فهرست مطالب
نشریه فلسفه و کودک
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 18، پاییز و زمستان 1397)
- تاریخ انتشار: 1398/09/04
- تعداد عناوین: 8
-
صفحات 11-12
«و ما کان لنفس ان تومن الا بإذن الله و یجعل الرجس علی الذین لایعقلون» (یونس/100). «هیچکس را نسزد که ایمان بیاورد مگر به اذن (توفیق) خدا، و خدا پلیدی را برکسانی قرار میدهد که نمی اندیشند».
انسان، پرسشگر است و پرسش از خود یا دیگران، از خصوصیات بشر است. پرسش در نگاه علمی وسیله معرفت شناسی است و حکمت همینگونه ساخته میشود. پرسش در انسان، ندای فطرت پاک انسانی است و با کنجکاوی حیوانی که امری غریزی است متفاوت است. انسان با پرسش به کشف عالم و درک آن نائل میشود.
فلاسفه و حکمای اسلامی سه پرسش اساسی را مطرح کرده اند:1) پرسش از هستی 2) پرسش از چیستی 3) پرسش از چرایی
پرسش، رشد معنوی و فکری خاصی را طلب میکند. دامنه و محدوده پرسشهای انسان نامحدود است و شامل وجود و هستی، ماده و فراماده در همه ادوار و عرصه ها میشود.
اگر «تفکر» زائیده پرسشگری باشد و حرکت از مبدا تا مقصد را سفر بنامیم، پرسشگری و تفکر، سیر و سفری معنوی و عقلانی و درون ذاتی است که حکیم ملاصدرای شیرازی چه زیبا و بجا «اسفار اربعه» یا «سفرهای چهارگانه» در این وادی را مطرح کرده است.
چندی پیش جمله یی از یک نظریه پرداز عملگرا ملاحظه کردم که توجه مرا بخود جلب کرد: «بسیاری از مشکلات بشر از نوع سوال پرسیدن او شروع میشود. وقتی یک سوال با «چرا» شروع میشود، پاسخ دهنده بدنبال جواب در تجربیات قدیم و گذشته است، در حالی که وقتی سوال با «چگونه و چطور» آغاز میشود، ذهن ما را به حال و آینده میکشاند و خلاقیت انسان را بیدار میکند». وی اعتقاد داشت جواب سوالهایی که با «چگونه و چطور» آغاز میگردد علاوه بر پاسخ چرایی مسئله، راهکار عملی برای برون رفت یا حقیقت بخشی یک چیز را بیان میکند و انسان را به تفحص، تحقیق و تفکر بیشتر وادار میسازد. پاسخ سوالاتی که با «چرا» آغاز میشود، دلایل ناتوانی انسان است و پاسخ به سوالاتی که با «چگونه» آغاز میشود، سرشار از انرژی مثبت و امیدواری به آینده است.
وی استدلال میکند که شخصیتهای بزرگی همچون گاندی سوالهایشان را با چگونه پرسیدند تا توانستند دنیا را تغییر بدهند. البته نظر حقیر متفاوت است و سوالات چرایی را حاکی از ناامیدی و یاس نمیدانم بلکه در اکثر اوقات این سوالات دست پیدا کردن به سرچشمه مسائل است و این دستیابی به علت میتواند به حل مسئله کمک شایانی نماید. این ادوات پرسشی میتواند در کنار هم قرار گیرند و به هم کمک کنند تا هم علتها کشف گردند و هم راه حلها ارائه شوند؛ بطورکلی، جدا کردن حکمت نظری و حکمت عملی کاری نادرست است. حکمت نظری با چرایی میتواند مبانی نظری و پایه های حکمت عملی را فراهم آورد و سپس حکمت عملی با چگونه و چطور میتواند برای حل مشکلات، راه حل ارائه نماید.
متاسفانه نظریات اکثر فلاسفه غربی تک بعدی است و اغلب به برجسته کردن یک جنبه یا یک بعد، علاقه و تمایل زیادی دارند و وجود خود را در نفی آراء قبل از خویش میدانند و (برخلاف ملاصدرا) نظر خود را با دیدی باز، رویکرد واقع نگر و تلفیقی ارائه نمیکنند... .
