فهرست مطالب

اکتشاف و تولید نفت و گاز - پیاپی 170 (آبان 1398)

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 170 (آبان 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/08/10
  • تعداد عناوین: 13
|
  • سیدعلی معلمی* صفحه 2
  • مهدی پاریاب*، حسام شینی کیماسی، مهدی امامی نیری صفحات 3-8
    استفاده از ویبراتورها به عنوان منبع انرژی تکرار پذیر و سازگار با محیط زیست در عملیات لرزه نگاری میادین نفت و گاز درحال افزایش بوده است، هر چند استفاده از این نوع چشمه انرژی نیز دارای محدودیت هایی می باشد. یکی از موارد محدودیتی این نوع از چشمه انرژی وجود نوفه های اعوجاج (هارمونیکهای زوج، فرد و کل) است که باعث کاهش کیفیت داده های حاصل شده و در حین عملیات نیز با تکرار سوییپ ها در جهت کاهش اثر آنها باعث افزایش زمان و هزینه عملیات می گردند. در این مقاله با استفاده از چرخش فاز به میزان π (180 درجه) در سوییپ های تولیدی توسط ویبراتور نسبت به حالت فاز ثابت، تاثیر کاهش مقادیر این نوع از هارمونیک ها بررسی گردیده است. در این پژوهش، در حین عملیات لرزه نگاری 3 بعدی بر روی میدان نفتی اهواز، دو شوت در فاصله بسیار نزدیک به هم (به منظور بررسی در شرایط کاملا یکسان محیطی)، یکی با فاز ثابت و دیگری با فاز متغیر انجام گردید. نتایج حاصل از تحلیل و آنالیز داده های حاصل بیانگر این مسئله است که در حالت فاز متغیرنسبت به حالت فاز ثابت (شیفت فاز به میزان 180 درجه نسبت به حالت فاز صفر)، علاوه بر ایجاد سوییپی با دامنه بهتر در محدوده فرکانسی مشابه و همچنین نوسان کمتر امواج تولیدی، داده های بهتری نیز بدست آمده که کمتر تحت تاثیر هارمونیک ها قرار گرفته اند.
    کلیدواژگان: عملیات لرزه نگاری، چشمه انرژی، ویبراتور، سوئیپ، فاز
  • مهدی خالقی طرقی*، بهرام علیزاده، بهزاد خانی، میرصابر شیروانی صفحات 9-15

    استفاده از روش پی جویی ژئوشیمیایی سطحی در شناسایی تجمعات هیدروکربنی زیرسطحی در طی چندین دهه گذشته توسط شرکت های نفتی و محققین اکتشافی منجر به توسعه کارآمد و روزافزون تکنیک های مورد استفاده در مطالعات ژئوشیمیایی سطحی گردیده است. در روش های ژئوشیمی سطحی میکروبی که یک رهیافت اکتشافی بین رشته ای می باشد، باکتری ها ضمن متابولیزه کردن ترکیبات هیدروکربنی و استفاده از آن به عنوان منبع انرژی به رشد و تکثیر پرداخته و در نهایت آنومالی های میکروبی را در پوشش سطحی بالای افق های مخزنی به وجود آورده که مبین حضور هیدروکربن در لایه های مخزنی زیرسطحی می باشد. از تکنیک میکروبی (MPOG) در بررسی ژئوشیمیایی سطحی یکی از ساختمان های اکتشافی در ناحیه دزفول شمالی استفاده شده است. نتایج بدست آمده از این مطالعه میکروبی، به صورت نقشه های آنومالی تفسیر گردیده و نشانگر حضور هیدروکربن مایع نفتی در بستگی شناسایی شده توسط مطالعات لرزه ای این ساختمان می باشد.
    هدف از انجام پی جویی ژئوشیمیایی سطحی ساختمان مورد مطالعه، نقش عمده ای را در فرآیند تدوین استراتژی نمونه برداری به عنوان گام نخست در بررسی های ژئوشیمیایی سطحی ایفاء می نماید. بدین منظور از داده های زمین شناسی و ژئوفیزیکی ساختمان مورد مطالعه به طور گسترده ای استفاده شده است. بدیهی است در اجرای بهینه عملیات نمونه برداری مطالعات ژئوشیمیایی سطحی، توجه به نیازمندی های لازم و اجتناب از محدودیت های متداول کمک شایانی به کسب نتایج دقیق از این مطالعه را به همراه خواهد داشت. جهت انجام فعالیت ها و مراحل آزمایشگاهی لازم در مطالعات میکروبی ژئوشیمیایی سطحی ساختمان مورد مطالعه، استفاده از آنالیزهای مولکولی و استخراج DNA از باکتری های اکسید کننده هیدروکربن های گازی سبک در دستور کار بوده است که بدین منظور رویه خاصی در آزمایشگاه های ژنتیک مورد استفاده قرار می گیرد. تعبیر و تفسیر نتایج آزمایشگاهی، به ویژه در تلفیق با نتایج سایر مطالعات زمین شناختی، امکان بررسی تغییرات فراوانی میزان حضور هیدروکربن های گازی در محدوده مورد مطالعه را فراهم آورده و شواهد متقنی مبنی بر وضعیت حضور سیال هیدروکربنی در نواحی مورد انتظار از ساختمان مورد مطالعه را ارائه می نماید.

