فهرست مطالب
نشریه محیط زیست و توسعه
پیاپی 19 (بهار و تابستان 1398)
- تاریخ انتشار: 1398/06/28
- تعداد عناوین: 15
-
-
صفحه 4
آلودگی هوای شهرها و اجتماعی شدن مساله آن! حال و روز مردمان شهرنشین جهان خوش نیست! آلودگی هوای شهرها جان مردمان را می گیرد و اعصاب و روانشان را بر هم می ریزد. با این حال، همه آن چیزی که مردم در برابر آن انجام می دهند گلایه و ذکر ناراحتی های ناشی از آن است. به راستی چرا چنین است؟ چرا این مشکل بزرگ به سمت یک راه حل بزرگ سوق پیدا نمی کند؟ شاید دلیلش این باشد که مساله هنوز به شکل اجتماعی در نیامده است! در شماره های پیشین گفته شد که راه حل آلودگی هوا چند بعدی، چند جانبه، چند مقیاسی و دراز مدت است. برای حل، مشکل آلودگی هوا باید به صورت مساله اجتماعی در آید. دانیلین لوزیکی، در تعریف اجتماعی شدن یک مساله، 4 شرط زیر را برشمرده است:1. دارای شرایط منفی باشد (برای مردم زحمت ایجاد کند، مسایلی مانند آلودگی ها، بیماری ها)؛ 2.پدیده ای جدی، شایع و گسترده باشد (در کنار منفی بودن، تعداد بسیاری از افراد را درگیر کند)؛ 3.امید خوش بینانه به ارایه راه حل برای آن وجود داشته باشد؛ و 4. امکان تغییر منطقی آن وجود داشته باشد (هزینه- فایده تغییر و اجرای راه حل ها منطقی باشند). برای آلودگی هوا دو مورد آخر، یعنی امید خوش بینانه برای حل مساله و امکان تغییرمنطقی بر مبنای هزینه- فایده یا وجود ندارد و یا حداقل از سوی مسولان و متخصصان تبیین و تبلیغ نشده است و از این رو شگفت آور نیست که ببینیم مردم در برابر آلودگی هوا موضعی منفعلانه در پیش گرفته اند و با وجود این که می بینند عزیزانشان از این موضوع در رنج هستند و در مواردی از دنیا می روند، حداکثر کاری که می کنند ذکر خاطره ای از رنجشان است! مشخص است که برای رفع آلودگی هوای شهرها، جز با همکاری همه جانبه و با حضور تمامی سطوح و لایه های اجتماعی و ارتباط و انتقال دانش و تجربه و دمیدن در کوره امید و تلاش همگانی برای رفع مشکل، نمی توان آن را از بین برد. به عبارتی دیگر، دو شرط آخر دانیلین لوزیکی برای اجتماعی شدن یک مساله یعنی امید خوش بینانه به ارایه راه حل و همیاری و همکاری همگانی برای مقرون به صرفه شدن مبارزه با این مشکل باید شکل گیرد و جز آن چاره ای نیست! و البته که دو مورد بار سنگین تری بر دوش متخصصان محیط زیست و رشته های وابسته می گذارد! حدیثی از پیامبر مکرم اسلام در این خصوص که دوباره در سخن سردبیر نقل می شود زمینه ای بسیار قوی برای ایجاد دو شرط آخر اجتماعی شدن مساله، یعنی امید خوش بینانه برای ارایه راه حل و به صرفه بودن آن فراهم می کند! محدث نوری روایتی را از پیامبر اسلام (ص) در خصوص «درختکاری» ارایه نموده است. حضرت فرمود:«إن قامت الساعه و فی ید احدکم فسیله، فإن استطاع ان لا یقوم الساعه، حتی یغرسها فلیغرسها [1]؛ اگر عمر جهان پایان یابد و قیامت فرا رسد و یکی از شما نهالی در دست داشته باشد، چنانچه به قدرکاشتن آن فرصت باشد، باید آن را بکارد». آیا وضعیت ما اکنون قیامت گونه است؟ البته که خیر! حتی اگر هم باشد، این حدیث نشان می دهد باید با امید به وظایف خودمان عمل کنیم و برای آن هم مسولان و هم مردم همگی باید باهم عوامل به وجود آورنده این آلودگی ها را شناسایی کنند و همگی با هم برای کاهش و رفع این عوامل از همین امروز دست به کار شوند و این یعنی به صرفه شدن مبارزه با آن!
کلیدواژگان: آلودگی هوای شهرها -
صفحات 5-18
در سیستم های بوم شناختی، اجزای زیستی و غیرزیستی (فیزیکی و شیمیایی) اثرات متقابلی بر یکدیگر دارند. درک و سنجش این سیستم ها و تعاملات درونی و بیرونی آن ها دشوار است. در عین حال، برای اتخاذ تصمیمات مدیریتی درباره اکوسیستم ها، براساس اصل یکپارچگی کل سیستم، به اطلاعاتی در مورد کل وضعیت و روندهای اکوسیستمی آن ها نیاز است. اکوسیستم زمانی یکپارچگی دارد که تغییرات ویژگی های بوم شناختی آن در محدوده طبیعی تغییرات رخ دهد و از طرف دیگر، تحمل اختلالات و تغییرات حاصل از فعالیت های انسانی و طبیعی را داشته باشد. در این صورت اکوسیستم از شرایط موجود خود خارج نمی شود و روند خودسامان دهی را ادامه می دهد. شاخص های کارآمد برای سنجش یکپارچگی بوم شناختی باید بیانگر اطلاعات اصلی راجع به ترکیب، ساختار و کارکرد اکوسیستم و یا به عبارتی دارای جامعیت باشند. تبیین مفهوم نظری یکپارچگی بوم شناختی و مرور شاخص های آن در سلسله مراتب بوم شناختی به عنوان ابزار برنامه ریزی محیط زیست از اهداف این تحقیق هستند. در این راستا پارامترهای هر شاخص از نظر جامعیت مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که شاخص های گونه ای و اکوسیستمی بیشتر متمرکز بر وضعیت درونی اکوسیستم هستند. درحالی که شاخص های یکپارچگی سیمای سرزمین علاوه بر وضعیت درونی به رژیم ها و فرآیندهای اختلالی ناشی از عوامل طبیعی و فعالیت های بشری توجه دارد.