در این بحث نیز آنچه مشهود است، اهمیت و ارزش پرسش و پرسشگری است و اینکه پرسشها انسانها را بیدار میکنند و ایده های نو برمی انگیزند. پرسش، سرآغاز تخیل، سرآغاز خلاقیت، و خلاقیت کودکان ارزشمندترین دارایی یک ملت است که باید پاس داشته شود. تخیل همه جهان را در بر میگیرد و همه آنچه در آینده دانسته و درک خواهد شد، در خلاقیت نهفته است از اینرو باید سعی کنیم به کودکان آموزش دهیم که بجای قضاوت، بیندیشند و در اندیشه خود، خلاق باشند و برانگیختن این میل طبیعی و فطری در کودکان در حوزه وظایف ماست.کلیدواژگان: پرسش -
صفحات 13-20
بیان مسائل پیچیده فلسفی و کلامی برای کودکان و ارائه پاسخ به پرسشهای فکری و الهیاتی آنان میتواند به شیوه های مختلفی صورت پذیرد. این شیوه ها میتواند همراه با رشد و ارتقای اندیشه ورزی و فلسفه ورزی در کودکان باشد. یکی از راه های دست یافتن به این شیوه ها، دراماتورژی آثاری است که دیگران تولید کرده اند. سریال انیمیشن خط یکی از کارآمدترین این تولیدات است. در دراماتورژی سریال خط دست کم پنج مولفه حاصل میشود که در قالب کارتون انیمیشن، لباس تجسم پوشیده است:1) مفهوم خداوند و صفاتش و حضور همیشگی خدا، 2) صدور کثرات از وحدت و قیام ماسوا به آفریننده، 3) رابطه دائمی آدمی با خالق و دعا و تقاضای حوایج مختلف، شکرگزاری و کفران نعمت، 4) خودشناسی، تامل در خود و تغییرات و تحولات اساسی در خویشتن، 5) بیان فضایل و رذائل اخلاقی و تشویق به رفتارهای خوب و تقبیح رفتارهای بد.
مولفه پنجم در عمده آثار کودک و نوجوان مد نظر خالقان آن آثار است و ویژگی خاص سریال خط محسوب نمیشود.کلیدواژگان: دراماتورژی، انیمیشن خط، حضور آفریننده، صدور کثرات، قیام ماسوا به خالق، خودشناسی -
صفحات 21-32
ریچارد پاول متفکری مشهور در زمینه تفکر انتقادی است که بر کاربرد آن در تصمیمات و کنشهای انسانی تاکید میورزد. وی با تحلیل استدلال و تفکر به مجموعه مولفه هایی دست یافت که کلید تحلیل تفکر بحساب می آیند. زمینه گرایی او در این مجموعه آشکار است. زمینه گرایی بموازات نظریه های مبناگرایی و انسجام گرایی، واکنشی متفاوت به شکاکیت است. با توجه به این منظر، توجیه، در چرخش معرفتی به زمینه های اجتماعی التفات خواهد کرد. به این ترتیب، زمینه گرایی از مولفه های زمینه یی همچون اعمال، روابط اجتماعی، فرهنگ و دیگر موقعیتهای جوامع انسانی جهت موجه یا ناموجه ساختن یک باور بهره میجوید. زمینه به این معنا میتواند فرض گرایش پاول را به متن محوری، کثرت گرایی و نسبیت گرایی صورتبندی کند. بررسی این پیامدها در نظریه ریچارد پاول، سوال اصلی پژوهش حاضر است. حل تعارض زمینه گرایی با تفکر انتقادی را میتوان از نوآوری های رویکرد پاول بحساب آورد که از نظر پژوهشگران مغفول مانده است. اقبال جهانی به الگوی وی، پژوهش حاضر را برای تحلیل چگونگی هم نشست آنها ضروری ساخته است. فرضیه این پژوهش آن است که پاول توانسته روشی اعتدال گرایانه اتخاذ کند که حاوی ملاکهایی جهانشمول بوده و در عین حال توجه به زمینه دارد. نتیجه آنکه پاول در الگوی تفکر انتقادی منصفانه خود، هشیارانه از تقلیل گرایی در ابعاد تفکر اجتناب داشته و به این وسیله پیامدهای زمینه گرایی را کاهش داده است.
