نشریه تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی
پیاپی 97 (تابستان 1398)

اگرچه در سخن سردبیر پیشین به مقاله سازی اشاره کرده بودم، ولی در جلسه ای که با همکاران مجله داشتم یکی از آن ها از واژه متغیرسازی و متغیربازی استفاده کرد که به نظرم جالب آمد. از وی که نخواست نامش برده شود خواستم مصادیقی را که به نظرش می رسد معین کند. اکنون که شیوه ارزیابی مجلات علمی در وزارت عتف[1] تغییر کرده و عنوان علمی-پژوهشی و ترویجی نسخ و به جای آن کیفیت مقالات مطرح شده است، ضرورت توجه به متغیرها در مقالات بیشتر می شود.
وقتی مجله ای بیرون می آید حاصل پالایش تعداد زیادی از مقالاتی است که به دفتر مجله می رسد. آمار مقالات حذفی بیش از 70 درصد است که معقول به نظر می رسد. بااین حال، جای تاسف است که این همه نیرو هدر می رود که شاید با اتخاذ تدابیری بشود از آن جلوگیری کرد، یا به طریق دیگری از آن بهره برد. اشاره دوباره به هدف، ضرورت، فایده و اولویت باآنکه در سرمقاله قبل هم آمده بود، بی فایده نیست تا با ذکر یک مثال اهمیت آن را بازنمایم. فرض کنید ارتقای سطح مراجعه به کتابخانه ها و استفاده بهینه از کتاب ها هدف نگارش مقاله است؛ اگر به این نتیجه رسیدیم که طرح آموزش فردبه فرد ضرورت دارد، اما چون امکان اجرائی آن نیست که چنین کاری انجام شود، یا برنامه های مزاحم ازطریق رسانه های دیگر وجود دارد، لذا فایده توصیه به این کار کم می شود. حال فرض کنیم موارد سه گانه بالا وجود داشت، اما ممکن است در بین طرح های مختلف این کار در اولویت نباشد؛ مثل اینکه اولویت این است که محیط مناسب باشد، تبلیغات بیشتر باشد تا زمینه فراهم شود، وضعیت اقتصادی مردم بهتر شود، ساعات فراغت زیادتر شود و امثال آن. لذا لازم است یک نگاه جامع ازطرف مقامات مسئول دولتی یا بخش خصوصی یا حتی دانشگاه ها و گروه های آموزشی به آن بشود و طرح کلی به بخش هایی شکسته و در قالب پایان نامه و رساله، یا به گونه‎ای دیگر تعریف و اجرا شود. تخصص گرایی در حوزه های علمی با وفاق جمعی می تواند راهگشا باشد. باید استادان نسبت به امر تخصص در عین جامع نگری اهتمام کنند تا طرح ها به صورت مجموعه در نظرگرفته شود. در غیر این صورت، کارها بریده بریده یا غیرمرتبط و عقیم می ماند.
درواقع، متغیرسازی/ بازی شکل خاص تر مقاله سازی است. اغلب با اخذ متغیرهای دیگر رشته ها و با تغییر زمان و مکان چنین پنداشته می شود که مقاله ای نو ساخته شده است، درحالی که این‎چنین نیست. برای مثال، عناوین «رابطه فرهنگ سازمانی و بلوغ سازمانی کتابداران»، «رابطه جو سازمانی و فرسودگی شغلی کتابداران»، «رابطه رضایت شغلی و فرسودگی شغلی کتابداران»، و «تاثیر نگرش های شغلی بر عملکرد شغلی کتابداران» از این موارد است. اما چرا چنین می شود؟ برخی از دلایلی که پیش‎زمینه عامل متغیرسازی یا متغیربازی می شود عبارتند از:

نداشتن اهتمام به شناخت مسائل محیطی رشته. وقتی شخصی در حوزه ای علمی مشغول فعالیت است اما مطالعاتش کم بوده یا درگیری اش در کار با کاربران محدود است، طبعا کمتر مسئله در ذهن او شکل می گیرد؛ وقتی استادی با نداشتن هیچ تجربه کاری و صرفا با امتحانات مرسوم که اغلب بر محور تست زدن است به مقام مدرسی دانشگاه می رسد نمی‎توان انتظاری زیادی نسبت به شناخت مسائل محیطی از او داشت.
مراجعات کم. اندک بودن مراجعات طبعا پژوهشگر (اعم از کتابدار و غیرکتابدار) را با بی مسئلگی مواجه می‎کند. البته باید برای اندک بودن مراجعات به عنوان بزرگ ترین مسئله تدبیری اندیشید.
نبودن سوالات ازطرف کاربران و طبعا شکل نگرفتن سوال در ذهن پژوهشگر. اگر مراجعات باشد ولی سوالی از جانب کاربران نباشد، مانند اینکه آن ها کتابخانه را محلی برای انجام کارهای دیگری غیر از کتاب خوانی مثل استفاده از کتابخانه برای قرائت کتاب های کنکور بدانند، باز سوال شکل نمی گیرد.
نبودن انگیزه پژوهش. وقتی کارکنان کتابخانه درست انتخاب نشده‎ باشند یا پژوهشگر موضوعش را نه از روی علاقه بلکه برای گذراندن دوره، یا از روی اضطرار انتخاب کرده باشد، بدیهی است در این صورت انگیزه ای برای پژوهش و به‎دنبال آن تهیه مقاله باارزش وجود ندارد.
نداشتن دغدغه بهبود. وقتی شرایط به گونه ای باشد که پژوهشگر کار و فعالیت را بی ثمر یا کم ثمر بداند، طبعا او را، هرچند انگیزه داشته باشد، فاقد دغدغه برای یافتن مسئله واقعی می کند. به تعبیر دیگر، وقتی می گویند کاری نمی توان انجام داد یا کسی به کار بها نمی دهد یا مسئولان برایشان فرق نمی کند کار بشود یا نشود، در این صورت نگارش مقاله پژوهشی با متغیرهای واقعی شکل نمی گیرد.
عجله در تهیه مقاله. گاهی شرایط بالا محقق است، ولی به دلایلی پژوهشگر می خواهد هرچه زودتر مقاله خود را به مجله ای عرضه کند. در این موارد، عجله بی مورد سبب می شود کار به طور ناقص عرضه شده یا منابع به خوبی جستجو نشود.
دست کم گرفتن مجله. بعضی به قول معروف تیر به تاریکی می اندازند که اگر گرفت فبها و اگر نگرفت هم چیزی از دست نداده باشند. در این موارد، بعضی نویسندگان مقالات جاندار خود را به جاهای دیگر می فرستند و مقاله به اصطلاح آبکی خود را برای مجله ای می فرستند که برایشان مهم نیست رد شود یا نشود. البته، بی‎انصافی است چنانچه چنین نیتی دارند وقت مجله را بگیرند. در این صورت، از رد شدن مقاله هم نباید گله ای داشته باشند.
آشنا نبودن به پژوهش و نداشتن دستاورد. در بسیاری از موارد، مقاله ای که رد می شود به خاطر این است که پژوهش به‎معنای واقعی پژوهش نیست. صورتی دارد ولی از محتوای خوب بی بهره است.

در متغیرسازی یا متغیربازی، نویسنده سعی می کند متغیرها را دست کاری کرده یا جای آن را عوض کند و به خیال خود ظاهرا مسئله ای را حل کند. در مثل است که فردی از عالمی پرسید اگر کلاغی به چاه بیفتد چه حکمی دارد؟ وی پاسخ داد: کلاغ به چاه نمی افتد؛ او گفت: حالا اگر افتاد؟! و او همچنان پاسخ می داد که نمی افتد و این هم می گفت اگر افتاد. گاهی نویسندگان متغیرهایی را برای تحقیق انتخاب می کنند که وجود خارجی ندارند، هرگز اتفاق نمی افتند، و به اصطلاح «النادر کالمعدوم» هستند. در متغیرسازی/بازی، این موارد موثر است:

