نشریه تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی
پیاپی 99 (زمستان 1398)

بحث هویت به ویژه برای رشته هایی که گرفتار آنند از هر امری مهم تر و به قول معروف «از هر زبان که می شنوی نامکرر است». اولین رکن شناسایی هر فردی داشتن شناسنامه است اما او به نام اکتفا نمی کند، باید اسمش با مسما باشد، یا با مسما بشود وگرنه فقط نشانی است بی معنا تا گم نشود. داشتن مشخصات شناسنامه ای اولین گام است و فرد شناسنامه دار در طول عمرش باید با تلاش و کوشش به هویت برسد. برای حوزه های علمی هم همین طور است. ضرورت به وجود آمدن رشته ای علمی در جامعه توسط جمعی از خبرگان به وجود می آید اما راز ماندگاری اش بسته به عملکرد آن است. در جلسه کمیته علم اطلاعات و دانش شناسی وابسته به گروه بررسی متون وابسته به پژوهشگاه علوم انسانی در دانشگاه الزهرا در دی ماه 98، بحثی دوباره درباره هویت رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در بین استادان رشته که عمدتا درجه استادی تمام داشتند به شدت درگرفت، و بحث آن قدر ادامه یافت که قرار شد در اندیشگاه فرهنگ کتابخانه ملی به عنوان یک چالش مطرح و برای آن جلسه ویژه گذاشته شود. سوال این بود که این رشته سرانجام جزء علوم انسانی و اجتماعی است یا جنبه فنی آن قوی تر است و باید به رشته ای فنی متصل شود و هریک از دو نظر، رای موافق و مخالف داشت. دیدم که باآنکه اخیرا از جانب علاقه مندان و دل سوزان این رشته در داخل و خارج کشور تلاش های فراوانی صورت گرفته است، ولی هنوز یا به حد اقناع یا قلبا کسی به آن باور نرسیده است. توضیح مطلب به این قرار است: مدافعان هریک از دو نظر استدلال های خود را داشتند. تاثیر فناوری یکی از مقولاتی بود که سخت موردتوجه بود و اینکه در دنیای امروز بدون استفاده ار فناوری امکان حضور و عرض اندام نیست. واقعا هم همین طور است. فناوری دنیایی دیگر در برابر ما گشوده است. اما سوال اصلی این است که فناوری فقط در حوزه ما تاثیرگذار بوده یا همه علوم را تحث تاثیر خود قرار داده است؟ در حال حاضر کدام رشته علمی را می توانید نام ببرید که از فناوری های نوین متاثر نشده باشد؛ دست کم در انتشار و توزیع یافته های علمی و پژوهشی آنان اثرات آن به خوبی مشهود است. اگر چنین است، که هست، آیا می توان فناوری را هویت رشته، یا حتی قوام بخش بخش مهمی از آن نامید؟ آن هایی که با هویت خود آشنا نیستند، یا هویت خود را دست کم می گیرند، سعی می کنند به زبان دیگری از آن سخن بگویند. در جامعه هم همین طور است. به عنوان نمونه، استفاده بیش ازحد از زبان بیگانه یا پذیرش سبک زندگی از روی تقلید، نشان از خودکم بینی و بی هویتی دارد. هویت و تعریف دو روی یک سکه هستند؛ اگر پدیده ای هویت داشته باشد تعریف آن به خوبی و سادگی انجام می شود و چنانچه فاقد آن باشد با هزار پیرایه هم نمی توان برای آن تعریفی ساخت. اصطلاح میان رشته ای که اخیرا باب شده در بعضی موارد توجیهی برای فرار از تعریف است؛ یعنی چون نمی توانیم تعریف کنیم می گوییم رشته ما میان رشته ای است، به این معنا که چیزی است بین رشته ها و هویت مشخصی ندارد. درحالی که همه رشته ها به نوعی بین رشته ای هستند، میزان و مقدار آن تفاوت می کند (فدایی، 1392، 64). در گذشته، به خاطر ضعف اطلاعات و عدم گسترش علم و نوع نگاه به رشته ها (دیسیپلین ها) متخصصان هر رشته با تلاش برای جلوگیری و احتراز از مداخله در رشته های دیگر، سعی در ایجاد دیواری محکم از استبداد رشته ای می کردند؛ شاید چون انسان و نیازهای انسان را به خوبی نمی شناختند، یا فناوری به عنوان ابزار به قدری محدود بود که اجازه چنین کاری را نمی داد. اینک با برداشته شدن این موانع، راه ورود به رشته های دیگر باز شده است ولی بنا نیست که هویت رشته ها دستخوش تغییر شود. درست است نظام شبکه ای در سایه گسترش فناوری تحولی در مطالعات علمی به وجود آورده است، اما این نشانگر جهل ما نسبت به این امکانات بوده است. نظام شبکه ای همچون نظام سلسله مراتبی وجود داشته و ما از آن غافل بوده ایم. چه کسی می تواند ادعا کند که انسان و مطالعه نیازهای او در گذشته ویژگی شبکه ای نداشته است و ما اخیرا آن را کشف کرده ایم؟ جامع نگری به جای تخصص نگری صرف چنین امکانی را به وجود آورده و فناوری ابزار قدرتمندی در این زمینه شده است. در این جلسه، یکی می گفت محور اصلی رشته ما اطلاعات است. پاسخ آن بود که اطلاعات آن قدر کلی است که همه رشته های علمی می توانند چنین ادعایی داشته باشند که ما هم با اطلاعات سروکار داریم. پس اطلاعات محض نمی تواند محور اصلی در هویت بخشی به این حوزه باشد، بلکه باید جنبه ای از آن را در نظر گرفت. دیگری می گفت محور اصلی رشته بازیابی اطلاعات است، که به نظر می رسد بیشتر موردتوجه باشد؛ زیرا ذخیره و بازیابی از آغاز پدید آمدن این رشته همواره موردتوجه مدافعان این رشته بوده است. بازیابی اطلاعات به عنوان حاصل و نتیجه غایی، و توجه به سرعت، دقت، سرعت و صرفه آن می تواند خصیصه واقعی این رشته باشد که در آن هیچ حوزه علمی دیگر در این باب مشترک نباشد، مگر رشته رایانه (کامپیوتر) که باید در آن تامل کرد و یکی از آفت های این رشته تعارض یا تجاوز این حوزه به رشته علم اطلاعات و دانش شناسی است. همچنین، مطرح شد که فناوری و به ویژه فناوری الکترونیکی و اطلاعاتی فرصت و امتیازی برای همه رشته ها است. به عنوان نمونه، پزشکی شاید بیشترین استفاده را از فناوری اطلاعات می کند، اما آیا فناوری به جای تعریف رشته پزشکی نشسته است و یا هویت آن را تغییر داده است؟ هرگز! فناوری تمام قد در خدمت علم پزشکی است که تعریفش به طور ضمنی توجه به سلامت انسان است. اگر چنین است، می توان گفت که علم اطلاعات و دانش شناسی هم بسیار متاثر از فناوری های نوین است اما ماهیت آن را، اگر وجود داشته باشد، تغییر نداده است. فرد سومی می گفت اگرچه ما ناگزیریم که از فناوری استفاده کنیم، ولی همین استفاده جنبه انسانی دارد و این نکته باز می تواند فصل ممیزه ای باشد بین این رشته و سایر حوزه ها. تردیدی نیست که فناوری های اطلاعاتی تاثیر بسیار زیادی بر این رشته گذاشته است. اینک به عنوان مثال، گوگل یک کتابخانه بزرگ در سطح جهانی است. بسیاری بر این باورند که با وجود موتورهای جستجویی مانند گوگل دیگر نیازی به کتابخانه نیست. این تاثیر به حدی است که بعضی به جای استفاده از واژه جستجو، می گویند گوگل می کنیم. بسیاری کتابخانه های شخصی خود را جمع کرده و از فضای مجازی استفاده می کنند. اما سوال این است که با وجود گوگل، آیا کتابخانه های بزرگ در جهان جمع شده اند یا از وسعت و کثرت مجموعه آنان کاسته شده و می شود؟ آیا در مقالات تحقیقی می توان فقط به اطلاعات گوگل اتکا کرد یا باید از سایت های برآمده از گوگل یا واحدهای تخصصی تر استفاده کرد که اطلاعات آنان اغلب در قالب پی دی اف ذخیره و ارائه شده اند و هزینه طلب می کنند؟ آیا گوگل و امثال آن در پشت صحنه فعالیت های خود از اصول کتابداری و کتابداران استفاده نمی کنند؟ یکی از روسای کتابخانه های مهم کشور از اینکه مجموعه بزرگی از منابع در یک دی وی دی جا گرفته است چنان تعریف می کرد که گویی دیگر به کتابدار و کتابخانه نیازی نیست. این به منزله اشتباه گرفتن کتابخانه با یک نرم افزار است. پایگاه های اطلاعاتی ابزاری است در خدمت کتابخانه ها و برای انسان! یکی از نکات مهم در تعیین و تبیین هویت و خاصیت ذاتی هر پدیده ای در بین انسان ها از اصطلاح تبادر استفاده می کنند. تبادر به معنای سبقت یک معنا به ذهن شنونده لفظ بدون قرینه است (ویکی فقه) و در علم اصول کاربرد فراوان دارد؛ یعنی اگر از کسی در باره چیزی سوال کنی، آنچه سریع تر و بدون معطلی در ذهن او جای می گیرد نشان از واقعیت آن دارد. سوال در اینجا این است که اگر از کسی بپرسید که کتابخانه چگونه جایی است، آیا آن را یک مکان اجتماعی معرفی می کند یا یک مرکز فناوری؟ و این نشان می دهد که کتابخانه علاوه بر خاستگاهش پایگاهی اجتماعی دارد. به تعبیر دیگر، مردم نهاد است و برای خدمت به جامعه است. البته در اینجا هم می توان تشکیک کرد که همه موسسات برای مردم است و خدمت محورند؛ باز در اینجا بلافاصله خواهید گفت کتابخانه بیشتر از سایر مراکز از چنین ویژگی ای برخوردار است. کتابخانه و به دنبال آن علم اطلاعات و دانش شناسی ریشه در فلسفه و نیازمندی انسان به بازیابی اطلاعات و شاخه در اجتماع و رفع نیازهای اطلاعاتی و اجتماعی مردم دارد. کتابخانه در انواع خود مردم نهاد است و مخاطبان خاص خود را دارد، درحالی که وظیفه مرکز رایانه ای داده پردازی و تمشیت و تقویت ابزار برای هرآن کس که طالب آن باشد هست. حتی با داده کاوی داده هایی را که تهیه می کند نیاز به تحلیل و مشاوره دارد و اگرچه متخصصان باید نظر دهند ولی پایگاه آنان می تواند کتابخانه باشد، یا حاصلش در کتابخانه نگهداری شود تا به هنگام ضرورت، بازیابی و از تکرار و صرف هزینه دوباره جلوگیری شود. هیچ مکان دیگری این چنین مردم نهاد، اجتماعی و مدافع اقتصاد مادی و معنوی نیست. کتابخانه مرکز تجارت نیست، بلکه مرکز تامین منافع عامه، اعم از به صورت گذراندن ایام فراغت، تهیه ابزارهای اولیه تحقیق، مشاوره بهینه برای یافتن راهکار اقدام، تسکین آلام عمومی، محل گفتمان جامعه و تضمین حرکت های جمعی برای توسعه در ابعاد مختلف زندگی مردم است. پرسش دیگر اینکه آیا فضای مجازی نقش کتابخانه را کم رنگ کرده است؟ بدیهی است که با آمدن فناوری و ارائه شدن خدمات تلفن همراه و پدید آمدن نرم افزارهای گوناگون وضعیت چنان عوض شده که دیگر کسی به کتاب و کتابخانه بها نمی دهد! اما لازم است که به آسیب های اجتماعی پدیدآمده در سطح فرد و جامعه هم توجه شود که زنگ خطری برای سلامت روحی و روانی مردم شده است. در این شرایط، چه مرکزی نزدیک تر و بهتر از کتابخانه است که با همه تنوع وظایفی که دارد می تواند به رفع این آسیب های اجتماعی کمک کند تا با استفاده از فناوری به نیازهای مردم پاسخ دهد. یکی از مهم ترین عارضه های استفاده بی حد از فناوری، تقلیل ارتباط های انسانی و عاطفی است. فضای مجازی به عنوان محصول فناوری عموما چهره ای خشک یا خشن دارد، هرچند در بعضی موارد خود را دوستدار انسان معرفی می کند. ارتباطات انسانی در مراکزی همچون کتابخانه، مانند خانه و خانواده، به وجود می آید و تاثیرات مواجهه چهره به چهره برانگیزاننده و نیاز انسان است که در آنجا به آن پاسخ داده می شود. البته، راهکار کتابداران و متولیان مراکز فرهنگی با ظهور فناوری تغییر کرده اما راهبرد آن را عوض نکرده است. کتابدار امروزی باید با حفظ همان روابط انسانی و عاطفی با استفاده ابزار آشنا باشد و راه استفاده صحیح از آن ها را به دیگران آموزش دهد. در کتابخانه ها باید از جوانان مسلط بر فناوری، اما مودب، خوش برخورد، عاطفی، دوستدار جامعه، و روان شناس به صورت تمام وقت یا پاره وقت یا داوطلب استفاده شود تا مراجعه کنندگان بدون دغدغه و خجالت از استفاده از منابع و فناوری از خدمات آنان بهره گیرند و در صورت لزوم از مشاوره افراد مسن تر برای رفع مشکلات اجتماعی نیز استفاده کنند. بنابراین، کتابخانه ها همچنان که برای استفاده عموم باز است برای خدمت رسانی به آحاد جامعه هم باید باز باشد تا از خدمات عام المنفعه مردم به ویژه جوانان استفاده بهینه شود. این امر نیاز به بازنگری در تعریف، وظایف کتابخانه ها و امکانات آن به عنوان اموال عمومی دارد. تعریفی که من از رشته داده ام به این شرح است که علم اطلاعات و دانش شناسی (فدایی، 1392، 76):علم بازیابی و اشاعه اطلاعات و دانش است که ضمن بررسی چیستی و شناخت اجمالی اطلاعات و دانش، از روابط طولی و عرضی اصطلاحات تخصصی در حوزه های مختلف با توجه به دقت، سرعت، صحت و منفعت (اقتصاد و مدیریت) آن برای کاربران (فردی و جمعی) بحث می کند. فدایی، غلامرضا (1392). از کتابداری و اطلاع رسانی تا علم اطلاعات و دانش شناسی. تهران: چاپار.