کلیدواژگان: تفکر انتقادی، زمینه گرایی، ریچارد پاول، کنش انسانی -
صفحات 33-40
تاریخ مکتبخانه ها در ایران، تاریخ سنتی آموزشی است که همواره خواهان ثبات و استمرار محتوایی بوده است، هرچند در هزاره اخیر، تنها با یک سنت روبرو نبوده ایم و بفراخور جریانهای دینی و فرهنگی، سنتهای مختلف آموزشی در قالب مکتبخانه ها و مدرسه ها و مسجد- مدرسه ها حاکم بوده است. البته این سنت در مواجهه با دنیای جدید و اقتضائات اجتماعی ایران در عصر قاجار، نتوانست به آرامش و استمرار خود ادامه دهد و ناچار به موضع گیری شد؛ یکبار در مواجهه با مدارس نوین خصوصی و بار دیگر در مواجهه با مدارس نوین دولتی. این موضع گاه سلبی بود و گاه ایجابی؛ تصمیمی که در آغاز به مقابله و درنهایت به تسلیم منجر گشت. این نوشتار تلاش دارد ضمن بازخوانی تاریخ تغییر نظام آموزشی ایران از مکتبخانه ها به مدارس نوین در عصر قاجار، نشان دهد چه ایده نظریی در این دوره راهبر تحولات نظام آموزشی ایران بوده است.
کلیدواژگان: مدرسه، قاجار، مکتبخانه، علوم و فنون جدید، میهن، دولت -
صفحات 41-56
نوشتار حاضر به بررسی آراء و اندیشه های مربوط به مفهوم کودکی در ایران باستان میپردازد. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل اسنادی بوده و در این جهت کلیه منابع و مراجع موجود و مرتبط با آراء و اندیشه هایی که مفهوم کودک در ایران باستان را بیان نموده، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهشی نشان میدهد در طی قرون و اعصار متمادی سازمان تعلیم و تربیت یکسان نبوده و به فراخور زمان، فضاهای آموزشی در دورانهای مختلف، متفاوت بوده اند. لیکن در بخش اعظم این مدت، خانواده، آتشکده و آموزشگاه درباری به پرورش اطفال و نوجوانان میپرداختند که البته در برخی قرون، دبستان و دانشگاه نیز بدان افزوده شده است. بگواهی تاریخ، ایرانیان از دیرباز برای خرد و دانش ارزش زیادی قائل بوده اند تا آنجاکه در ادعیه یی که از آن زمانها بجای مانده است، از خداوند خواسته شده که به آنها دانش و بینش عطا فرماید. در آموزه های زرتشت، یکی از راه های رسیدن به بهشت موعود، «کوشش و کمک به تعلیم و تربیت نوع بشر» معرفی شده، چرا که به نیروی دانش، شر و ستم، این دو آثار جهل، از جهان رخت برمیبندد. در ایران باستان، تعلیم و تربیت انقطاع نمیپذیرد و از کودکی تا پیری زمان آموختن است. آموزش برای زندگی است؛ یعنی علم و عمل توام است و سراسر زندگی فرد و فعالیتهای او را دربرمیگیرد. در این نظام تربیتی فرد نه تنها برای کسب علوم، فضایل اخلاقی و اخذ اصول فکری آموزش میدید بلکه علوم مدنی و دانش زندگی عملی را نیز فرامیگرفت. هدف از آموزش و پرورش در ایران باستان این بود که کودک را معتقد به خدا و متدین بار بیاورند و او را دارای اخلاق نیکو سازند و به او پیشه و هنر بیاموزند و به بهداشت تن متوجه و مامور نمایند. به هر حال با عنایت به شواهد بر جای مانده از دوران باستان، میتوان اذعان داشت که در ایران باستان عوامل اولیه تعلیم و تربیت عبارتند از: طبیعت و وضع جغرافیایی کشور، آراء و عقایدی که آریایی ها با خود آورده بودند و زرتشت آنها را پیراسته و اصلاح کرده بود؛ بعبارتی نقش دین در روند آموزش و دولت و نقش ویژه آن در پرورش دادن متعلمین برجسته است.