کلیدواژگان: یکپارچگی بوم شناختی، کارکرد، اکوسیستم، شاخص، سیمای سرزمین -
صفحات 19-34پیچیدگی مفهومی مبهم در بوم شناسی است که در مطالعه های مختلفی به منظور توصیف وضعیت یک اکوسیستم به کارگرفته شده است. نویسندگان بسیاری اذعان کرده اند که اکوسیستم نمونه ای از یک سیستم پیچیده است. کنش های متقابل میان موجودات منجر به پیچیدگی اکوسیستم ها می شود و کنش های متقابل میان موجودات و محیط بی جان نیز بر این پیچیدگی تاثیر می گذارد. اکوسیستم ها از طریق فرایند خودسازمان دهی به سوی پیچیدگی بیش تر حرکت می کنند و پیچیده ترین سیستم ها در محدوده بینابینی نظم و بی نظمی قرار می گیرند (Parrott, 2010). آشفتگی های طبیعی موجب می شوند تا اکوسیستم به سوی وضعیت بی نظمی حرکت کند در حالی که دخالت های انسان این سیستم ها را به سوی نظم بیش تر سوق می دهد که موجب پیچیدگی کم تر اکوسیستم ها می شود. امروزه، نبود شناخت و درکی کافی از مفهوم پیچیدگی موجود در اکوسیستم ها منجر به تخریب اکوسیستم های مهمی شده است و احیا و بازسازی آن ها را مشکل تر ساخته است. زیرا، این اکوسیستم ها حاصل کنش های متقابل میان مولفه های تشکیل دهنده خود بوده اند و با از بین رفتن یکی از این مولفه ها کارکرد سایر مولفه ها نیز با مشکل روبه رو شده است. این مطالعه با هدف تشریح مفهوم پیچیدگی به عنوان یک ویژگی مهم از اکوسیستم ها و معرفی معیارهای اندازه گیری این پیچیدگی تلاش می کند تا دانش کارشناسان و مدیران محیط زیست را نسبت به اثرات ناشی از فعالیت های انسانی افزایش دهد. معیارهای به کارگرفته شده به منظور توصیف پیچیدگی اکوسیستم ها شامل معیارهای مکانی، زمانی، ساختاری و مکانی- زمانی هستند. باید خاطر نشان کرد که اگر معیارهای مناسبی به منظور توصیف پیچیدگی اکوسیستم ها توسعه داده شود، آنگاه می توان پیچیدگی بوم شناختی را به عنوان شاخصی بوم شناختی در بررسی سیماهای سرزمین به کارگرفت.کلیدواژگان: نظریه پیچیدگی، سیستم های پیچیده، اندازه گیری پیچیدگی اکوسیستم ها، خود سازمان دهی، فعالیت های انسانی
-
صفحات 35-46گردشگری صنعتی بزرگ و یکی از پویاترین بخش های اقتصاد یک کشور محسوب می شود . امروزه، گردشگری در دنیا یکی از مهم ترین ابزار دولت ها برای معرفی فرهنگ به سایر ملت ها است. در این پژوهش، پس از شناسایی شاخص ها برای تعیین توان کاربری گردشگری و نرمال سازی آن ها، اقدام به اولویت بندی شاخص ها شد. روش های علمی استفاده شده در این پژوهشPROMETHEE به همراه روش AHP و روش ANP برای وزن دهی به شاخص ها در نرم افزار Expert choice و Super Decision بوده است. هر یک از روش ها با توجه به رویکرد خود رتبه بندی متفاوتی را ارایه دادند و در نهایت با واردکردن نتایج و روی هم گذاری نقشه ها در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) ، نقشه نهایی توان گردشگری منطقه تهیه شد. نتایج این مطالعه نشان داد که در روش PROMETHEE، شاخص شیب در اولویت اول ، شاخص ارتفاع در اولویت دوم ، جهت جغرافیایی در اولویت سوم بود در حالی که در روشANP شاخص شیب در اولویت اول ، شاخص پوشش گیاهی در اولویت دوم و شاخص جهت جغرافیایی در اولویت سوم بود. نتایج وزن دهی شاخص ها به روش AHP نشان داد که بیشترین وزن را شیب و سپس تراکم پوشش گیاهی به خود اختصاص می دهند. برای گردشگری گسترده درحدود 98 درصد از منطقه دارای توان بسیار مطلوب و 2 درصد از منطقه دارای توان مطلوب است حال آنکه برای گردشگری متمرکز 62 درصد از منطقه دارای توان بسیار مطلوب ، 37 درصد از منطقه دارای توان مطلوب و 1 درصد دارای توان نامطلوب است. نتایج حاصل از مطالعه صورت گرفته حاکی از آن است که این محدوده دارای توان بالقوه برای توسعه گردشگری است و می توان از طریق برنامه ریزی منطقی در راستای گردشگری پایدار ، امکان توسعه هر چه بیشتر گردشگری منطقه را فراهم نمود.کلیدواژگان: ارزیابی توان، گردشگری، منطقه حفاظت شده، میش داغ، GIS
-
صفحات 47-60
بررسی روند بهره برداری از منابع و افزایش آلودگی در سطح جهان مبین فراتر رفتن فعالیت های بشر از ظرفیت قابل تحمل کره زمین است. برگزاری اجلاس ها و نشست های فراوان در سطوح بین المللی و منطقه ای در خصوص محیط زیست در سطح جهان به خوبی نگرانی جامعه جهانی را در این خصوص آشکار می کند. به همین دلیل نیز تلاش کشورهای مختلف جهان و عملکرد آنان، برای حفاظت از محیط زیست به عنوان یکی از مهم ترین اقدام ها در سطح جهان مورد توجه قرار گرفته است. از این رو ، طی سال های گذشته تلاش های زیادی جهت ارزیابی عملکرد محیط زیستی کشورها صورت گرفته است که از مهم ترین آن ها می توان به شاخص پایداری محیط زیست و شاخص عملکرد محیطی اشاره کرد که در حال حاضر به عنوان یکی از مهم ترین معیارها و ملاک های بررسی عملکرد محیط زیستی کشورها در جهان مطرح شده است. هدف ار تحقیق حاضر شناخت روند تحول شاخص های توسعه پایدار و چگونگی وضعیت ایران در گزارش های مزبور است. روش تحقیق، بررسی گزارش ها و اسناد سازمان ها و مجامع بین المللی مرتبط با موضوع بوده است. مطالعات نشان دادند که ایران بر اساس گزارش شاخص پایداری محیط زیست در سال 2002 از میان 142 کشور با کسب امتیاز 5/44، رتبه 104 را به خود اختصاص داده و در سال 2005 در میان 146 کشور امتیاز 8/39 و رتبه 132 را کسب کرده است. بر اساس آخرین گزارش، ایران در سال 2016 با امتیاز 3/66 در رتبه 105 میان 180 کشور قرار گرفت که نسبت به سال 2014 دارای عملکرد ضعیف تری بوده است.