هدف این مقاله بررسی امکان دسته بندی و طبقه بندی اسماء الهی است. اسماء الهی مظاهر یا شاید بهتر است گفته شود فیوضات پروردگاری است که حالت هستی شناسانه دارند؛ لذا طبقه بندی آن ها می تواند در طبقه بندی های علوم و معارف تاثیر بسزایی داشته باشد.

روش این پژوهش کتابخانه ای و از نوع بنیادی است. ابزار آن، تفکر و مقایسه منابع و متون دینی با یکدیگر است.

یافته ها: 

عالم صغیر و عالم کبیر مصطلح، دو عالم جداگانه نیستند و آن ها را مکمل هم می داند. تقسیم بندی نام های الهی و تجلیات هستی شناسانه فیوضات الهی بر خلق می تواند راهنمای خوبی برای فهم حقایق در جهان باشد. تقسیم اسماء الهی به صفات ثبوتیه و سلبیه، برحسب تکوین و تشریع، صفات خاص پروردگار و مشترک بین او و انسان، نام های مفرد و مرکب، اسماء دال بر واقعیت و اسماء دال بر فرایند از آن جمله است.

اصالت/ ارزش: 

باآنکه درمورد اسماء الهی در عرفان، خوارق عادات و بعضا فلسفه مطالبی بیان شده است ولی از حیث طبقه بندی هستی شناسانه کاری اساسی صورت نگرفته است. این مقاله می تواند مدخلی برای تحقیقات بیشتر در این زمینه باشد.

