دو فصلنامه نقد کتاب ادبیات و هنر
پیاپی 7-8 (پاییز و زمستان 1398)

فرامتن ها به دو شکل تفسیری و انتقادی در پیرامون متن ها شکل گرفته، در رواج، تثبیت یا تحریف نظم دانایی سامان یافته در آن ها نقش چشمگیری دارند. بر همین اساس حتی آن دسته از فرامتن هایی را که از سر تفنن یا نوعی همدلی تولید شده اند، نمی توان نادیده گرفت. کتاب اندک گستاخ و بیش مودب در حضرت مثنوی در مقام فرامتن با ادعای مواجهه سه گانه با مثنوی و مولوی -همدلی، بازخوانی امروزی و مناقشه- تعدادی از موضوع های مثنوی را شرح و تفسیر کرده است. به منظور تبیین بدخوانی های نوشتار حاضر، الگوهای خوانش در کتاب مذکور باتوجه به اصول عام خوانش و ادعای روش شناختی مولف بررسی و نقد شده است. نتیجه نشان می دهد که کتاب حاضر به رغم برخی از جذابیت های ظاهری که در آن دیده می شود، حاوی ضعف هایی همچون بافت زدایی اعم از نادیده انگاری موضوع یا خلط حوزه های معرفتی، عدول از شرط گفت و گوی حال با سنت یا گذشته، تعمیم و کلی گویی و نیز زبان ورزی ناپخته است که هرکدام به مثابه وجوهی از کم خوانی یا زیادخوانی می تواند، منجر به بدفهمی برخی از خواننده -مخاطبان شود.

یکی از حوزه های گسترده پژوهشی ادبیات تطبیقی سنتی مطالعه تاثیر شاعری بر شاعر یا شاعران دیگر فرهنگ هاست. تقریبا تمام تاثرات ادبی ازطریق ترجمه روی می دهد. مترجم میانجی بین دو شاعر است و هرگونه مطالعه تاثیرات ادبی در قلمرو ادبیات تطبیقی بدون توجه به نقش مترجم و ترجمه فقیر مایه و غیرعلمی است. بنابراین در این دست مطالعات باید به چند سوال بنیادین توجه کرد: شاعر خارجی ازطریق کدام ترجمه با شاعر بیگانه آشنا شده است؟ آیا این ترجمه مستقیما از زبان مبدا صورت گرفته یا ازطریق زبان میانجی؟ مترجم در چه شرایط تاریخی و گفتمانی دست به ترجمه زده است؟ ترجمه موردنظر چه پذیرش و اقبالی در جامعه مقصد داشته و چه تصویری از آن شاعر در جامعه مقصد آفریده است؟ بدیهی است، وقتی به شاعران بزرگ ایران و جهان نظیر حافظ می رسیم، به تعداد مترجمان، «حافظ» داریم که هریک حافظ را براساس تفکر و نظام اندیشگانی و گفتمان های جامعه زمان خود درک کرده اند. این مقاله نگرشی است بر کتاب حافظ و شاعران روس و تحلیل اهداف و روش تحقیق و یافته های این کتاب.

دوره صفویه در تاریخ شعر فارسی به سبک هندی معروف است. ویژگی اصلی شعر در سبک هندی ابهام و پیچیدگی مضمون است. ازجمله دلایل این ابهام، باریک بینی، یافتن مضمون دور از ذهن و کاربرد زیاد صورخیال به ویژه تشبیه و استعاره است. صائب تبریزی مشهورترین شاعر سبک هندی است که بیش از دیگر شاعران درباره شعر او تحقیق و پژوهش شده است. ازجمله کتاب گزیده غزلیات صائب و دیگر شاعران سبک هندی، نوشته اسحاق طغیانی که بنابه گفته مولف آن با هدف تبیین شعر صائب تالیف شده است. این کتاب پس از مقدمه ای مبسوط درباره شعر سبک هندی و همچنین ویژگی های مختلف شعر صائب، به شرح و توضیح چهل غزل از صائب می پردازد. در پایان نیز گزیده ای از غزلیات شاعران معروف سبک هندی ارائه می دهد. این اثر که به چاپ دوم رسیده است، حاوی اطلاعات و توضیحات مفیدی است که نشان دهنده وسعت دانش و تسلط نویسنده درزمینه موردبحث است. نگارنده این سطور پس از خوانش چند باره متن کتاب، پیرامون برخی ابیاتی که در کتاب شرح داده شده، نظریاتی پیشنهادی و اصلاحی ارائه کرده است.

