فهرست مطالب

دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث - پیاپی 4 (بهار 1398)

نشریه دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث
پیاپی 4 (بهار 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/03/15
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمد جواد حسنی* صفحات 4-9

    نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را می توان بزرگ ترین روی داد فرهنگی کشوری در حوزه کتاب دانست. سی و دومین نمایشگاه با شعار «خواندن، توانستن است.» در فروردین و اردی بهشت 1398 خورشیدی به عنوان بزرگ ترین گردهمایی اصحاب کتاب اعم از نویسندگان، ناشران و اقشار مختلف کتاب خوان در مصلای تهران برگزار شد. این دوره از نمایشگاه، نسبت به دوره های گذشته دارای مزیت های نسبی و البته اشکالات تکراری بود. رسیدن به فضای مطلوب، نیازمند تلاش بیشتر و توجه به دیدگاه های کارشناسان است. چهل سالگی انقلاب و سی و دو سالگی نمایشگاه، دیگر جای چندانی را برای آزمون و خطا باقی نمی گذارد. در این نوشتار، تلاش شده تا برخی از ابعاد نمایشگاه امسال، بررسی و تحلیل شود.

    کلیدواژگان: کتاب های ترجمه، فلسفه غیر بومی، رمان
  • گیسیا صفری*، جمال فرزندوحی صفحات 10-36

    بررسی وجوه و نظائر در قرآن کریم، اهمیت ویژه ای دارد. چراکه فهم کامل و شامل یک متن وحیانی از کتابی آسمانی، روشنی بخش راه بشر خواهد بود. یکی از ابعاد این فهم، در ترجمه ها خود را نشان می دهد. مترجم در انتقال معانی والای این متن آسمانی، افزون بر امانت داری باید بر دانش های گوناگون قرآنی فائق باشد تا بتواند ترجمه ای کم نقص ارائه دهد. این پژوهش به دنبال بررسی آن است که آیا واژه های قرآن به همان معنایی که در برخورد اول از آنها به ذهن می آید به کار رفته اند؟ مترجمان در انتقال معانی آیات قرآن تا چه اندازه بحث وجوه و نظائر الفاظ را در نظر داشته اند؟ این پژوهش به بررسی چندمعنایی واژه «کفر» می پردازد تا پرسش های یادشده را با تطبیق بر این واژه، پاسخ گوید. در نگاشته حاضر پس از ارائه تعریفی از وجوه و نظائر، واژه کفر در ترجمه های آقایان بهبودی، صادقی تهرانی، مجتبوی و مکارم شیرازی بررسی می شود.

    کلیدواژگان: معانی کفر، وجوه و نظائر، ترجمه قرآن، رابطه ترجمه با تفسیر، علوم و معارف قرآن
  • رسول عطایی* صفحات 37-57

    دعای عدیله یکی از دعاهای نسبتا معروف است. برخی، خواندن این دعا را برای حفظ و تثبیت ایمان و در امان ماندن از فراموشی عقاید در هنگام مرگ، توصیه کرده اند. متن دعای عدیله توسط شیخ عباس قمی در کتاب «مفاتیح الجنان» آمده و در کتاب «مفتاح الجنان» نیز با عنوان «دعاء العدیله الکبیر» وجود دارد. کاربرد و شهرت این دعا در میان مردم از یک سو و وجودنداشتن تحقیقی مستند در رابطه با سند و متن آن از سوی دیگر، اعتبارسنجی این دعا را ضروری می کند. هدف از این پژوهش، تبیین جایگاه دعای عدیله در منابع روایی شیعه است. نوشته حاضر برای نخستین بار با منبع یابی، سندشناسی، بررسی محتوایی، طرح دیدگاه های گوناگون و ارزیابی این دعا با برخی ملاک های موجود در پذیرش متون حدیثی، به اعتبارسنجی آن پرداخته است.

    کلیدواژگان: العدیله الکبیره، دعای هنگام مرگ، دعای عقاید، مفتاح الجنان، نقد الحدیث، معارف حدیث
  • سید محمدکاظم طباطبایی * صفحات 58-78

    دست یازیدن به سنت معصومان علیهم السلام به عنوان ثقل اصغر در کنار قرآن کریم، سفارش پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در حدیث ثقلین است. فهم درست احادیث معصومان علیهم السلام و ترسیم اندیشه های اسلام بر پایه آن، نیازمند برنامه ای برای «حدیث خوانی روشمند» است. انجمن حدیث حوزه، در تاریخ 20/7/1391 نشستی با عنوان «سیر مطالعه حدیث خوانی روشمند» در مدرسه فیضیه قم برگزار کرد. استاد گرامی جناب حجت الاسلام و المسلمین سید محمد کاظم طباطبایی، مدیر پژوهشکده علوم و معارف حدیث در این نشست، برنامه ای را با عنوان «هفت وادی، چهل منزل» برای طلاب و دانشجویان رشته علوم حدیث ارائه کردند. بر مبنای این روش، علاقه مندان به حدیث خوانی در هفت مرحله یا هفت وادی، به متن خوانی برخی از کتاب های حدیثی می پردازند. برای گذار از این هفت وادی، چهل منزل، وجود دارد که میانگین مطالعه هر کتاب حدیثی در هر منزل 25 ساعت است. آشنایی با متون حدیثی شیعه، روش مندی مطالعه، زمان بندی مشخص، سطح بندی مطالعه، در نظرگرفتن ویژگی های هر کتاب و ارائه شرایط لازم برای مطالعه اثربخش، از خصوصیات این طرح محسوب می شود. این برنامه مطالعاتی حدیث، مورد توجه مخاطبان قرار گرفت و اهمیت موضوع سبب شد تا دوفصلنامه «حدیث حوزه» در شماره چهارم خود به تاریخ بهار و تابستان 1391 متن این نشست را با نظارت استاد، تدوین و منتشر کند. نوشتار حاضر، با هدف کاربردی ترکردن این برنامه، اقدام به بازطراحی آن در دو قالب جدید، به صورت فهرستی و نموداری کرده است. ویژگی سیر مطالعه کنونی عبارت است از: اثرگذار، جذاب، مستمر، برخوردار از شیوه آموزشی، فراگیر، در برگیری روایات همه اهل بیت علیهم السلام و شناخت مصادر حدیثی.

