فهرست مطالب

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 172 (دی 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/10/18
  • تعداد عناوین: 14
|
  • سید علی معلمی* صفحه 2
  • جواد شریفی*، ناصر حافظی مقدس، غلامرضا لشکری پور، عبدالرحیم جواهریان، مرضیه میرزاخانیان صفحات 3-12

    در سال های گذشته مطالعات متعددی در ارتباط با نشانگرهای لرزه ای و ارتباط آنها با مدل سازی ژئومکانیکی مخازن هیدروکربنی جهت اهداف مهندسی نفت و حفاری در نقاط مختلف دنیا انجام شده است. این مدل سازی ها سبب پیشرفت علوم زمین در ارتباط با فناوری های اکتشاف، تولید و توسعه مخازن نفت و گاز شده است. علیرغم کاربرد ابزار تعبیر و تفسیر لرزه ای در مباحث مخازن هیدروکربنی، هنوز مطالعات جامع و کاملی در ایران با استفاده از این ابزار جهت مدل سازی ژئومکانیکی مخازن گزارش نشده است. در این تحقیق جهت نیل به این مهم، یک مخزن نفتی از مخازن جنوب غرب ایران انتخاب شده و مدل سازی ژئومکانیکی بر روی آن با استفاده از نشانگرهای لرزه ای انجام شده است. سازند مورد بررسی ایلام بوده و از اطلاعات شش چاه اکتشافی همراه با مکعب لرزه نگاری سه بعدی مهاجرت یافته پیش از برانبارش استفاده شده است. در این راستا مغزه هایی از میدان مورد نظر انتخاب شده و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفته است. سپس مدول های ژئومکانیکی استاتیکی و دینامیکی از طریق آزمایش سه محوری چند مرحله ای و همچنین آزمایش های فیزیک سنگ استخراج شد. مدل سازی ژئومکانیکی با استفاده از نشانگرهای لرزه ای شامل وارون سازی همزمان و وارون سازی مقاومت کشسان توسعه یافته انجام شده است. به منظور تایید قابلیت روش های پیشنهادی و همچنین بررسی نتیجه وارون سازی، کنترل کیفی در یک چاه کور انجام شد. با توجه به عدد همبستگی مشاهده شده بین نتایج وارون سازی شده و نتایج اندازه گیری شده، روش های مورد استفاده توانسته است پارامترهای ژئومکانیکی را با دقت مناسبی تخمین بزند.

    کلیدواژگان: ژئومکانیک، مدل مکانیکی زمین، نشانگر لرزه ای، وارون سازی لرزه ای، مقاومت کشسان توسعه یافته
  • مصطفی سبوحی*، پیمان رضایی صفحات 13-19

    امروزه استفاده از دانش ریاضی و آمار در تجزیه، تحلیل و فرآیندهای محاسباتی دارای اهمیت بسزایی می باشد. اصول، مفاهیم و روش های ریاضی بصورت گسترده ای در نرم افزارهای مرتبط با صنعت نفت وارد شده است. زمین آمار، بر پایه علم ریاضی با بهره گیری از مفاهیم زمین شناسی توانسته است بر درک بهتر این علم کمک شایانی به مهندسین زمین شناسی و مخزن نماید.  در این تحقیق، داده های تخلخل حاصل از نگارهای پتروفیزیکی نهشته های کربناته تبخیری سازند کنگان از 21 چاه، در یکی از میادین جنوبی ایران با 8 روش زمین آماری پیشنهاد شده در نرم افزارهای مهندسی نفت (Arithmetic mean, Harmonic mean, Geometric mean, RMS (Root Mean Squared), Minimum, Maximum, Mid-Point Pick, Random Pick) در محل سلول شبکه مخزن درشت نمایی و نتایج هر یک از روش ها مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفت. برای بررسی روش های مختلف درشت نمایی داده های تخلخل، سه زون با بازه های متفاوت تخلخل بررسی شد.  از مجموع 8 روش ارائه شده، انتخاب تصادفی با ضریب همبستگی 92 درصد بیشترین تطابق را نشان داد.

