فهرست مطالب

جامعه پژوهی فرهنگی - سال دهم شماره 4 (زمستان 1398)

فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی
سال دهم شماره 4 (زمستان 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/12/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • هادی زندسلیمی*، همایون مرادخانی، سیاوش قلی پور صفحات 1-24
    هدف این پژوهش بررسی نقش علایق برسازنده شناخت در کتب جامعه شناسی دوره دوم متوسطه  است. برای تحقق این هدف با استفاده از روش کیفی و با رویکردی انتقادی به بررسی محتوای کتاب های درسی پرداختیم. در این پژوهش نقد به دو صورت انجام می گیرد. 1- نقد درون متنی 2- نقد برون متنی. نقد برون متنی، براساس الگوهایی است که چارچوب نظری- در این جا نظریه هابرماس درباره شناخت و نقش علایق در برساخت آن - در اختیار ما قرار می دهد نقد درون متنی نیز، معطوف به تحلیل انسجام درونی متن است. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، رویکرد و علاقه جدیدی در کتاب های درسی وجود دارد که بر اساس آن تلاش شده علم جامعه شناسی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. این علاقه هر چند شامل ترکیبی خاص از علایق سه گانه مطرح شده توسط هابرماس است ولی اساسا ذیل هیچ یک از این علایق  قرار نمی گیرد و می توان آن را «علاقه به بومی سازی» نام نهاد. عناصرتشکیل دهنده این علاقه جدید، عبارتند از 1- عناصری از جامعه شناسی غربی رایج 2- عناصری از عرفان ، فلسفه و الهیات و 3 - عناصری از هویت ملی یا همان ناسیونالیسم ایرانی.
    کلیدواژگان: الگوی معرفتی پوزیتویستی، الگوی معرفتی تعاملی - تاریخی، الگوی معرفتی انتقادی - رهایی بخش، علاقه به بومی سازی، کتب جامعه شناسی پایه دوم متوسطه
  • عبدالله قنبرلو* صفحات 25-48

    جنبش های اجتماعی نوین یکی از مهمترین پدیده هایی هستند که در شاخه های مختلف علوم اجتماعی و انسانی در مورد آنها مطالعه و پژوهش صورت می گیرد. انتقاد از نظم اقتصادی موجود و مسایل هویتی مدرنیته از مهمترین وجوه شباهتی هستند که بسیاری از جنبش های نوین را به هم پیوند می دهند. آنها مبین پیوند عمیق بین اقتصاد و فرهنگ هستند. از این زاویه، جنبش های مذکور پیوند عمیقی با تیوری انتقادی پیدا می کنند. مقاله حاضر به تحلیل ریشه و نقش جنبش های اجتماعی نوین بر پایه مکتب فرانکفورت می پردازد. مقاله استدلال می کند که از نگاه این مکتب، جنبش های اجتماعی نوین محصول تداوم روابط سلطه در مدرنیته و بالاخص سرمایه داری متاخر بوده و رسالت اصلی اش رفع سازوکارهای سلطه و سرکوب است. پژوهش حاضر به روش نقد و ارزیابی نظری تنظیم شده، به این معنی که از یک چشم انداز فکری خاص به تحلیل یک پدیده اجتماعی می پردازد.

    کلیدواژگان: جنبش های اجتماعی نوین، سرمایه داری، جهانی شدن، روابط سلطه، مکتب فرانکفورت، چپ گرایی، دموکراسی، رهایی
  • بهنام لطفی خاچکی* صفحات 49-76

    این تحقیق با رویکرد برساخت گرایی به دنبال پاسخ به این پرسش است که سمن های حمایتی برای مداخله در مسایل اجتماعی و بهبود وضعیت اقشار آسیب پذیر با چه چالش هایی مواجه هستند. روش مورد استفاده نظریه مبنایی و تکنیک جمع آوری داده ها، مصاحبه عمیق نیمه ساخت یافته با 23 نفر از فعالان سمن ها و مشاهده 34 سمن حمایتی است. طبق یافته ها، محوری ترین چالش پیش روی سمن ها، انجام «اقدامات خرددامنه و فردگرایانه» است. آنچه منجر به ظهور چنین چالشی می گردد، نخست ضعف سمن ها در ریشه یابی مسایل اجتماعی است. فرایند توانمندسازی اقشار آسیب پذیر در سمن های حمایتی نیز غالبا کوتاه مدت، مقطعی و یک بعدی است و از مشارکت بومیان و مردم محلی به خوبی استفاده نمی شود. عواملی چون قدمت و طول عمر، اندازه، گستره جغرافیایی، حیطه فعالیت و گستره موضوعی سمن ها، بر چالش اصلی آنها در حوزه مداخله اثرگذار است. ایجاد علقه عاطفی بین حامیان و افرد آسیب پذیر نیز در اینجا قابل ذکر است. همچنین اقدامات آنها کلیشه نادرست نسبت به اقشار آسیب دیده به عنوان افرادی متهم، ضعیف و ترحم برانگیز را از بین نمی برد و اتفاق بزرگی در حوزه بهبود مسایل اجتماعی رقم نمی زند. در نهایت نتیجه فعالیت سمن ها در این حوزه عمدتا منجر به ادغام اجتماعی مجدد اقشار آسیب پذیر در بدنه جامعه و عدم طرد این اقشار از اجتماع نمی گردد.

