فهرست مطالب

فصلنامه پژوهش های مهدوی
پیاپی 30 (پاییز 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/08/21
  • تعداد عناوین: 8
|
  • سیدمصطفی حسینی* صفحات 5-22
    چکیده

    مهدویت یکی از مهم ترین اعتقادات تشیع است؛ به طوری که باور به این اعتقاد، ثمره رسالت انبیاء و سرچشمه همه خیرات و نیکی ها دانسته می شود. از همین رو جریان های مخالف تشیع، روی خوشی به این آموزه شیعیان نشان نمی دهند و همواره در ناموجه نشان دادن آن تلاش کرده اند. سلفی گرایان ایران یکی از این جریان های مخالف هستند با این مشخصه که در دل تشیع شکل گرفتند و با منابع و مصادر شیعیان آشنایی بیشتری دارند. همین مسئله باعث شده تا آشنایی با افکار آنان و پاسخ به شبهات شان، ضرورت دو چندانی پیدا کند. از منظر آنان ضرورت مهدویت با چالش هایی مواجه است که مهم ترین آن چالش ها عبارتند از: گسترش فساد و هرج و مرج، آیات قرآنی ناسازگار با این آموزه شیعیان و عدم حصر تعداد امامان در عدد دوازده. اما بررسی ها نشان می دهد که چالش های ذکر شده توسط آنان، نمی تواند خللی در آموزه مهدویت ایجاد کند؛ چرا که اندیشه مهدویت نه تنها عامل گسترش فساد و خونریزی ست، بلکه زمینه را برای فاسدان و مسببان هرج و مرج بسته است. آیات قرآنی نیز براساس تفسیر صحیح هیچ منافاتی با مهدویت ندارند و دوازده نفر بودن امامان نیز براساس ادله محکم و روایات قطعی فراوان است.

    کلیدواژگان: مهدویت، سلفی گرایان ایران، امام زمان، دوازده امام
  • محمدهادی منصوری* صفحات 23-59
    چکیده
     
    در روایات مهدویت، آخرالزمان برهه ای است که با چالش های گوناگون مواجه می شود که محوری ترین آنها، در عرصه معرفت رهبران الهی و پیروی از ایشان است. چرایی هشدارهای معصومان؟عهم؟ درباره چالش سیاسی _ اجتماعی آخرالزمان را می توان در پیامدهای سوء بی بصیرتی برای جامعه مهدوی جست وجو نمود. چالشی که پیروان را در گرداب آمیختگی حق و باطل قرار می دهد و تشخیص سره از ناسره را بس دشوار می نماید و سرانجامش خروج از ولایت الله و ورود به ولایت فرعونیان است. تنها راه مواجهه با چالش پیش گفته، ثابت قدم ماندن به ولایت الله است که این مهم جز با پیدایی و مانایی بصیرت، شدنی نیست. بر این اساس امامان؟عهم؟، «بصیرت» را سنجه مهدی یاوری در آخرالزمان معرفی کرده اند. نگارنده مسئله را با روش توصیفی تحلیلی از منظر قرآن و روایات برمی رسد. چالش پیش گفته با زیر سوال بردن رهبر الهی به منظور ترویج روحیه کارشکنی، هدف قرار دادن خواص جامعه و سوءاستفاده از مقدسات، مخالفت عملی با دستور رهبر الهی، تحاکم به طاغوت و توجیه آن، بروز و نمود پیدا می کند. در مواجهه با چنین چالشی، بصیرت مهدی یاوران، در شناخت جریان ها و ترفندهای سیاسی دشمن، جلوگیری از پایمال شدن حق حاکمیت ولی الله ، پرهیز از دوستی با دشمنان، اعتماد به انتخاب جانشین توسط امام و... کارآمد است. از دیگر سو، نبود بصیرت سیاسی، جامعه اسلامی را با چالش تهی گشتن از هویت اسلامی، نشناختن طراحان و کارگزاران فتنه، ولایت ستیزی و حضور در جبهه باطل، دوستی با دشمنان، تفرقه و گسست اجتماعی و... مواجه می سازد.
    کلیدواژگان: بصیرت مهدی یاوران، آخرالزمان، سنن ضلاله و عمی، ثبات قدم
  • حسین الهی نژاد* صفحات 61-78
    چکیده

