فهرست مطالب

راهبرد توسعه - سال پانزدهم شماره 3 (پیاپی 59، پاییز 1398)

نشریه راهبرد توسعه
سال پانزدهم شماره 3 (پیاپی 59، پاییز 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/10/05
  • تعداد عناوین: 7
|
  • لیلا محرابی* صفحات 46-77

    حاکمیت شرکتی مجموعه ای از نظام ها و فرآیندهایی است که با استفاده از ابزارها و ساز و کارهایی موجب دستیابی به اهدافی همچون‏ پاسخگویی، شفافیت، عدالت و رعایت حقوق ذی نفعان می‏شود. با توجه به منافع حاکمیت شرکتی در نظام بانکی و رشد قابل توجه فعالیت نهادهای مالی تامین کننده خدمات بانکداری منطبق بر شریعت میان کشورهای مسلمان و غیرمسلمان، می توان اظهار داشت که ایجاد چارچوب حاکمیت شرکتی اسلامی و بهبود آن در بانک ها و نهادهای مالی اسلامی به عنوان یک اصل ضروری برای اطمینان از تداوم موفقیت و رشد آنها در فضای رقابتی موجود از اهمیت قابل توجهی برخوردار می باشد. ساختار حاکمیت شرکتی اسلامی با رعایت معیارهایی چون ارزش های اخلاقی و حفظ حقوق و منافع تمامی ذی نفعان (نه فقط سهامداران) در چارچوب قوانین شریعت نسبت به نظام بانکداری متعارف متمایز بوده، لذا اجرا و پیاده سازی و رعایت صحیح و واقعی حاکمیت شرکتی نیازمند به مدیریت صحیح و نظارت اسلامی در بانک ها می باشد.نتایج نشان می دهد، کنترل و نظارت شرعی، حسابرسی شرعی و مقررات داخلی بانک های اسلامی از فاکتورهای مهم ساختار حاکمیت شرعی در بانک های اسلامی به شمار می رود. از این رو در این مقاله سعی شده است با روش تحلیلی-توصیفی پس از مروری بر مفهوم شناسی حاکمیت شرکتی در نهادهای مالی و ضرورت توجه به آن، چالش های حاکمیت شرکتی معرفی و چارچوب و اصول حاکمیت شرکتی در بانک های اسلامی با توجه به اصول متعارف مورد بررسی قرار گیرد. در پایان نیز الزامات و پیشنهاداتی در خصوص پیاده سازی و بهبود یک الگوی حاکمیت شرکتی موثر ارائه شده است.

    کلیدواژگان: حاکمیت شرکتی، بانکداری اسلامی، هیات نظارت شرعی، استانداردهای بین المللی حاکمیت شرکتی
  • مصطفی مردانی* صفحات 78-103

    ارزش افزوده بخش کشاورزی در کشور همواره سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است، از این رو بررسی مزیت نسبی صادرات محصولات این بخش ضروری به نظر می رسد. با توجه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی استان اصفهان و استعداد این منطقه در تولیدات محصولات کشاورزی، پژوهش حاضر بر آن است تا مزیت نسبی صادرات محصولات کشاورزی را در استان اصفهان مورد بررسی قرارداده و با استفاده از شاخص های RCA، RSCA و مزیت نسبی به تحلیل مزیت نسبی محصولات کشاورزی استان اصفهان در طول دوره 1395-1391بپردازد. نتایج نشان داد که استان اصفهان در محصولات زراعی، یونجه و سبزیجات گلخانه ای به ترتیب با مزیت نسبی 26/30 و 31/22 در جایگاه بالا قرار گرفته اند و در محصولات باغی به، انار و سیب با 28/7، 79/3 و 45/3 بالاترین مزیت نسبی را به خود اختصاص داده است. همچنین استان اصفهان نسبت به خاورمیانه در محصولات زراعی خربزه و چغندرقند به ترتیب با مزیت نسبی 54/8 و 48/5 در جایگاه بالا قرار گرفته اند و در محصولات باغی محصول به با مزیت نسبی 97/72 بالاترین مزیت نسبی را به خود اختصاص داده است. و در نهایت استان اصفهان نسبت به جهان در محصولات زراعی خربزه و ذرت علوفه ای به ترتیب با مزیت نسبی 60/14 و 07/6 در جایگاه بالا قرار گرفته اند و در محصولات باغی محصول بادام و سیب با مزیت نسبی 19/20 و 79/17 بالاترین مزیت نسبی را به خود اختصاص داده است. پیشنهاد می شود که در محصولاتی که استان اصفهان دارای مزیت نسبی نمی باشد موانع و مشکلات آن بررسی تا در صورت امکان زمینه افزایش مزیت نسبی این محصولات فراهم گردد.