 تلقی نادرست از مطالعات بین‎رشته‎ای. مطالعه بین‎رشته ای فقط تغییر محیط نیست؛ بین‎رشته ای به یک معنا این است که متغیر‎هایی از دو یا چند رشته در پژوهش حاضر باشد، نه اینکه صرفا متغیرهای یک رشته بر محیط رشته دیگر سنجیده شود، به طوری که می توان هم زمان یا بافاصله آن را در دو یا چند محیط مورد بررسی قرار داد.
عدم توجه به تخصص. وقتی متغیر در دو حوزه باشد تخصص هم باید در دو حوزه باشد، یا متخصص در دو حوزه صاحب نظر باشد. در این صورت، کار گروهی اولویت دارد. بسیاری از متغیرها و بررسی آن کمکی به پیشرفت حوزه نمی کند. نویسندگان خود می دانند که تحقیقشان مشکلی را حل نمی کند و چیزی بر ادبیات حوزه «علم اطلاعات و دانش شناسی» نمی افزاید.
بدیهی بودن تاثیر. در بسیاری موارد، تاثیر متغیری بر متغیر دیگر اندازه گیری می شود که اگر از هر کسی بپرسید آن را تایید می کند. این نوع تحقیق که مبتنی بر متغیرهای بدیهی و معلوم است چنگی به دل نمی زند و شایسته درج در مجلات علمی نیست. دست‎کم، میزان تاثیر می تواند ارزش مقاله را بالا ببرد.

صرف وجود تاثیر کافی نیست. اگر مقدار رابطه و تاثیر هم مشخص شود، با توجه به اینکه پژوهش دو یا حداکثر سه متغیری است و دیگر متغیرهای تاثیرگذار در نظر گرفته نشده‎اند این مقدار رابطه و تاثیر، غیرواقعی خواهد بود و میزان واقعی را نشان نمی دهد. در پژوهش های دو یا سه متغیری با توجه به اینکه صرفا نقش یک یا دو متغیر را بر متغیر وابسته بررسی می کنیم نقش متغیرها برجسته و مقدار تاثیر بیش از اندازه به دست می آید. درواقع، پدیده در حال وقوع را از محیط واقعی جدا و در یک محیط مصنوعی با دو یا سه متغیر بررسی می کنیم و نقش سایر عوامل را نادیده می گیریم؛ اتفاقی که هیچ وقت در واقعیت رخ نمی دهد، چون در واقعیت عوامل مختلف برای یک پدیده همیشه باهم رخ می دهد.
وقتی نویسنده تسلطی به ادبیات موضوعی ندارد. ممکن است کسی خلاقیتی داشته باشد اما چون به ادبیات موضوع آشنائی ندارد چه بسا قبلا همان تحقیق، یا کاری شبیه به آن انجام شده باشد. در این صورت است که مقدمه، بیان مسئله و توضیح متغیرها ضعیف اند، و لذا در نتیجه گیری هم نویسنده به دلیل عدم تسلط به موضوع به تکرار روی می آورد. پیشنهادها هم سطحی و ابتدایی است و توصیه ها مشکلی را حل نمی کند و در کتاب های هر حوزه می توان آن‎ها را یافت.
جاذبه آمار و نمودارهای آماری. توجه به آمار با همه ضرورتش اغواکننده هم هست. البته، به شرط آنکه ابزار آماری درست انتخاب شده و تحلیل آن صحیح باشد. هرکس هر اطلاعات خیالی و فرضی را به آمار بسپارد، برای وی نتایج و نمودارهای جالبی بیرون می دهد و ممکن است نویسنده را فریب دهد و چنین تصورکند که ممکن است چنین چیزی واقعیت هم داشته باشد. توجه زیاد به آمار ما را از مشکل و مسئله اصلی غافل می کند، و درنتیجه صورت پررنگ و محتوا کم رنگ می شود.
مشخص نبودن حدود رشته برای پژوهشگران. این پژوهش ها در حیطه نظری رشته های دیگر مانند مدیریت و روان شناسی و خارج از حیطه نظری علم اطلاعات و دانش شناسی هستند.
نداشتن اهتمام به شناخت مسائل محیطی رشته. پژوهشگران رشته به جای اینکه به شناسایی مسائل و مشکلات حوزه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی بپردازند، در متون رشته هایی مثل مدیریت و روان شناسی به دنبال یافتن متغیر و اعمال آن ها بر روی کتابداران هستند.