    کلیدواژگان: زمین آمار، درشت نمایی، تخلخل، سازند کنگان
  • رضا روکی* صفحات 20-25

    فرآیند حفاری یکی از مراحل مهم تولید نفت و گاز است و هزینه زیادی را در بر می گیرد. «حفاری زیر تعادلی» به عنوان یک سیستم جریان چند فازی دارای مزیت هایی از جمله: بهبود کارایی تمیزکاری چاه، محافظت مخزن هیدروکربنی، افزایش در سرعت حفاری و کاهش هزینه ی حفاری است. تخمین صحیح افت های فشار برای جریان چند فازی داخل «فضای آنولوس» چاه در تعیین قدرت هیدرولیکی مورد نیاز در طی حفاری ضروری است. در این مطالعه با استفاده از داده های آزمایشگاهی مطالعات قبلی، افت فشار جریان سه فازی «مایع- گاز- جامد» در فضای آنولوس چاه شیب دار، به کمک روش های هوشمند فازی و شبکه عصبی مصنوعی شعاعی تخمین زده شد. داده های موجود به دو دسته آموزش و آزمون روش های هوشمند تقسیم شدند. نتایج نشان می دهد که دو روش طراحی شده، افت فشار را با دقت بسیار خوبی تخمین زده اند. مقادیر عدی ضریب همبستگی بین مقادیر پیش بینی و آزمایشگاهی، برای دو روش شبکه عصبی شعاعی و فازی در داده های آزمون به ترتیب برابر با 985/0 و 987/0 و میانگین قدر مطلق خطای نسبی برای دو روش شبکه عصبی شعاعی و فازی در داده های آزمون به ترتیب برابر با26/7% و 20/7% است.

    کلیدواژگان: حفاری زیر تعادلی، افت فشار، فضای آنولوس شیب دار، روش فازی، شبکه عصبی شعاعی
  • محمدحسین گندم گون*، مهدی گندم گون صفحات 26-34

    ویژگی های مقاومتی چاه به عنوان یکی از پارامتر ها در بررسی های ژئومکانیکی میادین نفتی مورد بررسی قرار می گیرند، با توجه به اینکه در میادین نفتی آگاهی از پایداری دیواره چاه های مورد حفاری امری بسیار ضروری است می توان با انجام آزمایش های استاتیکی ژئومکانیک مانند آزمون های مربوط به مقاومت یک محوره و چند محوره اقدام به پیش بینی صحیح این امر و کاهش هزینه های مربوط به حفاری نمود، بدلیل سنگ شناسی مختلف سازند ها و تغییرات گسترده مربوط به سنگ مخزن و مخرب بودن آزمون های مربوط به مقاومت فشاری و بدلیل عدم اجرای آزمایش های مقاومت فشاری در سازند های سست، هزینه و زمان بر بودن این آزمون ها می توان با استفاده از نگاره های چاه و روش های ترکیبی هوشمند برای تعیین اهداف نام برده شده اقدام نمود. در این مقاله ابتدا به تخمین سرعت موج برشی با استفاده از نگاره های چاه و روش هوشمند و اعتبار سنجی این روش ها پرداخته می شود، سپس با استفاده از ویژگی های الاستیک بدست آمده اقدام به تخمین مقادیر مربوط به ویژگی های مقاومتی چاه پرداخته می شود. با توجه به پیوسته بودن مقدار مقاومت فشاری تک محوره در طول چاه های حفاری شده، برای تعیین آن از طریق نگاره های چاه و روابط تجربی استفاده می شود. در این راستا هدف از مقاله حاضر، تعیین مقاومت فشاری تک محوره، مقاومت کششی و زاویه اصطکاک داخلی با استفاده از روابط تجربی موجود به وسیله ویژگی های الاستیک و سرعت موج برشی به صورت تلفیقی از نگاره های چاه ها و روش های هوشمند است.

    کلیدواژگان: سرعت موج برشی، زاویه اصطکاک داخلی، نمودارهای چاه پیمایی، مقاومت کششی، مقاومت فشاری تک محوره، هوش مصنوعی، رگرسیون بردار پشتیبان (SVR)، ژئومکانیک میادین نفتی
  • محدثه نظری*، علی کروشاوی صفحات 35-42