    کلیدواژگان: مطالعات اکتشافی میکربی (MPOG)، باکتری های اکسیدکننده هیدروکربن های گازی سبک، نقشه آنومالی میکربی، ریزنشت هیدروکربنی
  • علی شکاری فرد*، منوچهر دریابنده، مهراب رشیدی، محمود حاجیان، سیدعلی قریشی صفحات 16-22

    در بخش اول این تحقیق جایگاه چینه شناسی، وضعیت ساختاری و برای اولین بار با تهیه نقشه های زمین شناختی 1:50000 و 1:10000، گسترش جغرافیایی شیل های نفتی قالی کوه (لرستان) بررسی و تعیین گردید. در ادامه با انجام عملیات اکتشافی زیرسطحی (حفر ترانشه و گمانه های عمیق) و با استفاده از مدل سازی ساختاری سه بعدی حجم زمین شناختی شیل نفتی محاسبه شد. در بخش دوم، خصوصیات ژئوشیمی نفت ماده آلی شیل های نفتی قالی کوه، و ارزیابی اولیه از میزان نفت دهی این منابع مورد بررسی قرار گرفت. میانگین میزان کل کربن آلی (TOC) برای شیل های نفتی سازند سرگلو (ژوراسیک میانی)، حدود 12.8 و برای سازند گرو (کرتاسه آغازین) حدود 15.6 درصد وزنی است. میزان نفت دهی نمونه های انتخابی شیل نفتی قالی کوه به طور میانگین 8.6 درصدوزنی معادل با 83 لیتر برتن است. نفت شیل استحصالی قالی کوه با کیفیت عالی در گروه نفت های سبک تا فوق سبک قرار دارند. داده ها و نتایج اکتشافات ژئوشیمیایی اولیه بیانگر رخداد منابع منحصر به فرد شیل نفتی در ناحیه قالی کوه است که این ضرورت بررسی جامع با استفاده از فناوری های تخصصی و نوین جهت اکتشاف این منابع را نشان می دهد. براساس محاسبات انجام گرفته و با در نظر گرفتن میانگین نفت دهی و گرانروی، میزان نفت شیل درجا در ناحیه قالی کوه بیش از 2.4 میلیارد بشکه برآورد می گردد.

    کلیدواژگان: شیل نفتی، اکتشاف زمین شناختی، ژئوشیمی آلی، قالی کوه، لرستان، ایران
  • محمد صادق شامیر*، خلیل شهبازی، مستانه حاجی پور، ترانه جعفری بهبهانی صفحات 23-30