کلیدواژگان: ایران باستان، کودک، تعلیم و تربیت، مقاصد تربیت -
صفحات 57-68
پرورش اخلاقی صحیح و مناسب، انسان را از قرار گرفتن در تنگناهای بزرگ میرهاند و بعنوان نیرویی برای جلوگیری از وارد شدن در تباهی ها و لغزشها، به انسان کمک میکند. بدیهی است وقتی کاری در شرایطی ویژه و در زمان خود انجام میگیرد، آثار دلخواه را بدست میدهد. دوران کودکی نیز بهترین زمان برای سازندگی است. کودک برای تربیت، آمادگی کامل را دارد و هر تدبیری در تربیت او بکار گرفته شود، در دل و جانش نقش میبندد و براحتی از میان نمیرود. اخلاق و ویژگی های ناشایست را که در بزرگسالی جزو شخصیت فرد شده، نمیتوان به آسانی تغییر داد؛ حال آنکه یک نهال کوچک را میتوان از حالت انحراف به راستی درآورد. بنابرین، دوران کودکی، بهترین دوره سازندگی و تربیت اخلاقی است. مهمترین زمان برای تربیت اخلاقی دوران کودکی است چراکه ذهن و روان کودک هنوز کاملا شکل نگرفته و برای هرگونه تربیت آمادگی دارد و مسئولیت این امر حساس و مهم در مرتبه اول برعهده پدران و مادران نهاده شده است. ازاینرو نوشتار حاضر ابتدا به مسئله اخلاق بعنوان عامل اولیه در تربیت پرداخته و سپس تربیت را مورد بررسی قرار داده و بدنبال آن، چگونگی ارتباط با کودک و مراحل یادگیری و پذیرش مقررات و قوانین اخلاقی و در بعد تربیت دینی، نکات اخلاقی و عبادی در زمینه رفتار با کودک را مورد مداقه قرار داده است.
کلیدواژگان: اخلاق، کودک، تربیت اخلاقی، تربیت، اسلام -
صفحات 69-80
جهان امروز در معرض تحولات فزاینده یی قرار دارد. فضای مجازی نقش عمده یی در این تغییر و تحولات دارند و اصولا هرتغییر و تحولی در عرصه های مختلف از جمله عرصه های آموزشی و فرهنگی، آثار و تبعات متناسب با اهداف و کارکردهای خود را بدنبال خواهد داشت و فضای مجازی از این امر مستثنی نیست. فضای مجازی علاوه بر فرصتهایی که میتواند درپی داشته باشد، چالشهایی نیز بدنبال دارد. از آنجا که آموزش و پرورش بعنوان یکی از موثرترین متولیان امر تربیت و آموزش فرزندان از جایگاه و نقش برجسته یی برخوردار است و ورود فضای مجازی و استفاده از آن در امر آموزش ناگزیر است، پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه فضای مجازی در تعلیم و تربیت و همچنین بررسی برخی فرصتها و تهدیدهای پیش رو به روش توصیفی و مطالعه اسنادی صورت گرفته است. فضای مجازی هم فرصت است و هم تهدید و چنانچه قبل از ورود این تکنولوژی ها نحوه درست استفاده از آنها را یاد بگیریم، تبعات منفی آن نیز کمتر خواهد شد. در واقع، فضای مجازی بعنوان یک فرصت اسباب آموزش مجازی، کاهش هزینه، سرعت و یکسان سازی اطلاعات و استفاده از دیگر مزایایی از این دست را فراهم می آورد. از این رو، در نوشتار حاضر سعی شده است به بررسی و تحلیل جایگاه فضای مجازی در نظام تعلیم و تربیت پرداخته شود و فرصتها و چالشهایی که در این ارتباط وجود دارد مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
کلیدواژگان: فضای مجازی، تعلیم و تربیت، فرصتها و چالشها -
صفحات 81-86
یکی از عناصری که الگوهای کودک پروری ایرانیان را از سایر ملل، متفاوت و بلکه متعالی میسازد، حضور حکمت در اندیشه اسلامی ایرانی این قوم است.
