فهرست مطالب

مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه شناسی - سال سوم شماره 1 (پیاپی 10، بهار 1399)

نشریه مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه شناسی
سال سوم شماره 1 (پیاپی 10، بهار 1399)

  • تاریخ انتشار: 1399/03/06
  • تعداد عناوین: 7
|
  • اکبر ساجدی، میرسجاد سیدموسوی، جواد نعمتی* صفحه 1

    انسان موجودی اجتماعی است که هم به لحاظ ذاتی، فطری و فردی و هم به لحاظ اکتسابی، ارادی و اجتماعی همواره از محیط پیرامون خود تاثیر می پذیرد و آثار آن در نحوه رفتار و کردار و حتی پندار او هویدا می گردد. در این میان نقش نخبگان جامعه به عنوان اسوه، الگو و یا نمونه هایی بسیار درخشان و مشعشع غیر قابل انکار می نماید که غالب نظریات جامعه شناسی بر آن تاکید می ورزد. این نوشتار کوششی است در جهت بررسی نقش نخبگان در جوامع با تاکید بر نقش پیامبر در شکل گیری تمدن اسلامی، از این رو، ابتدا به مفهوم شناسی عناوین اصلی بحث نظیر: نخبه، اسوه و الگو پرداخته و در وهله بعدی نگرش آموزه های اسلام و اندیشمندان مسلمان و بعضا غربی به اسوه و نخبه مورد نقد و بررسی قرار گرفته و نهایتا شاخصه های تمدن اسلامی و نقش پیامبر در ایجاد آن تبیین شده است.

    کلیدواژگان: نخبه، اسوه، الگو، تمدن اسلامی، پیامبر مکرم اسلام
  • محمد اسماعیل زاده، احمد پور ابراهیم صفحه 11

    جعاله عبارت است از انجام عملی معین در مقابل اجرتی معلوم (جعل) طبق قرارداد و یا التزام شخص (جاعل یا کارفرما) به ازای مبلغ یا اجرت معلوم (جعل) در مقابل انجام عملی معین، طبق قرارداد طرفی که عمل را انجام میدهد عامل یا پیمانکار و طرفی که کار را ارجاع میکند جاعل یا کارفرما می نامند. جعاله یکی از نهادهای قانون مدنی (مواد 561 تا 570) و دارای ریشه ای عمیق در فقه اسالم است که قبل از انقلاب اسلامی کمتر از آن یاد می شد. ولی با تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا در شهریور 1362 کاربرد وسیعی پیدا کرد. طبق ماده 16 قانون عملیات بانکی بدون ربا بانکها میتوانند به منظور ایجاد تسهیالت الزم برای گسترش امور تولیدی، بازرگانی و خدماتی مبادرت به جعاله نمایند؛ بنابراین جعاله در همه بخشهای اقتصادی کاربرد دارد و ازاینرو میتواند بهعنوان مکمل برای عقد مضاربه (که صرفا مربوط به بخش تجاری است قرار گیرد) کاربرد جعاله در بانکداری اسلامی به حدی است که آن را ام العقود می نامند. دلیل این گستردگی کاربرد از سویی به علت سهولت شرایط این عقد نسبت به سایر عقود و همچنین گستره موضوعات قابل انجام به وسیله آن است. در بانکداری اسلامی روابط اقتصادی مردم بر اساس قراردادهای اسلامی است ازجمله روابط اقتصادی دوجانبه همین جعاله میباشد اعطای تسهیلات بانکی با رعایت حدود و مقررات اسلامی امری واجب و درخور توجه است؛ بنابراین مهم، در این پایان نامه سعی بر آن شده است که در دو بخش کلیات و جعاله بانکی تحلیل و بررسی این عقد در قالب رویکردی فقهی و حقوق موضوعه و حل اختلافات موجود در آن شود.