دلایل محتوایی رد اکثر مقالات در دو سال گذشته در مجله عبارتند از:قدیمی بودن پارادایم هم رخدادی و رابطه دومتغیری، عدم تسلط نویسندگان به موضوع، تردید در صحت نتایج پژوهش های دومتغیری، عدم توجه به سطح گردآوری داده ها، فقدان یا نقص بحث و تحلیل، تعریف نشدن متغیرها، قدیمی بودن ادبیات و پیشینه ها، واقعی نبودن مدل مفهومی، کلیشه‎سازی در مقاله و استاندارد نبودن ابزار پژوهش.

 
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

در پژوهش حاضر تلاش می‎شود تا آراء فلاسفه بزرگ اخلاق در باب خودآیینی بازخوانی و تفسیر شود و از آن در راستای ساخت مقیاسی برای سنجش اخلاق خودآیین و دگرآیین برای کتابداران کتابخانه‎های عمومی استفاده شود.

پژوهش حاضر دارای دو مرحله و لذا دو روش است. مرحله اول که مرحله مطالعاتی است، به روش سندی و با رویکرد تحلیل مفهومی انجام شده و طی آن، پس از جستجوی منظم در آراء متفکران اخلاق، فلاسفه‎ای که نظر منسجم و مبسوطی در باب خودآیینی داشتند انتخاب و به شرح و تفسیر اندیشه آن ها پرداخته شد. ایمانوئل کانت، جان رالز، مایکل سندل، السدیر مک‎اینتایر و چارلز تیلور اندیشمندانی بودند که اندیشه‎های آن ها بررسی شد. مرحله دوم که مرحله اعتبارسنجی است به روش پیمایشی انجام شد. 406 نفر از جامعه 704 نفری کتابدارانی که در آزمون ورودی مدرسه تابستانی خواندن در سال 1395 پذیرفته شده بودند به روش تصادفی طبقه‎ای انتخاب شدند و پرسش نامه تنگناهای اخلاقی که بر پایه پرسش نامه نیکول (2008) و توسعه آن با افزودن اندیشه‎های فلسفی و تغییر تنگناها به موقعیت‎ها و مسائل کتابخانه‎های عمومی ساخته شده بود، به‎صورت آنلاین برای آنان ارسال شد. برای سنجش پایایی از روش دونیم‎کردن، برای بررسی روایی محتوایی از روش سی‎وی‎آی، و برای بررسی روایی سازه از روایی هم گرا و واگرا (تشخیصی) سود برده شد.

خودآیینی مفهومی است که از کانت (پشت پا زدن به کشش غرایز یا طبیعت) ریشه گرفته، در رالز (فاصله بعید از غایات و زندگی در حال، در چارچوب قواعد جامعه روال‎مند و منظم) ادامه یافته، توسط سندل (ساخت متاملانه خود با دیگران در سایه آرمان مشترک) و مک‎اینتایر (ایفای نقش به بهترین وجه و تعالی‎بخشی به آن) نقد شده و در کار تیلور (بهترین بازیگری نقش با توجه به چهار شهود اخلاقی یعنی فهم احترام به شایستگی‎ها، فهم تعهد در قبال دیگران، فهم اینکه زندگی خوب به چه معنی است و فهم ارزش و شان خود بدون اینکه فرد آنها را زیر پا بگذارد، خود را محدود کند، مفهوم شهودهای اخلاقی بنیادی را تغییر دهد یا نقش دیگری‎ها را دچار اشکال یا اختلال کند) جهت دیگری یافته است. فرد شکل خاص خودآیینی را در تنگناها نشان می‎دهد و لذا می‎توان با گزاره‎هایی آن را به‎طور تقریبی سنجید. لذا پرسش نامه‎ای کیفی با 22 تنگنا، 11 بعد و هشت گزینه بر اساس آرای اندیشمندان طراحی و اعتبار آن بررسی شد. فقط روایی پرسش 18 مربوط به بعد هرزه‎نگاری تایید نشد و می‎بایست برای گردآوری داده برای این بعد فقط به پرسش 20 اکتفا شده یا تغییراتی در پرسش 18 داده شود و مجددا تحلیل شود.

 ارزش این مقاله استفاده از اندیشه‎های فلاسفه برای سنجش اخلاق خودآیین و دگرآیین در کتابداران است و می‎تواند به‎عنوان ابزاری برای بررسی گرایش اخلاقی و خودآیینی و دگرآیینی افراد جهت انتخاب در مسئولیت‎های مهم استفاده شود.