کلیدواژگان: ایران، شاخص های عملکرد محیطی، توسعه پایدار، رتبه بندی -
صفحات 61-72امروزه فناوری سنجش از دور در مطالعه های مربوط به هواویزها و ذرات گرد و غبار کاربرد فراوانی دارد و به دلیل وسعت منطقه ای که مورد پایش قرار می دهد، همواره به عنوان یکی از کارآمدترین روش ها در مطالعه ی هم زمان پدیده های مختلف اقلیمی، اتمسفری و فرآیندهای هیدرولوژیکی مد نظر محققان بوده است. این فناوری تصاویری با پوشش و تکرار زیاد در زمان های مختلف فراهم می سازد و به همین دلیل می توان از آن برای پایش هواویزها و ذرات گرد و غبار استفاده کرد. سنجنده های مختلفی برای تشخیص هواویزها و گرد و غبار وجود دارد که در این مقاله به بررسی برخی از این سنجنده ها شامل MODIS، SEVIRI، OMI، POLDER-P، MISR، MERIS و AVHRR پرداخته شده است. نتایج بررسی ها نشان داد که MODIS به دلیل دارا بودن قدرت طیفی بالا، سنجنده ای پر قدرت برای شناسایی و پایش گرد و غبار است. تصاویر SEVIRI به دلیل زمین ثابت بودن ماهواره، امکان پایش مستمر گرد و غبار را به ما می دهد. سنجنده OMI می تواند در هر دو شرایط ابری و بدون ابر برای تشخیص هواویزها به کار برده شود. POLDER-P برای تشخیص ذرات ریز هواویز و MISR برای تشخیص زود هنگام طوفان گرد و غبار مناسب است. MERIS نیز دارای اندازه گیری های جهانی و AVHRR دارای پوشش جهانی روزانه و قدرت تفکیک مکانی بالا است. در نهایت می توان اشاره کرد که هر کدام از سنجنده ها قابلیت های متفاوتی در تشخیص گرد و غبار و هواویزها دارند که بسته به هدف مطالعه می توان از داده های مربوط به یک سنجنده یا ترکیبی از آن ها استفاده نمود.کلیدواژگان: هواویزها، گرد و غبار، سنجش از دور، سنجنده، ماهواره
-
صفحات 73-86
برای ارزیابی و پایش بهتر هر موضوعی شاخص هایی تعیین می شود و در همین راستا برای توسعه پایدار نیز شاخص هایی در نظر گرفته شده است که به 3 شاخص اصلی اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی تقسیم بندی می شود. موضوع حفاظت از محیط زیست یکی از مهم ترین مسایلی است که در حال حاضر در سطح جهان مطرح شده و در کانون توجه جامعه جهانی قرار گرفته است. از این رو، طی سال های گذشته شاخص هایی برای بررسی محیط زیست تدوین شده است. در این پژوهش علاوه بر بیان شاخص های توسعه پایدار، شاخص های محیط زیست به عنوان یکی از شاخص مهم توسعه پایدار ارایه گردید. سپس، اهمیت و اولویت بندی شاخص های توسعه پایدار از دیدگاه متخصصین بررسی شد و برای این منظور، از مدل تصمیم گیری تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. بر اساس نتایج از بین سه معیار اصلی اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی بیشترین اولویت با معیار محیط زیستی با وزن 63/0 بود. همچنین، معیار اقتصادی با وزن 28/0 و اجتماعی با وزن 07/0 به ترتیب اولویت های دوم و سوم را از دید متخصصین داشته اند. نتایج حاکی از درک اهمیت محیط زیست و حفاظت از آن برای رسیدن به توسعه پایدار می باشد که ضرورت ارتقای جایگاه محیط زیست و توجه بیشتر در برنامه های توسعه کشور را بیش از پیش نشان می دهد.