    کلیدواژگان: جعاله، تعهدات، عملیات بانکی بدون ربا، جعل، بانکداری اسلامی
  • عباسعلی دهقانی، داود ناصح صفحه 19

    در این مقاله سعی شده است با استفاده از نظریه نظریه پردازان انزوای اجتماعی و سرمایه اجتماعی خانواده نظیر سیمن، مرتن، گیدنر، کاستلز، کلمن و نظریه پیوند اجتماعی هیرشی، رابطه بین تکنولوژیهای نوین ارتباطی (اینترنت، ماهواره، کامپیوتر و تلفن همراه) و سرمایه اجتماعی (آگاهی، اعتماد و مشارکت) و انزوای اجتماعی (عزلت گزینی، بی تحرکی و مصرف گرایی) مورد بررسی تجربی قرار گیرد. جامعه آماری در این تحقیق دانش آموزان مقطع دبیرستان منطقه یک شهر تهران در سال تحصیلی 98-1397 بوده اند و سواالت پرسشنامه به صورت خود اجرا پاسخ داده شده است. روش این پژوهش از گونه مطالعات کاربردی علی-مقایسه ای یا پس رویدادی است و از تکنیک پیمایش بهره می گیرد. محاسبات آماری این پژوهش از طریق نرم افزار SPSS انجام شده و سپس بر اساس ضریب همبستگی اسپیرمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت، اعتبار (روایی) ابزار پژوهش مورد بررسی قرار گرفته و پایایی ابزار سنجش بوسیله ضریب آلفای کرونباخ 0/72 مورد تایید قرار می گیرد.

    کلیدواژگان: تکنولوژی های نوین ارتباطی، سرمایه اجتماعی، انزوای اجتماعی
  • افتخار قاسم زاده*، لیلا محمدی خشکناب صفحه 39

    کتاب تاریخ اجتماعی ایران به نگارش مرتضی راوندی، اثری قابل توجه و ارزشمند است که در آن نویسنده کوشیده است با روش علمی و با رویکرد تطبیقی، به واکاوی تاریخ و تمدن ایران در موضوعاتی چون حیات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فکری، هنری، آموزشی و سازمان اداری و حقوقی ایرانیان از آغاز کهنترین ملل باستانی و در ارتباط با دیگر تمدنهای جهان، در قبل و بعد از اسلام تا دوره معاصر بپردازد. این اثر گرانبها یکی از مهمترین منابع در زمینه جامعه شناسی تاریخی ایران به شمار می رود که راوندی با این کار پایه ای محکم و قابل ستایش در این عرصه بنیان نهاد. این پژوهش کوشیده است تا با روش توصیفی-تحلیلی تا ضمن مطالعه اثر یاد شده، آن را توصیف، تبیین و ارزیابی نماید. در این راستا این نوشتار ابتدا به معرفی نویسنده و آثار وی، سپس به بررسی شکلی و محتوای کتاب و در آخر به جمعبندی و ارزیابی اثر وی در سه بخش شیوه نگارش، اعتبار نوشته و توانایی نویسنده در انتقال مطالب پرداخته است.

    کلیدواژگان: مرتضی راوندی، تاریخ اجتماعی ایران، نقد و ارزیابی، کتابشناسی
  • علی بیرقی فرد*، فاطمه کارگر صفحه 53

    با وجود اینکه حدود یک ماه از شیوع وگسترش بیماری کرونا در ایران میگذرد؛ بیماریی که ابتدا از کشور چین شروع شد و آن را به عنوان »کویید49 »میشناسند، خیلی سریع در اقصی نقاط میهن عزیزمان گسترش یافت و تمام کشور اعم از نهادهای دولتی و غیردولتی را درگیر خود ساخته است،که اگر نگوییم به بحران تبدیل شده شاید با رعایت نکردن توصیه های ایمنی و خودمراقبتی بزودی تبدیل به بحران شود. درد اینجاست، که این ویروس منحوس، همان طوری که در این ایام باعث تعطیلی و اختلال در کار آموزش، سیاست، اقتصاد شده است چه بسا تلفات زیادی از ما بگیرد؛ و از آن در تاریخ کشور ما به عنوان یک فاجعه یاد کنند. برای جلوگیری از شیوع این ویروس و بسیاری از بیماریهای ویروسی دیگر ، که تعدادشان هم در جهان کم نیست، براساس یافته های علمی جدید ناگزیر هستیم سبک زندگیایی که قرنهاست آن را میشناسیم و تالش میکنیم مطابق میل جهاناجتماعی که در آن هستیم؛ آن را مدیریت و رهبری کنیم تغییر دهیم. در تعارضی که میان دانش عمومی و دانش علمی ایجاد شده؛یافته های علمی را بپذیریم و از برخی عادات خود در زندگی اجتماعی دست برداریم. دراین مقاله ضمن توصیف برخی عادات و ویژگیهای رفتاری که در جامعه ایران رواج دارد تالش میشود نقش سبک زندگی در سالمتی و پیشگیری از بیماری کرونا را از نگاه جامعه شناختی بررسی کنیم هرچند که پرداختن به این موضوع به مطالعات گسترده نیاز است، اما هدف من سوق دادن نگاه های متخصصان این رشته به این مهم است.