در این تحقیق، وضعیت برخورداری منطقه 20 تهران از کتابخانه های عمومی و کیفیت دسترسی شهروندان آن به این مراکز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

روش تحقیق توصیفی-پیمایشی از نوع کاربردی است. بخشی از داده های تحقیق از اسناد و از اطلاعات دریافت شده از کتابخانه های عمومی به دست آمده و بخشی نیز از پیمایش حاصل شده اند. تحلیل های کمی با استفاده از شاخص های «نسبت پوشش» و «سرانه کتابخانه» صورت گرفته و ابزارهای Buffering و Euclidean Distance در سیستم اطلاعات جغرافیایی نیز برای ترسیم حوزه های پوشش کتابخانه ها و تحلیل دسترسی ها به کار گرفته شده اند.

در محدوده مطالعاتی از هر هکتار زمین شهری تنها به طور میانگین حدود 4/31 متر مربع به کاربری کتابخانه عمومی اختصاص یافته و سرانه فضای کتابخانه عمومی نیز 0/027 متر مربع است که تقریبا نصف استانداردهای شهری است. 86/1درصد از مراجعه کنندگان وضعیت دسترسی به کتابخانه ها و 74/9درصد ظرفیت آن ها را «بسیار خوب» و «خوب» ارزیابی کرده اند. حدود 18 درصد از مساحت منطقه که 18/32درصد جمعیت در آن به سر می برند، به کتابخانه های عمومی دسترسی ندارد. درحالی که در نیمی از مساحت منطقه که کمی بیش از نصف جمعیت به سر می برند، حوزه پوشش خدماتی دو یا سه کتابخانه هم پوشانی داشته است. 20 درصد از جمعیت در فراتر از فاصله 1000متری از نزدیک ترین کتابخانه عمومی قرار داشته و از دسترسی مناسبی بهره مند نبوده اند.

این تحقیق، عدم توازن در پوشش خدمات کتابخانه ای در منطقه 20 تهران را آشکار ساخته و نشان داد که ایجاد توازن مستلزم توسعه کمی و کیفی کتابخانه های با درجات 2 و بیشتر و احداث کتابخانه های جدید با رعایت دقیق ملاحظات مکان یابی به کمک ابزار GIS است. ازاین رو، ارزش و اهمیت این تحقیق در این است که نتایج آن می تواند به عنوان رهنمودی در ایجاد توازن و توسعه خدمات کتابخانه ای فراروی برنامه ریزان شهری قرار گیرد.

هدف اصلی این پژوهش مکان یابی کتابخانه ‍ های عمومی در شهر بجنورد بر اساس شاخص های مرکزیت، سازگاری و ویژگی های طبیعی زمین است. از دیگر اهداف این تحقیق، شناسایی معیارهای اصلی در مکان یابی کتابخانه ها، تعیین روش مناسب برای استانداردسازی و وزن دهی به معیارها و تعریف سناریوهای مناسب برای هر کدام از پهنه های منتخب بر اساس ویژگی های کالبدی آن است.

روش پژوهش حاضر، توصیفی با ماهیت کاربردی و رویکرد کمی است و برای گردآوری داده های پژوهش از روش  پیمایشی استفاده شده است. برای استانداردسازی نقشه های معیارها از توابع فازی، برای وزن دهی به معیارهای مکان یابی از فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی و برای تلفیق معیارها از ترکیب خطی وزن دار استفاده شده است. برای وزن دهی به معیارها از روش دلفی و ابزار پرسش نامه مقایسه زوجی استفاده شده است که جامعه آماری را خبرگان و کارشناسان مرتبط با امور مکان یابی کتابخانه ها تشکیل می دهند و 12 نفر  به عنوان نمونه به صورت غیرتصادفی هدفمند انتخاب شده اند.