کلیدواژگان: شاخص های توسعه پایدار، محیط زیست، رتبه بندی، مدل های تصمیم گیری، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی -
صفحات 87-98دنبال کردن آینده پایدار برای محیط زیست، یک چالش مهم برای تصمیم گیری در تمام سطوح مدیریت است. تصمیم گیری برای ایجاد، کنترل یا هدایت سیستم ها، نیازمند مدل هایی است که بتوانند همه ی عوامل اثر گذار، ذی نفعان و محیط پذیرنده را در نظر بگیرند. هدف این مطالعه کمک به مدیران و فعالان در حوزه محیط زیست برای انتخاب بهترین مدل تصمیم گیری چندشاخصه، با توجه به ویژگی های منحصر به فرد هر روش، برای پروژه مورد نظر است. تنوع تکنیکی گسترده مدل های تصمیم گیری چندشاخصه سبب سردرگمی کاربران و تحلیلگران در انتخاب و بکارگیری مدل مناسب در مواجهه با مسایل دنیای واقعی شده است. در مسایل مشابه، مدل های مختلف تصمیم گیری چندشاخصه حداقل در 40 درصد مواقع رتبه بندی و نتیجه ای متفاوت با یگدیگر ارایه می کنند. بنابراین، شناسایی نقاط ضعف و قوت هر یک از روش های تصمیم گیری ضروری است، تا هنگام مواجهه با مسایل مختلف بتوانند مناسب ترین روش را بیابند. در این مقاله پرکاربردترین روش های تصمیم گیری چند شاخصه از جمله AHP، ANP، TOPSIS، SAW، VIKOR، ELECTRE، PROMETHEE و Grey معرفی و مقایسه شده اند. هم چنین چند مطالعه مقایسه ای میان این روش ها و برخی مطالعات محیط زیستی که با این روش ها انجام شده، مرور شده اند.کلیدواژگان: تصمیم گیری چندشاخصه، محیط زیست، ANP، AHP، Electre، TOPSIS، VIKOR، Saw، PRMETHEE
-
صفحات 99-110
طبق شرح خدمات ارایه شده از سوی دفتر امور آمایش و توسعه منطقه ای در سال 1390، طراحی نظام پایش برنامه آمایش استان ها ضروری است. با این وجود، تا کنون مطالعه ای به منظور پایش برنامه های آمایش در کشور انجام نشده است. در مطالعه حاضر روش شناسی تدوین نظام پایش برنامه آمایش استان ها بررسی و سپس به عنوان نمونه، تدوین نظام پایش برای برنامه آمایش استان قزوین ارایه شده است. در این راستا، با توجه به تقسیم استان قزوین به هشت منطقه برنامه ریزی، پایش برنامه آمایش استان باید در قالب تعریف شاخص ها برای ارزیابی تحقق برنامه های اجرایی در هر یک از این مناطق صورت بگیرد. کمی شدن میزان تحقق برنامه آمایش در هر یک از مناطق 8 گانه نیز با استفاده از مقادیر استاندارد شده هر شاخص و ضرایب وزنی تعریف شده در ساختار سلسله مراتبی قابل محاسبه است. در تحقیق حاضر، برای آشنایی با روش کار، پایش برنامه آمایش منطقه الموت استان قزوین ارایه شده است. طبق چارچوب ارایه شده در تحقیق حاضر جهت تحقق نظام پایش برنامه آمایش استان ها، تدوین شاخص های پایش در هر استان توسط نظام تشکیلاتی تهیه طرح آمایش ضروری است که به تکمیل پایگاه داده های مکانی در این رابطه منجر خواهد شد.
کلیدواژگان: آمایش سرزمین، نظام پایش، شاخص، سلسله مراتبی، قزوین -
صفحات 111-128
امروزه مدیریت پسماند یکی از ضروری ترین محورهای توسعه پایدار محسوب می گردد و برای تحقق آن راهی جز مدیریت راهبردی و تدوین استراتژی های مناسب وجود ندارد. هدف این پژوهش، تدوین و اولویت بندی استراتژی های سازمان مدیریت پسماند شهرداری شیراز است. بدین منظور برای تدوین و اولویت بندی استراتژی ها، از مدل جامع تدوین استراتژی استفاده شد. در این مدل چهار مرحله ای، ابتدا ماموریت سازمان مدیریت پسماند شناسایی و بعد عوامل داخلی و خارجی مهم و تاثیرگذار بر آن با استفاده از مدل های کاف و پست و به کمک روش دلفی در دو دور استخراج گردید. پس از آن برای به دست آوردن استراتژی ها، ماتریس سوات تشکیل و با استفاده از ماتریس داخلی و خارجی موقعیت سازمان مدیریت پسماند مشخص شد. در پایان نیز اولویت بندی استراتژی های مناسب سازمان با استفاده از تکنیک الکتر تری انجام گرفت. نتایج نشان داد که جهت گیری استراتژی های سازمان مدیریت پسماند رقابتی- تهاجمی است و مهمترین استراتژی پیشنهادی «طراحی و اجرای برنامه های آموزشی و اطلاع رسانی به کارکنان و ذ ی نفعان» می باشد.
کلیدواژگان: مدیریت پسماند، تدوین استراتژی، اولویت بندی، الکتر تری، سازمان پسماند -
صفحات 129-145
هدف این تحقیق ارزیابی اثرات محیط زیستی سد کارون سه بر نواحی روستایی، به عنوان بزرگترین سد قوسی خاورمیانه در بخش دهدز شهرستان ایذه و یکی از بزرگترین نیروگاه های برق آبی کشور است. تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر تحقیقات کاربردی می باشد. برای جمع آوری داده ها، اثرات اصلی شناخته شد و توسط کارشناسان، وزن دهی و اهمیت آنها مشخص شد. سپس از طریق پرسش نامه، این اثرات در 12روستا مطالعه شد. جامعه آماری، 3062 نفر بوده است. با توجه به جامعه آماری و با استفاده از فرمول کوکران، نمونه آماری، 245 نفر انتخاب و پرسشگری به روش تصادفی انجام شد. در نهایت جهت تجزیه و تحلیل داده ها، از مدل ویکور استفاده شد. نتایج نشان داد که سد کارون3 اثرات محیط زیستی عمده ای را ایجاد نموده است. بر اساس دیدگاه مردم و کارشناسان، 10 مورد مهمتر تشخیص داده شد. از جمله این اثرات شامل تخریب جنگل های بلوط، افزایش مرگ و میر آبزیان و کاهش تنوع آنها، افزایش اراضی شور کشاورزی، تغییر آب و هوا در مقیاس خرد، گرم شدن منطقه و وقوع زمین لرزه ها هستند. همچنین، بر اساس مدل ویکور روستاهای باجول و رکعت علیا، در رتبه اول و دوم قرار بیشترین تاثیرپذیری از سد کارون سه قرار می گیرند. بنابراین، روستاهای مذکور نیازمند باید تمرکز مدیریتی در زمینه محیط زیست هستند.