حکمت، از دیر باز حلقه اتصال تعلیم و تربیت و تمدن بشری بوده است. تاریخ تمدن بشر نیز همیشه گویای این حقیقت است که ایران همواره مهد تمدن و علم و حکمت بوده و با ظهور دین مبین اسلام، رونق تازه یی یافته و ثمره خویش را به جهانیان عرضه داشته است.
تعلیم و تربیت حکیمانه ایرانیان در گاهواره اسلام به بلوغ و بالندگی دست یافته و توانسته از خود الگوهایی باقی بگذارد که ملل دیگر، آنها را در اندیشه حکیمانه سرمشق خویش قرار دهند؛ چنانکه اگر تعصب ملی گرای ایرانی، خود را به میان نمی انداخت، چه بسا ایشان این الگوها را به نام ملل خویش و برای تاریخ فرهنگ خود به ثبت میرساندند!
در نوشتار حاضر، سعی شده به این الگوها پرداخته شود و تاثیر حکمت اسلامی ایرانی در آنها بازخوانی گردد.کلیدواژگان: حکمت، ایرانیان، الگوهای کودک پروری
-
Pages 11-12
-
Pages 13-20
There are various ways and methods of explaining philosophical and theological problems for children, and giving answers to their questions. These methods can be associated with the intellectual and philosophical growth of children. One of the ways of attaining these methods is the dramaturgy of the works that are produced by others. Serial of the animation of the Line is considered to be one of the most efficient products in this field. In this serial, at least, five components come to the fore in the form of animation cartoon as follows:1-The concept of God and His Attributes and Omnipresence, 2- emanation of the many from the one and the dependence of all other than God on the Creator, 3- man-God perpetual relation, supplication, and demanding various needs, thanksgiving, and thanklessness, 4- self-knowledge, thinking of oneself and of any basic changes in oneself, 5- expressing the moral virtues and vices, encouraging to good behaviors and discouraging bad behaviors. The fifth component is included in the majority of works on children, and is not considered to be the main characteristics of the serial of the Line.
Keywords: dramaturgy, animation of the Line, presence of the Creator, emanation of the many, dependence of other than God on the Creator, self-knowledge -
Pages 21-32
Richard Paul is a renowned thinker in the field of critical thinking who believes in the implementation of critical thinking in human decisions and actions. By analyzing reasoning and thinking, he found certain ideas that turned out to be significant in analyzing thinking. Here his contextualism is blatant which along with foundationalism and coherenticism seem to be a kind of reaction to skepticism. From this perspective, in epistemology, there is a turn towards social contexts. In this way, contextualism enjoys certain contextual elements such as actions, social relations, culture, and other human situations in justifying a belief or vice versa. Context, in this sense, can formulate Paul’s inclination towards textulism, pluralism, and relativism. The main objective of the present work is to explore the consequences of Richard Paul’s theory. Resolving the problem of contextualism by critical thinking is one of the Paul’s innovations that so far has remained unnoticed. So universal attention towards his ideas made this research necessary for analyzing his views. According to this research, Paul has succeeded to follow a moderate method that contains in itself certain universal standards which at the same time attended to context. Consequently, in his fair-minded critical thinking, Paul has sought to be saved from falling into reductionism, and in this way he has succeeded to reduce the consequences of contextualism.
Keywords: critical thinking, contextualism, Richard Paul, human action -
Pages 33-40
The history of traditional schools in Iran is the history of those traditional educations that tended to stagnation and unchanging. However, in recent millennium, we were not confronted only with a single tradition but within religious and cultural trends there were various educational traditions that came into existence in the form of traditional schools, schools, and mosque-schools. Yet this tradition in confrontation with the modern world and the social requirements of Iran in Qajar period failed to resist anymore and lost their tranquility and as a result compelled to change their standpoint. Hence, this tradition once in confrontation with modern private schools and then in confrontation with modern government schools were compelled to make some negative decision or at times positive decision; a decision that first were meant to confront them, but later on led to a kind of submission. The present paper tries to review the history of the changes of educational system in Iran from traditional school to modern one, and unfold those ideas that underpinned the changes in educational system of Iran in Qajar period.