کتاب زبان فارسی در هند مجموعه ای است از شش مقاله درباره گسترش زبان فارسی در هند که به کوشش شیخ اشتیاق احمد و نرگس جابری نسب منتشر شده است. از مهم ترین مزایای این اثر آن است که شش مقاله پراکنده در یک مجموعه در اختیار مخاطب قرار گرفته و دستیابی به آن ها را برای محققان آسان تر کرده است. مقاله دوم این کتاب با عنوان «شیخ شرف الدین احمد یحیی منیری» به قلم محمد آصف انصار است که صفحات سی و یک تا نود و هشت این کتاب را به خود اختصاص داده است. ازآن جاکه در جای جای این مقاله اشتباهاتی وجود دارد، در جستار پیش رو با استفاده از منابع گوناگون، نقد و بررسی و اشتباهات و کاستی های آن گوشزد شده است.

رویکرد روان شناسی اسطوره یکی از رویکردهای نقد ادبی نوین است که بیشتر براساس آرای زیگموند فروید و کارل گوستاو یونگ و شاگردان و پیروان ایشان شکل می گیرد و در حوزه داستان های اسطوره ای، افسانه های پریان و روایت های عامیانه قابلیت و استعداد تحلیل های قابل توجهی از خود نشان داده است. بن مایه ها و زیرساخت های اسطوره ای به ویژه مقوله های قهرمان و اعمال قهرمانی و بررسی آن ها با دانش روان شناسی نوین پایه و اساس این رویکرد را تشکیل می دهند. مضمون مشترک در این قبیل داستان ها پرسش از مفهوم اسطوره، جایگاه آن در روند شکل گیری داستان ها و قصه ها و رابطه اش با انسان و حیات درونی و روانی اوست. ازاین رو باتوجه به اهمیت و محوریت اسطوره در برخی داستان ها می توان به این نتیجه دست یافت که تحلیل روانکاوانه اسطوره ها بسیاری از زوایای پنهان روح بشر را که درک آن ها جز ازطریق کنکاش های روانکاوانه میسر نیست، آشکار می سازد. بدین ترتیب روان شناسی با ابزارها و راهکارهای خاص خود، چهره نوینی از اسطوره ها، شخصیت ها و موقعیت های اسطوره ای را بازمی نماید و به خواننده خود نشان می دهد.

این مقاله جستاری است در نقد و بررسی کتاب طریق بسمل شدن، نوشته محمود دولت آبادی که سال 1397 در نشر چشمه و با تیراژ 30000 جلد به چاپ رسیده است. از اهداف مهم این جستار بازشماری ویژگی های اصلی و مهم کتاب، تحلیل فنی متن و همچنین بررسی نقاط ضعف و قوت آن است. نتیجه مطالعه نشان می دهد که نگارش این نوع از داستان همان گونه که برای نویسنده نشانگر جسارت در آزمودن راه ها و افق های جدید در هنر سترگ داستان نویسی است، از سوی دیگر نمایانگر برجسته کردن عمدی فرم به بهای از دست رفتن لذت خوانش متن و دشوار شدن درک مفاهیم آن برای مخاطب است.

این مقاله به معرفی و بررسی رمان رستم در قرن بیست و دوم (1313ش)، نوشته عبدالحسین صنعتی زاده اختصاص دارد. بدین منظور ابتدا معرفی مختصری از صنعتی زاده و اثرش و خلاصه ای از داستان ارائه می شود. سپس کوشش می شود تا ژانر علمی-تخیلی و مولفه های مهم آن توصیف شود. پس از آن به نمود این مولفه ها در داستان صنعتی زاده پرداخته و مضمون محوری این داستان و ویژگی های شاخص آن بررسی می شود. درنهایت نسبت این اثر با نوع ادبی مذکور و اهمیت آن در تاریخ داستان نویسی ایران تا حدی مشخص می شود.