    مسئله ناپایداری چاه یکی از مشکلات مهم در عملیات حفاری می باشد که می تواند در اثر عوامل مکانیکی و یا پارامترهای شیمیایی ایجاد شود. ناپایداری چاه شامل مجموعه ای از رخدادهایی است که در حین حفاری و یا تولید نفت ایجاد می شود که در تحقیق حاضر به شکستگی سازند حین حفاری یا بعد از آن که ناشی از تمرکز استرس در اطراف چاه می باشد، پرداخته می شود. در این مقاله اثرات ناپایداری چاه بر روی نگارهایی که از یکی از چاه های واقع در غرب ایران برداشت شده مورد بررسی قرار گرفته و روش هایی برای بدست آوردن خصوصیات قابل اطمینان سازند، از روی چنین نگارهایی معرفی گردیده است. روش استفاده شده برای تحلیل ناپایداری دیواره چاه، نگار تصویرگر صوتی (UBI[1]) است که در آن به بررسی دیواره چاه از لحاظ ریختگی و یا احتمال بروز شکست پرداخته می شود. بررسی نگار چگالی نشان داد که هنگامی که چاه تحت افزایش قطر شدید است، تصحیحات متداول کافی نمی باشند و به طور مشابه نگارهای صوتی پردازش شده نیز در این شرایط منجر به محاسبه سرعت های نادرستی برای سازند می شوند، بنابراین از تحلیل نقطه به نقطه داده های حاصل از چشمه های تک قطبی و دو قطبی (DSI) استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که در نگارهای مربوط به لیتولوژی، مانند نگار اشعه گاما، با تصحیحات مرسوم درباره قطر چاه و وزن گل می توان نتایج قابل قبول و صحیحی به دست آورد. با استفاده از نگار تصویرگر UBI و با تحلیل جهت گیری شکست در امتداد دیواره چاه و همچنین به کمک شکستگی های کششی ناشی از حفاری در چاه، جهت استرس افقی ماکزیمم برای چاه مورد بررسی تعیین شد و با روند کلی حرکت منطقه مقایسه و هم خوانی قابل قبولی حاصل شد.

    کلیدواژگان: ناپایداری دیواره چاه، مقاومت سنگ، شکست، نگارهای پتروفیزیکی، نگارهای تصویری
  • مهشید رجبی*، یوسف تمثیلیان، شاهین کرد صفحات 31-37

    علم داده[1]، یادگیری ماشین[2] و هوش مصنوعی[3]، با استفاده از توان محاسباتی بالا و ارائه مدل های کم هزینه برای بهینه سازی عملکرد سیستم ها، انقلابی بزرگ در صنعت نفت ایجاد کرده است. طبق آخرین مقالات منتشر شده، سال 2019 سال پیشرفت هوش مصنوعی از تئوری تا عمل است. هوش مصنوعی به تولیدکنندگان نفت و گاز کمک می کند تا نحوه تغییر تولید نفت در طول زمان را بررسی نمایند و موجب کاهش هزینه محاسبات و تسهیل فرآیندهای سطح الارضی شود. در این مقاله به مروری بر کاربرد یادگیری ماشین و روش های هوش مصنوعی در روش های فرازآوری مصنوعی شامل پمپ های کله اسبی[4]، پمپ های الکتریکی شناور درون چاهی[5] و همچنین فرازآوری مصنوعی با گاز[6] پرداخته می شود. روش هوش مصنوعی و الگوریتم های مختلف آن در زمینه پیش بینی عملکرد، خرابی و فرسایش پمپ های کله اسبی و پمپ های الکتریکی شناور درون چاهی کاربرد موثری داشته و سبب کاهش هزینه ها شده است. همچنین هوش مصنوعی در عملیات فرازآوری با گاز، مدل هایی را ارائه داده که با پیش بینی نرخ و عمق بهینه تزریق گاز سبب سودآوری بیشتر می شود.

    کلیدواژگان: هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، فرازآوری مصنوعی، پمپ های کله اسبی، پمپ های الکتریکی شناور درون چاهی
  • ایمان جعفری* صفحات 38-42

    تئوری روش خطوط جریان بر مبنای اصل ساده فیزیکی حرکت سیال از ناحیه پر فشار به ناحیه کم فشار می باشد که همان حرکت طبیعی سیال در امتداد خطوط جریان در نواحی مختلف از جمله نواحی متخلخل است. تاثیرات ترم نفوذپذیری در ناحیه متخلخل و شرایطی که چاه های تولید و یا تزریق اعمال می کند، مسیر خطوط جریان را در حالت سه بعدی مشخص می نماید، در حالی که فیزیک جابجایی توسط حل معادله یک بعدی در امتداد خط جریان اعمال می شود. در این مطالعه، حل معادله یک بعدی جریان در حالت تک فاز در قالب سه فرمولاسیون پیوسته، گسسته سازی و کامپیوتری با استفاده از کدنویسی در متلب به مدل سازی مسئله پرداخته شد و با توجه به برخی از مشکلات بوجود آمده در حل مساله با استفاده از نرم افزار متلب که از لحاظ فیزیک مسائل مهندسی نفت قابل قبول نبود راه حل هایی منطقی با در نظر گرفتن برخی فرضیات برای حل آن به کار گرفته شد و صحت اطلاعات وارد شده با توجه به خروجی نمودارها مورد تایید قرار گرفت.

