نشریه پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی
پیاپی 45 (بهار 1399)

گزارشگری مسئولیت شرکتی با جنبه های اقتصادی، اخلاقی، اجتماعی و محیطی شرکت ارتباط دارد. به همین دلیل، این موضوع که آیا سهامداران از اطلاعات گزارشگری مسئولیت اجتماعی در مجموعه اطلاعات مورد توجه برای ارزش گذاری سهام استفاده می کنند یا خیر، حایز اهمیت است. در این تحقیق با استفاده از مدل تعدیل شده اولسان توسط هسل و همکاران، نقش گزارشگری مسئولیت اجتماعی در تعیین ارزش شرکت توسط سهامداران بررسی گردیده است. برای تعیین امتیاز گزارشگری مسئولیت اجتماعی از مدل ارایه شده توسط حساس یگانه و برزگر استفاده شده است. نتایج به دست آمده از بررسی های صورت گرفته روی اطلاعات 41 شرکت (در مجموع 205 سال-شرکت)، نشان دهنده همبستگی مثبت بین ارزش شرکت و امتیاز گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت ها می باشد. همچنین، نتیجه آزمون ها نشان می دهد که در نظر گرفتن همزمان اطلاعات مالی گزارش های سالانه و اطلاعات مسئولیت اجتماعی، نسبت به توجه صرف به اطلاعات مالی، به نحو بهتری تغییرات ارزش سهام را توضیح می دهد.

در عصر کنونی و با محوریت یافتن عنصر دانش، تمامی سازمان ها نیاز دارند راه هایی برای استفاده از دانش در کاهش هزینه های خود پیدا کنند. از این حیث، استفاده از مدیریت دانش برای کاهش هزینه ها، حل مشکلات، برنامه ریزی راهبردی و تصمیم گیری در سازمان امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان پرمخاطب ترین سازمان رسانه ای کشور، نیازمند مدیریت دانش است تا خلق، دریافت، سازماندهی، دستیابی و استفاده از دانش در این سازمان، تسهیل شود و از این طریق هزینه های این سازمان کاهش یابد. هدف مقاله حاضر بررسی رابطه بلوغ مدیریت دانش و کاهش هزینه ها در سازمان صدا و سیما می باشد. از این رو، ابتدا با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای و مصاحبه با خبرگان، کارشناسان رسانه و نیز صاحب نظران عرصه مدیریت دانش، مولفه های بلوغ مدیریت دانش که منجر به کاهش هزینه در سازمان صدا و سیما می شوند، شناسایی شدند. در گام بعد اولویت اثرگذاری هر یک از این عوامل با بهره گیری از تحلیل سلسه مراتبی با استفاده از نظرات 10 نفر از داوران در نرم افزار AHP تعیین شد. بر اساس نتایج به دست آمده حمایت مدیریت عالی، زیرساخت های سازمانی، توانمندسازی کارکنان، فرهنگ سازمانی، یادگیری سازمانی، تکنولوژی اطلاعات، تیم سازی، ارزیابی عملکرد و اهداف و زبان مشترک در رتبه های اول تا نهم جای گرفته اند. بر این اساس در پایان مقاله پیشنهادات مرتبط نیز جهت تسهیل کاربست مدیریت دانش به منظور کاهش هزینه های سازمان صدا و سیما ارایه شده اند.