کلیدواژگان: اثرات، محیط زیستی، سد، کارون سه، نواحی روستایی -
صفحات 147-155
گاز کربنیک از بخش های مختلفی منتشر می شود و حدود 83 درصد از گازهای موثر در گرم شدن زمین را تشکیل می دهد. این پژوهش برای نخستین بار به پیش بینی انتشار گاز دی اکسیدکربن در بخش های آلاینده و کل کشور می پردازد. هدف این پژوهش، بررسی روند و پیش بینی انتشار گاز دی اکسیدکربن در ایران در دوره 1339-1392 و بخش های آلاینده در دوره زمانی 1350- 1390 است. داده های سه سال آخر بخش های آلاینده از سال 1390-1393 برای سنجش توان پیش بینی الگوها استفاده شد. با بررسی گزارش بانک جهانی، ایران از نظر انتشار گاز دی اکسیدکربن در جهان در حال حرکت به رتبه های بالای جدول و ده کشور آلاینده جهان است، بنابراین تحقیق در این زمینه ضرورتی بیش از پیش می یابد. بخش های آلاینده بر اساس روشEIA (1) تقسیم شدند. پیش بینی انتشار گاز کربنیک بخش های آلاینده و کل کشور برای سال 1414 انجام شد. بیش ترین انتشار گاز کربنیک در دوره مورد بررسی، مربوط به بخش حمل و نقل و کم ترین مربوط به بخش صنعت بود. مطابق با پیش بینی های انجام شده در سال 1414، بخش خدمات از بخش حمل و نقل پیشی خواهد گرفت و طبق پیش بینی با روش GARCH در سال 1414 انتشار گاز کربنیک در کل کشور به سرانه 09/10 متریک تن افزایش خواهد یافت.
کلیدواژگان: پیش بینی انتشار گاز دی اکسیدکربن، ARIMA، GARCH -
صفحات 157-170
هدف این پژوهش، بررسی نگرش محیط زیستی هنرجویان هنرستان کشاورزی شهید مطهری شیراز بود. برای این منظور از روش پیمایش با ابزار پرسش نامه استفاده شد. پرسش نامه حاوی پرسش های محیط زیستی و سوالات باز و بسته بود که روایی صوری آن توسط پانلی از متخصصین اصلاح و تایید گردید. جهت تایید پایایی پرسش نامه نیز یک مطالعه راهنما صورت گرفت که ضریب آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف آن بین 61/0 تا 83/0 به دست آمد. جامعه پژوهش شامل کلیه هنرجویان رشته های مختلف کشاورزی در هنرستان کشاورزی شهید مطهری شیراز در سال تحصیلی 93-92 بود. در زمان انجام پژوهش تعداد 98 هنرجو در کلاس های دوم و سوم در رشته های کشاورزی درس می خواندند که بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 80 نفر از آنها با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب و مطالعه شدند. نتایج پژوهش حاکی از وجود نگرش محیط زیستی متوسط و مثبت در بین هنرجویان سال های دوم و سوم بود. از طرفی، تماس هنرجویان با منابع اطلاعاتی در حد پایینی قرار داشت. افزون بر آن، تفاوت معنی داری در میانگین نگرش محیط زیستی هنرجویان سال دوم و سوم مشاهده نگردید. نتایج دیگر حاکی از آن بود که هنرجویان شهری بیش از هنرجویان روستایی قایل به بحران در محیط زیست بودند. مدل رگرسیونی نیز مشخص نمود متغیرهای هنجارهای گروه مرجع، دسترسی به منابع اطلاعاتی و فرزند کشاورز بودن به عنوان متغیرهای پر اهمیت در پیش بینی نگرش محیط زیستی هنرجویان بودند و متغیرهای معدل، گرایش تحصیلی، علاقه به رشته تحصیلی و سال تحصیل در تبیین رفتار محیط زیستی هنرجویان هنرستان کشاورزی سهم به سزایی داشتند.
