نشریه دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث
سال دوم شماره 1 (پیاپی 5، تابستان 1398)

هدایت، برترین وظیفه حجج الهی علیهم السلام است. همه گفتارها و رفتارهای ایشان ذیل مفهوم هدایت انسان جای میگیرد. نادیده انگاری این تکلیف در تحلیل رفتار حجت های الهی، تحلیلگر را دچار سردرگمی میکند. قرآن کریم راه هدایت را تبیین کرده و میتوان با کنارهم قراردادن آیات کریمه، فرایندی را برای آن تصویر کرد. این نوشتار بر آن است تا نظامواره هدایت را در قرآن کریم آیه، طراحی کرده است. در 315 به تصویر بکشد. از این رو شاخصه های هفت گانه ای برگرفته از مباحث ادبی، تفسیری و اصولی مطرح شده و واژگان همنشین مورد توجه »هدایت«بررسی مشتقات قرار میگیرد.

چیستی گذشته جهان، یکی از پرسشهای همیشگی انسان بوده است. قرآن کریم، بشر را در راه است که آیات کریمه، »پیشینه ماده« رسیدن به حقایق جهان راهنمایی میکند. یکی از این حقایق، راه پژوهش در آن را نشان میدهد. آیه بیستم سوره عنکبوت، به شناخت زمین سفارش کرده تا راه را برای شناخت پیشینه ماده نشان دهد. بررسی تفاسیر و برخی از آیات و روایات همسو و نیز نگاهی ، نشان میدهد که شناخت زمین »انفجار بزرگ«به دیدگاه اخترشناسان درباره پیشینه خلقت و راهکاری دستیافتنی برای شناخت پیشینه جهان بوده و شاید در مقایسه با فیریک نجوم, کم هزینه تر و در دسترستر برای پژوهشگران همه کشورها باشد. شناساندن مسیری برای دسترسی آسان و همگانی پژوهشگران به پاسخ این پرسش تاریخی، ویژگی این نوشتار است.

عالمان شیعه و اهل سنت، گزارشهای تخریج حدیث خود را به گونه های مختلفی منتشر کردهاند. یکی از آنها که در آثار حدیثی شیعه، بیشتر به چشم میخورد، گزارش از مصادر پیشینی یک حدیث است. یعنی پس از تخریج حدیث از یک منبع، افزون بر آوردن نام منبع، به مصدر اولیه مولف هم اشاره کرده اند تا حدیث، قابل ردیابی و اعتبارسنجی باشد. این روش، نشانه ای روشن بر جایگاه نقل مکتوب و وجود کتابهای حدیثی در بین راویان و نویسندگان است. تحقیق پیش رو با هدف آشنایی و احیای این نوع گزارش تخریجی، برخی از نمونه های آن را بررسی میکند. این نوع از تخریج در منابع و اصول اولیه که بدون واسطه و یا نهایتا با یک واسطه، احادیث را نقل کردهاند، موضوعیت ندارد؛ از این رو نمونه های ارائه شده از منابع و جوامع ثانویه است. بهره این پژوهش، افزون بر نشان دادن اهتمام عالمان شیعه به منابع حدیثی و وجود روش های تخریجی در میان آنان، کمک به تکمیل الگوی اعتبارسنجی حدیث و منابع حدیثی خواهد بود.

مجاز یکی از صنایع بیانی است و به دو قسم استعاره و مجاز مرسل تقسیم میشود. از آنجا که در زیباآفرینی آیات نقش دارد، ترجمه آن نیز نیازمند دقتی برای رساندن معنای مقصود است. ،مجاز پژوهش کنونی در نظر دارد استعاره های سوره حمد و بقره را بر اساس نظر محی الدین درویش استخراج کرده و پس از توضیحی کوتاه درباره استعاره شکل گرفته و مقصود آن، به بهترین ترجمه موجود بپردازد. هدف این نگاشته، ارائه ترجمه ای مناسب برای آیات استعارهدار سوره های حمد و بقره است. نوشتار حاضر برای نخستین بار به تطبیق استعاره سوره های حمد و بقره بر برخی از ترجمه های فارسی پرداخته و در سه بخش استعاره های تصریحیه، استعاره های تصریحیه تلفیقی و استعاره های تمثیلیه و مکنیه و مکنیه تبعیه مطالب خویش را سامان میدهد.

قرآن و حدیث، بر حشر موجودات در روز قیامت و گواهی و شهادت آنها تصریح میکند. این برانگیختگی و گواهی افزون بر شعورمندی، گونه و مرتبه شعور آنها را نیز روشن میسازد. گروهی از متکلمان و مفسران، حشر موجودات مادون انسان را نابودی آنها میدانند و گروهی دیگر معتقدند که حشر آنها صرفا برای کیفر است. اشارات آیات کریمه و احادیث معصومان علیهم السلام نشان میدهد که همه موجودات، محشور شده و به اندازه گستره و توان وجودی، درک و شعورشان حساب پس میدهند. اعتقاد به تسبیح، سجده، نطق، حشر، گواهی و دیگر مولفه های شعور در موجودات، آثار و کارکردهای تربیتی، حقوقی، بهداشتی و نظری در پی دارد.