یک محیط اطلاعات داخلی با کیفیت بالا، عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش می دهد و هماهنگی اطلاعات را بین واحدهای تجاری مختلف بهبود می بخشد و در نهایت باعث کارایی برنامه ریزی مالیاتی شرکت ها خواهد شد. هدف اصلی این مقاله، بررسی اثر کیفیت محیط اطلاعات داخلی بر اجتناب مالیاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. معیارهای مورد استفاده جهت سنجش محیط اطلاعات داخلی، دقت پیش بینی مدیریت وعدم تجدید ارایه صورت های مالی و معیار اندازه گیری اجتناب مالیاتی نرخ موثر مالیاتی است. برای آزمون فرضیه های تحقیق از مدل رگرسیون خطی چندگانه استفاده گردیده است. نتیجه بررسی 142 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و 977 مشاهده سال-شرکت حاکی از آن است هنگامی که برای اندازه گیری کیفیت محیط اطلاعات داخلی از معیار «دقت پیش بینی مدیریت» استفاده شده است، محیط های اطلاعاتی داخلی با کیفیت تر با اجتناب مالیاتی بالاتری همراه بوده اند. در ادامه، هنگامی که از معیار «عدم تجدید ارایه صورت های مالی» استفاده گردید، هیچ رابطه معناداری بین کیفیت محیط اطلاعات داخلی و اجتناب مالیاتی ملاحظه نگردید. یافته های پژوهش نشان داد زمانی که برای اندازه گیری کیفیت محیط اطلاعات داخلی از معیار «دقت پیش بینی مدیریت» استفاده می شود، محیط های اطلاعاتی داخلی با کیفیت تر با ریسک مالیاتی کمتری مواجه بوده اند. در ادامه و زمانی که از معیار «عدم تجدید ارایه صورت های مالی» استفاده گردید، هیچ رابطه معناداری بین کیفیت محیط اطلاعات داخلی و ریسک مالیاتی ملاحظه نگردید.

بر اساس تیوری نمایندگی همواره این احتمال وجود دارد که مدیران شرکت لزوما به نفع سهامداران تصمیم نگیرند و به امید بدست آوردن خبرهای خوب در آینده، زمینه های ایجاد محیط گزارشگری غیر شفاف و به تبع احتمال سقوط قیمت سهام را فراهم آوردند. در مقابل مفاهیم حاکمیت شرکتی با تاکید بر سهامداران نهادی از آن ها به عنوان سازوکار کنترلی جهت مقابل با رویکرد فرصت طلبانه و انعقاد قراردادهای کارا، بر نقش سرمایه گذاران نهادی در مکانیسم راهبری شرکت و توانایی بالقوه ای آن ها در تاثیرگذاری بر رویه ها و سیاست های اتخاذشده از سوی مدیران تاکید می کنند. بر همین مبنا مطالعه در خصوص نقش سرمایه گذاران نهادی در سقوط ناگهانی قیمت سهام ضروری به نظر می رسد. ازاین رو پژوهش حاضر با بهره گیری از دو فرضیه نظارت کارآمد و همگرایی منافع و طبقه بندی نمودن سهامداران نهادی به دو گروه سهامداران نهادی پایدار و گذرا رابطه بین سهامداران نهادی با سقوط قیمت سهام (با دو مدل کانت و ضریب چولگی بازده منفی) را با استفاده از اطلاعات 152 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ، مورد بررسی قرار داده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین سهامداران نهادی پایدار با سقوط قیمت سهام (مدل کانت و ضریب چولگی بازده منفی) رابطه منفی و معناداری وجود دارد. لیکن این رابطه بین سهامداران نهادی گذرا با سقوط قیمت سهام (مدل کانت و ضریب چولگی بازده منفی) برقرار نیست؛ که این موضوع بر تفاوت قایل شدن بین سهامداران نهادی پایدار و گذرا و همچنین تاکید بر سهامداران نهادی پایدار به عنوان سازوکار کنترلی موثر بر ارکان راهبری سازمان و مقابله با سقوط ناگهانی قیمت سهام اشاره می نماید.

پدیده هموارسازی سود مقوله ای مشترک در مرز دانش حسابداری و امور مالی است. یکی از انگیزه های شرکت ها برای هموار کردن سود حداقل نمودن تاثیر مالیات در طول زمان می باشد. در این پژوهش با استفاده از اطلاعات 9 سال مالی در بورس اوراق بهادار تهران و با استفاده از اطلاعات مالی 2070 سال- شرکت به پیش بینی هموارسازی سود با الگوریتم ماشین بردار ارتباطی پرداخته است. نتایج نشان می دهد که از بین متغیرهای پژوهش، متغیرهای حاشیه سود ناخالص، سود هر سهم، بازده فروش، بازده سهام، محافظه کاری شرطی، نسبت وجه نقد عملیاتی به دارایی ها، نسبت قیمت سهام به سود و کیفیت سود بر هموارسازی سود جاری تاثیر معناداری دارد و همچنین الگوریتم ماشین بردار ارتباطی در حالت خطی و غیرخطی توانایی پیش بینی میزان هموارسازی سود شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران را با قدرت بالا دارد. از دیگر یافته های پژوهش این است که برای پیش بینی هموارسازی سود الگوریتم غیرخطی ماشین بردار ارتباطی توانایی بالاتری نسبت به الگوریتم خطی ماشین بردار ارتباطی دارد.

