فصلنامه بوم شناسی آبزیان
سال نهم شماره 1 (پیاپی 32، تابستان 1398)

تغذیه از مهم ترین مسائل صنعت تکثیر و پرورش محسوب می شود. این تحقیق به منظور بررسی رشد و بازماندگی لارو میگوی سفید غربی (L. vanname) از طریق تغذیه ریزجلبک های I. galbana  و  P. lutheri  به صورت ترکیبی و جایگزین C. mulleri مردادماه سال 1395 در پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان به مدت 16 روز از مرحله زوآ1 تا پست لارو 10 انجام شد. این آزمایش دارای 6 تیمار (3 تیمار تغذیه تک گونه ای و 3 تیمار تغذیه ترکیبی) بود. پایان هر مرحله بازماندگی و طول اندازه گیری و تست شوری PPT 45 و 53 در انتهای دوره انجام گرفت. نتایج نشان داد بالاترین بازماندگی 10PL به تیمار C (% 72) و کمترین آن به تیمار B (% 47) تعلق داشت که اختلاف معنی دار نبود (05/0 ≥ P). همچنین بیشترین و کمترین طول لاروها به تیمار F (02/8) و تیمار B (23/7) تعلق داشت (05/0 ≤ P). بالاترین درصد بازماندگی در تست شوری های (PPT) 45 و 53 به ترتیب % 98 در تیمار E و % 98 در تیمار F بود. بازماندگی در تمامی تیمارها اختلاف معنی داری نداشتند (05/0 ≤ P). بنابراین C. mulleri به عنوان گونه اصلی تغذیه مراحل لاروی میگوی وانامی لازم و I. galbana می تواند در کنار آن جهت افزایش ارزش غذایی استفاده شود تا بتوان کیفیت و فاکتورهای رشد لارو را بهبود بخشید.

مطالعه حاضر با هدف تاثیر عصاره فلفل قرمز بر رشد، فراسنجه های خونی و ایمنی ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) با میانگین وزنی اولیه 10/0± 38/9 گرم در دوزهای 0، 25/0، 5/0 و 1 درصد فلفل در جیره به مدت یک ماه انجام گرفت. بیومتری و سنجش پارامترها در روزهای اول، پانزدهم و سی ام پرورش صورت پذیرفت. بر اساس نتایج، بیشترین میزان افزایش وزن، درصد افزایش وزن، ضریب رشد ویژه و کمترین ضریب تبدیل غذایی در تیمار 5/0درصد مشاهده شد. پس از گذشت 15 روز، تغییرات معنی داری در تمامی پارامترهای خونی، (به جز گلوبولین)، میان تیمارهای مختلف مشاهده شد، به طوری که تیمارهای 25/0 و 5/0 درصد بالاترین میزان هموگلوبین، تعداد گلبول های قرمز و گلبول های سفید را داشتند (P<0.05). در انتهای دوره پرورش بیشترین غلظت پروتئین کل و درصد هماتوکریت در تیمار 25/0 درصد مشاهده شد. با گذشت زمان و افزایش غلظت عصاره فلفل قرمز، روند افزایشی در میزان لیزوزیم و کمپلمان دیده شد و بالاترین این مقادیر در ماهیان تغذیه شده با 1 درصد عصاره در انتهای دوره پرورش اندازه گیری شد (P<0.05). با توجه به این نتایج،  غلظت های 25/0 و 5/0 درصد عصاره فلفل قرمز در جیره به منظور افزایش وزن و قدرت دفاع غیراختصاصی قزل آلای رنگین کمان پیشنهاد می شود.