کلیدواژگان: ترویج کشاورزی، نگرش محیط زیستی، هنرجویان کشاورزی، هنرستان کشاورزی -
صفحات 171-178حفاظت از محیط زیست قبل از هر چیز نیازمند کسب دانش کافی از اجزای بوم سازگان و کنش متقابل میان آن ها است. سنجاب ایرانی به عنوان یکی از پستانداران مهم جنگل های زاگرس به زیستگاه های جنگلی وابسته است. وضعیت حفاظتی این گونه در ایران مورد بررسی قرار نگرفته و در پایگاه داده اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN)در رده بندی کمترین نگرانی قرار دارد. در حال حاضر این گونه بومی با تخریب گسترده جنگل زاگرس به دلایلی از جمله تغییرات آب و هوایی، آفات و بیماری ها، پروژه های ساختمانی، چرای دام، تغییر کاربری اراضی و نظیر آن روبرو است. در مجموع، اطلاعات کمی در مورد تاریخچه تکاملی، محدوده پراکنش جغرافیایی، وضعیت بوم شناختی، الگوی توزیع و شرایط زیستی این گونه وجود دارد و اثرات تخریب جنگل های زاگرس بر روی این گونه معلوم نیست. مهمترین عوامل تهدید برای این گونه جنگل زدایی، شکار و کشاورزی در اراضی جنگلی هستند. در سال های اخیر متاسفانه این گونه با ارزش در ایران به حیوان خانگی تبدیل شده و به همین دلیل شکارچیان اقدام به شکار این گونه و فروش آن می کنند. با وجود اینکه در حال حاضر وضعیت حفاظتی این گونه مورد پژوهش قرار نگرفته اما پیش بینی می شود که با روند روبه افزایش تخریب جنگل های زاگرس، این گونه در آینده ای نه چندان دور در معرض تهدید قرار گیرد. در این مطالعه براساس مرور منابع صورت گرفته و اطلاعات موجود، مشکلات و چالش های موجود جهت حفاظت از سنجاب ایرانی مورد بحث قرار گرفته و خلاءهای پژوهشی در این رابطه مشخص گردیدند و در نهایت راه کارهای پژوهشی جهت حفاظت از این گونه بومی با ارزش ارایه شد.کلیدواژگان: سنجاب ایرانی، جنگل بلوط زاگرس، چالش های حفاظت
-
صفحات 179-186
پرندگان بخش عمده مهره داران کشور را تشکیل می دهند که در سطح وسیعی از مناطق خشک و بیابانی، نواحی جنگلی، سواحل، جزایر، دریاچه ها و سایر نقاط کشور پراکنده اند. منطقه شکار ممنوع اشکورات در استان گیلان از جمله زیستگاه های مناسب کبک (Alectoris chukar) از جمعیت مطلوب گونه برخوردار است. وجود زیستگاه های کوهستانی و تپه ماهوری و صخره های تند و تیز سبب شده که کبک ها به تعداد فراوان در این منطقه زیست کنند. به منظور مدلسازی مطلوبیت زیستگاه این گونه از روش تجزیه و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی(ENFA) درمحیط نرم افزار بایومپر Biomapper)) استفاده شد. در این مطالعه از نقاط حضور گونه به عنوان متغیر وابسته و از متغیرهای محیطی (طبقات شیب، طبقات جهت جغرافیایی، طبقات ارتفاع از سطح دریا، منابع آب (چشمه ها)، مناطق مسکونی (روستاها) و جاده ها به عنوان متغیرمستقل استفاده شد. نقشه مطلوبیت زیستگاه تهیه شده در این مطالعه برای گونه کبک موید این مطلب است که زیستگاه مطلوب این گونه در منطقه شکار ممنوع اشکورات از ارتفاعات 1700 متر تا ارتفاع 2800 متر از سطح دریا، و در شیب های بالای 40 درصد قرار دارد. کوه های سرخه تله لیما، قاضی چاک، دلیجان، جورده از جمله مناطقی هستند، که فراوانی کبک در آنجا به ثبت رسیده است. همچنین، مهمترین متغیر در تعیین مطلوبیت زیستگاه کبک ها شیب و جهت می باشد.
کلیدواژگان: کبک، منطقه شکار ممنوع اشکورات، مدلسازی مطلوبیت زیستگاه، تجزیه و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی (ENFA)، شیب، جهت
-
Page 4
-
Pages 5-18
In ecological systems, biotic and abiotic (physical and chemical) components interact with each other. It is a challenge to understand and measure these systems and their internal and external nteractions. However, to manage the ecosystems sustainably, using the integrity principle, we require information on the status and trends of ecosystems as a whole. An ecosystem has integrity when its ecological characteristics and processes occur within their natural ranges of variation, and also it can withstand perturbations and changes caused by natural environmental or human factors. In this situation, the ecosystem will not be disorganized and the process of self-regulation will continue. Useful indicators for ecological integrity assessment must be comprehensive, representative of composition, structure and function of ecosystems. The goals of this research were to explain the theoretical concept of ecological integrity and review integrity indicators as a tool for environmental planning. As such, integrity indicators were assessed in terms of comprehensiveness. The results showed that the species and ecosystem indices are more focused on the internal state of the ecosystem, while those of landscape concerned with the internal state as well as perturbations caused by human activity and natural disturbance.
Keywords: Ecological integrity, function, Ecosystem, Indicator, landscape -
Pages 19-34Complexity is an elusive term in ecology that is often used in different ways to describe the state of an ecosystem. Many authors have claimed that an ecosystem is a prototypical complex system. Interactions between organisms lead to complexity in ecosystems while interactions between organisms and their environment also contribute to this complexity. An ecosystem tends towards greater complexity via the process of self-organization, which draws the system away from the two extremes of order and disorder to a state of maximal complexity. Natural disturbance events may cause an ecosystems state to tend towards greater disorder, whereas human intervention can move the system state towards greater order. Today, lack of adequate knowledge about complexity in ecosystems has led to destruction of many ecosystems such that their rehabilitation and restoration has become very hard. For this reason, the preset study aimed to explain the concept of complexity as one of the important attributes in ecosystems and enhance knowledge of experts and managers on environment. We used the temporal, spatial, structure and tempo-spatial measures adapted to describe the complexity of ecosystems. It is argued that if appropriate measures are developed and validated for ecosystems, ecological complexity could become a key ecological indicator.Keywords: Complexity Theory, Complex systems, Measuring complexity of ecosystems, Self- organization, Human activities
-
Pages 35-46Tourism is a large industry and one of the most dynamic sectors of the economy of every country. Today, tourism also provides an efficient tool to governments for introducing culture of the destinations to other nations. In this study, we identified criteria for tourism and then normalized and prioritized those criteria using PROMETHEE, AHP and ANP methods in Expert Choice and Super Decision software. Each one of the methods provided different ranking based on the nature of their approach. We generated maps of the criteria and overlaid them in GIS for tourism capability assessment. Results of this study indicated that the PROMETHEE method ranked slope as the first, elevation as the second and aspect as the third criterion. The AHP weighting method ranked slope as the first and vegetation density as the second factor, while the ANP ranked slope as the first, vegetation density as the second and aspect as the third. For extensive tourism, 98% of the area has very high capability and 2 % has high capability. For intensive tourism, 62 % of the area has very high capability, 37 % has high capability and the rest 1% has no capability. Our results indicate the high capability of the area for tourism and its potential can best be realized through appropriate planning.Keywords: Assessment, Tourism, Protected area, Mishdagh, GIS
-
Pages 47-60
Survey of the utilization of resources and increased pollution in the world clearly shows that human activities have gone beyond the Earth's carrying capacity. This is why we see nowadays huge efforts taken by the international communities to protect the environment as the most important aspect of life on earth. Over the past years efforts have been taken to offer standard indices for environmental sustainability and performance assessment and to evaluate the environmental performance of the countries around the globe. The aim of this study was to provide an understanding of the evolution of sustainable development indices and how Iran performs in this regard. The method was to refer to documents on environmental performace issued by the relevant international organizations. According to the results, in the year 2002, Iran’s score on environmental sustainability indices was 44.5 putting Iran in the rank 104 among 142 countries while this has decreased to 39.8 in the year 2005 ranking Iran at 132 among 146 countries. According to the latest report in 2016, Iran with a score of 66.3 was ranked 105 among 180 countries showing more degredation of the environment compared to the year 2014.
