فهرست مطالب

هفت آسمان - پیاپی 76 (بهار و تابستان 1398)

نشریه هفت آسمان
پیاپی 76 (بهار و تابستان 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/07/10
  • تعداد عناوین: 6
|
  • قاسم جوادی(صفری)* صفحات 5-16

    عوامل پیدایش مذاهب، اختلاف نظر در مسائل خاصی بوده است و هر مسئله ای باعث اختلاف مذاهب نیست. بنابراین، باید در تحقیقات به دقت همه مسائل را بررسی کنیم تا روشن شود کدام مسئله باعث اختلاف است و کدام چندان ربطی به اختلاف مذاهب ندارد. این مقاله دیدگاه چهار اندیشمند از مذاهب اسلامی درباره آیه «وما کنا معذبین حتی نبعث رسولا» (اسراء: 15) را بررسی می کند و نشان می دهد این چهار نفر معتقدند خدای سبحان بندگانش را پیش از آمدن پیامبران عذاب نمی کند. با وجود اینکه هر چهار نفر، حسن و قبح عقلی را قبول دارند، فخر رازی و ابن قیم در صورت نبود آیه، عذاب را بر اساس حسن و قبح عقلی قبول ندارند، ولی دو نفر دیگر قبول دارند. پس در بحث حسن و قبح عقلی، خداوند متعال جدای از مخالفت با رسولان و به صرف فهم عقل، کسی را عذاب نمی کند.