مارهای دریایی بزرگ ترین گروه خزندگان دریایی هستند، اما نقش آن ها در زنجیره غذایی این زیستگاه ها همچنان ناشناخته مانده است. مطالعات بافتی حفره دهانی جهت تفسیر عادات غذایی، شناسایی ساختار غدد سمی و بزاقی در مارهای دریایی ضروری است. پژوهش حاضر برای مطالعه بافت شناسی حفره دهانی مار دریایی Hydrophis cyanocinctus  طراحی شده است. برای این منظور 6 عدد مار از سواحل میناب با تور ترال جمع آوری و با کلروفوم بی هوش شدند. سپس تشریح انجام و نمونه برداری از مناطق سقف و کف دهان صورت گرفت. بعد از طی مراحل معمول بافت شناسی در نهایت برش ها به روش های H&E و PAS رنگ آمیزی و با میکروسکوپ نوری مشاهده گردیدند. نتایج نشان داد اپیتلیوم، سنگفرشی مطبق شاخی شده و تخصص یافته بود. لامینا پروپریا حاوی بافت لنفوئیدی بود. در زیر مخاط RBC هسته دار، سلول های هتروفیل و سلول های بافت همبندی مشاهده شد. بافت غده ای، سروزی و موکوسی بود. لایه عضلانی مخطط مشاهده شد. غدد موکوسی به همراه بخش هایی از اپی تلیال PAS-مثبت بودند. نتایج این تحقیق بیانگر وجود شباهت های زیادی بین ساختار بافتی مار حاضر با بقیه مارها و خزندگان بود، لیکن تفاوت های ساختاری قابل توجهی نیز مشاهده گردید که می تواند به عنوان یک مدل اختصاصی برای مارهای دریایی تعریف گردد.

در پژوهش حاضر اثر تراکم نگهداری و سم آفلاتوکسین B1 به همراه پودر گیاهان آویشن و رزماری جیره غذایی بر فعالیت آنزیم های گوارشی زوائد پیلوریک قزل آلای رنگین کمان مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور 600 قطعه ماهی با میانگین وزنی 3±90 گرم، در 6 تیمار آزمایشی شامل دو تراکم پرورش (15 و 45 کیلوگرم بر متر مکعب)، حضور سم آفلاتوکسین در جیره غذایی (0 و ppb 50) به همراه افزودن 4 درصد ترکیب پودر گیاهان آویشن و رزماری تقسیم شدند. هر تیمار در سه تکرار انجام شد و آزمایش به مدت 45 روز ادامه یافت. پرورش در تراکم بالا (45 کیلوگرم در مترمکعب) و تغذیه با جیره غذایی آلوده به سم آفلاتوکسین در مقایسه با گروه شاهد موجب افزایش معنی دار میزان فعالیت آنزیم های گوارشی شامل آمیلاز، لیپاز و آلکالین پروتئاز شد (05/0>P). استفاده از پودر گیاهان آویشن و رزماری در جیره غذایی شاید به دلیل عدم دسترسی ماهی به ترکیبات فعال گیاهی موجود در درون سلول های گیاهی، نتوانست اثر پاتولوژیک آفلاتوکسین بر افزایش فعالیت آنزیم های گوارشی را تعدیل یا خنثی نماید (05/0<P). درک سازوکار تاثیر تراکم و آلودگی جیره غذایی با آفلاتوکسین بر افزایش میزان فعالیت آنزیم های گوارشی و اهمیت چنین افزایشی بر فیزیولوژی گوارش آبزی هدف مستلزم مطالعات بیشتری در آینده است.

این مطالعه به منظور تعیین سطح ناپاکی رسوبات و حلزون Tylothais savignyi جزیره خارگ نسبت به فلزات سنگین و همچنین بررسی امکان استفا ده از این حلزون به عنوان پایشگر فلزات سنگین صورت گرفته است. نمونه برداری در ماه های شهریور و ا سفند 1392 از پنج ایستگاه صورت پذیرفت. نمونه ها پس از خشک شدن و هضم اسیدی با استفاده از دستگاه جذب اتمی شعله ای GBC مدل  Savantaa Σ سنجش گردیدند. نتایج نشان داد دامنه غلظت فلزات مس، روی، نیکل و سرب در رسوب جزیره خارگ به ترتیب 2/38-4/26، 75-9/63، 6/52-7/35 و 9/35-2/27 میکروگرم بر گرم وزن خشک رسوبات بود درحالی که غلظت فلز کادمیوم تشخیص داده نشد. دامنه غلظت فلزات مس، روی، نیکل، سرب و کادمیوم در بافت نرم حلزون T. savignyi به ترتیب 2/590-3/362، 3/183-4/127، 2/11-9/6، 9/43-1/24 و 2/18-4/8 میکروگرم بر گرم وزن خشک بود. در صدف حلزون دامنه غلظت 4/49-5/31، 5/24-2/18، 8-1/7 و 9/33-4/27 میکروگرم بر گرم به ترتیب برای فلزات مس، روی، نیکل و سرب به دست آمد. درحالی که غلظت فلز کادمیوم تشخیص داده نشد. مقایسه نتایج به دست آمده با استانداردهای موجود نشان داد غلظت کلیه فلزات سنگین در رسوب کمتر از حد مجاز بود. درحالی که در بافت نرم حلزون غلظت فلزات مس، نیکل، سرب و کادمیوم بالاتر از حد استاندارد بود. باتوجه به نتایج به نظر می رسد حلزون سنگی قابلیت نسبتا بالایی در انباشت فلزات سنگین در بدن خود دارد.

