فهرست مطالب
پژوهشنامه معارف قرآنی
پیاپی 39 (زمستان 1398)
- تاریخ انتشار: 1398/12/01
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 5-27
دانشمندان مسلمان، برای دانش «تفسیر قرآن » رتبه نخستین اهمیت را ذکر می کنند چرا که موضوع این علم قران کریم است و دیگر علوم اسلامی همچون کلام، فقه، حدیث و اخلاق به آن وابسته اند. لازمه این ویژگی آنست که دانش تفسیر چنانکه در عرصه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد، به موازات آن نیاز به آسیب شناسی مضاعف دارد. یکی از جنبه های آسیب شناسی و آسیب پذیری تفسیر، روش استفاده از «ادبیات معیار» است که در شناخت ساختار و مضمون آیات قرآن نقش کلیدی دارد. از عصر صحابه و تابعین برخی از مفسران، شعر عرب جاهلی یا دیوان عرب را به عنوان ادبیات معیار در تفسیر قرآن برگزیده اند. درمقابل،عده ای دیگرازمفسران همواره بااین گرایش تفسیری مخالف بوده و متن قرآن کریم را «ادبیات معیار» دانسته و شعر جاهلی را شایسته مرجعیت تفسیر قرآن ندیده اند. در این پژوهش گذشته از کشف عوامل گرایش به شعر جاهلی و دیوان عرب ، دیدگاه و سیره مفسران وابسته به این گرایش در مقایسه با دیدگاه و سیره مفسران قرآن گرا تحلیل گردید، جنبه های ضعف ونارسایی وبرخی آثارمنفی که بر این گرایش مترتب شده و اختلافاتی در عرصه های تفسیری، فقهی و... را باعث شده مورد نقد منصفانه قرارگرفته که می تواند گامی در مسیر شناخت یکی از آسیب های دانش تفسیر شمرده شود.
کلیدواژگان: شعر جاهلی، دیوان گرایان، قرآن گرایان، ادبیات معیار، دانش تفسیر -
صفحات 28-50
مفسران فریقین در برداشت مراد حقیقی از ترکیب «صحفا مطهره» در آیه دوم سوره بینه اختلافاتی دارند. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام پذیرفته، با بررسی تفسیرهای مختلف درباره مقصود خداوند از این عبارت با نه نوع نگاه مواجه می شویم که ذیل سه رویکرد کلی قابل دسته بندی هستند. گروه اول مفسرانی هستند که تنها به توضیح مفردات اکتفاء کرده و از کنار تفسیر دقیق آیه گذشته اند. گروه دوم مفسرانی هستند که رویکرد ظاهری دارند و صحف را به کل قرآن، اجزاء قرآن یا کتب آسمانی پیشین تفسیر نموده اند. گروه سوم رویکرد باطنی دارند و منظور خداوند از صحف را به مواردی همچون لوح محفوظ، قلب پیامبر (ص)، نفوس آسمانی و یا اهل بیت (ع) برگردانده اند. لازم به ذکر است که برخی از این نه دیدگاه با برخی دیگر قابل جمع هستند. بطور نمونه تفاسیر لغوی مقدمه ای برای دیگر تفاسیر محسوب می شوند و تفاسیر مختلف باطنی تا حدودی قابلیت بازگشت به هم را دارند. در مجموع می توان گفت تفاسیر باطنی با سیاق آیات و همچنین روایات وارده در این باب هماهنگ تر بوده و نسبت به برداشت گروه دوم معنا و مصداق مناسب تری برای عبارت «صحف مطهره» آیه 2 سوره بینه ذکر نموده اند.