    کلیدواژگان: مزیت نسبی، محصولات کشاورزی، خاورمیانه، اصفهان
  • محمد سعید ذبیحی دان* صفحات 104-130

    هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت استان های کشور ایران به لحاظ میزان برخورداری از شاخص های خلاقیت می باشد. با توجه به اینکه خلاقیت و نوآوری عناصر اصلی رقابتی در جهان امروز می باشند، بنابراین داشتن شهرها و مناطق خلاق آرزوی هر جامعه ای است. بنابراین در این پژوهش با استفاده از داده های مقطعی برای سال 1393 برای نخستین بار خلاقیت در سطح استانی محاسبه شده است. خلاقیت محاسبه شده در هفت بعد می باشد که با استفاده از مدل تاپسیس محاسبه گردیده است. ابعاد خلاقیت محاسبه شده در این تحقیق عبارت اند از: خلاقیت سرمایه انسانی، خلاقیت تکنولوژی، خلاقیت تحمل و تسامح، خلاقیت اقتصادی، خلاقیت ویژگی های مکانی، خدمات و صنایع خلاق و خلاقیت کل. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که استان تهران از بالاترین سطح خلاقیت در کشور با عدد 59/0 در شاخص خلاقیت کل بر خوردار است. این در حالی است که سایر استان های کشور در وضعیت مناسبی قرار ندارند. بر اساس نتایج بدست آمده در این تحقیق در شاخص خلاقیت کل، استان خراسان رضوی (39/0) و استان خوزستان (32/0) به ترتیب در رتبه دوم و سوم قرار دارند. استان های خراسان شمالی (016/0)، زنجان (0222/0) و چهارمحال و بختیاری (0224/0) به ترتیب در رتبه های آخر در شاخص خلاقیت کل قرار دارند. بر اساس شاخص سرمایه انسانی خلاق استان خراسان جنوبی (028/0)، شاخص تکنولوژی استان ایلام (001/0)، شاخص تحمل استان زنجان (004/0)، شاخص ویژگی های اقتصادی استان چهارمحال و بختیاری (021/0)، شاخص ویژگی های مکانی استان خراسان شمالی (020/0) و شاخص خدمات و صنایع خلاق استان ایلام (010/0) در بدترین وضعیت قرار دارند. با توجه به اینکه شهرها و مناطق خلاق باعث رشد اقتصاد کشور می گردند و تئوری های مختلفی ارتباط بین خلاقیت در شهرها و مناطق و رشد اقتصادی شهرها و مناطق را ثابت کرده اند، لذا بر اساس نتایج بدست آمده از این تحقیق توصیه می شود که بسترهای مناسب برای حرکت به سمت خلاقیت بیشتر در استان های کشور فراهم گردد تا باعث رشد و توسعه اقتصادی کشور گردد.