    کلیدواژگان: جریان سیال، نفت، تک فاز، متلب، شبیه سازی
  • محمد توکلی محمدی*، منصور احمد نژاد، علی اسحاق زاده صفحات 43-52

    تمرکز سرمایه های هنگفت، ریسک بالا در فعالیت های اکتشاف نفت و گاز، استفاده از مزایای نسبی و صرفه های اقتصادی، برخی الزامات قانونی، لزوم کنترل و نظارت بر عملیات و سایر موارد از گذشته دور منجر به پیچیدگی صنعت نفت و گاز شده و بسیاری از رقبای سرسخت در این صنعت را برآن داشته است تا سرمایه و تخصص خود را در قالب قراردادهای مشارکت با یکدیگر ترکیب نمایند. اتحاد سرمایه ها و منافع در قالب قراردادهای مشارکت، مستلزم تبیین روابط عملیاتی، حقوقی و مالی بین شرکاست. پژوهش حاضر به تبیین نحوه حسابداری رویدادها و مبادلات مالی بین شرکاء در قراردادهای عملیات مشارکت می پردازد و سعی دارد شکاف موجود در این زمینه را تا حد امکان پوشش دهد. بدیهی است که پرداختن به نحوه حسابداری رویدادهای مالی در عملیات مشترک با توجه به نقش و اهمیت فوق العاده منابع مالی در اجرای موثر قراردادهای نفت وگاز و نیز با عنایت به جایگاه صنعت نفت وگاز در تحقق اقتصاد مقاومتی بیش از پیش احساس می شود؛ از این رو پژوهش در تلاش است به حل بسیاری از مسائل مالی موجود بین ذینفعان عملیات مشترک کمک نموده و اجرای قراردادهای عملیات مشترک را سرعت بخشد. همچنین نتایج این پژوهش برای مذاکره کنندگان، حسابداران، حسابرسان و تحلیلگران مالی دست اندر کار در صنعت عظیم نفت وگاز جهت اتخاذ تصمیمات مالی بهینه مثمر ثمر خواهد بود.

    کلیدواژگان: عملیات مشترک، مشارکت خاص، رویه حسابداری، حسابرسی، صنعت نفت وگاز
  • پدرام نمازی فرد*، رسول حمیدزاده مقدم، سعید ساجدی صفحات 53-60

    فشار منفذی[1] یکی از پارامترهای کلیدی در مدل ژئومکانیکی است که امکان تصمیم گیری بهینه در مورد حفاری و برنامه ریزی چاه، بررسی یکپارچگی پوش سنگ و همچنین ارزیابی اهداف اکتشافی را فراهم می کند. با توجه به محدودیت های روش های اندازه گیری مستقیم فشار منفذی از جمله موفقیت آمیز نبودن آزمایش در سازند هایی با نفوذ پذیری بسیار پایین و انجام شدن آن پس از حفر چاه، تخمین فشار منفذی با استفاده از پارامتر هایی نظیر سرعت موج فشارشی درون چاه و سرعت های پردازش داده های لرزه ای روی خطوط لرزه ای و روابط فیزیک سنگ، حائز اهمیت و راه گشا در تمامی مراحل عمر یک مخزن می باشد و در حال حاضر تنها روشی است که می توان فشار منفذی را قبل از حفاری پیش بینی نمود.
    مطالعات پیشین در کشور های حوضه خزر جنوبی وجود فرافشار[2] را اثبات کرده است، از این رو بررسی فشار منفذی در بخش ایرانی این حوضه در جهت کاهش ریسک حفاری و ارزیابی اهداف اکتشافی ضروری می باشد. در این پژوهش ابتدا در محل چاه اکتشافی، ثابت های روابط ایتون و باورز که فشار منفذی و تنش موثر را با سرعت موج فشارشی ارتباط می دهند به صورت محلی تعیین شد، سپس با استفاده از این روابط داده های چاه و سرعت های پردازش، فشار منفذی در محل چاه و روی خطوط لرزه ای تخمین زده شد. پس از تعیین دو ناحیه پرفشار و تعیین درصد فرافشار و بررسی روند تغییرات فرافشار در منطقه، به تحلیل و بررسی مکانیزم ایجاد ناحیه پرفشار و دلایل تغییرات فشار در نواحی مختلف منطقه نیز پرداخته شد و مکانیزم تحکیم نامتوازن به عنوان مکانیزم اصلی ایجاد ناحیه پرفشار مشخص شد.
    [1] Pore pressure