هدف پژوهش حاضر ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه های عمومی استان آذربایجان غربی از دیدگاه کاربران آن هاست.

پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش اجرا پیمایشی است. جامعه پژوهش شامل اعضای کتابخانه های عمومی استان آذربایجان غربی است که با توجه به تنوع زبانی (ترک-کرد) و مذهبی (اهل تشیع، اهل تسنن و ارامنه) در شهرستان های این استان، از نمونه گیری طبقه ای تصادفی نسبت به طبقه شهرستان ها استفاده و از این میان 450 عضو به روش تصادفی انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها، آخرین ویرایش پرسش نامه لایب کوآل بوده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و آزمون تی وابسته استفاده شده است.

یافته ها: 

نتایج نشان می دهد از دیدگاه کاربران کتابخانه های عمومی استان آذربایجان غربی، کیفیت خدمات کتابخانه ها کمتر از حد انتظار است. مقایسه وضعیت واقعی و سطح موردانتظار از مولفه های مدل لایب کوآل نیز نشان داد مولفه تاثیرگذاری خدمات کم ترین اختلاف و مولفه کتابخانه به عنوان مکان بیشترین اختلاف را دارند.

اصالت/ ارزش: 

اختلاف زیاد بین وضعیت واقعی و سطح موردانتظار کاربران کتابخانه های عمومی برای مولفه کتابخانه به عنوان مکان نشان می دهد کتابخانه های عمومی، متناسب با تغییر رویکرد کتابخانه های عمومی از نهادهای اطلاعاتی و اطلاع رسانی به نهادهای اجتماعی، نتوانسته اند خدمات موردنیاز و انتظارات کاربران را در جامعه چندفرهنگی استان آذربایجان غربی برآورده سازند. ازاین رو، لازم است کتابخانه های عمومی متناسب با این تغییر رویکرد به بازنگری و تعریف فضا و خدمات خود بپردازند.

هدف پژوهش حاضر تعیین تاثیر راهکارهای آموزش کتاب خوانی بر افزایش انگیزه مطالعه و میزان مطالعه غیردرسی دانش آموزان ابتدایی شهرستان زاهدان است.

این پژوهش به روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با دو گروه آزمایش و گواه انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر پایه ششم ابتدایی ناحیه 1 شهر زاهدان در سال تحصیلی 1394-1395 به تعداد 2870 نفر بودند. نمونه پژوهش شامل 100 دانش آموز از چهار کلاس (دو کلاس دختر و پسر به عنوان گروه آزمایش، دو کلاس به عنوان گروه گواه) بود که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند (50 نفر در گروه گواه و 50 نفر در گروه آزمایش). برای جمع آوری داده ها، از دو پرسش نامه محقق ساخته انگیزه مطالعه و میزان مطالعه غیردرسی استفاده شد. طرح آزمایشی در 10 جلسه برای مدت پنج هفته و حداقل هفته ای دو بار در کلاس اجرا و پس از اتمام جلسات، پس آزمون و یک ماه بعد از اتمام جلسات، آزمون پیگیری اجرا شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون آماری تحلیل کواریانس  یک طرفه و دوطرفه انجام گرفت.

یافته ها: 

نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد راهکارهای آموزش کتاب خوانی بر افزایش انگیزه مطالعه و میزان مطالعه غیردرسی دانش آموزان در مرحله پس آزمون موثر بوده است.

اصالت/ ارزش: 

در این پژوهش، راهکارهای آموزش کتاب خوانی در پنج جلسه توسط پژوهشگران طراحی و تدوین و در میان دانش آموزان مقطع ابتدایی به اجرا گذاشته شد. مراحل فوق می تواند به عنوان چهارچوبی برای اجرای آموزش های مطالعه و کتاب خوانی توسط معلمان مورد استفاده قرار گرفته و  سبب شود که دانش آموزان به کارآمدی شخصی بالاتری دست یابند و ضمن تلاش بیشتر در فعالیت علمی و پژوهشی، انگیزه بیشتری برای مطالعات غیردرسی داشته باشند.