    مقاله حاضر به دنبال اثبات نظریه اختیاری بودن ظهور است که در این خصوص ابتدا با در افکندن استدلالی در مقدمه، چشم اندازی از فرایند و برایند بحث به تصویر کشیده می شود. این استدلال که در مقدمه و طلیعه بحث آمده دارای دو مقدمه و یک نتیجه است در مقدمه اول به نظریه «تلفیقی بودن ظهور» یعنی زمینی و آسمانی بودن ظهور و در مقدمه دوم به نظریه «اختیاری بودن سرنوشت» با رویکرد تبیینی و تحلیلی پرداخته می شود نظریه تلفیقی بودن ظهور با مولفه های سه گانه «ماهیت شناختی ظهور»، «عوامل شناختی ظهور» و «خاستگاه شناختی ظهور» مستندسازی و توجیه می شود و در مقدمه دوم به بحث اثبات نظریه «اختیاری بودن سرنوشت» پرداخته می شود که در این جا ابتدا به تحلیل ماهیت شناختی سرنوشت توجه شده و بعد به طرح نگرش سه گانه جبرگرایی، تفویض گرایی و اختیار گرایی پیرامون سرنوشت مبادرت می شود و در آخر به برتری نگرش اختیارگرایی در توجیه نظریه اختیاری بودن سرنوشت نظر داده می شود. که در نهایت و پایان بحث بعد از اثبات دو نظریه «تلفیقی بودن ظهور» و «اختیاری بودن سرنوشت» به نتیجه ای چون «اختیاری بودن ظهور» منتهی می شویم.

    کلیدواژگان: ظهور، جبرگرایی، تفویض گرایی، اختیارگرایی، زمینی بودن ظهور، اختیاری بودن سرنوشت، اختیاری بودن ظهور
  • حسن دین پناه* صفحات 79-102
    چکیده


    در کتاب های کلامی اشاعره، مطالبی به صورت گذرا درباره آموزه مهدی موعود4 یافت می شود. این مقاله به بررسی دیدگاه سه تن از شخصیت های مشهور مکتب اشاعره، یعنی فخر رازی، تفتازانی و جرجانی درباره امام مهدی7 می پردازد. از نگاه فخر رازی، غیبت امام مهدی7 با لطف و منصوب و منصوص بودن آن ناسازگار است. به عقیده او امام باید حاضر باشد تا مردم را به طاعت ها نزدیک و از زشتی ها دور کند. در دیدگاه تفتازانی و جرجانی، قید «همه اعصار» برای لطف و منصوب بودن امام مورد توجه قرار گرفته است. از این رو تفتازانی، خالی بودن دوره ای از زمان از وجود امام را دلیل بر منصوب نبودن امام غایب، و جرجانی نیز آن را بیانگر آن دانست که خداوند در عصر ما واجبی را رها کرده باشد و حال آن که چنین چیزی محال است. در این نوشتار با استناد به نگرش قرآن در این زمینه و نیز دیگر حکمت های غیبت و فواید لطف بودن امام، به اشکالات خاص و مشترک این دیدگاه ها پرداخته شده است.

    کلیدواژگان: امام مهدی، قاعده لطف، فخر رازی، تفتازانی، جرجانی، ولایت، انسان کامل، فیض الهی
  • مریضه پهلوانی* صفحات 103-128
    چکیده

    ظهور منجی در آخرالزمان، مورد اتفاق همه ادیان و مذاهب اسلامی است. از آن جایی که فرهنگ مهدویت و انتظار مانند دیگر آموزه های ناب اسلام، با منافع استعمارگران و قدرت های بزرگ در تعارض است، لذا آنان در جهت رسیدن به اهداف و منافع خود، از هر روشی استفاده می کنند تا فرهنگ و اعتقادات مهدوی را از سر راه خود بردارند. از جمله اقداماتی که در عصر حاضر برای ریشه کن کردن و یا تضعیف اسلام و مهدویت انجام شده، ترویج خشونت نمایی در قیام حضرت مهدی؟عج؟ است. از این رو این مقاله در صدد است تا با روش توصیفی_ تحلیلی به بررسی وتبیین این علل و منشا این خشونت نمایی بپردازد، و با بالابردن سطح آگاهی و معرفت عمومی نسبت به امام عصر؟عج؟ _ این پیام آور صلح و عدالت و دوستی _ امید به ظهور و آینده ای روشن را که انسانیت در انتظار آن است افزایش دهد.
    نتیجه این تحقیق نشان می دهد، خشونت نمایی در قیام مهدوی برخاسته از دو علت درون دینی و برون دینی است. علل درون دینی شامل: عدم معرفت نسبت به امام، روایات و برخی فرقه های انحرافی و علل برون دینی نیز شامل: صهیونیسم، و رسانه ها می باشند.