هدف از این تحقیق بررسی قدرت آنتی اکسیدانی صدف دسته چاقوییSolen dactylus با استفاده از روش های DPPH ، قدرت کاهندگی و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام است. تعداد 20 عدد نمونه در دو فصل پاییز و بهار به صورت تصادفی از خور گوبان جمع آوری و قسمت گوشتی صدف جدا گردید. برای عصاره گیری به ازای هر یک گرم از نمونه 2 میلی لیتر متانول اضافه شد و در 11000 دور در دقیقه به مدت 30 دقیقه سانتریفوژ شد. مایع حاصل از سانتریفوژ در دستگاه روتاری به مدت 5 دقیقه تغلیط-گردید. در روش DPPH از عصاره ی نمونه و محلول DPPH استفاده و جذب محلول در طول موج 517 نانومتر اندازه گیری شد. درروش قدرت کاهندگی از عصاره و بافر سدیم فسفات استفاده شد و جذب در طول موج 700 نانومتر خوانده شد. در روش ظرفیت آنتی اکسیدانی تام از عصاره و محلول آسکوربیک اسید استفاده و جذب در 695 نانومتر اندازه گیری شد. نتایج روش DPPH میانگین جذب 89 درصد و 45 درصد به ترتیب در فصل پاییز و بهار و در روش قدرت کاهندگی جذب 62/0 درصد در فصل پاییز و 98/0 در فصل بهار ثبت گردید. در روش قدرت آنتی اکسیدانی تام عصاره صدف دارای جذب 3/85 و در فصل پاییز و 1/165میکروگرم بر میلی لیتر در فصل بهار بود. یافته ها نشان داد که در 3 روش مختلف ، عصاره این صدف دارای فعالیت آنتی اکسیدانی نسبتا خوبی بود که به عنوان غذا برای مصارف انسانی و تکثیر و پرورش و جهت تامین نیاز غذایی آبزیان و صادرات به کشورهای دیگر توجیه پذیر می باشد.

جلبک های شناور میکروسکوپی یا فیتوپلانکتونها، منبع اصلی تامین کننده مواد آلی زنجیره های غذایی در اکوسیستم های آب شیرین به شمار می روند. بررسی پراکنش جمعیت آن ها و آگاهی از روابط بین عوامل محیطی و جامعه فیتوپلانکتونی می تواند در بهبود کیفیت آب و تصمیم گیری های مدیریتی موثر واقع شود. هدف از تحقیق حاضر، استفاده از روش تحلیل کاهشی، همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون به عنوان یک رویکرد یکپارچه جهت شناسایی عوامل محیطی تاثیرگذار بر جامعه فیتوپلانکتون ها در دریاچه سد شمیل است. در طول مدت مطالعه چهار شاخه از جوامع فیتوپلانکتونی شامل Bacillariophyta، Chlorophyta، Cyanophyta و Pyrrophyta شناسایی گردید. Bacillariophyta غالب ترین جامعه فیتوپلانکتونی در طول مدت مطالعه بود. فراوانی فیتوپلانکتون ها به طور متوسط 106 ×2/1 سلول بر لیتر، با دامنه 103×8/1  تا 106×9/2 سلول بر لیتر بود. میانگین شاخص تنوع و یکنواختی، به ترتیب 78/0 و 51/0 بود که بیانگر تنوع پایین فیتوپلانکتون ها در دریاچه سد شمیل است. نتایج حاصل از تحلیل کاهشی و همبستگی پیرسون نشان داد که دمای آب، کل مواد جامد محلول، pH و نوترینت ها (نیترات، آمونیوم و فسفات) مهم ترین فاکتورهای موثر بر تغییرات فیتوپلانکتون ها در طول مدت مطالعه در دریاچه سد شمیل بودند.