Keywords: Iran, Environmental performance index, development sustainable, Ranking -
Pages 61-72Remote sensing technology is nowadays used in studies of aerosols and dusts in the atmosphere and because of large extent of covered area this technology has become most efficient in the study of different climatic, atmospheric and hydrological processes. This technology provides images with extensive cover and high frequency at different times and as such it can be used for monitoring of aerosols and dust particles. There are various sensors to detect aerosols and dust and in this article we covered some sensors including MODIS, SEVIRI, OMI, POLDER-P, MISR, MERIS and AVHRR. The results showed that MODIS is a powerful sensor for detecting and monitoring dust because of its high spectral resolution. The geostationary SEVIRI images give us the possibility of continuous dust monitoring. The OMI sensor can be used in both cloudy and cloudless conditions to detect aerosols. POLDER-P is suitable for detecting fine particles and MISR for early detection of dust storms. MERIS also has global measurements, and AVHRR has a global daily coverage and high spatial resolution. We conclude that each of the sensors has different capabilities in the identification of dust and aerosols and depending on the purpose of the study, one or a mix of them can be employed.Keywords: Aerosols, Dust, Remote Sensing, Sensor, satellite
-
Pages 73-86
Indicators are tools to better evaluate and monitor issues and conditions. Sustainable development indicators are divided mainly into economic, environmental and social groups. The subject of environmental protection is one of the most important issues that is currently being discussed at the global level and has been the focus of the international community. Therefore, environmental indicators have been developed over the past years. In this study, in addition to collating sustainable development indicators, environmental indicators were presented as their important items. Then, the importance and prioritization of sustainability indicators were evaluated from the perspective of experts. For this, we used the Analytical Hierarchy Process. Based on the results, the weight for environmental criteria was 0.63, while that of economic and social criteria was 0.28 and 0.07, respectively. The results showed the importance of environmental protection for achieving sustainable development and the necessity of promoting the status of the environment and paying more attention to the development plans of the country.
Keywords: Sustainable development indicator, Environmental, Ranking, Model decision, Analytical Hierarchy Process -
Pages 87-98Devising and following a sustainable future for the environment is a major challenge for decision-makers around the world. The decision to create, control or guide systems, requires models which include all factors affecting the system, stakeholders and the receiving environment. This study aimed to help environmental managers and activists choose the best multiple attribute decision-making model (MADM), based on the unique characteristics of each technique, for their specific project. Extensive technical diversity of MADMs has confused users and analysts in selection and application of suitable methods to deal with real-world problems. In similar problems, different MADMs lead to dissimilar results in at least 40 percent of cases. Thus, identifying the strengths and weaknesses of each decision-making method is crucial for decision makers, so they can choose the best method to tackle different issues. In this paper, the most widely used multi attribute decision making techniques including AHP, ANP, TOPSIS, SAW, VIKOR, ELECTRE, PROMETHEE and Grey analysis were introduced and compared. Also, several comparative studies of these techniques and some of the environmental studies that had used these methods were reviewed.Keywords: Multiple Attribute Decision Making, Environment, ANP, AHP, Electre, TOPSIS, VIKOR, Saw, PROMETHEE
-
Pages 99-110
According to the agenda provided by the office of spatial planning and regional development of Iran in 1390, it has become necessary to establish a system for monitoring of the provincial land use plans. Nevertheless, no study has been thus far completed to monitor the land use plans in Iran. In the current study, we developed a methodology for monitoring of land use plans, and then proposed a monitoring system to evaluate the land use plan of Qazvin Province. Qazvin Province has eight townships or regions and monitoring of land use planning can be achieved through defining indicators to assess the realization of the programs in each of these townships. Quantification of the implementation level of land use plans in each of the eight regions can be realized by standardizing and weighting indicators in a hierarchical structure. We performed land use monitoring for Alamut region of the province as an example. Regarding the framework provided in this study, to achieve fulfillment of the provincial monitoring system, development of monitoring indicators is essential for the spatial planning organization of each province, which will lead to the completion of geospatial data.
