فهرست مطالب

فرانما - پیاپی 5 (زمستان 1397)

مجله فرانما
پیاپی 5 (زمستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/10/25
  • تعداد عناوین: 6
|
  • جمشید کیانفر، محمد هاجری* صفحه 7

    یکی از منابع مهم در بررسی تاریخی جامعه ایران، سفرنامه ها است که بخش وسیعی از آنها نیز به دوره قاجار اختصاص دارد. سفرنامه ها از جمله منابع مهمی هستندکه در آنها می توان نکات بسیاری در زمینه های مختلف زندگی، آداب و رسوم، عقاید و اخلاق عمومی مردم و جامعه به دست آورد، نکاتی که گاه در سایر منابع دیگر نمی توان به سهولت از آن اثری یافت. نسخه خطی «سفرنامه خواف و باخرز» منظومه ای است که به بیان وقایع تاریخی و اجتماعی خواف و خراسان و حکومت محلی آن در عصر قاجار می پردازد و در تاریخ نگاری این منطقه اهمیت ویژ ه ای دارد. این مقاله با شناسایی و واکاوی در این نسخه و با تاکید بر تاریخ محلی و اجتماعی منطقه خواف، ضمن معرفی مشخصات نسخه و سراینده آن به بیان ویژگی ها و نکات تاریخی، اشخاص و اماکن اشاره شده در این سفرنامه می پردازد.

    کلیدواژگان: نسخه خطی، سفرنامه، خواف، باخرز، تاریخ اجتماعی، خراسان، قاجاریه
  • مریم سادات میرحیدری صفحه 22

    این مقاله نقدی است بر کتاب «درآمدی بر حوزه ها و دپارتمان های ایران شناسی در اروپا، آمریکا و ژاپن» نوشته دکتر عباس پناهی، دکتر مریم شادمحمدی و فرشته رحمانی نژاد. این کتاب با هدف بررسی مراکز و مسائل مربوط به ایران شناسی در کشورهای اروپا، آمریکای شمالی و ژاپن، دپارتمان های این کشورها را معرفی و مورد پژوهش قرار داده است. بدین ترتیب نخست کشورهای پیشتاز در حوزه شرق شناسی و ایران شناسی نظیر انگلستان، فرانسه و آلمان و سپس سایر کشورها مورد بررسی قرار گرفته اند. نویسندگان کتاب کوشیده اند تا با پژوهش و تحلیلی گذرا، تحولاتی که در این زمینه در کشورهای فوق انجام گرفته است را به اجمال مورد بررسی قرار دهند. بهره گیری از اسناد نامعتبر، منابع قدیمی و همچنین ارجاعات غیرمستند اینترنتی، به روز نبودن اطلاعات مراکز، موسسات و دپارتمان های ایران شناسی معرفی شده در کتاب، بهره نبردن از سایت ها ی معتبر همین مراکز در ارائه مطالب دقیق تر و به روزتر و ایرادات فراوان و بسیار در نحوه ارجاع دهی به منابع از جمله نقدهایی است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است.

    کلیدواژگان: ایران شناسی، شرق شناسی، انجمن های ایران شناسی، مراکز ایران شناسی، اروپا، آمریکای شمالی، ژاپن
  • فروغ مسرورنیا صفحه 36

    مطالعات ایرانی یکی از مهمترین اجزای حوزه مطالعات شرق شناسی است. کثرت علاقه مندان به این رشته علمی در کشورهای اروپایی و آمریکایی و حتی آ سیایی و آفریقایی، منجر به ایجاد و تاسیس مراکز و کرسی های دانشگاهی شرق شناسی متعددی شده است. این درحالی است که فعالیت برخی از آنها تحت تاثیر عوامل مختلفی همچون روابط دیپلماتیک دولت ها پس از انقلاب اسلامی ایران متوقف یا محدود شد و بالطبع استقبال از رشته ایران شناسی در بعضی از این مراکز به مرور زمان رو به کاهش نهاد. علیرغم این فراز و نشیب ها، هنوز در چند کشور اروپایی از جمله فرانسه، موسسات و نهادهای علمی معتبر و فعالی وجود دارند که به عنوان مراکز مهم ایران شناسی در جهان شناخته می شوند. موسسه ایران شناسی دانشگاه سوربن، دانشگاه استراسبورگ، موسسه اینالکو، پژوهشکده جهان ایرانی و هندوستانی از جمله این مراکز هستند که علاوه بر ایران شناسان فرانسوی با ایران شناسان کشورهای دیگر نیز همکاری های علمی دارند. برگزاری نشست ها و همایش های ایران شناسی ماهیانه در پژوهشکده جهان ایرانی و هندوستانی، انجام طرح های پژوهشی، برگزاری کارگاه های علمی و دوره های آموزشی و انتشار کتاب از جمله فعالیت های این مراکز است.نوشتار حاضر، مرور گذرایی است بر نحوه شکل گیری، پیشینه و تحول مطالعات ایرانی در فرانسه که به معرفی مراکز و موسسات ایران شناسی در این کشور اشاره می کند.