سرمایه گذاری از مهمترین مسایل پیش روی هر شخص حقیقی و حقوقی است. بسیاری از سرمایه گذاران به دلیل عدم تخصص لازم در انجام سرمایه گذاری مستقیم به سراغ خرید سهام شرکت های سرمایه گذاری می روند. از این رو، بررسی، شناخت و تحلیل عملکرد این شرکت ها و عوامل موثر بر آن از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف تحقیق حاضر این است که با بررسی و دسته بندی فعالیت شرکت های سرمایه گذاری ایران، شیوه ارزیابی عملکرد این شرکت ها را بررسی نموده و با توجه به کلیه زمینه های فعالیت این شرکت ها، راهکاری برای ارزیابی به استفاده کنندگان ارایه نماید. به این منظور اطلاعات شرکت های سرمایه گذاری عضو بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفت. فعالیت ها به سه دسته کلی سرمایه گذاری بورسی، غیر بورسی و پروژه ها تقسیم و معیار مناسب اندازه گیری هر دسته با مرور ادبیات علمی و مراجعه به خبرگان معرفی و عملکرد شرکت با استفاده دو معیار شامل نسبت Q توبین و ROA اندازه گیری گردید. در نهایت با استفاده از تکنیک های اقتصادسنجی مبتنی بر رگرسیون اطلاعات مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحلیل با استفاده از نسبت Q توبین نشان داد که سرمایه گذاری های بورسی بیشترین تاثیر را بر عملکرد شرکت دارد، در حالی که دو بخش دیگر فعالیت از سوی سرمایه گذاران کمتر مورد توجه قرار می گیرد. نتایج تحلیل با استفاده از ROA نشان داد که علاوه بر سرمایه گذاری های بورسی، سرمایه گذاری در پروژه ها هم از بخش های تاثیرگذار و با اهمیت بر عملکرد شرکت هاست. .

با توجه به نقش حیاتی جریانات نقدی آتی در مدل های ارزشیابی سهام، توان پرداخت بدهی و... پیش بینی جریان های نقدی و تغییرات آن به عنوان یک رویداد اقتصادی، از دیرباز مورد توجه پژوهشگران، سرمایه گذاران، مدیران، تحلیلگران مالی و اعتباردهندگان بوده است. امروزه روشن است که سرمایه گذاران احتمالی می توانند اطلاعاتی در خصوص عامل اقتصادی دوره آتی و بخش ناپایدار (موقتی) از اجزاء جریانات نقدی آتی را از اقلام تعهدی استخراج نمایند. تعیین اینکه کدام یک از اقلام تعهدی این اطلاعات را ارایه می دهد بستگی به این دارد که آن قلم تعهدی جریانات نقدی آتی و یا گذشته را با عامل اقتصادی دوره جاری همتراز نموده و یا اینکه با دوره جاری و یا گذشته ارتباط دارد؛ بنابراین هریک از انواع اقلام تعهدی دارای یک ضریب متفاوت در پیش بینی جریانات نقدی آتی می باشد. هدف مقاله حاضر این است که با استفاده از مدل بارث و همکاران (2016) و گردآوری شواهد تجربی مشخص گردد که آیا تفکیک اقلام تعهدی بر اساس نقش آن ها در همترازی وجه نقد باعث افزایش توانایی آن ها در پیش بینی جریانات نقد آتی خواهد شد یا خیر؟ شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس به عنوان جامعه آماری تحقیق منظور شدند و با توجه به شرایط در نظر گرفته شده، تعداد 184 شرکت در دوره زمانی 10 ساله بررسی شدند. برای آزمون فرضیه تحقیق از مدل های رگرسیونی ترکیبی چند متغیره با استفاده از نرم افزار ایویوز استفاده شد. مدارک تجربی ایده اصلی مقاله را بر این مضمون که تقسیم بندی اقلام تعهدی بر اساس نقش آن ها در همترازی وجه نقد توانایی آن ها را در پیش بینی وجه نقد را افزایش می دهد، در تعداد معدودی از صنایع تایید می کنند.