با توجه به نقش مهم عاملان اطلاع رسانی و دانش شناسی در پیمایش و ارزیابی کم وکیف توسعه علم در سطوح مختلف نهادی و فردی، یکی از صلاحیت‏های لازم برای آن ها شایستگی پژوهشی است. در این راستا، تحقیق حاضر با هدف تعیین نقش منتورینگ اسلامی در توسعه شایستگی های پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی انجام شد.

روش تحقیق حاضر توصیفی- پیمایشی از نوع هم بستگی است. داده‏ های مطالعه از 102 دانشجوی تحصیلات تکمیلی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در دانشگاه های تهران به روش نمونه گیری طبقه ای با لحاظ کردن مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی جمع آوری شد. برای اندازه گیری شایستگی های تحقیقاتی از زیرمقیاس‏ های مهارت‏ های انجام و مدیریت تحقیق و تفسیر و انتقال دانش پرسش نامه توسعه دانشجویان و برای گردآوری داده های مربوط به منتورینگ از پرسش نامه منتورینگ اسلامی (خاقانی زاده، تقوی و عبادی، 2019) استفاده شد. ‏

یافته ها:

 میانگین کل منتورینگ اسلامی 78/3 و شایستگی های پژوهشی برابر با 84/3 بوده است که بیانگر وضعیت مناسب دانشجویان است. نتایج حاصل از آزمون هم بستگی نشان می‏‏دهد که همه مولفه‏های نه‏گانه منتورینگ اسلامی به جز چالش انگیزی، مشاوره و معاشرت علمی رابطه معناداری با صلاحیت یابی پژوهشی دانشجویان دارند. نتایج تحلیل رگرسیون نیز بیانگر معناداری مدل بوده و نشان می ‏دهد مقدار قابل توجهی از واریانس صلاحیت یابی پژوهشی دانشجویان توسط مولفه های منتورینگ اسلامی تبیین می ‏شوند.

اصالت/ ارزش:

 مطالعه حاضر وضعیت عاملان حرفه ای آینده علم اطلاعات و دانش شناسی و پیش بینی پذیری آن را بر اساس یکی از راهبردهای تربیتی سازگار با شرایط فرهنگی حاکم بررسی کرده است.

پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر استفاده از امکانات تلفن های هوشمند توسط کارکنان بر شکل گیری پیامدهای رفتاری مثبت در آن ها شامل رضایت شغلی، رضایت ارتباط و عملکرد و همچنین بررسی نقش میانجی سرمایه اجتماعی صورت گرفت.

این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و ازنظر روش در زمره پژوهش های توصیفی-پیمایشی قرار می گیرد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه کارکنان کتابخانه های عمومی زیر نظر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به تعداد 392 نفر است که 200 نفر از آن ها با توجه به حجم نمونه موردنیاز برای مدل یابی معادلات ساختاری به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری در این پژوهش، پرسش نامه استاندارد پژوهش شیر و رایس (2017) شامل شش گویه برای سنجش میزان استفاده از تلفن های هوشمند، هشت گویه برای سنجش سرمایه اجتماعی و شش گویه برای سنجش پیامدهای رفتاری مثبت کارکنان است که پایایی این پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 914/0 محاسبه شد. به منظور بررسی کفایت داده ها برای تحلیل عاملی، از آزمون KMO ازطریق نرم افزار SPSS استفاده شد. همچنین، آزمون تحلیل عاملی تاییدی به منظور بررسی روایی ابزار انجام شد و درنهایت، به منظور آزمون فرضیات از نرم افزار آموس استفاده شد.

یافته ها:

 بررسی شاخص های برازش مدل حاکی از آن است که مدل ساختاری پژوهش از وضعیت مناسبی برخوردار است. همچنین، یافته های پژوهش نشان داد که استفاده از تلفن های هوشمند بر پیامدهای رفتاری مثبت کارکنان با ضریب مسیر 45/0 تاثیر معنی دار و مثبت دارد. همچنین، نقش میانجی سرمایه اجتماعی در تاثیر استفاده از تلفن های هوشمند بر پیامدهای رفتاری مثبت کارکنان با ضریب مسیر غیرمستقیم 48/0 تایید شد.