فراداستان تاریخ نگارانه و افول فراروایت دو ویژگی مهم در داستان های پسامدرنیستی است. نویسندگان فراداستان تاریخ نگارانه از ساخت مایه های تاریخی مثل شخصیت ها و رویدادهای واقعی استفاده می کنند، اما در آن دخل و تصرفی آگاهانه انجام می دهند، طوری که خواننده را در واقعی یا غیرواقعی بودن آن دچار تردید می کنند. پسامدرنیست ها با این روش توجه خواننده را به این مسئله جلب می کنند که رویدادهای گذشته غیرواقعی و خدشه پذیر و روایتی داستانی اند. بحران و افول فراروایت ویژگی دیگر مکتب پسامدرنیسم است که به فروپاشی مفاهیم ثابت و از قبل پذیرفته شده اشاره دارد. افول فراروایت ها باعث ایجاد نوعی بدگمانی به تبیین های کلی شده و نسبیت گرایی را به دنبال داشته است. ذهنیت پسامدرن قائل به حقیقت جهان شمول نیست و به جای استمرار الگوهای موجود یا جاری در آن ها تردید می کند و ماهیتی متکثر دارد. در دوران پسامدرن فرا روایت ها جای خود را به خرده روایت ها داده اند. در این پژوهش فراداستان تاریخ نگارانه وافول فراروایت را در داستان های شب شیطان و زنده یاد کلئوپاترا نوشته شیوا مقانلو بررسی خواهیم کرد.

چکیدهفراداستان به عنوان گونه ای از نوشتار که از مبانی فکری پسا مدرنیسم نشات گرفته است، ازطریق شکستن چارچوب های داستانی و بر هم زدن مرز تخیل و واقعیت، در پی آشکار ساختن ماهیت تصنعی واقعیت و نمایش برساخته بودن آن در ارتباط با گفتمان های قدرت مسلط است. بنابراین هر آشوب و درهم ریختگی بازیگوشانه ای در فرم رمان پسامدرن، از یک تفکر انتقادی ژرف مبنی بر شکاکیتی پسامدرنیستی نسبت به سازو کار جهان معاصر سرچشمه گرفته است. از این رو در پژوهش حاضر ضمن نقد فراداستان میم عزیز، اثر محمدحسن شهسواری بر اساس اندیشه های پسامدرنیستی و نشان دادن میزان موفقیت نویسنده در بهره گرفتن از تمهیدات فراداستانی در جهت ارائه محتوایی پسامدرن، به این پرسش اساسی پرداخته شده است که میم عزیز تا چه حد برآمده از یک خودآگاهی ناخودآگاه پسامدرنیستی است؛ خودآگاهی به این معنا که بر تصنعی بودن خود، آگاه است و ناخودآگاهی به این معنا که حاصل رهایی تخیل و جوشیدن از دل یک فلسفه عمیق درونی شده است. بنابر یافته های این پژوهش، می توان این گونه استدلال کرد که اگرچه میم عزیز با ساختاری چند لایه و تو در تو، فرمی پاره پاره و نامنسجم و روایتی بازی محور و تعلیق آور، ساختار پیچیده و از هم گسسته خانواده در جهان امروز را به تصویر کشیده و در عرضه محتوایی پسامدرن ازطریق فرمی فراداستانی موفق ظاهر شده است، اما به عنوان قالبی از پیش طراحی شده که محتوای آشوبگر پسامدرنیستی آن را به آشوب نکشیده است، با ذات قاعده گریز و ناباور به قواعد از پیش تثبیت شده پسامدرنیسم تعارضی بنیادین دارد.

کتاب های درسی به عنوان اولین رسانه و اثری که دانشجویان با آن سر و کار دارند، نقشی اساسی در آموزش و درک درست آنان از مفاهیم موردنظر دارد. این کتاب ها باوجود دقت فراوان نویسندگان خالی از اشکالات ساختاری و محتوایی نیستند. بررسی انتقادی این آثار نه تنها گامی در جهت تضعیف این کتب نیست، بلکه تلاشی در راستای زدودن عیوب احتمالی و رفع کاستی های آن ها در جهت بهره گیری بیشتر خوانندگان از این آثار است. کتاب الادب العربی من العصر الجاهلی حتی سقوط الدوله الامویه اثر علیرضا شیخی، توسط انتشارات دانشگاه پیام نور به عنوان کتاب درسی برای واحد تاریخ ادبیات دوره جاهلی در رشته زبان و ادبیات عربی تدوین شده است. پژوهش حاضر کوشیده است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از متن کتاب، به بررسی نقاط ضعف و قوت آن از دو منظر ساختاری (شکلی) و محتوایی بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که کتاب حاضر از لحاظ شکلی وضعیت مطلوبی دارد، اما نوع نوشتار عربی آن دارای ضعف هایی است و اشتباه تایپی فراوانی نیز در کتاب به چشم می خورد. کتاب علی رغم آن که ازنظر محتوایی جامع است و با  با سرفصل های مصوب همخوانی دارد، اما ارجاعات متوالی و عدم بهره گیری از منابع دست اول به ویژه دیوان های شاعران از نقاط ضعف اساسی این کتاب است.