Keywords: school, Qajar, traditional school, modern sciences, technology, nation, government -
Pages 41-56
The present article proceeds to study the concept of childhood in ancient Iran with reference to certain documents including books and other sources. Research findings indicate that the organization of education in the last centuries was not the same in different places and times. In those days, families, fire temples, and teaching centers affiliated to the courts had undertaken the training of children and youth. Later on, primary schools and universities also came up and joined the same mission. Historically speaking, Iranians had special respect to knowledge, to the extent that, in their religious supplications, God was asked to grant knowledge to them. In the teachings of Zoroaster, one of the ways of attaining heaven is to make effort in educating people. For it is believed that through knowledge, evil and cruelty, as the signs of ignorance, will go away. In ancient Iran learning initiated from childhood and continued till old age ceaselessly. Education is meant for life, that is, knowledge and action go ahead hand in hand, and engulf the whole life and activity of man. In this system of education, man not only sought to attain certain moral virtues and intellectual principles, but also tried to learn some civil sciences and to implement in his practical life. The chief goal of education in ancient Iran was to bring children up to being theist and religious, possessing good moral, learning certain arts, and medical know-how. Concluding that as ancient remains show, the primary factors of education in ancient Iran were as follows: nature and geographical condition, the tenant of the Aryans as modified by Zoroaster, the role of religion in bringing children up and process of education.
Keywords: ancient Iran, child, education, objectives of training -
Pages 57-68
A proper and suitable moral training is a kind of force that can save man in certain tricky situations, and protect him from falling into misleading and stumbling paths. Obviously, when a work is done in its proper time and particular situation, it may yield its desirable result. Similarly, childhood period is also the best time for construction. Children are receptive to any kind of training. That is, they are eagerly ready to implement any idea and plan suggested for their training, and will not go away easily. It is very difficult to change those improper inherent moralities and characteristics in adult age. While, it is easy to lead back a child from any possible deviation that may appear before his way, and direct him towards right path. Accordingly, child age is the best period for construction and moral training. For, at this age, the mind of child has not yet found his final form and figure, and is apt to any kind of training for which parents are primarily responsible. Therefore, the present article is an attempt to shed some light on the issue of morality that primarily plays an important role in training, and then embarks upon addressing the issue of training, the way of communicating with children, pursuing stages of learning, and finally, the way of accepting the moral rules and regulations. From religious aspect, certain moral and ideological points concerning children will be explored.
Keywords: morality, child, moral training, training, Islam -
Pages 69-80
The present world is subjected to an increasing changes, and in this event, cyberspace has a great role to play. Basically, any change in different fields, including cultural and educational ones, may bring in its wake certain effects and consequences proportionate to its aims and functions, and cyberspace is not exceptional in this regard. Cyberspace apart from creating some opportunities may face certain challenges as well. Since education organization turns out to be one of the most effective factor in training children, it enjoys a particular place, and so the use of cyberspace seems to be inevitable. The present paper is aimed at exploring the place of cyberspace in education, and casting some light on its opportunities and threats in a descriptive and documental method. So if we learn to exploit it properly, we will be saved from its negative impacts. As an opportunity, cyberspace can bring about as a virtual training means, expenditure reduction, speeding up and unifying of data collection, and so on and so forth.
Keywords: cyberspace, education, opportunities, threats -
Pages 81-86
The presence of philosophy in Irano-Islamic thought differentiates the pattern of training of Iranian children with other nations. Since old time, philosophy considered to be the link between education and human civilization. The history of the human civilization also supports the view that Iran has been always the cradle of civilization, science, and philosophy, and following the rise of Islam, it succeeded to develop its activity anew and presented its achievements to the world.
In the lap of Islam, philosophical education of Iranians reached its zenith and maturity, and succeeded to leave behind certain particular patterns that have been followed by other nations, to the extent that, had there been no Iranian nationalistic feelings, other nations would have registered these patterns in their own names in the history of their culture. The present paper is an attempt to address these patterns, and review the impact of Irano-Islamic culture on them.Keywords: philosophy, Iranians, patterns of training children
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.