    کلیدواژگان: مهدویت، قیام مهدی؟عج؟، خشونت، خشونت نمایی
  • کامران اویسی، وحید ترکاشوند* صفحات 129-150
    چکیده


    پیدایش جریان ها و تحولات فرهنگی، سیاسی جوامع اسلامی یکی از مهم ترین مسائلی بوده است که همواره مورد توجه معصومان بوده است. روایت بطشه یکی از آن روایاتی است که درقالب یک سوال وجواب کوتاه، درصدد ترسیم چند چالش اساسی پیش از ظهور و منشا آنها برآمده است؛ از جمله فشار و مقابله شدید سیاسی، فرهنگی عربستان با نشر معارف و فرهنگ شیعه و پنهان گشتن تدریجی علوم اهل بیت: در آن جا و جریان اختلاف و نزاع درونی شیعیان. منشا همه مشکلات در روایت، بسته به جریان فکری حاکم بر عربستان است و در نهایت، با بشارت تحقق جمیع خیر، به مهم ترین چالش روانی شیعیان عصر ظهور، در مواجه با حوادث متصل به ظهور سامان داده است. از جمله فقره های روایت مذکور، مخفی گشتن تدریجی علم مانند خزیدن مار به آشیانه خود، از روی ترس، در منطقه بین دو مسجد مسجدالحرام و مسجدالنبی است. علم با توجه به مبادی مشتق عالم مطرح گردیده است. پنهان گشتن معارف اصیل اسلامی به واسطه سخت گیری شدید حکام عربستان و انتشار دروغ و شایعه در جوامع شیعی به عنوان دو منشا اساسی اختلاف و نزاع معرفی شده است. این وقایع به صورت فترت و دوره متصل با ظهور اتفاق می افتد. بنابراین امام با طرح سوال ابتدایی، چند چالش اساسی شیعیان عربستان و سایر جوامع را مطرح کرده و با اشاره به منشا آن، زیرکانه راه نفوذ و مقابله با آن را اشاره کرده است. نیز ذهنیت ابان به عنوان راوی حدیث مذکور را نسبت به چالش غیبت امام زمان؟عج؟ و حوادث مرتبط با آن را آماده کرده است، و فشار روانی او و جمیع شیعیان را با بشارت امیدبخش ظهور تسکین داده است.

    کلیدواژگان: بطشه، ظهور، اختلاف الشیعه، مسجدین، یارز العلم
  • نصرت الله آیتی* صفحات 151-176
    چکیده

    در پاره ای از مصادر حدیثی شیعه روایاتی با این مضمون وجود دارد که پس از قائم یازده و یا دوازده مهدی وجود خواهند داشت درباره این روایات چند پرسش اساسی وجود دارد نخست این که اساسا آیا این روایات قابل پذیرش هستند و از اسناد متقن و دلالتی شفاف و هماهنگ با سایر روایات برخوردارند. دوم این که نسبت آن با روایاتی که تعداد ائمه را در دوازده نفر محصور می کند چیست و سوم این که مهدیان مورد نظر این روایات از چه جایگاه و منزلتی برخوردار خواهند بود حاصل نوشتار پیش رو آن است که اولا روایات مورد نظر به اندازه ای نیستند که به اعتماد آن بتوان محتوای آن را قاطعانه پذیرفت ثانیا این روایات هیچ تعارضی با روایات محصور کننده تعداد ائمه در دوازده نفر ندارند و ثالثا مهدیان بدون این که از منزلت امامت، وصایت و یا جانشینی ائمه برخوردار باشند تنها شیعیان برجسته ای هستند که مردم را به سوی اهل بیت: فرا می خوانند.

    کلیدواژگان: امام مهدی، جانشینان امام مهدی، مهدیان یازده گانه، مهدیان دوازده گانه، حدیث وصیت
  • صفحات 179-184