مویلیحی از ادبای اصلاح گرا و روشنفکری صمیمی و متعهد بود که تمام تلاش خود را برای اصلاح اخلاق جامعه به کار بست. شاگردی سیدجمال و محمد عبده وی را در جرگه آزادی خواهان عصر قرار داد. آراء اصلاحگرانه آنان بر او اثر گذاشت و ازآنجاکه احساس وطن دوستی نزد متفکران اصلاح طلب فرعی بر احساس دینی بود، بر خود لازم می دید که به منظور اصلاح جامعه، کتابی بنگارد که مسائل اجتماعی و فرهنگی روز را بیان کند؛ آینه صادق عصرش باشد و جامعه با دیدن خود در این آینه، به اصلاح خویش بپردازد.  این مقاله به بررسی آسیب های اجتماعی، دینی و فرهنگی کشور مصر که در اثر مشهور مویلیحی، حدیث عیسی بن هشام جلوه نموده، می پردازد. این کتاب از اوضاع اجتماعی و فرهنگی آن زمان پرده برمی دارد و نشان می دهد که مردم آن روزگار چگونه مفتون تمدن غربی شده و کوکورانه به آن روی آوردند. آسیب های اجتماعی و فرهنگی کشور مصر که در این اثر به آن ها پرداخته شده، عبارت است از: بی کفایتی، عدم احساس مسئولیت و سوء نظارت کارگزاران حکومت و دولتمردان، فساد نظام قضایی، عدم اجرای صحیح قانون مجازات، ثروت اندوزی و رفاه طلبی، شهرت طلبی، اسراف و تبذیر و غرب زدگی با جلوه های مختلف.

کوابیس بیروت داستانی برآمده از جنگ داخلی لبنان و آثار و پیامدهای آن بر زندگی و جان انسان هاست. جنگی که شهر زیبای بیروت را تبدیل به جهنمی خوفناک کرده و از چهره دیگری از این شهر رویایی رونمایی می کند. نویسنده با ژرف نگری و نگاه شاعرانه خود به درون انسان آشفته از جنگ و دروغ و دشمنی می پردازد.این مقاله با نگاهی کلی به داستان، به بررسی ترجمه آن توسط احسان موسوی خلخالی می پردازد که ترجمه ای زیبا و روان است که علی رغم برخی ایرادات جزئی در ساختار و واژه گزینی توانسته است متن ادبی و شاعرانه داستان را به خوبی منتقل نماید.

شهریارنامه منظومه ای حماسی است از دوره صفوی درحدود دوازده هزار بیت از شاعری به نام «مختاری» که به تازگی به دست رضا غفوری تصحیح و منتشر شده است. این منظومه که افتادگی های زیادی هم دارد، به سرگذشت شهریار، پسر برزو و نوه سهراب پرداخته است. تاثیر حماسه های پیشین را می توان در این متن به وضوح دید و باید گفت که زندگی شهریار تلفیقی است از زندگی گرشاسب، گشتاسب، سام، برزو و... . نگارنده در این مقاله بیشتر به بحث درباره محل سرایش این منظومه پرداخته و شواهد بیشتری از سروده شدن شهریارنامه به دست داستان سرایی اصفهانی در هند ارائه کرده است. سپس به نقد چند نکته در تصحیح متن و ضعف بخش نمایه های کتاب پرداخته است.