Keywords: Land Use Planning, monitoring system, Indicator, Hierarchy, Qazvin -
Pages 111-128
Today waste management is one of the most essential aspects of sustainable development and the main avenue to achieve it is through strategy development and strategic management. This research aimed at developing and prioritizing strategies for Shiraz Municipality Waste Management Organization. For this, we used a four-stage comprehensive model for strategy development. Firstly, we identified organization’s mission, critical, effective and internal - external factors by utilizing CAF and PEST models and applying Delphi method in two rounds. Secondly, a SWOT analysis was conducted for development of strategies and internal-external matrices to show position of the organization. Finally, prioritizing of the main strategies was implemented using ELECTREIII. Results show that the organization’s strategic approach should be competitive-offensive and the most important strategies were found to be designing and implementing educational plans plus informing personnel and stakeholders.
Keywords: Waste Management, Strategy Development, Prioritization, ELECTREIII, Waste management Organization -
Pages 129-145
The purpose of this study was to evaluate the environmental impacts of Karun III Dam in Izdeh district on rural areas as the largest arch dam in the Middle East and one of the largest hydroelectric powerplants in the country. The research is descriptive-analytical and based on applied research. The main effects were identified and their weighting and importance were specified by experts. Then, through a questionnaire, these effects were studied in 12 villages. The statistical population comprised 3062 people and using Cochran formula, 245 people were selected and questioned randomly. Finally, Vikor model was used for data analysis. The results showed that the environmental effects of Karun III Dam had been major. According to the opinion of the people and experts, 10 issues were identified as most important. These included the destruction of oak forests, increasing aquatic mortality and decreasing aquatic diversity, increasing saline agricultural lands, micro-climate change and warming of the region, and earthquakes. Also based on the Vikor model, the villages of Bajul and Upper Rekhat respectively were the first and the second impacted by the Karun III Dam. Therefore, managemers should focus on the environment of these villages.
Keywords: Effects, Environment, Dam, Karun, Rural Areas -
Pages 147-155
Different sectors emit carbon dioxide (CO2) to the atmosphere which comprises 83 percent of the gases responsible for climate warming. In this paper we have for the first time forecast the emission of CO2 by different sectors across Iran. Sectors were recognized based on EIA guidelines. The aim was to examine trends and forecast the emission of CO2 in the country for the period 1960-2013 and by the polluting sectors over the years 1971-2010. The last three years of data of polluting sectors were used to predict patterns. Prediction of CO2 emission was conducted for each sector and the whole country for the year 2034. The highest emission was related to transport sector and the lowest to the industrial sector. Forecast show that by the year 2034, the service sector will most likely surpass the transport sector in terms of CO2 emission and using GARCH method, per capita CO2 emission will increase to 10.09 tons.
Keywords: Carbon dioxide gas emission forecast, GARCH, ARIMA -
Pages 157-170
The aim of this study was to evaluate the environmental attitudes of students of Shahid Motahari agri–vocational school. For this purpose a survey method was used and the data collection was completed using a questionnaire which was validated by a panel of experts whereas its reliability measured for various sections of the questionnaire using Cronbach’s alpha were 0.61 to 0.83. The population consisted of all the students of different fields of study in Shahid Motahari agricultural vocational school during 2013-2014. Based on Krejcie and Morgan's table of sampling, 80 students were selected through simple random sampling methodology. Findings revealed that, sophomore and junior students had average positive environmental attitude scores. Moreover, students' access to information resources was at a low level. No significant difference was seen between sophomores and joniors regarding their environmental attitude scores. Other results showed that urban students believed more in environmental crisis than their rural counterparts. Regression model indicated that the reference group norms, access to information resources, and individuals’ family background were the most important determinants of students’ environmental attitudes. Students’ average annual scores (GPAs), field of study, interest in their field of study and class orders played a great role in explaining environmental behavior among agricultural vocational school students.
Keywords: Environmental attitudes, Agricultural Students, Agricultural vocational school -
Pages 171-178Protecting the environment requires sufficient knowledge about ecosystem components and their interactions. Persian squirrel is one of the most important mammals in the Zagros forests. This species is dependent on forest habitats. The conservation status of this species has not been investigated, and the IUCN has classified it under the least concern class. This native species faces threats such as widespread destruction of Zagros forest due to climate change, pests and diseases, construction projects, grazing, land use change and so forth. Totally, there is little information about the evolutionary history, geographic range, ecological aspects, distribution and biological conditions of the Persian squirrels. The effects of destruction of Zagros forests on this species are not clear. The most important threats to this species are deforestation, hunting and agriculture. Unfortunately, in recent years, this valuable animal has become a pet in Iran, encouraging illegal catch and sell of the species. We expect the species will become threatened in near future. In this study, based on the review available literature about the Persian squirrel, the existing challenges and prospects of protecting the Persian squirrels have been discussed.Keywords: Persian squirrel, Zagros Oak forest, Conservation challenges
-
Pages 179-186
Most of Iran's vertebrates are birds that are distributed in vast parts of the country like deserts, forests, coastal areas, islands, lakes and other habitats. Eshkevarat No-hunting area in Guilan Province is one of the suitable habitats for Alectoris chukar which harbors a good population of the species. The mountainous and hilly habitats of the area dotted with rocks provide a good condition for a large number of Alectoris chukar. In order to model the habitat suitability of the species, we used ecological niche factor analysis (ENFA) in Biomapper software. The presence of species was used as the dependent variable and the environmental variables (slope, aspect classes, altitude classes, water sources, residential area and roads) as the independent variables. Habitat suitability maps prepared in this study for Alectoris chukar show that the favorable habitat for this species are located in the Eshkevarat No-hunting area in an altitude between 1700 and 2800 meters and on slopes greater than 40 percent. The mountains, Sorkheh Tale Lima, Ghazi Chak and Delijan are habitats with high frequently of Alectoris chukar presence. The most important variables were found to be slope and aspect.
Keywords: Alectoris chukar, Eshkevarat protected area, Habitat suitability model, Ecological niche factor analysis (ENFA), Slope, aspect
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.