    کلیدواژگان: سبک زندگی، سلامتی، خود مراقبتی، بیماری کرونا
  • شکیبا رحمانی* صفحه 61

    آنچه که در مقاله حاضر خواهیم خواند در ابتدا خالصه ای است از تعریف رویکرد جامعهشناختی شکلدهی و سپس با مطالعه مختصری از تاریخچه کنترل جمعیت در جهان و ایران به بررسی آماری جمعیت در دهه 60 شمسی خواهیمپرداخت. موضوع مهمی که در این مقاله مدنظر قرارگرفته سرشماری جمعیت ایران در ابتدای دهه 60 و فعالیت سازمانهای مختلف در جهت کنترل جمعیت و در نهایت نتیجه این فعالیت با سرشماری جمعیت ایران در ابتدای دهه 70 است. مقاله پیشرو قصددارد نقش رسانه ها را در کاهش میزان زاد و ولد، پس از یک دهه تبلیغات در راستای شعار فرزند کمتر زندگی بهتر، مورد بررسی قراردهد. غالب پژوهش هایی که در مورد جمعیت صورت گرفته، به تغییرات جمعیت در جوامع بشری، ایمنسازی فرآیند رشد یا کاهش جمعیت، پدیده های جانبی جمعیتی نظیر مهاجرت، باروری، مرگ و میر، بهداشت زنان و مواردی از این قبیل اختصاص یافتهاست. موضوعی که در این میان کمتر به آن پرداخته شده، نقش و اهمیت رسانه ها و تبلیغات در تبیین سیاستهای جمعیتی در ایران و نتایج جامعه شناسانه آن است. از این رو ضرورت مطالعه این موضوع حس میشد که با تکیه بر اطالعات و اسناد آماری ثبتشده به آن پرداخته ایم. این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی، بررسی وضعیت ایران و جهان را از لحاظ آماری و نقش و اهمیت رسانه ها و تبلیغات در آگاه سازی افکار عمومی، به تحلیل جایگاه رسانه در اجرای سیاستهای جمعیتی میپردازد و تالش می کند به این سوال پاسخ دهد که آیا در این زمینه موفق عمل کرده یا خیر؟

    کلیدواژگان: رویکرد شکل دهی، تبلیغات، کنترل جمعیت، ایران
  • محمدعلی امیرپورسعید* صفحه 67

    هدف مقاله پیش رو بررسی جامعه پذیری و به طور خاص جامعه پذیری یا اجتماعی شدن سیاسی است. جامعه پذیری به معنای هم سازی و همنوایی فرد باارزشها، هنجارها و نگرشهای گروهی است یا به مفهوم دیگر، اجتماعی شدن فراگردی است که به واسطه آن هر فرد، دانش و مهارتهای اجتماعی الزم برای مشارکت موثر و فعال در زندگی گروهی و اجتماعی را کسب میکند. مجموعه این ارزشها، هنجارها، نگرشها، دانشها و مهارتها، فرد را قادر می سازد که با گروه ها و افراد جامعه، روابط و کنشهای متقابل داشته باشد. فراگرد اجتماعی شدن، امری مستمر و به نوعی مادام العمر است. جامعه پذیری سیاسی یعنی انتقال فرهنگ سیاسی از نسلی به نسل دیگر و یا شکل گیری ایستارها و هنجارهای سیاسی فرد در جامعه. جامعه پذیری سیاسی را میتوان جریانی مستمر در تمام طول زندگی دانست که طی آن، شخصیت سیاسی افراد شکل می گیرد. این نوع از جامعه پذیری و یا به تعبیر دیگر فرهنگ پذیری سیاسی، همان انتقال فرهنگ سیاسی از نسلی به نسل دیگر است. در تحقیق پیش رو مفهوم اجتماعی شدن سیاسی موردبررسی قرارگرفته و عوامل، پیش فرضها و کارکردهای آن ارایه شده و همچنین جامعه پذیری سیاسی در جامعه ایران مورد کنکاش قرار می گیرد.

    کلیدواژگان: جامعه پذیری، جامعه پذیری سیاسی، جامعه شناسی سیاسی