سینمای مستند، با هر تعریف و شیوه ای، ارتباط تنگاتنگی با تصویر، به مثابه سند دارد؛ در واقع، فیلم مستند اعتبار اسنادی خود را، بیش از هر چیز، از تصاویر کسب می کند. با در نظر گرفتن این ویژگی مهم، این پرسش پیش می آید که صدا (اعم از موسیقی، افکت صوتی، گفتار) در فیلم مستند چه جایگاهی دارد و چه نسبتی با واقع گرایی اسنادی برقرار می کند. کتاب صدا و موسیقی در فیلم مستند  اثر  هالی راجرز به دنبال پاسخ دادن به این پرسش ها و پرسش های متنوع دیگری است که می توان درباره رابطه صدا و موسیقی و فیلم مستند طرح کرد.

موزه ویکتوریا و آلبرت در شهر لندن یکی از بزرگ ترین موزه های جهان است. این موزه دارای نوزده هزار اثر از تمدن اسلام در خاورمیانه و شمال آفریقا، متعلق به ایام آغازین ظهور این دین یعنی قرن هفتم تا اوایل قرن بیستم میلادی است. مجموعه های این موزه شامل آثار گوناگونی است که بخش عمده آن ها ایرانی است. این موزه مجموعه ای بی نظیر از منسوجات ایرانی متعلق به نیمه نخست قرن نوزدهم را در اختیار دارد که شامل بیش از 900 نمونه از منسوجات بافته شده ، قلمکار، سوزن دوزی و رودوزی اند. این آثار انواع مختلفی از پوشاک، لوازم تزیینی و مصرفی نظیر بقچه، سفره، پوشش اسباب و اثاثیه مذهبی را شامل می شود. انتشارات موزه در سال 2010م. تعداد 200 منسوج از این آثار را به همراه توضیحات فنی به قلم جنیفر وردن و پاتریشیا بیکردر قالب کتابی به نام منسوجات ایرانی به بازار نشر عرضه کرده است. آثار این نویسندگان برای پژوهشگران حوزه تاریخ منسوجات نام آشنا است که در ایران نیز تعدادی از آن ها به چاپ رسیده است. کتاب حاضر با دو ترجمه در دو سال پیاپی منتشر شده که به بررسی این دو نمونه می پردازیم.

در دنیای هنر معاصر چه می گذرد؟ این تصور عموم از هنرمند همواره تهیدست که خود را وقف هنر کرده، چقدر با واقعیت منطبق است؟ اگر هنرمندان از درآمد کافی برخوردار نیستند، پس داستان پشت قیمت های سربه فلک کشیده در حراجی ها چیست؟ خود حراجی ها چه سازوکاری را دنبال می کنند و چه جایگاهی در نظام هنر معاصر دارند؟ منظور از نظام هنر معاصر چیست؟ چگونه علم اقتصاد توانسته، به یاری هنر بیاید و کدام جنبه های بازار هنر را می تواند توجیه و تفسیر کند؟ طرفین عرضه و تقاضا در مبادلات هنر چه کسانی هستند؟ معیارهای قیمت گذاری بر آثار هنری کدام اند؟ اگر مشتاق اندیشیدن به چنین سوالاتی هستید، احتمالا خواندن کتاب اقتصاد هنر معاصر می تواند راهگشای ذهن شما باشد و چشم اندازهای جدیدی برای شما هنرمندان و مدیران هنری بگشاید.

هر نقدی با هر محتوا و سبکی که بیان شود، دو پیامد مثبت برای نقد شونده دارد:الف) درصورت درست بودن نقد، خطایی آشکار می شود و وظیفه هر نقد شونده ای است که آن را بپذیرد و درجهت نشر حقیقت و بیان واقعیت به کار گیرد. این «باید» ازآن روست که ضرورت دارد باور داشته باشیم، آن چه در این میان اصالت دارد، آشکار شدن حقیقت است، نه ارضای حس کامل بودن نقد شونده.ب) درصورتی هم که نقد ازنظر محتوا و لحن ناروا باشد، برای نقد شونده موقعیتی دوبعدی پیش می آید تا به روشنگری درباره موضوع بپردازد؛ به گونه ای منظور خود را به شیوه ای موثرتر بیان کند تا موجب دگرگمانی نشود و ازسویی دیگر توان تحمل و برآشفته نشدن خود را بیازماید و بفهمد تا چه حد خودشیفته است؟