    [2] Over pressure

    کلیدواژگان: فشار منفذی، سرعت امواج لرزه ای، فیزیک سنگ، حوضه خزر جنوبی
  • رضا بندریان* صفحات 61-71

    نیاز شدید حوزه بالادستی صنعت نفت به فناوری های جدید دارای نوآوری بنیادی و عدم تمایل و توانایی شرکت های استقرار یافته بزرگ برای توسعه نوآوری های فناورانه بنیادی، باعث ظهور استارت آپ های فناورانه در حوزه بالادستی صنعت نفت با ماموریت انجام سریع نوآوری های اغلب بنیادی گردیده است.هرچند شواهد حاکی از آن است که استارت آپ ها طی دو دهه اخیر نقش مهمی در معرفی فناوری های جدید و مدل های کسب و کار نوین در حوزه بالادستی صنعت نفت بازی می کنند. اما حضور استارت آپ های فناورانه در حوزه بالادستی صنعت نفت چندان پرفروغ نبوده است و منجر به ظهور استارت آپ های فناورانه تک شاخ نگردیده است. بنابراین، راهگشایی برای حضور پر جنب و جوش استارت آپ های فناورانه در حوزه بالادستی صنعت نفت نیازمند بررسی های موشکافانه است.براین اساس در این مقاله پس از تشریح دلایل عدم تمایل کارآفرینان استارت آپی برای ورود به حوزه بالادستی صنعت نفت، راهکارهایی به استارت آپ های فناورانه برای ارتقای موفقیت در حوزه بالادستی صنعت نفت و همچنین راهکارهایی به شرکت های استقراریافته بزرگ نفت و گاز برای بهره گیری از توان استارت آپ ها ارائه شده است. در پایان نیز پس از بررسی موضوع تعامل استارت آپ ها و شرکت های استقرار یافته در حوزه بالادستی صنعت نفت از دیدگاه تئوریک، به نتیجه گیری پرداخته شده است.

    کلیدواژگان: حوزه بالادستی صنعت نفت، استارت آپ های فناورانه، بازیگران نوآوری فناورانه، نوآوری رادیکال
  • علیرضا جنت آبادی*، اصغر مشبکی اصفهانی، حمیدرضا سعیدنیا، حسین وظیفه دوست صفحات 72-80

    پژوهش حاضر با هدف طراحی و تبیین مدل بازاریابی و فروش نفت خام ایران انجام شده است. بر همین اساس، مفهوم سازی بازاریابی و فروش نفت خام ایران، تعیین عوامل تاثیرگذار و راهکارهای عملیاتی برای بهبود بازاریابی و فروش نفت خام ایران مد نظر بوده است. روش استفاده شده در این پژوهش با توجه به ماهیت اکتشافی پژوهش، نظریه داده بنیاد است. نمونه گیری استفاده شده در این مطالعه، نمونه گیری نظری است. مبنای اصلی جمع آوری اطلاعات، انجام مصاحبه های عمیق با مدیران و کارشناسان ارشد حوزه بازاریابی و فروش نفت خام کشور تا دستیابی به اشباع نظری بوده است. در مجموع 12 مصاحبه انجام شد. پس از جمع آوری اطلاعات، کدهای مربوط به مصاحبه های مکتبوب تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش که پس از انجام مراحل سه گانه کدگذای باز، محوری و انتخابی مدل نهایی پژوهش به دست آمده است، نشان می دهد که مدل نهایی از 6 مقوله کلی (علی، زمینه ای، مداخله گر، پدیده محوری، راهبردها و پیامدها)، 16 مقوله فرعی و 111 مفهوم اصلی تشکیل شده است.

    کلیدواژگان: بازاریابی، فروش، نفت خام، تئوری داده بنیاد، ایران
  • مجتبی کریمی* صفحات 81-83
  • رضا میرمحرابی* صفحات 84-85