ویژگی های فردی مدیران عامل از جمله خوش بینی، توانایی و دوره تصدی مدیریت می تواند ضمن بهبود عملکرد مالی شرکت، رفتار و نوع تصمیمات آن ها را در سازمان تحت الشعاع قرار دهد. شفافیت اطلاعات تحت تاثیر این ویژگی های رفتاری است. دوره تصدی به عنوان معیاری برای سنجش میزان افق تصمیم گیری مدیران عامل در نظر گرفته شد. در این پژوهش از شاخص های توانایی، دوره تصدی و خوش بینی مدیریت به عنوان ویژگی های رفتاری مدیران استفاده شده است. نمونه پژوهش حاضر شامل اطلاعات 100 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. نتایج حاصل از بررسی داده ها بیانگر آن بود که ویژگی های رفتاری مورد بررسی در این پژوهش شامل خوش بینی، توانایی و دوره تصدی مدیریت اثر معناداری بر نقدشوندگی سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران نداشته است. این یافته ها بیانگر آن است که مبادلات سهام در بورس تهران تا حد زیادی تحت تاثیر ویژگی های رفتاری مدیران شرکت نبوده و از سایر اطلاعات برای شکل دهی قیمت و حجم مبادلات بهره مند می شود.

هدف مقاله ، اندازه گیری تاثیر استفاده از اطلاعات گذشته و آینده در مدیریت هزینه استراتژیک در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. بدین منظور سه فرضیه برای بررسی این موضوع تدوین و داده های مربوط به 120 شرکت عضو بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. الگوی رگرسیون پژوهش با استفاده از روش داده های تابلویی با رویکرد اثرات ثابت، بررسی و آزمون شد. نتایج نشان داد که بزرگی رشد فروش تاریخی (به عنوان اطلاعات گذشته) تاثیر مثبت معناداری بر عدم تقارن رفتار هزینه داشته اما نوسانات فروش تاریخی (به عنوان اطلاعات گذشته) تاثیر منفی معناداری بر عدم تقارن رفتار هزینه دارد. در نتیجه، زمانی که سطح فروش بی ثباتی بیشتری دارد، انتظار بر این است که واکنش نامتقارن هزینه کاهش یابد. علاوه بر این، نتایج نشان داد نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری (به عنوان اطلاعات آینده) تاثیر معناداری بر عدم تقارن رفتار هزینه، در مدیریت استراتژیک هزینه ندارد.

وضعیت ساختار سرمایه و تصمیمات تامین مالی یکی از مهمترین تصمیمات مدیران است که بر عملکرد شرکت تاثیرگذار است. هدف این مقاله بررسی تاثیر غیر بهینگی ساختار سرمایه بر عملکرد واقعی شرکت است. از سویی جهت بررسی تاثیر تصمیمات تامین مالی بر عملکرد واقعی شرکت، اعمال مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی اختیاری از بازدهی شرکت جدا گردیده تا اثر مستقیم ساختار سرمایه بر عملکرد واقعی شرکت سنجش شود. به همین منظور، داده های مربوط به 143 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران استخراج و از مدل رگرسیونی داده های ترکیبی در نرم افزار ایویوز نسخه 9.5 برای آزمون فرضیه ها استفاده شده است. نتایج حاکی از آن بود که انحراف از ساختار سرمایه بهینه تاثیر منفی و معناداری بر بازده واقعی دارد. همچنین، نتایج نشان داد که انحراف از ساختار سرمایه هدف در هر دو حالت بیش اهرمی و کم اهرمی اثر منفی و معناداری بر عملکرد واقعی شرکت داشته و با افزایش غیر بهینگی ساختار سرمایه بازده واقعی دارایی ها و حقوق صاحبان سهام کاهش می یابد.