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف پودر برگ حرا (Avecina marina) در جیره بر عملکرد رشد و بازماندگی میگوی جوان پاسفید غربی (Penaeus vannamei) صورت گرفت. میگوها با میانگین وزن 21/0 ± 26/5 گرم در 12 تانک 300 لیتری و به تعداد 40 عدد در هر تانک ذخیره سازی شدند و در قالب چهار تیمار شامل: صفر (شاهد)، 5/2، 5 و 10 درصد، پودر برگ حرا و هرکدام در 3 تکرار به مدت 90 روز غذادهی شدند. در طی دوره، شاخص های رشد (میزان افزایش وزن بدن، میزان افزایش طول کل، میزان افزایش طول و عرض کاراپاس) و درصد بازماندگی اندازه گیری شد. نتایج نشان دهنده ی افزایش میزان شاخص های رشد میگوهای تغذیه شده با سطوح مختلف برگ حرا نسبت به تیمار شاهد بود (05/0> P). در انتهای دوره، میگوهای تغذیه شده با سطح 10% پودر برگ حرا دارای بیشترین و میگوهای تیمار شاهد دارای کمترین میزان بازماندگی بودند (05/0>P)، اما بین تیمار 10% با تیمار %5/2 و 5% اختلاف معنی داری مشاهده نگردید (05/0P>). نتایج این تحقیق نشان داد که می توان برگ گیاه حرا در سطح 10% را، به عنوان مکمل در جیره غذایی میگوی پاسفید غربی توصیه کرد.

اکوسیستم محصور دریای خزر درگیر بسیاری از انواع آلودگی ها طی 30 سال گذشته بوده و به شدت تحت استرس است. با توجه به اهمیت جامعه زئوپلانکتون در زنجیره غذایی و اکوسیستم دریا، وضعیت گونه های آنتن منشعبان و پاروپایان و ارتباط آن ها با شانه دار (Mnemiopsis leidyi) مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه در اعماق 5، 10، 20 و 50 متر بین سال های 1375 و1392 در جنوب دریای خزر انجام گرفت. کاهش در تنوع گونه های زئوپلانکتون بعد از سال 1379 مشاهده شده و تا سال 1392 ادامه یافته است. تنها 4 گونه  Cladocera از 10 گونهCladocera  در سال 1375، در سال 1392 مشاهده شد. همچنین از 7 گونه  Copepoda  گزارش شده در سال 1375 فقط 3 گونه Copepoda  بعد از سال 1379 شناسایی گردید. یافته ها نشان داد، شانه دار بر فراوانی Acartia tona با مقایسه میانگین فراوانی سالانه در سال 1375 قبل از ورود M. leidyi و بعد از شکوفایی M. leidyi در سال های1380 تا 1392، اثر منفی نداشته است. غالب جمعیت M. leidyi افراد با گروه طولی کمتر از 5 میلی متر بوده که از میکروپلانکتون هایی همچون پروتوزوآ، داینوفلاژل و دیاتوم های ریز تغذیه می کنند. تغییرات اقلیمی، صید بی رویه و افزایش آلودگی ها، نقش مهمی در کاهش گونه های بومی زئوپلانکتون  و افزایش گونه های مهاجم در سواحل جنوبی دریای خزر دارا هستند.