کلیدواژگان: قرآن، سوره بینه، تفسیر ظاهری و باطنی، صحف مطهره، لوح محفوظ -
صفحات 51-71بهره گیری از ابزارها و دانش های جدید معرفتی و زبانی نوعی تدبر روشمند در آیات و مصادیق آن است و به رمزگشایی از لایه های زیرین مفهومی در قصص قرآنی می انجامد. این جستار با شیوه توصیفی- تحلیلی در آیات مرتبط با قصه همسر عمران ضمن بررسی ساختار و مفهوم مناجات همسر عمران، مولفه های گفتمان مدار متن را بر اساس نظریه تحلیل گفتمان فرکلاف مشخص می کند. از این رهگذر، ظرفیت شگرف متون قصص قرآنی در فرآیند معنا سازی هویدا شده و افق نوینی در تحلیل قصص قرآنی گشوده خواهد شد. یافته ها بیانگر آن است که سطوح سه گانه توصیف، تفسیر و تبیین، پیوند پایدار و رابطه متقابل زبان و بافت اجتماعی در این مناجات را حکایت می نماید. بدین سان زبان در مناجات همسر عمران، بازنمودهایی از واقعیت می آفریند و مناجات را از سرشت و ساختاری اجتماعی برخوردار می کند. گفتمان کاوی این مناجات با تدقیق در اقلام واژگانی، بازتابی از ایدئولوژی زمانه را نشان می دهد و به بازتولید یک گفتمان ساختارشکنانه در جهت تداعی مفهوم توحید می پردازد.کلیدواژگان: همسر عمران، تحلیل گفتمان، نظریه فرکلاف، بافت زبانی، ایدئولوژی
-
صفحات 72-91کارآمدی یا ناکارآمدی احکام غیرعبادی قرآن از مسائل مهمی است که- در عصر حاضر- از زوایای گوناگون مورد کنکاش و مداقه قرار گرفته است. نظریه نسخ عقلی، یکی از این نظریات است که با باور به ناکارآمدی احکام مزبور در عصر حاضر، جاودانگی قرآن را نشانه می رود و به جایگزینی این احکام بوسیله احکام برگرفته از عقل قطعی یا ظنی یا سیره عقلاء حکم می دهد. تقسیم بندی های دوگانه احکام- به عنوان یکی از مبانی نظریه مزبور- در پی اثبات انگاره ناکارآمدی آیات الاحکام است. از این رو، در جستار پیش رو با روشی توصیفی- تحلیلی اعتبارسنجی شده است، نتیجه آنکه این تقسیم بندی ها با اشکالات مهمی مواجه است که مهم ترین آنها را می-توان در عناوین "عدم اتقان"، "ابهام تعریفی"، "ابهام تحدیدی" و "وجود تناقضات کمی و کیفی در اصل و فروع فرضیه مزبور" عنوان کرد؛ اشکالاتی که مخالفت ادله درون متنی فراوان را نیز باید به آن بیافزاییم تا بی اعتباری نظریه مزبور آشکارتر شود. بسیاری از احکام غیرعبادی قرآنی مزیت هایی نسبت به قوانین مشابه دارند که کارآمدی و منسوخ نشدن آن را نشان می دهد و برخی از آنها نیز در حوزه نسخ تمهیدی قرار دارد و اساسا مسئله کارآمدی یا ناکارآمدی- که با جاودانگی ارتباط دارد- درباره آن مطرح نیست.کلیدواژگان: آیات الاحکام، احکام غیرعبادی، نسخ عقلی، استمرار نسخ، عقل و بنای عقلاء
-
صفحات 92-109از جمله موضوعات مورد بحث در حوزه زیست، اخلاق کاربردی و حقوق بحث از بایدها و نبایدهای تعامل انسان با محیط زیست است. قرآن کریم نیز به عنوان کتاب تکوین و تشریع در گزاره های توصیفی و الزامی خود نحوه صحیح تعامل انسان را با محیط زیست با ظرافت، دقت و عمیق بیان نموده است. این پژوهش با هدف تبیین نگاه قرآن در این مورد و با روشی توصیفی و تحلیلی به عمده ترین مسئولیت های اخلاقی انسان در مورد محیط زیست پرداخته است و ضمن بیان نگاه قرآن به ارزش ذاتی، قداست، نظام مندی و بعد ملکوتی محیط زیست و نیز ارزش ابزاری و خلقت محیط زیست برای انسان به این نتایج دست یافت که آبادانی و حفظ محیط زیست، استفاده بهینه و بدون افراط و تفریط، جلوگیری از تخریب و آلوده کردن آن، رعایت حق آیندگان و سپاسگزاری، احترام و مهرورزی به محیط زیست جزء وظایف ضروری از نگاه قرآن است. گردآوری مطالب این تحقیق با تکیه بر منابع کتابخانه ای و رجوع مستقیم به آیات قرآن کریم و شیوه تفسیری آیه به آیه و نیز شیوه تفسیر روایی انجام گرفته است.کلیدواژگان: محیط زیست، قرآن، اخلاق، مسئولیت اخلاقی
-