    مطابق با آمار سازمان اطلاعات انرژی ایالات متحده پیش بینی می شود مصرف جهانی گاز طبیعی از سال 2018 تا 2050 میلادی بیش از 40%  افزایش یابد. بخش قابل توجهی از میدان های گازی جهان در بستر آب های عمیق قرار گرفته است که دوری آن میادین از تاسیسات ساحلی و یا عمق زیاد میدان، بهره برداری از آن ها را با توجه به ملاحظات فنی و اقتصادی با مشکل روبرو می سازد. مایع سازی شناور گاز طبیعی فناوری نوینی است که به منظور بهره برداری اقتصادی از این منابع گازی، توجه محققان و مهندسان را به خود جلب کرده است. یکی از اصلی ترین و پیچیده ترین قسمت های این فناوری، واحد سیکل های تبریدی است که به منظور مایع سازی گاز مورد استفاده قرار می گیرد. ایمنی، راندمان، توان مصرفی، ظرفیت مایع سازی، هزینه تجهیزات، انعطاف پذیری و پیچیدگی عملیاتی، اثرات حرکتی، فضای مورد نیاز و تجهیزات جانبی از مهم ترین فاکتورهایی هستند که به منظور انتخاب مناسب ترین روش تبرید در صنعت مایع سازی شناور گاز طبیعی مورد ارزیابی و تحلیل قرار می گیرند. در این مقاله، رایج ترین تکنیک های تبرید گاز طبیعی معرفی شده و مزایا و معایب آن مطابق با پارامترهای فوق بررسی می شود.

    کلیدواژگان: مایع سازی شناور گاز طبیعی، سیکل های تبریدی، مبرد، تاسیسات فراساحلی
  • درسا سعادت*، ریاض خراط، علیرضا خزعلی صفحات 47-55

    تحقیق حاضر بر روی یکی از مخازن شکاف دار ایران صورت گرفته و هدف آن، بررسی اثرات پارامترهای دبی تزریق گاز، در فرآیند تزریق گاز در مخازن شکاف دار است. در این پژوهش،  سه روش تخلیه طبیعی و تزریق گاز مداوم و تزریق گاز همراه با ریزش ثقلی با استفاده نرم افزار ECLIPSE 100 شبیه سازی و ضریب بهره دهی و تولید تجمعی درپارامترهای موثر مورد بررسی  و مقایسه قرار گرفته است.در نهایت با طراحی سناریوهای مختلف تزریق، تعدادی از عوامل موثرتعیین الگوی بهینه تزریق مشخص گردیده است. در مخازن شکاف دار طبیعی پس از تولید و اجرای فرآیندهای تزریق گاز ،سطوح تماس سیالات تغییر نموده و ناحیه گازی گسترش می یابد. در این حالت ستون نفتی کاهش و بازیافت نفت نیز کاهش می یابد. در این سناریو برای بهبود بازده فرآیند، با تغییر مکان های چاه های تزریق گاز و همچنین تغییر موقعیت چاه های تولیدی سعی در افزایش ضریب بازیافت نفت شده است. برای این کار چاه های تزریقی گاز در بخش بالایی مخزن تکمیل شده و چاه های تولیدی در ناحیه نفتی بصورت افقی حفاری شده اند. هدف از این کار بهبود مکانیزم ریزش ثقلی است وهمچنین تزریق گاز به دلیل دانسیته پایین و اختلاف دانسیته زیاد با نفت مخزن باعث افزایش عملکرد ریزش ثقلی شده و بازیافت نفت از ماتریکس ها را افزایش می دهددر مقایسه این سه فرایند تاثیر  نرخ های تزریق  مختلف بر روی آنها مورد بررسی و نتایج به دست آمده نشان می دهد در صورتی که پارامترهای موثر بر تزریق به درستی طراحی و انتخاب شوند، ضریب بازیافت و تولید در روش تزریق مداوم گاز به مراتب بیشتر از روش  تخلیه طبیعی و  تزریق  گاز همراه با ریزش ثقلی می باشد.

    کلیدواژگان: مخازن شکاف دار، تخلیه طبیعی، تزریق مداوم گاز، ضریب بازیافت
  • امین رضا انصاری*، محمد تناسان، وحید جباری صفحات 56-62

    واحدهای نمکزدایی، اولین واحدی است که عملیات تصفیه بر روی نفت خام انجام می دهد. مرسومترین تکنولوژی نمکزدایی از نفت خام در دنیای امروز، استفاده از دو مخزن الکتروستاتیک سری می باشد. به منظور افزایش بازدهی نمکزدایی از تزریق آب تازه و گرمایش نفت خام نیز استفاده می شود. از این رو تجهیزات اصلی واحد نمکزدایی شامل پمپ ها، مبدل حرارتی، کوره و مخازن الکتروستاتیک می باشد. روش های فرایندی و تجهیزاتی گوناگونی برای افزایش بازدهی نمکزدایی صورت گرفته است. ترکیب میدان الکتریکی مستقیم و متناوب سبب بهره مندی مخزن الکتروستاتیک از مزایای هر دو میدان الکتریکی شده و معایب یکدیگر را پوشش می دهد. همچنین اختلاط مناسب آب تزریقی با نفت نیز می تواند باعث افزایش بازدهی نمکزدایی و کاهش مصرف آب نیز گردد. استفاده از مکان مناسب تزریق آب به شیر اختلاط و کاربرد همزن های استاتیک از جمله روش های به کار گرفته شده برای بهبود اختلاط می باشد. همچنین، کاربرد تجهیزات کنترلی نیز می تواند سطح جدایی فاز نفت و آب و فاز جامد را به اپراتور اعلام کرده تا تزریق مواد شیمیایی امولسیون شکن به میزان کافی صورت پذیرد.