پلی هیدروکسی بوتیرات یکی از انواع ترکیبات زیست تخریب پذیر است که توسط سیانوباکتریSpirulina sp.  تولید می شود. در این مطالعه سیانوباکتری Spirulina sp. جداسازی شده از مخازن آبی استان گیلان به مدت 20 روز در محیط کشتZarruok  تحت شرایط اتوتروف، میکسوتروف و هتروتروف کشت داده شد و مورد بررسی قرار گرفت. استخراج پلی هیدروکسی بوتیرات با استفاده از حلال کلروفرم متانول صورت پذیرفت. جهت بررسی کیفی از رنگ آمیزی با سودان سیاه و روش FTIR استفاده شد و کروماتوگرافی گازی (GC) به منظور بررسی کمی مورد استفاده قرار گرفت. گرانول های پلی هیدروکسی بوتیرات درون سلول های Spirulina sp. کشت یافته در هر سه محیط اتوتروف، میکسوتروف و هتروتروف به صورت لکه های سیاه مشاهده شد. طیف جذبی FTIR نیز حضور پلی هیدروکسی بوتیرات جدا شده ازاسپیرولینا را تائید کرد. غلظت پلی هیدروکسی بوتیرات در شرایط اتوتروف، میکسوتروف و هتروتروف با توجه به کروماتوگرام حاصل از GC به ترتیب 414/0، 794/0 و 816/0 میکروگرم بر لیتر به دست آمد. نتایج به دست آمده نشان می دهد، محیط کشت هتروتروف نسبت به دو محیط دیگر برای تجمع پلی هیدرروکسی بوتیرات مناسب تر است.

سیتوکروم P450 آروماتاز (CYP19) یک آنزیم استروئیدساز است که مسئول تبدیل آندروژن به استروژن است و نقش مهمی در تمایز جنسی رشد و چرخه تولید مثل در مهره داران ایفا می نماید. در ماهی زبرا دانیو، دو نوع ژن CYP19 شامل CYP19a و CYP19b شناسایی شده است. در این تحقیق، بیان ژن های کد کننده آنزیمی CYP19a و CYP19b در دوره تکامل ماهی زبرا دانیو در روزهای 4، 7، 10، 15، 30 و 45 پس از تفریخ بررسی شد. نرمال سازی بیان ژنهای هدف با استفاده از ژن رفرنس β-actin صورت گرفت. میزان تغییرات سطوح بیان ژن های مذکور در دوره های تکامل لاروی به لحاظ آماری معنی دار بود (01/0P<). نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین مقدار بیان ژن CYP19a به ترتیب در روزهای 45 و 10 روز پس از تفریخ بود و بیشترین و کمترین مقدار بیان ژن CYP19b به ترتیب در روزهای 45 و 7روز پس از تفریخ مشاهده گردید. در روزهای 7 و 15 پس از تفریخ بیان نسبی ژن CYP19a بطور معنی داری بالاتر از ژن مرجع بود (01/0P<) و در روزهای 4، 10، 30 و 45 پس از تفریخ بیان نسبی ژن CYP19b بطور معنی داری بیشتر از بیان ژن مرجع گزارش شد (01/0P<). بر طبق نتایج، به نظر می رسد روند افزایشی بیان ژن های مذکور با گذشت دوره لاروی به دلیل توسعه و تکامل غدد تناسلی ماهیان و افزایش سطوح هورمون های جنسی باشد.

در این مطالعه روابط بین وزن اتولیت و ابعاد آن با طول ماهی در گونه های جنس Neogobius از خانواده گاوماهیان بررسی شده است. در طی این پژوهش، 149 قطعه ماهی متعلق به سه گونهNeogobius pallasi ، N. caspius و N. melanostomus از منطقه انزلی در جنوب غربی دریای خزر توسط تور ترال کف صید شدند. پس از استخراج اتولیت از نمونه ها، وزن، طول و ارتفاع اتولیت در هر نمونه ثبت گردید. میانگین وزن و ابعاد اتولیت در گونه های مورد مطالعه دارای تفاوت معنی دار بوده و اتولیت در N. melanostomus  نسبت به دو گونه دیگر، وزن کمتر و ابعاد کوچک تری دارد. در N. pallasi و N. caspius  متغیر وزن اتولیت در مقایسه با سایر متغیرها، بیشترین همبستگی را با طول ماهی نشان می-دهد، درحالی که در N. melanostomus علاوه بر وزن، طول اتولیت نیز همبستگی بالایی با طول ماهی دارد. نتایج مطالعه حاضر نشان می دهد، در بررسی زنجیره های غذایی در حوضه جنوبی دریای خزر، از وزن و ابعاد اتولیت به عنوان ابزاری مفید در تعیین طول گونه های جنس Neogobius می توان استفاده نمود.

