فصلنامه مدیریت در اسلام (نخل شهداد)
پیاپی 36 (بهار و تابستان 1397)

فلسفه تشکیل حکومت اسلامی تامین نیازهای مادی و معنوی مردم است و در راستای برآورده سازی نیازهای مادی مردم نهادینه سازی خدمت جزو ضروری ترین اصول به شمار رود. در بحث خدمت، مولفه‎های زیادی در نهادینه سازی خدمت از منظر نهج البلاغه دخیل هستند اما در این مقاله به دو مولفه مهم که عبارتند از امانت انگاری حکومت، بی اعتنایی به دنیا پردازیم. تبلیغ و ترویج دو ابزاری در نهادینه سازی است که در هر کدام از مولفه‎ها با کلید واژه تبلیغ، خطبه‎ها و سخنرانی‎های امام علی علیه السلام و با کلید واژه ترویج، سیره، بخش نامه‎ها و نامه‎های حضرت مورد توجه قرار گیرد. ضمنا روش این تحقیق تحلیلی توصیفی باشد به این شکل که ابتدا داده‎هایی از منابع مورد نظر جمع آوری شده و مورد بررسی و تحلیل قرا گرفته است.

قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام در طول تاریخ اسلام همواره منبع مهم تحقیق و پژوهش برای اندیشمندان اسلامی بوده است. از این رهگذر، علوم و رشته‎های متعددی پایه گذاری شده و در گذر زمان به رشد و بالندگی رسیده اند. سعی دانشمندان اسلامی همواره معطوف به «قرآنی کردن» دانش‎هایی بوده که به اقتضای زمان وارد عرصه‎های فکری جوامع اسلامی شده اند. یکی از این علوم، مدیریت است که با عنوان مدیریت اسلامی مطرح می‎شود و مسئله جوانگرایی در این امر چالشی است که ذهن‎ها را به خودمعطوف کرده است. درمقاله پیش رو باتبیین مدیریت به جایگاه جوانان در قرآن و در عرصه حکومتی و مدیریتی در صدر اسلام پرداخته شده و با بررسی ویژگی‎های مدیران جوان، شبهه‎های مطرح شده در این باره با استناد به قرآن کریم پاسخ داده شده است.

مدیریت و انقلابی‎گری دو مولفه جدایی ناپذیر نظام اسلامی محسوب می‎شوند. مدیریت انقلابی به عنوان یکی از انشعاب‎های مدیریت اسلامی، مدتی است به گفتمان رایج فضای مدیریتی کشور بدل شده است و اوج آن را در بیانات رهبر معظم انقلاب می‎توان جستجو کرد. انقلابی‎گری باید رکن اساسی هر سازمان و نهادی باشد که می‎خواهد برای نظام جمهوری اسلامی ایران خدمت کند. در این نوشتار به بررسی برخی شاخصه‎ها و اصول مدیریت انقلابی می‎پردازد.

عملیات جبران خدمت در سازمان که از عمده ترین وظایف مدیریت منابع انسانی در سازمان محسوب می شود، هنگامی به نحوی اثربخش اداره خواهد شد که در سطح استراتژیک، به هماهنگی در استراتژی سطح و ساختار پرداخت با استراتژی منابع انسانی، و هماهنگی استراتژی منابع انسانی با استراتژی کلی سازمان دست یابد. این هماهنگی و ترکیب که از دیدگاه اقتضایی قابل تصویر است موضوع مورد بررسی اکنون ماست.
در نوشته ی پیش رو مباحث نیروی انسانی در سطح عملیات و استراتژیک بصورتی هماهنگ ارائه می شود؛ چرا که مجموعه ای از ابزارهای منابع انسانی به تنهایی راهگشا نبوده بلکه باید تشخیص داد برای هر استراتژی کدام ابزار و اقدامی مناسب تر است.

مدیران عالی، مسئولیت بررسی و ایجاد هماهنگی با محیط های خارجی و دیگر سازمان ها را برعهده داشته و باید از فرصت های محیط بیرون استفاده نمایند. بنابر کاری که برای مدیران عالی شمرده شده، پیامبران و امامان و علمای ربانی به عنوان مدیران عالی جامعه انسانی محسوب می شوند؛ خدا برای مدیران عالی جامعه اوامر شخصی ویژه‎ای مشخص کرده که برای سایر مردم، حکم استحباب را دارد اما برای مدیران عالی خدا موکد نزدیک به واجب است، مثل1- اقامه نماز اول وقت که برای یک مدیر عالی حکم واجب موکد را دارد که اجازه ترک را ندارد مگر آنجایی که ضرورت اقتضا کند.2- نماز شب، که برای پیامبر اسلام 9 واجب بود و هرکس که بخواهد کار پیامبر گونه انجام دهد و در رده مدیریت عالی جامعه انسانی قرار بگیرد عملی مثل نماز شب بر او لازم خواهد بود که اگر چنین نباشد هم آسیب می‎خورد و هم آسیب می زند و در نهایت باعث ضایع نمودن منابع می‎شود.3-روزه داری در ایام ماه رمضان. 4-استفاده معنوی از ایامی مثل روزعرفه، عید غدیر، عید قربان... 5-داشتن نظم، یک مدیر عالی بی نظم آسیبی که به سازمان و جامعه می زند شاید قابل محاسبه نباشد، نوع نگاه و رفتاری که قرآن و سنت به امر نظم دارد موید این مطلب است، 6-برای مدیران عالی مکروهات در حکم محرمات می‏باشد. یکی از مکروهات پرخوری است. در نظام آفرینش،«خوردن»، ابزاری برای قوت پیداکردن برای زندگی و بندگی خدای متعال و به طور کلی یک وسیله است، نه آن که زندگی، ابزاری برای خوردن بوده و به عبارتی، زندگی وسیله باشد و خوردن هدف.

در سلسله مقالات اخلاق مدیریت از آنجایی که دانشجویان مدیریت بیشتر با اصطلاحات علم مدیریت آشنا هستند لازم دیدم اکثر مقالات اولیه در خصوص اخلاق ارایه شود. در اخلاقی نمودن سازمان تا رسیدن به سازمان آرمانی مهدوی قدمهایی باید برداشت. از آنجایی که از اول وجود انسان در زمین همان طور که اخلاق بوده ضد اخلاق هم وجود داشته است. انسانها برای هر کاری هم برای انگیزش خود و هم همراهی دیگران نیاز به توجیه و اقناع نیروهای درونی خود و دیگران دارند. اخلاقی‎ها استدلالهای عاقلانه و ضد اخلاقی توجی هات عقل فریبانه دارند. این عقل فریبی توسط انسانهای شیطان صفت در گذشته بوده و استدلالهای واهی از همان زمان بوده ولی امروزه با رنگ و لعاب تازه تر و توجهات جدیدتری این شبهات البته به اسم اخلاق ولی در واقع ضد اخلاق صورت می پذیرد. در این مقاله از فلسفه علم اخلاق یک سری اصطلاحات و دیدگاه برخی مکاتب برای آشنایی بیشتر اخلاق با رویکردهای جدید آورده شده است تا به امید خداوند متعال در مقالات آینده بتوانیم از آنها برای نظریات اخلاق مدیریت بهره ببریم. در این مقاله به این نتیجه رسیدیم که راه دستیابی به کمال در اخلاق راهنمایی عقل از کتاب آسمانی و مفسر آن انسانهای کامل است.