    کلیدواژگان: خلاقیت، شاخص خلاقیت، تاپسیس، ایران
  • محمد جواد رنجکش* صفحات 131-156

    امروزه از مالزی به عنوان الگو یا نمونه کشوری توسعه یافته یا در حال توسعه شتابان یاد می شود؛ اماعلیرغم اینکه مالزی در ابعاد مختلف به ویژه اقتصاد، پیشرفت های قابل ملاحظه ای را کسب کرده است شواهدی وجود دارد که به نظر می رسد توسعه مالزی نیم بند یا مبتلابه آسیب های چندی است؛ از همین رو این مقاله درصدد است؛ نگاهی آسیب شناختی را به توسعه مالزی(از چارچوب نظریه نهاد گرایی) داشته باشد؛ متناظر با این هدف، سوال اصلی پژوهش عبارت است از اینکه چالش های توسعه یافتگی مالزی از دیدگاه نظریه نهادگرایی چیست؟ انگاره ابتدایی این است که به دلیل وجود عدم توازن قوای حزبی، دموکراسی ناقص، عدم استقلال رسانه ها وآسیب پذیری سیستم قضایی. مالزی از منظر نهاد گرایی برای دستیابی به توسعه با چالش رو به رو است. برای پاسخ گویی به سوال پژوهش، روش شناسی تحقیق این پژوهش، مبتنی بر پارادایم انتقادی و چارچوب نظری نهاد گرایی است و روش تحقیق نیز مبتنی بر تحلیل ثانویه و تکنیک گردآوری اطلاعات بر منابع کتابخانه ای وابسته بوده است.

    کلیدواژگان: مالزی، توسعه، آسیب شناسی، نهاد گرایی
  • سیف الله فضل الهی* صفحات 157-183

    با توسعه کاربردهای فن آوری اطلاعات و ارتباطات و سامانه های هوشمند، امکانی برای فراگیران رانندگی فراهم شده است که بتوانند فرایند یادگیری و آموختن مهارت های حرفه ای را در فضای مجازی تجربه نمایند. ابزارهایی نظیر: شبیه سازهای آموزشی در محیط های مجازی می تواند به شبیه سازی شرایط عادی یا مخاطره آمیز مانند: بروز سوانح، حوادث و سایر اختلالات رانندگی بپردازد.این پژوهش باهدف بررسی نقش استفاده از ابزارهای آموزشی در کیفیت یادگیری فراگیران رانندگی و ارائه راهکارهایی برای بهبود آن در مراکز آموزش های تخصصی صنعت حمل ونقل ریلی درون شهری انجام شده است. در ادامه تحقیق نیز وضعیت موجود بخش سیمولاتور آموزشی مرکز آموزش های تخصصی متروی تهران به عنوان مورد کاوی پژوهش مورد ارزیابی قرارگرفته است تا میزان سودمندی استفاده از این ابزار در بهبود کیفیت یادگیری تعیین گردد. روش پژوهش در این تحقیق از نوع پیمایشی و جامعه آماری آن متشکل از مربیان، کادر آموزشی، مدیران و فراگیران مرکز آموزش های تخصصی راهبری قطار در متروی تهران به تعداد 254 نفر بوده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به تعداد 131 نفر تعیین شد. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و به صورت بسته پاسخ، جمع آوری و اطلاعات حاصل از آن نیز با استفاده از آزمون کای دو تحلیل گردید. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که استفاده از شبیه ساز آموزشی در بهبود کیفیت یادگیری فراگیران راهبری تاثیر مثبت دارد و توسعه استفاده از آن در سایر مراکز آموزش حرفه ای برای شهرهای مختلف کشور می تواند به ارتقای سطح مهارت های کاربردی راهبران قطار منجر شود.