یافته های تحقیق حاکی از آن بوده است که به طورکلی ازنظر اهمیت وزن نهایی معیارها، تراکم جمعیت، قابلیت دسترسی، فاصله از کتابخانه های موجود، نزدیکی به مراکز آموزشی و نزدیکی به مراکز فرهنگی و مذهبی به ترتیب دارای بیشترین اهمیت بوده اند. با تلفیق معیارهای درنظرگرفته شده در این تحقیق، 6 پهنه دارای تناسب بالای مکانی برای کتابخانه بوده است. همچنین با توجه به سرانه استاندارد، شهر بجنورد نیاز به 3 کتابخانه جدید دارد که با توجه به سیاست های درنظرگرفته شده می توان از بین 6 پهنه دارای تناسب بالای مکانی انتخاب کرد.

 مکان یابی پهنه های مناسب برای احداث کتابخانه پیش از ساخت کتابخانه می تواند از بسیاری از هزینه های اضافی جلوگیری کند. علاوه بر این، مکان یابی صحیح کتابخانه ها می تواند در افزایش کارایی کتابخانه ها تاثیر بسزایی داشته باشد. با توجه به محدودیت بودجه ای و سیاست های تجهیز کتابخانه ها، استراتژی های مختلفی در زمینه اجاره کردن یک مکان برای کتابخانه یا احداث کتابخانه جدید در نظر گرفته می شود. بنابراین، در این تحقیق با رویکردی نوآورانه بر اساس وضعیت کاربری های موجود و کیفیت ابنیه، پیشنهاد ها و سناریوهایی برای احداث و یا اجاره مکان برای کتابخانه در پهنه های منتخب ارائه شده است. همچنین، مهم ترین مسئله ای که کمتر بدان توجه داشته اند، عدم قطعیت در قضاوت ها است. بنابراین، برای رفع این مسئله در این تحقیق از روش تصمیم گیری چندشاخصه فازی برای وزن دهی به معیارها استفاده شده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی پرسش نامه مربوط به سنجش میزان آمادگی دانش آموزان مقطع متوسطه کاربر کتابخانه های عمومی برای یادگیری مادام العمر ازنظر اعتبار و قابلیت گردآوری داده های تکرارپذیر است.

این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر نوع پژوهش توصیفی-همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل دانش آموزان مقطع متوسطه کاربر کتابخانه های عمومی شهر بیرجند است. از این تعداد، 201 نفر حجم نمونه را تشکیل می دهند که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. پرسش نامه آمادگی یادگیری مادام العمر با اقتباس از پرسش نامه کانیو (2010) ترجمه، بومی سازی و متناسب سازی شد و ‏ روایی ابزار به شیوه روایی محتوا، تحلیل عاملی تاییدی و پایایی آن نیز با استفاده از آلفای کرونباخ برای هر شاخص و کل ابزار بررسی شد. مقدار پایایی 0/82 به دست آمد که نشان دهنده پایایی مناسب ابزار است.

طبق یافته های به دست آمده، ضریب همبستگی مولفه های پرسش نامه برای مولفه های آمادگی یادگیری خودراهبر و آمادگی برای غلبه بر موانع مشارکت در یادگیری 88 درصد و برای مولفه های آمادگی برای پاسخ به تحریک برای یادگیری و آمادگی برای غلبه بر موانع مشارکت در یادگیری 60 درصد و مولفه های آمادگی یادگیری خودراهبر و آمادگی برای پاسخ به تحریک برای یادگیری 56 درصد است. روایی پرسش نامه با استفاده از روایی محتوایی و نظرات متخصصان تایید و مدل تحلیل عاملی تاییدی با برآوردن شاخص برازش مورد پذیرش قرار گرفت.

 در پژوهش حاضر، سه مولفه آمادگی یادگیری مادام العمر شامل آمادگی خودراهبر و آمادگی برای غلبه بر موانع مشارکت و آمادگی برای پاسخ به تحریک برای یادگیری اعتباریابی شد که این ابزار در پژوهش های سنجش آمادگی یادگیری مادام العمر کاربران در کتابخانه های عمومی به عنوان ‏مراکز یادگیری مادام العمر قابل استفاده است. این ابزار همچنین می تواند در پژوهش های مختلفی که هدف آن ها بررسی وضعیت و عوامل مرتبط با آمادگی ‏یادگیری ‏مادام العمر است استفاده شود.

هدف این پژوهش، تعیین تاثیر زیرساخت های مدیریت دانش و ابعاد بهبود تصمیم گیری مدیران بر مدیریت دانش کارکنان در نهاد کتابخانه های عمومی کشور است.