نقد علمی، هدفی جز بالندگی و شکوفایی در سایه اخلاق، ندارد. اما گهگاه مشاهده می شود این بستر، محملی برای دستیابی به مقاصد دیگر می گردد. لذا در پاسخ به درج نقد کتاب با عنوان «مروری بر کتاب نگرشی بر گلیم باف ها در استان چهارمحال و بختیاری» از دکتر افسانه قانی در فصلنامه نقد کتاب هنر (زمستان 1395: 103-114)، ضمن تشکر بابت توجه به کتاب مذکور، متاسفانه در مواردی مشاهده می شود اطلاعات نادرست و گهگاه بی پایه و اساسی در قالب مطلب نقد کارشناسانه، به خواننده ارائه شده است. به نظر می رسد برخی نویسندگان و همکاران اهل قلم به مبانی و اصول ذکر شده در دستورالعمل نحوه بررسی تخلفات پژوهشی وزارت محترم علوم، تحقیقات و فناوری که با هدف «ارج نهادن به اصول اخلاق علمی و پایبندی به آن در جامعه» تدوین و ابلاغ شده است، توجه لازم را ننموده اند و این مورد می تواند مشکلات متعددی را به وجود آورد. لذا با توجه به ماده 23 قانون مطبوعات، جهت روشنگری و تنویر افکار عمومی، پاسخ پدیدآور کتاب ز پود محنت و تار محبت (نگرشی بر گلیم باف های استان چهارمحال و بختیاری ارائه می گردد.بنابراین به نظر می رسد بهتر است مجلاتی که به صورت تخصصی به نقد می پردازند، در انتخاب منتقد دقت نموده و نقد نگارش شده را بررسی کرده و مطابقت آن را با واقعیت مورد توجه قرار دهند، سپس اقدام به چاپ مطلب نمایند. همچنین اگر منتقد، در انتقادات مباحث هنری، علمی و فنی، از جنبه شخصی دادن به نقد پرهیز کند، به خداوند خویش و کار خود ایمان داشته باشد، در صدد جوسازی و تخریب دیگری نباشد، به مخاطب احترام بگذارد و دلایل مستند خود را ارائه دهد؛ هم کرامت انسانی خود و دیگران را حفظ خواهد کرد و هم موجبات رشد و شکوفایی اندیشه در جامعه را فراهم خواهد نمود.

کتاب گیاهان در شعر معاصر: نقد بوم گرا و تخیل نباتی نوشته جان چارلز راین در سال 2018م. توسط انتشارات راتلج چاپ شده و جزء سری انتشارات راتلج با موضوع «چشم اندازهایی درباره غیرانسان در ادبیات و فرهنگ» است. این کتاب در دسته مطالعات نقد ادبی بوم گرا جای دارد و به طور خاص بر نقد گیاه شناختی یا نقد نباتی در شعر استرالیا، انگلیس و آمریکا متمرکز شده است. نویسنده در کتاب مذکور با بررسی چگونگی تعامل و برخورد شاعران با موجودات نباتی در تلاش است تا بر نقش زبان در ساخت شکنی رمزگان فرهنگی که درک ما را از گیاهان به عنوان موجودات هوشمند محدود می نماید، تاکید کند. این کتاب با خوانش شعر هشت شاعر ازجمله لوییز گلاک، لیز ماری، ماری الیور، آلیس اسوالد، الیزابت بلتسو، جودیث رایت، جان کینزلا و جوی هارجو بر ایده تخیل نباتی تمرکز می کند و مدل مفهومی منحصربه فردی را ارائه می دهد که از آن با عنوان دیالکتیک گیاهی یاد می شود؛ این که گیاهان هم اثرگذارند هم اثرپذیر، تجربه می کنند و مورد تجربه واقع می شوند، احساس دارند و احساس می شوند، ادراک دارند و مورد ادراک واقع می شوند، به یاد می آورند و به یاد آورده می شوند، تخیل می کنند و مورد تخیل قرار می گیرند. دیالکتیک مولدی که ازیک سو به روحمندی گیاه باور دارد و ازسوی دیگر گیاه را چون ابژه، مکان، کانال یا محرکی برای تجربه، بینش یا بیداری روحانی موجودات انسانی می داند. این کتاب همچنین باتکیه بر پیشرفت های صورت گرفته درزمینه عصب-گیاه شناسی و مشارکت در حوزه مطالعات انتقادی گیاه، نقد گیاه شناختی را به عنوان یک شیوه برای واکنش در برابر کم توجهی به گیاهان در نقد زیست بوم، بوطیقای زیستی و علوم انسانی زیست محیطی بسط می دهد. نکته برجسته و حائز اهمیت کتاب حاضر، معرفی و بررسی رویکرد نقد نباتی یا نقد گیاه شناختی در زیر مجموعه نقد زیست بوم برای اولین بار است. در مقاله پیش رو ضمن معرفی کتاب، خلاصه ای از مهم ترین مفاهیم کلیدی در هر فصل نیز ارائه خواهد شد.