 اصالت/ ارزش:

 پژوهش حاضر برای اولین بار در کشور به بررسی نتایج مثبت استفاده کتابداران از تلفن های هوشمند و پیامدهای آن در کتابخانه های عمومی با نقش میانجی سرمایه اجتماعی پرداخته است. این پژوهش فواید استفاده از تلفن های هوشمند در سازمان ها را آشکار می سازد و به توسعه تجربی و نظری این زمینه مطالعاتی کمک می کند. ازاین رو، با توجه به اهمیت و کارایی تلفن های هوشمند در ارائه خدمات اطلاع رسانی، مرجع، فناوری اطلاعات و آموزشی و پژوهشی پیشنهاد می شود تدابیری برای استفاده مناسب در توسعه خدمات کتابخانه های عمومی با کمک تلفن های هوشمند لحاظ شود.

این مطالعه با مرور نظام مند متون پژوهشی در حوزه خدمات اطلاعاتی کتابخانه های عمومی به اقوام و اقلیت ها، به تحلیل وضعیت آن پژوهش ها از جنبه های گوناگون می پردازد. بر این اساس، موانع خدمت دهی به اقوام و اقلیت ها و راهبردهای رفع موانع مذکور بر اساس متون پژوهشی بررسی شده ارائه شده اند.

مطالعه حاضر ازنظر هدف کاربردی، و مبتنی بر چارچوب مطالعه نظام مند پریسما انجام شده است. برای جمع آوری متون پژوهشی مرتبط در چند پایگاه اطلاعاتی کلیدواژه های تخصصی این حوزه جست وجو صورت گرفت و تعداد 314 مدرک به زبان انگلیسی شناسایی شد. با مطالعه و بررسی چکیده منابع، موارد تکراری و یا غیرمرتبط با موضوع حذف شدند. درنهایت، با اعمال پالایش اولیه، معیارهای ورود و خروج از مطالعه و کنترل توسط متخصصان، تعداد 40 متن پژوهشی انگلیسی برای مرور نظام مند انتخاب شدند. اطلاعات به دست آمده، با تلخیص مطالب در قالب جدول و نمودار ارائه شده است.

یافته ها:

 مرور پژوهش ها نشان داد که اغلب پژوهش های مرتبط با ارائه خدمات به اقوام و اقلیت ها در کتابخانه های عمومی به طور پراکنده صورت گرفته است و بیشتر آن ها در دنیای غرب و با استفاده از ابزارهای متعدد و گردآوری داده از کاربران مورد پیمایش قرار گرفته است. درمجموع، 17 مانع در قالب موانع مربوط به مدیریت کتابخانه، موانع ادراکی و ارتباطی، موانع مربوط به محیط خارجی و موانع مربوط به ماهیت اجتماع اقوام و اقلیت ها دسته بندی شدند. در این رابطه، 20 راهبرد ارائه شده و مصادیق اجرای آن نیز مورد توجه قرار گرفته است. در میان این راهبردها، استخدام کارکنان آشنا با فرهنگ و زبان اقوام و اقلیت ها، و توسعه حرفه ای آن ها، مجموعه سازی حساس به فرهنگ و بازاریابی و تبلیغات کتابخانه های عمومی مهم ترین راهبردهای موفقیت در ارائه خدمت کتابخانه های عمومی در جامعه چندفرهنگی است.

اصالت/ ارزش:

 بررسی منابع اطلاعاتی داخلی و خارجی نشان داد تاکنون هیچ پژوهشی به مرور نظام مند پژوهش های حوزه خدمات کتابخانه های عمومی در جوامع چندفرهنگی به اقوام و اقلیت ها نپرداخته است. ازاین رو، مرور منابع علمی و پژوهشی منتشرشده برای داشتن دیدی جامع نسبت به خدمات کتابخانه ای در جوامع چندفرهنگی ضروری است.