این پژوهش از نوع توصیفی-همبستگی است. در تعیین جامعه آماری ازطریق نمونه گیری خوشه بندی تصادفی، تعداد 6 استان با نمونه آماری 300 انتخاب و درنهایت 247 پرسش نامه کامل بازگردانده شد. ابراز پژوهش، پرسش نامه های محقق ساخته بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های تحلیل عاملی اکتشافی و رگرسیون چندگانه استفاده شد. برای تائید روایی پرسش نامه از نتایج تحلیل عاملی و برای تایید پایایی آن از آلفای کرونباخ در سطح 0/95 برای زیرساخت و وضعیت مدیریت دانش و 0/97 برای ابعاد بهبود تصمیم گیری استفاده شد. در این پژوهش، وضعیت مدیریت دانش (متغیر ملاک) بر اساس ابعاد متغیر زیرساخت مدیریت دانش (متغیر پیش بین) شامل زیرساخت های منابع انسانی، فناوری اطلاعات، فرایند، فرهنگ، راهبرد سازمانی، منابع مالی و نیز ابعاد تصمیم گیری مدیران (متغیر پیش بین) شامل دقیق و صحیح بودن اطلاعات، اقتصادی بودن اطلاعات، سریع بودن اطلاعات، ایمن بودن اطلاعات، مرتبط بودن اطلاعات و قابلیت به کارگیری اطلاعات مطالعه شد.

 نتایج پژوهش بیانگر آن است که بر اساس مدل پیش بینی، زیرساخت های منابع انسانی، فرهنگ و فرایند و نیز همه ابعاد بهبود تصمیم گیری مدیران قادر به پیش بینی مدیریت دانش در نهاد کتابخانه های عمومی کشور است.

پژوهش حاضر می تواند اطلاعات کاربردی را برای مدیریت نهاد کتابخانه های عمومی کشور فراهم کند تا بر اساس روابط زیرساخت های مدیریت دانش و ابعاد بهبود تصمیم گیری مدیران، وضعیت مدیریت دانش را ارتقا داد.

هدف اصلی پژوهش حاضر، تعیین نقش سرمایه فکری به لحاظ انسانی، ساختاری و ارتباطی در عملکرد کارکنان کتابخانه های عمومی استان آذربایجان غربی است.

روش تحقیق حاضر، توصیفی- همبستگی و از نوع کاربردی است. حجم نمونه جامعه آماری شامل 199 نفر از کارکنان کتابخانه های عمومی استان آذربایجان غربی است که به روش تصادفی با استفاده از فرمول کوکران به دست آمد. برای گردآوری اطلاعات از پرسش نامه های استاندارد سنجش مدیریت سرمایه فکری «بونتیس» (1998) و پرسش نامه سنجش عملکرد کارکنان «هرسی و بلانچارد» (1992) با طیف لیکرت پنج گزینه ای مشتمل بر ابعادی همچون «دانش و مهارت ها»، «درک یا تصور نقش» و «حمایت سازمانی» استفاده شد. با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، نرمال بودن داده ها تایید شد. داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS با روش های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.

با توجه به نتایج آزمون رگرسیون خطی، سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری توانستند 6 درصد از متغیر عملکرد کارکنان را تبیین کنند، اما تغییرات متغیر عملکرد کارکنان در تغییرات سرمایه ارتباطی نقشی ندارد. همچنین، نتایج حاکی از آن است که کارایی و اثربخشی کتابخانه های عمومی استان آذربایجان غربی در گروی توجه هرچه بیشتر به سرمایه انسانی و ساختاری و رفع موانع ارتقای سرمایه ارتباطی (مشتری) است.

یافته ها نشان داد توجه به نقش مهم سرمایه فکری در پیشرفت مدیریتی، فنی، اجتماعی و اقتصادی، اندازه گیری، مدیریت و گزارش آن در کتابخانه های عمومی می تواند تعیین کننده باشد. همچنین، سرمایه فکری امکان توسعه نوآوری در زمینه فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال در کتابخانه ها را فراهم می آورد و موجب ارائه خدمات بهتر به اعضا می شود.