صفحات 110-131ارتباطات بخش عمده ای از زندگی اجتماعی و تعاملات خانوادگی هر فرد را تشکیل می دهد. به دلیل نقش زیربنایی خانواده، آشنایی با مولفه های ارتباطات خانوادگی اهمیت فراوان می یابد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی ارتباطات انسانی در خانواده را از دیدگاه قرآن کریم و روایات ترسیم کرده است. ارتباطات در خانواده دامنه گسترده ای دارد و به دو صورت کلامی و غیرکلامی انجام می شود. ارتباطات کلامی سازنده از طریق گفتار کریمانه، اظهار محبت، موعظه و... نقش مهمی در تالیف قلوب بین افراد خانواده دارد. کانال های ارتباطات غیرکلامی هم بسیار گسترده است که ابعاد مختلف آن بیشتر در روایات تبیین شده است. نگاه محبت آمیز، بوسیدن و نوازش فرزندان، تواضع و خضوع در مقابل والدین و... از مهمترین مولفه های ارتباط کلامی در خانواده است. همچنین جامعترین نوع ارتباط سازنده در خانواده «احسان» نام دارد و در حقیقت منطق اسلام بر این است که از همه ظرفیت ها برای برخوردار شدن خانواده از ارتباطات انسانی موثر استفاده شود.کلیدواژگان: ارتباطات انسانی، خانواده، ارتباطات کلامی، ارتباطات غیرکلامی
-
صفحات 132-149
در آیه 30 سوره مبارکه بقره موضوع خلافت مطرح، ولی درباره مستخلف عنه سکوت شده است. به موجب این مساله، مفسران و قرآن پژوهان پیرو مکتب اهل بیت، در این باره با هم اختلاف نموده و اقوال گوناگون مطرح شده است. اما قول راجح نزد بسیاری از مفسران شیعی آن است که مراد از خلیفه در اینجا حضرت آدم (ع) است و مقصود از خلافت وی نیز«جانشینی خدا» بر روی زمین بوده است. آراء دیگر چون جانشینی بنی آدم از فرشتگان و اجنه نیز مطرح شده است. برخی نیز صرفا به عنوان یک نظر بدون ادله متقن به وجود انسان های پیش از آدم اشاره کرده اند. در این مجال ضمن نقد آراء و تبیین ادله قائلان این اقوال، با بررسی سیاق آیات و با رویکرد تفسیر قرآن به قرآن و سنت، نظریه خلافت و جانشینی از خدا و دیگر آراء، تضعیف و رای خلافت حضرت آدم و ذریه او از انسانهای پیشین تقویت می گردد. در این نوشتار ضمن بررسی دیدگاه های متفاوت درباره متعلق خلافت، پس از گذری بر مفهوم واژه خلیفه، مفهوم جعل خلیفه به معنای خلقت آدم و قرار دادن او در زمین به جای نسل های پیش مطرح شده است.
کلیدواژگان: آدم، خلافت، خداوند، انسان های پیشین
-
Pages 5-27
Quran's Tafsir has been regarded be of utmost importance among numerous fields of Islamic studies, as the subject of this field is Quran, which all other fields of Islamic studies such as Fiqh, Hadith, and ethics rely on. Islamic scholars have long used the "Reference Literature" or the Ancient poems of Arabs to interpret the words and verses of Quran and any interpretation of Quran's statements have been benchmarked against this literature. A group of scholars, however, disagree with this approach and believe that the Ancient poems do not merit such attention. In this paper, we first study the roots and causes of this tendency among Tafsir scholar and then examine the two competing views - one relying on Ancient poems and the other dismissing it as a reliable source of interpretation for Quran. We then provide an analysis which can serve as a first step in deciphering the pros and cons of each approach.
Keywords: Arab Divan, Ancient poems, Divanism, Quranists, Reference literature -
Pages 28-50
There is diversity of opinions about suhufan motahara (صحفا مطهره) impeccable scriptures in the second verse of surah Bayena. in this research done by analytic-dscriptive method after investigating different opinions of commentattors about divine intention, we are facing with nine interpretations that can classified in three main approaches. The first, some interpretations of verse without exact interpretation. Second, the interpreters those who have an esoteric approach, interpreting the suhuf as whol of Quran, sections of it or past imported heavenly books. Third group has interrior interpretive approch, interpreting suhuf as Guarded tablet, heat of prophet, heavenly souls or family of prophet. it seems that some of this nine opinios can be unified with others. First example literal interpretations can be observed as a preface to the other interpretations. and different interior interpretations can be merged with each other. Totally, we can relize that interpretations are in harmony with contexts of verses avd traditions are in the this manner.