    کلیدواژگان: ایران شناسی در فرانسه، مطالعات ایرانی در اروپا، مراکز ایران شناسی در فرانسه، ایران شناسان فرانسوی، جهان ایرانی، انستیتو مطالعات ایرانی، روابط فرهنگی ایران و فرانسه
  • مهرداد کریمی صفحه 55

    شهر به عنوان تجلی گاه تمدن و یکی از عوامل مهم هویت بخشی به سرزمین های گوناگون، همواره جایگاهی خاص در طول سفر جهانگردان و مسافران داشته و ذکر ویژگی های شهرهای مقصد یا در مسیر سفر، پیوسته در سفرنامه های بر جای مانده از ایشان، مشاهده می شود.هدف از نگارش این مقاله، بررسی نوع نگرش و وصف شهرهای سرزمین های مورد بازدید ناصرخسرو قبادیانی، جهانگرد ایرانی و مسلمان قرن پنجم هجری قمری در سفرنامه بر جای مانده از او و مقایسه تطبیقی توصیف هایش با دیدگاه برخی جهانگردان و جغرافیدانان مسلمان دیگر، نظیر عبدالله مقدسی، ابودلف و ابن بطوطه است. این مقاله با روش مطالعه کتابخانه ای، تحلیل محتوایی و مقایسه تطبیقی بر آن است تا با بررسی جنبه های گوناگون دیدگاه ناصرخسرو درباره شهرهایی که به آنها سفر و یا از آنها گذر کرده است، تصویری از روش مطالعه این جهانگرد مسلمان درباره ساختارهای تمدنی و فرهنگی شهرها و سرزمین های مورد بازدیدش را ارائه دهد. نتیجه پایانی این مقاله حکایت از آن دارد که اگر چه ناصرخسرو، نگاهی کلی و شکل گرایانه به شهرها و سرزمین های مورد بازدید خود داشته است، اما آن چه که از ساختارهای تمدنی و فرهنگی و اجتماعی برای توصیف بیشتر برگزیده است، با دقت نظر و هوشمندی گزینش کرده و در مجموع به عنوان یک مسافر و جهانگرد، توانسته است تصویری مطلوب و قابل لمس از شرایط هر کدام از شهرهای مسیر سفرش ترسیم کند. این روش توصیف و مشاهده، می تواند الگوی مناسبی برای مسافران و جهانگردان امروزی نیز باشد.

    کلیدواژگان: ناصر خسرو قبادیانی، جهانگردان مسلمان، شهر اسلامی، سفرنامه، گردشگری
  • مجتبی رضایی سرچقا صفحه 73

    منطقه جبال مشتمل بر چندین شهر و روستا است که برخی از آنها بستر و کانون شکل گیری سلسله های پیش از اسلام و دوره باستان بوده و برخی دیگر با ظهور اسلام بوجود آمدند، تا آنجا که در قرن چهارم هجری از مراکز مهم و آباد ایران به شمار می رفتند. این منطقه در قلب رشته کوه های زاگرس با کانون های عراق عرب، اران و آذربایجان، خلیج فارس، دیلم و طبرستان و کانون خراسان از شمال و جنوب و شرق و غرب پیوندهای فرهنگی و تمدنی ناگسستنی دارد. این نکته با اندکی تامل در موقعیت شهرهای ری، اصفهان، قزوین و حلوان (در چهارگوشه منطقه جبال) در نقشه ها و اطلاعات بدست داده شده اصطخری دیده می شود.این مقاله با تمرکز بر شرح مندرج در کتاب ممالک و مسالک بر ناحیه جبال، کوشیده است تا با دقت شرح نواحی و پدیده های طبیعی شهرها و روستاها و ذکر فواصل بین آنها را در قرن چهارم، در پهنه مهمی از دامنه های رشته کوه های زاگرس، به نام منطقه جبال ارائه دهد.

    کلیدواژگان: جغرافیای تاریخی، حوزه تمدنی زاگرس، منطقه جبال، ممالک و مسالک، ابراهیم بن محمد اصطخری
  • محبوبه غفوری صفحه 93

    این مقاله مروری است بر کتاب «زبان، هویت ملی و فضای سایبر» از حیات عامری که در پی شناخت آسیب های استفاده از فضای مجازی بر زبان و خط فارسی انجام گرفته است. تاثیر فضای مجازی بر فرهنگ و زبان فارسی، ویژگی های زبانی فضای مجازی، تفاوت های فارسی معیار با زبان فارسی در فضای مجازی و آسیب های زبان فارسی در فضای مجازی، از جمله مواردی هستند که در این کتاب بدانها پرداخته شده است. نویسنده کتاب با گردآوری بیش از 10000جمله از سایت های رسمی و وبلاگ های فارسی با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای و توصیف و تحلیل داده ها، به بررسی این جملات از نظر ساختار زبانی و در سطوح آوایی، نحوی، واژگانی و صرفی پرداخته است. هدف اصلی این پژوهش ارائه راهکارهایی برای کمینه کردن آسیب های استفاده از فضای مجازی بر خط و زبان فارسی است. عدم انسجام بین مطالب کتاب و پراکندگی بین مطالب، محدود کردن بررسی فضای مجازی به وب سایت ها و وبلاگ ها، همچنین متناسب نبودن عنوان برخی فصل ها با مطالب مندرج در آن از معایبی است که به این کتاب وارد است. با این وجود، به کارگیری نتایج این اثر و دستورالعملهای کاربردی آن، برای نهادهایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی و آموزش و پرورش ضروری به نظر می رسد.

    کلیدواژگان: زبان فارسی، زبان معیار، هویت ملی، فضای مجازی، وبلاگ، وب سایت، اینترنت