد روش های آماری برای شناسایی سبک نویسنده مورد بررسی قرار می گیرد؛ به همین دلیل، ویژگی های واژگانی، حرفی و نحوی از متن های منتخب استخراج می شود. هدف اصلی مقاله، استخراج ویژگی های صوری متن و دسته بندی اشعار مربوط به دو شاعر حوزه دفاع مقدس (قیصر امین پور و محمدرضا عبدالملکیان) است. به این منظور، از دو دسته بند K نزدیک ترین همسایه و بیز ساده جهت انجام عمل دسته بندی و انتساب داده ها استفاده شد. بررسی هر کدام از دسته بندها با استفاده از معیارهای ارزیابی، انجام شد. نتایج ارزیابی ها روی سه نوع ویژگی نشان داد، ویژگی های واژگانی بدون حذف واژه های دستوری در دسته بند بیز ساده با 92 درصد معیار F از بالاترین دقت در میان انواع ویژگی ها برخوردار است. این نتیجه، نشان دهنده کارآیی قابل ملاحظه این نوع ویژگی در شناسایی سبک نویسنده است.