    کلیدواژگان: سیر حدیث خوانی، حدیث خوانی روشمند، رضا عطایی
  • سید حسن فاطمی موحد* صفحات 79-89

    آگاهی از زمان زندگی هر پیامبر هرچند تقریبی به منظور پیروی از او بایسته است. در غیر این صورت، نمی توان با اطمینان، هیچ سخن و آموزه دینی را به او نسبت داد و در نتیجه، پیروی از وی ناممکن خواهد بود. تاکنون درباره بازه زندگی زرتشت، سخنان مختلفی گفته شده است. نگاشته حاضر، فهرستی از این دیدگاه ها را تهیه کرده تا زمینه پژوهش های آینده را فراهم کند. برای نخستین بار است که این تعداد از دیدگاه ها درباره بازه زندگی زرتشت، گردآوری و ارائه می شود.

    کلیدواژگان: آیین ایران پیش از اسلام، زرتشتی پژوهی، پیامبران پیشین، اعتبارسنجی حدیث، کلام
  • محمد مهدی احسانی فر* صفحات 90-106

    تاریخ تفسیر، عنوانی است برای یکی از درس های مقطع سطح سه حوزه و کارشناسی ارشد دانشگاه در برخی از رشته های مرتبط با قرآن کریم. این ماده درسی گاهی با گرایش شیعه، گاهی با گرایش اهل سنت و گاهی به صورت تطبیقی، تدریس می شود. برقراری ارتباط میان این درس با مباحث حدیثی به ویژه در رشته های توامان قرآنی و حدیثی، یکی از دغدغه های همیشگی سرفصل نویسان و مجریان است. از سوی دیگر برخی از استادان که تجربه تدریس چندباره این درس را دارند، از ابزارهایی برای پربارشدن علمی مباحث، کاربردی شدن آن و افزایش جذابیت کلاس بهره می گیرند. با افزودن یا تغییر برخی از سرفصل ها، می توان بهره علمی این درس را فزونی داده و نشاط دانش پژوهان را تامین کرد؛ همچنین ارتباط بین مطالب تفسیری با مباحث حدیثی را برقرار نمود. تاکنون طرحی که ارتباط بین این دو حوزه را ذیل درس «تاریخ تفسیر» برقرار کرده باشد، منتشر نشده و نگاشته کنونی می تواند چشم اندازی نو را بگشاید. همچنین این نگاشته با پشتوانه تجربی، سرفصل هایی را ذیل عنوان «تاریخ تفسیر» افزوده که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

    کلیدواژگان: روش تفسیر، روایات تفسیری، تاریخ حدیث، سرفصل نگاری درسی، علوم قرآن و حدیث
  • علی عظیمی* صفحات 107-130

    قرآن و حدیث، گونه ای از تسلیم یا تکلیف را برای همه موجودات از جمله حیوان ها، گیاهان و جمادات اثبات می کند. این وظیفه شناسی نشان دهنده شعورمندی و نیز چیستی شعور موجودات است. گروهی از متکلمان و مفسران، عبارات و دستورات تکلیفی آیات قرآن برای غیر انسان را تکوینی و غریزی دانسته و آنها را به دلیل نداشتن عقل، مکلف نمی دانند. گروهی دیگر نیز معتقدند این اوامر و تکالیف، فراتر از غریزه و تکوین بوده و گونه ای از تکلیف و اراده است. اشارات آیات قرآن و بررسی احادیث معصومان نشان می دهد که همه موجودات و ذرات عالم هستی به اندازه سعه وجودی و به میزان شعورشان و با توجه به توان رفتاریشان، دارای گونه ای از تکلیف بوده و به وظیفه و ماموریت خود در پهنه هستی آگاهی دارند.

    کلیدواژگان: تکلیف غریزی، اراده شعورمند، مراتب تکلیف، کلام نقلی، معارف قرآن و حدیث
  • مهدی لاهیجی، رسول طلاییان صفحات 131-136

    تعبیر «الارکان الاربعه» را می توان عبارتی رجالی دانست و در توثیق برخی از راویان از آن بهره برد. اما ریشه این مصطلح و معنای آن چیست؟ آیا این تعبیر، ارزشی رجالی دارد و یا چیزی غیر از آن و یا فراتر از آن است.

    کلیدواژگان: توثیقات عام، رجال