برگزاری نمایشگاه های جهانی از 1851م. هم عرصه رقابت کشورهای استعماری بود و هم فرصتی برای معرفی کشورهای پیرامونی از جمله کشورهای مسلمان. نمایشگاه جهانی نه تنها مختصری از دستاوردهای جهان مدرن بلکه بازنمایی از جهان مدرن بود. این تصویر جدید در معماری نمایشگاه تجلی داشت. کتاب زینب چلیک با عنوان نمایش شرق به معماری غرفه های سرزمین های اسلامی در نمایشگاه های جهانی نیمه دوم قرن نوزدهم پرداخته است. این کتاب نشان می دهد که چگونه تصویر شرق گرایانه زیر نفوذ قدرت استعماری به معماری کشورهای اسلامی جهت می دهد. همچنین نشان می دهد که ساخت بناها و انتشار کتاب ها در نمایشگاه های جهانی موجب گسترش سبک تازه ای از معماری نئواسلامی در جهان شرق و غرب گردید. این کتاب به میراث نمایشگاه های جهانی قرن نوزدهم برای معماری قرن بیستم می پردازد.

نقوش هندسی در هنرهای اسلامی حضور پررنگی دارد. روابط هندسی (نظم هندسی) و ظرافت و دقت به کار رفته در این نقوش توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند. باتوجه به اهمیت و کاربرد نقوش هندسی در هنر و معماری، نیاز است که به نوآوری در این زمینه توجه بیشتری صورت گیرد. تعدادی از هنرمندان و نویسندگان درباره این نقوش مطالبی نوشته اند و سعی بر حفظ، تداوم و ارتقاء این نقوش داشته اند. این مقاله به بررسی آثار آنان می پردازد تا میزان دقت این آثار در بیان موضوع مشخص شود. بررسی متون هندسه نقوش، حاکی از آن است که این حوزه نیاز به نوآوری دارد. ازاین رو در این مقاله تلاش شده تا با معرفی و نقد متون هندسه نقوش در این راه گامی برداشته شود. شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بوده و پژوهش حاضر از نوع پژوهش های استنادی است.

نخستین عنوان کتاب در آغاز این کتاب شناسی کتاب فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی نوشته محمدجعفر یاحقی است که سرفصلی برای مطالعات پسین درباره تاثیر و یا حضور اساطیر در فرهنگ ایرانی بویژه ادبیات معاصر ایران شد. موجی از مقاله ها درباره اسطوره در شعر شاعران معاصر و همچنین داستان ها پدید آمد که هنوز ادامه دارد همانند مجموعه کتابشناسی اسطوره در حوزه ترجمه که در شماره پیشین منتشر شد، در میدان تالیف نیز نام تنی چند از پژوهشگران این حوزه بر صدر می نشیند. جلال ستاری نه تنها در برگرداندن تعداد بی شماری از آثار برجسته پژوهشگران خارجی تلاش نمود بلکه آثار تالیفی از خود برجای گذاشت که عنوان برخی از آنها را در این مجموعه می یابید. همچنین در میان استادان دانشگاه که در زمره پژوهشگران اسطوره قراردارند نام ابوالقاسم اسماعیل پور با تالیف چند کتاب جای دارد. در دهه نود شاهد پیدایی تنی چند دیگر از پژوهشگران اسطوره شناس هستیم. بهمن نامورمطلق با تالیف کتاب درآمدی بر اسطوره شناسی حضور خود را اعلام نمود و پس از آن نیز کتاب های دیگری را تالیف کرد. گرایش نامورمطلق به اسطوره شناسان فرانسوی و تحقیقات ایشان در این کتاب خود موجب آشنایی بیشتر مخاطبان علاقه مند این حوزه با چهره هایی چون ژرژ دومزیل، ژیلبر دوران، پیر برونل و رولان بارت شد.