    کلیدواژگان: نمکزدایی، پساب، آب، اختلاط، تکنولوژی، میدان الکتریکی
  • حسین شیرمردی احمدآباد* صفحات 63-71

    تاثیرات اقتصادی و غیر اقتصادی درآمدهای نفتی در کشور، نیاز به افزایش ظرفیت تولید و زیرساخت های حوزه انرژی، کافی نبودن منابع دولتی، وجود برخی موانع در ورود شرکت های خارجی، لزوم بهره برداری سریع از میادین مشترک و لزوم سرمایه گذاری در حوزه اکتشاف؛ ضرورت تامین منابع مالی مناسب برای اجرای پروژه های صنعت نفت و گاز را می رساند. لذا هرگونه ایجاد اختلال در تامین مالی صنعت نفت، علاوه بر ایجاد بحران اقتصادی و اجتماعی در جامعه، دستیابی به اهداف 20 ساله صنعت نفت و کشور را ناممکن خواهد نمود.این پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بر اساس روش تحلیلی- توصیفی، به دنبال تبیین این است که از نظر فقهی، اقتصادی، مالی و ریسک امکان طراحی و انتشار اوراق وکالت به عنوان یک ابزار نوین مالی اسلامی در بازار سرمایه ایران وجود دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد اوراق وکالت طبق مهم ترین معیارهای اقتصاد خرد شامل تطابق با اهداف‎ و انگیزه های مشتریان ، تناسب با روحیات و سلایق سرمایه گذران، میزان نقدشوندگی اوراق و درجه کارایی؛ همچنین از جهت مهم ترین معیارهای اقتصاد کلان شامل اثرگذاری بر روی رشد اقتصادی، عدالت توزیعی و قابلیت برای اجرای سیاست های پولی و مالی؛ می تواند به عنوان ابزار مالی مناسب، جهت تامین مالی صنعت نفت کشور بکار گرفته شود.

    کلیدواژگان: تامین مالی انرژی، ابزارهای مالی اسلامی، صکوک، صکوک وکالت
  • محمد صیادی* صفحات 72-77

    شورای جهانی انرژی شاخص سه گانه انرژی را به صورت ترکیبی از سه مولفه "امنیت انرژی"، "برابری دسترسی به انرژی" و "پایداری محیط زیست" ارائه می دهد که شاخصی برای نشان دادن نوع، میزان و کیفیت تولید، توزیع و مصرف انرژی در جوامع مختلف است. بررسی وضعیت ایران در شاخص سه گانه انرژی سال 2018 این نهاد نشان می دهد، ضعیف ترین عملکرد ایران در مولفه پایداری زیست محیطی و بهترین عملکرد در مولفه برابری دسترسی به انرژی بوده است. عملکرد ایران در مولفه امنیت انرژی نیز چندان مثبت ارزیابی نشده است. به طور کلی، انتشار گازهای گلخانه ای، عدم تنوع در سبد تولید انرژی و شدت فزاینده مصرف انرژی از جمله مهم ترین چالش های کنونی بخش انرژی ایران محسوب می شود که تداوم روندهای موجود امنیت انرژی کشور را با مخاطره روبه رو خواهد کرد. مبتنی بر یافته های تحقیق، حمایت از توسعه و گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کشور، کاهش شدت انرژی انرژی با به کارگیری فناوری های به روز، تداوم سیاست های حمایتی به منظور افزایش سهم منابع انرژی کم کربن در سبد تولید برق کشور و کاهش آلودگی محیط زیست از طریق عملیاتی کردن سیاست جمع آوری گازهای همراه در راستای سند ملی راهبرد انرژی کشور پیشنهاد می شود.

    کلیدواژگان: امنیت انرژی، برابری دسترسی به انرژی، پایداری محیط زیست، شاخص سه گانه انرژی
  • مجتبی کریمی* صفحات 78-80
  • حمیدرضا صادقی* صفحات 81-87
  • نیاز نیسانی سامانی* صفحات 88-91
  • رضا میرمحرابی* صفحه 92