در این مطالعه، تاثیر غلظت های مختلف نانوذرات اکسید مس (0، 5، 10، 50، 100 و 200 میلی گرم بر لیتر) بر جلبک Nannochloropsis oculata بررسی شد. نتایج نشان داد درصد زنده مانی و مقدار کلروفیل a در سلول های تیمار شده با نانوذرات  اکسید مس به طور معنی داری نسبت به شاهد کاهش یافت. مقدار پروتئین در پاسخ به تیمار نانوذرات نیز به طور قابل توجهی کاهش یافت، درحالی که مقدار ترکیبات فنلی نسبت به شاهد افزایش معنی داری نشان داد. فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز  با افزایش غلظت نانوذرات اکسید مس در سلول های N. oculata افزایش یافت که با نتایج مربوط به ترکیبات فنلی هم خوانی داشت. همچنین در تصاویر میکروسکوپ الکترونی نگاره (SEM)، تجمع سلول های جلبکی و تخریب غشای سلولی مشاهده شد. افزایش ترکیبات فنولی و فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز PPO)) و تجمع سلول های جلبکی احتمالا روش های دفاعی این ریزجلبک در پاسخ به تنش ناشی از این نانوذره است.

پارامترهای جمعیتی شوورت ماهی نقره ای Sillago sihama (Forsskål, 1775) در ذخیره گاه زیست کره حرا در استان هرمزگان به مدت یک سال از شهریور 1395 تا مرداد 1396 موردمطالعه قرار گرفت. نمونه برداری با استفاده از چهار روش صید شامل ترال قایقی، مشتا، خوربند و تور محاصره ای (پاکشی) به صورت ماهانه انجام شد. درمجموع 523 عدد شوورت ماهی نقره ای مورد زیست سنجی قرار گرفت. میانگین طول کل برای شوورت ماهی نقره ای 10/0±49/13 سانتی متر است که در دامنه 2/5 تا 4/22 قرار داشتند. رابطه طول کل- وزن کل برای شوورت ماهی نقره ای به صورت 975/2L0076/0= W(9065/0=R2) به دست آمد که بیانگر رشد ناهمگون این آبزی می باشد. بر اساس یافته های این تحقیق پارامترهای رشد L∞ و K برای شوورت ماهی نقره ای به ترتیب 30 سانتی متر و 43/0 (بر سال) برآورد شد. شاخص ضریب رشد (مونرو) 59/2 محاسبه گردید. بیشینه سن 9/6 سال و میزان مرگ ومیر طبیعی (M) 03/1 بر سال ضریب مرگ ومیر صیادی (Z) به میزان 74/2 و ضریب بهره برداری (E) برای این گونه 72/0 برآورد شد. بر اساس توزیع ماهانه داده های فراوانی طولی، می توان عنوان کرد که جمعیت غالب این گونه در منطقه بیشتر افراد جوان بوده که بر نقش حمایتی مناطق پوشیده از مانگرو به عنوان نوزادگاه این ماهیان تاکید می نماید.

هدف از این تحقیق ارزیابی غلظت جیوه بافت عضله اردک ماهی و ریسک بالقوه مصرف آن بود. مقدار حداکثر مجاز مصرف روزانه، هفتگی و ماهانه برای کودکان و بزرگسالان محاسبه شد. میانگین غلظت جیوه از حد مجاز سازمان استاندارد ملی و سازمان های بین المللی کمتر بود. نتایج شاخص HQ بیانگر عدم وجود تهدیدی بالقوه برای مصرف کنندگان بود. به علاوه عدم خطر سلامتی برای خود گونه نیز تایید شد. با این وجود به دلیل گوشتخوار بودن این گونه و تجمع زیستی جیوه، برای تضمین سلامت گونه ها و انسان باید پایش های مستمر انجام شود.