Keywords: Quran, Bayena verse, interior, esoteric interpretation, impeccable scriptures, Guarded tablet -
Pages 51-71The use of new epistemic and linguistic tools and knowledge is a methodical method in verses and instances that results in decoding the conceptual underlying layers of the Qur'anic story. This paper, with a descriptive-analytical approach to the verses related to the story of civil spouse, while examining the structure and concept of the spouse's prayers, identifies the discourse-based components of the text based on the theory of Frecklaw's discourse analysis. In this way, the tremendous capacity of Qur'anic texts in the process of meaning-making will be revealed and a new horizon will be opened in the analysis of the Qur'anic story. The findings indicate that the three levels of description, interpretation, explanation, sustained linkage, and language and social context interplay in these prayers. Thus, in the prayers of the spouse, the language creates representations of reality and the prayers have a social structure and nature. The discourse of these liturgies, by delineating the lexical items, reflects a reflection of the ideology of the time and reproduces a destructive discourse to associate the concept of monotheism.Keywords: TheSpouse of Civilization, discourse analysis, Falklaw's Theory, Linguistic context, Ideology
-
Pages 72-91The effectiveness or ineffectiveness of non-Quranic rulings is one of the issues that have been explored from various angles in the present era. The theory of rational manuscripts is one of these theories which, by believing in the ineffectiveness of the aforementioned decrees in the present age, indicate the immortality of the Qur'an, and rules the replacement of these rulers by decrees derived from definite or doubtful reason. Dividing the divine judgments-as one of the fundamentals of the theory-seeks to prove the ineffectiveness of the verses of Allah. Therefore, the following is validated by a descriptive-analytic method in the preceding research, as a result of which these divisions are faced with important problems, the most important of which can be in the titles of "failure", "definition ambiguity" , "Ambiguity of limitations" and "the existence of quantitative and qualitative inconsistencies in the essence of the hypothesis"; the difficulties that we must add to the opposition to the many intrinsic arguments must be made clearer in order to discredit the aforementioned theory
-
Analyzing Human Ethical Responsibilities in Interaction with the Environment Based on Quranic versesPages 92-109Among the topics discussed in the field of biology, applied ethics and the rights of the debate are the dilemmas and desirability of human interaction with the environment. The Holy Quran, as the book of evolution and decree, in its descriptive and obligatory propositions, expresses the correct way of human interaction with the environment with elegance, precision and depth. This research aims at explaining the Qur'anic view in this case and in a descriptive and analytical way to the main ethical responsibilities of the human being about the environment, and while expressing the Quranic view of the intrinsic value, the sanctity, the system, and the ecological dimension of the environment as well as the instrumental value And the creation of the environment for humans led to the achievement that the development and preservation of the environment, the optimal use without extremes, the prevention of destruction and pollution, respect for the rights of the future and gratitude, respect and kindness to the environment is an essential part of the The look of the Qur'an. The compilation of this research is based on the library resources and direct reference to Quranic verses and the interpretive method of verse verse as well as the narrative interpretation method.Keywords: Environment, Quran, Ethics, Ethical Responsibility
-
Pages 110-131Communication is a major part of every person's life and family interactions. Familiarity with the components of family communication is of great importance because of the underlying role of the family in the upbringing of children. This descriptive and analytical study of human relations in the family has drawn from the perspective of the Holy Qur'an and narrations. Communication in the family has a wide scope and is done both verbally and non-verbally. Constructive verbal communication through the preaching and guidance of children in the form of "preaching" plays an important role in the formulation of hearts among family members. Non-verbal communication channels are also widespread, with different dimensions being explained in the narratives, and the Holy Quran emphasizes body movements and time use, especially with regard to parents. It is also the most comprehensive form of child-to-parent communication called 'Ehsan', and in fact, the logic of Islam is to use all capacities to build constructive human communication for the family. Understanding the model of Islamic communication in family interactions promises to be a society benefiting from the benefits of constructive and immune-free communication practices.Keywords: human relations, Family, Verbal Communication, Non-verbal Communication
-
Pages 132-149
In verse 30 of Surah Al-Baqarah, the subject of the caliphate has been raised, but silence has been made about the wrongdoing of the Prophet. Due to this, commentators and Qur'anic scholars have disagreed about this. Adam is (AS), and the purpose of his caliphate was God's succession on earth. Some have merely cited the existence of pre-Adam humans as a mere speculation. By examining the Quranic verses and interpreting the Qur'an to the Qur'an and the Sunnah, it is clear that the issue of caliphate and succession to God was not raised, and that the caliphate of Adam and his offspring of earlier human beings is provable. In this article, while examining different views of the caliphate, after going over the concept of the word caliph, the concept of counterfeiting the caliph means the creation of Adam and putting him on the ground instead of generations ago.jkjh nkjnklij nnjkn
Keywords: ground, instead, of generations ago
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.