    کلیدواژگان: مذاهب اسلامی، حسن و قبح عقلی، عذاب، آیه وما کنا معذبین، شیعیان دوازده امامی
  • حیدر دباغی*، محمدحسن محمدی مظفر صفحات 17-44
    اتان کلبرگ، خاورشناس معاصر، شیعه پژوه و نویسنده بنام اسرائیلی است. وی مقاله ای درباره کاربرد اصطلاح «رافضه» در میان شیعیان امامیه دارد که در سال 1979 منتشر شد. همچنین، مدخل «رافضه» در دائره المعارف اسلام را نیز نگاشته است. در مقاله نخست، وی عنوان «رافضه» را می کاود و با رویکردی تاریخی روایی سیر تطور معنایی و تاریخی این اصطلاح را در روایات شیعی بررسی می کند و تحلیلی از این مفهوم به دست می دهد. وی با جست وجوی رد پای واژه «رافضه» در قرآن کریم و نیز کتاب های تورات و انجیل می کوشد نحوه به کارگیری کتاب های اسرائیلی در روایات شیعی را بکاود. البته در پژوهش نخست وی، کم و کاستی هایی دیده می شود که برخی را در مقاله دوم مرتفع می کند. مقاله دوم، از لحاظ شیوه و روش پژوهش مشابه مقاله نخست است اما مطالب پیشین را بسط می دهد و دیگر احتمالات پیدایش عنوان «رافضه» را در کنار قیام زید می کاود. همچنین، چند روایت از اهل سنت و زیدیه در به کارگیری این عنوان می افزاید. مصادیق رافضه، فرقه های گوناگون آن، جغرافیای رافضه، حضور روافض در شهرهای مختلف اسلامی، بزرگان رافضه و اعتقادات آنها از دیگر مباحث مطرح شده در این مقاله است که از خلال آنها سیر به کارگیری این اصطلاح را تا عصر حاضر پی می جوید. البته وی دیدگاه های ناصوابی راجع به شیعه امامیه مطرح می کند که توضیحات لازم در خصوص آنها و نقد برخی، در پاورقی ذکر شده است. در پایان نیز، هر دو مقاله کلبرگ از لحاظ روشی نقد شده است.
    کلیدواژگان: رافضه، شیعه، امامیه، اثناعشریه، کلبرگ
  • محمد مدبر چهاربرج* صفحات 45-62
    پدیدارشناسی مفاهیم دینی، سیر تکامل و بسط آموزه ها، منازعه های الاهیاتی، اختلاف دیدگاه ها و تفاوت میان مذاهب و کلیساهای مختلف به دلیل اهمیتشان، به میزان چشمگیری محل توجه و بحث پژوهشگران این رشته واقع شده است. اما بررسی تاثیر این تعالیم و نقشی که در حیات روزمره مومنان و باورمندان ایفا می کنند، مسئله ای است که کمتر بدان پرداخته شده است. مقاله حاضر در پی آن است که نقش یکی از مهم ترین آموزه های کلیسای ارتدوکس روسی، یعنی آموزه قدیس، را در حیات مومنانش بکاود. این آموزه که درهم آمیختگی تنگاتنگی با آموزه شمایل دارد، یکی از پررنگ ترین عناصر الاهیاتی زندگی مومنان ارتدوکس روسی است. قدیسان، شمایل آنها و آیین های بزرگ داشتشان زندگی مومن ارتدوکس را از بدو تولد تا مرگ تحت تاثیر قرار داده و مومنان این کلیسا مشتاقانه شعائر مرتبط با این آموزه را تکریم و تعظیم می کنند. برای این منظور ابتدا جایگاه قدیسان از منظر کلیسا و سپس جلوه های این آموزه در حیات مومنان ارتدوکس روس بررسی شده است.
    کلیدواژگان: قدیس، کلیسای ارتدوکس روسی، شمایل، اماکن زیارتی، ایام بزرگ داشت قدیسان
  • محسن میرزایی* صفحات 63-107
    در سیر بررسی گاهشماری ایرانی، برخی از دانشمندان، سال ایرانی را سالی 360 روزه، و برخی هم سالی 365 روزه دانسته و معتقدند سال 365 روزه، هیچ نیا و سلف 360 روزه ای نداشته است. در مقاله حاضر، مری بویس، که بخش مهمی از استنتاجات خود را بر پایه متون دینی زردشتی، آثار الباقیه ابوریحان بیرونی و گزارش هایی از برخی منابع خارجی مدون کرده، گاهشماری زردشتی را در طول دوران حکومت های هخامنشی و اشکانی، مبتنی بر سال 360 روزه، و بدون اعمال پنجه تفسیر کرده است. به نظر بویس، سال 360 روزه کهن، به فرمان اردشیر بابکان به سال 365 روزه بدل گشته و بعدها هم در اواخر این دوره اصلاحات ثانویه ای در همان گاهشماری اعمال شده است. بر این اساس، فرضیه وجود دو نوع متمایز از گاهشماری، یکی دینی و یکی عرفی، با توجه به شواهد و قراین ناقض آن، برای بویس پذیرفتنی نیست. وی این دو گونه گاهشماری را حاصل از گاهشماری واحدی دانسته که عبارت است از: سال 365 روزه و سال 365 روزه کبیسه دار (متعلق به اواخر دوره ساسانی)؛ البته با این توضیح که اصلا کبیسه ای اعمال نشده است.
    کلیدواژگان: گاهشماری، ایران، زردشتی، جشن ها
  • محمدحسین شیخ شعاعی* صفحات 109-136
    این بررسی به طور خاص با نگاهی به وضعیت های نمایان این جهان و قلمرو غیب، در تعابیر و نمادهای دو شکل خاص مسیحی و هندو از عرفان به انجام می رسد؛ «سنت ترزای اویلایی» و «سنت جان صلیبی» از یک سو و «مهادوی» و «باساوانا» از سوی دیگر. در این هر دو سنت عرفانی خداباور، بین این دو جهان تمایزی حاکم است که تلاش عارف صرف پیونددادن آنها می شود.
    کلیدواژگان: شعر بهکتی، هندو، عرفان مسیحی، کارملیت، ترزای اویلایی، جان صلیبی
  • فائزه برزگر تبریزی* صفحات 137-162
    برخی از خداباوران مدعی اند لازم نیست به تهدیدی که شر طبیعی برای خداباوری ایجاد می کند پاسخ دهند. آنها دلیل کافی دارند که باور داشته باشند خدا هست و این دلیل موجب تضعیف هر نوع تهدیدی می شود که شر طبیعی برای خداباوری ایجاد می کند. توضیح دادن اینکه چطور خدا و شر طبیعی هر دو وجود دارند ضروری نیست. زیرا آنها از پیش می دانند که این هر دو وجود دارند. من استدلال خواهم کرد که حتی اعطای این دانش به خداباوران آنها را در موقعیت خوشایندی قرار نمی دهد. این استدلال خداباوران را در موقعیت بسیار ناخوشایندی قرار می دهد و آن اینکه جهان ما را خداوند طراحی نکرده است، بلکه بیشتر احتمال دارد نوعی شبیه سازی رایانه ای باشد. شر طبیعی تهدیدی جدی برای باور به وجود خدا ایجاد می کند. با این حال، برخی خداباوران مدعی اند نیازی نیست به این تهدید پاسخ دهند. آنها ادعا می کنند که دلیل کافی برای باور به اینکه خدا هست دارند؛ دلیلی که موجب تضعیف هر تهدیدی می شود که شر طبیعی برای خداباوری ایجاد می کند. آنها نیازی ندارند به اینکه نشان دهند چطور شر طبیعی و وجود خدا با یکدیگر سازگارند. زیرا از پیش می دانند که خدا وجود دارد (و اینکه شر طبیعی وجود دارد)، آنها معتقدند وجود خدا با شر طبیعی سازگار است. توضیح اینکه چطور این سازگاری ممکن است، از نظر آنها ضروری نیست. من استدلال خواهم کرد که حتی اعطای این دانش درباره وجود خدا به خداباوران که آنها مدعی داشتنش هستند، آنها را در موقعیت خوشایندی قرار نمی دهد. اگرچه این دانش از اعتقاد خداباورانه با موفقیت دفاع می کند، اما خداباور را در موقعیت بسیار ناخوشایندی قرار می دهد: اینکه جهان ما را خداوند طراحی نکرده، بلکه در عوض بسیار محتمل تر است که نوعی شبیه سازی رایانه ای باشد.
    کلیدواژگان: مساله شر، شر طبیعی، فرضیه شبیه سازی
|