    کلیدواژگان: ابزارهای مجازی، کیفیت یادگیری، فرایند یاددهی - یادگیری، مراکز آموزش های تخصصی صنعت حمل ونقل ریلی درون شهری
  • سهند محمدی خبازان* صفحات 184-203

    برنامه ریزی فرهنگی رویکردی است که از دهه ی 1970 میلادی از سویی با تغییر تعریف فرهنگ از "فرهنگ والا" به "سبک زندگی" درون مطالعات فرهنگی و نظریه ی فرهنگی و از سوی دیگر به دلیل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و کالبدی گریبان گیر شهرها و توجه به نقش اقتصادی فرهنگ و هنر شروع به رشد کرد و به تدریج توسعه یافت. با وجودی که برنامه ریزی فرهنگی در کشورهای مختلف اشکال مختلفی به خودگرفت، اما در میان این اشکال مختلف اهداف و رویه های مشترکی چون مشارکت اجتماعی، توسعه ی منابع فرهنگی و توسعه ی اجتماعی نیز به چشم میخورد. در این نوشتار در ابتدا به مطالعه ی رویکردهای مختلف مواجهه با فرهنگ در برنامه های شهری از ابتدای قرن بیستم پرداخته خواهد شد و پس از آن مبانی نظری برنامه ریزی فرهنگی در معنایی که در دهه ی 2000 میلادی متداول شد، شرح داده میشود. مطابق با آنچه از این نوشتار حاصل شد برنامه ریزی فرهنگی در یک تعریف کلی به کاربرد استراتژیک و ضروری منابع فرهنگی در توسعه ی شهری و اجتماعی اطلاق می شود که باید بخشی از یک استراتژی بزرگ تر برای توسعه ی شهر و اجتماع باشد، و شرط موفقیت آن تهیه ی توامان برنامه ی استراتژیک و برنامه ی عملیاتی است، البته برنامه ای دائمی و نه اتفاقی و با توجه به همه ی نیازهای جامعه و نه فقط نیازهای هنری. در این تعریف از برنامه ریزی فرهنگی منابع فرهنگی از طریق تعریف فرهنگ در هر یک از جوامع مشخص می شوندکه از اینرو منابع فرهنگی برای جوامع مختلف متفاوت خواهند بود.

    کلیدواژگان: برنامه ریزی فرهنگی، برنامه ریزی شهری، فرهنگ، منابع فرهنگی
  • حمید پاداش* صفحات 204-223

    از جمله مهم ترین نهادهای موثر بر توسعه سطح اشتغال در جامعه بانک های توسعه می باشد. بانک های توسعه کارآفرینان جدید را تحریک و تشویق می کند تا در راستای اکتشاف نواحی جدید فرایندهای تولیدی گام بردارند. تحقیق حاضر به دنبال بررسی نقش بانک های توسعه در توسعه و اشتغال زایی بود. از این رو به شیوه تحلیلی- توصیفی به بررسی زمینه های پیدایش بانک-های توسعه ای و نقش آن ها در تحریک اقتصادی جوامع پرداخته شده. با بررسی چند مورد از مهم ترین بانک های توسعه ای دنیا از جمله بانک توسعه برزیل، بانک توسعه چین، بانک توسعه کره و بانک توسعه ترکیه مشخص گردید که ماهیت شکل گیری بانک های توسعه ای در کشورها، تفکیک تسهیلات تجاری از تسهیلات توسعه ای برای کمک به اهداف توسعه پایدار از جمله اشتغال زایی است. توزیع تسهیلات در بانک های توسعه به شدت به استراتژی ها و سیاست های صنعتی دولت ها وابسته بوده و بانک های توسعه ای، چه خصوصی باشند چه دولتی، بر خلق ارزش افزوده و در نتیجه افزایش رشد اقتصاد ملی تاثیرگذار می باشند. مرور آمار موجود نشان داد که سطح اشتغال در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته در وضعیتی اسف بار قرار دارد. همچنین آمار موجود نشان دهنده این حقیقت است که سرمایه پنج بانک توسعه ای فعال در کشور(شامل بانک صنعت و معدن، بانک توسعه صادرات، بانک توسعه تعاون، بانک مسکن و بانک کشاورزی) در مجموع 3.6 میلیارد دلار است که این رقم در مقایسه با سایر بانک های توسعه ای دنیا بسیار ناچیز می باشد.

    کلیدواژگان: اشتغال، توسعه، بانک توسعه