    کلیدواژگان: سازمان های مردم نهاد، مسائل اجتماعی، برساخت گرایی اجتماعی، اقشار آسیب پذیر، چالش های مداخله
  • مجید موحد*، نجمه شهبازی، زهرا معاون صفحات 77-103

    هدف از انجام پژوهش حاضر؛ کشف عوامل زمینه ای و دلایل تن فروشی است. روش شناسی مورد استفاده برای نیل به هدف فوق نظریه ی زمینه ای بود. تعداد 24 نفر از زنان مراجعه کننده .D.I.C خانه خورشید تهران در پژوهش مشارکت نمودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و نظری انتخاب شدند. داده ها با استفاده از روش مصاحبه عمیق، جمع آوری و به کمک تکنیک های سه گانه کدگذاری تجزیه و تحلیل گردید.به طور کلی در فرایند تجزیه و تحلیل داده ها بیش از 6 مفهوم، که عبارت است از: تجربه آزارجنسی، ازهم گسیختگی خانوادگی، نیازاقتصادی، اعتیاد، ناکامی منزلتی، انتقام جویی و 3مقوله: عوامل خانوادگی، زمینه های اجتماعی و عوامل روان شناسی به عنوان عوامل زمینه ای تاثیر گذار کشف گردید.

    کلیدواژگان: عوامل زمینه ای، روسپیگری، زنان، خانه خورشید، مطالعه کیفی
  • سید حسین میرجلیلی*، مهری عباس زاده گودرزی، نرگس مرادخانی صفحات 105-123

    در دهه های اخیر، با ورود گسترده زنان به دانشگاه، عرصه های اجتماعی و تقاضای مضاعف آنان برای ورود به بازار کار مواجه هستیم. از آنجا که شغل به منزله مقولهای محوری در دنیای جدید و یکی از تعیین کننده های اجتماعی موثر بر کلیت سلامت مطرح است و سلامت زنان در ابعاد مختلف، سلامت خانواده و نهایتا سلامت جامعه را به دنبال دارد، این مهم ما را بر آن داشت تا بررسی تاثیر درآمد بر سلامت عمومی زنان را به منزله هدف اصلی تحقیق برگزینیم. جامعه آماری تحقیق، زنان (شاغل) دانشگاه زنجان هستند. بدین منظور 100 نفر از کارکنان زن دانشگاه زنجان، پرسشنامه های سلامت عمومی ویر و شربورن [1] (Weir and Sherborne). را با فرم اطلاعات جمعیت شناختی ، انجام داده اند. داده های پژوهش با استفاده از آزمون همبستگی و رگرسیون چندگانه تحلیل شدند و همچنین تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده به کمک نرم افزار spss انجام شده و روش تحقیق در این مقاله، روشی توصیفی-تحلیلی است، جهت گردآوری اطالعات از دو روش (کتابخانه ای ومیدانی) استفاده شده و در محدوده زمانی سال 97-1396 صورت پذیرفته است. نتایج نشان می دهد که  متغیردرآمد با متغیرسلامت  عمومی زنان ارتباط معنی دار دارد. با استفاده از رگرسیون چندگانه نتایج نشان می دهد که سلامت روانی سهم یگانه و معناداری در تبیین افزایش درآمد کارکنان زن دانشگاه زنجان دارد. همچنین سلامت جسمانی نمی تواند درآمد کارکنان را تبیین نماید.

    کلیدواژگان: درآمد، سلامت عمومی، زنان، دانشگاه زنجان، کارکنان
  • سید جواد میری* صفحات 125-140

    از آن جایی که رابطه علم و ایدیولوژی یکی از پیچیده ترین روابط فرهنگی است، برای رسیدن به این بینش در فهم پدیدارها، نیازمند فهم دقیق تری از این رابطه هستیم. برای گذر از «دوگانه ها» نیازمند طرح مسئله «مفروضات پشت صحنه» در نگاه الکساندر هستیم. مفروض به مثابه یک مفهوم خنثی نیست بل دارای لایه های هرمنوتیکی است. به انحاء گوناگون بینش جامعه شناختی محقق را گرفتار می کند. بسیاری تو-در-تو-بودن مفاهیم در بستر تاریخی را بسیار ساده انگارانه مفهومینه می کنند و چنین می پندارند که با کاربردی کردن مفاهیم در بستری دیگر مشکل مفروضات پشت صحنه مرتفع خواهد شد. تاریخیت به مثابه یک امر بسیط قابل فهم نیست. تاریخیت ذیل عالمیت قابل فهم است. این عالمیت تاریخی شده جزیی از آن دغدغه ای است که به آن مفروضات پشت صحنه اطلاق می شود. برخی ممکن است این اشکال را وارد کنند که الکساندر در چنین سیاقی این مفهوم را بکار نبرده است. پاسخ این است که مفروض بودن مفروضات خود مسئله ای متا-تیورتیک است و الکساندر خود نیز از این مسئله غفلت کرده است و منطق را به مثابه امری جهانشمول مفهومینه کرده است که خود ذیل منطق ارسطویی قابل درک است و نباید آن خبط را دوباره تکرار کنیم.

    کلیدواژگان: علوم اجتماعی، مفروضات پشت صحنه، ایدئولوژی، نظام ارزشی، چند فرهنگی
|
  • Hadi Zand Salimi *, Homayoon Moradkhani, Siyavash Gholipour Pages 1-24
    The purpose of this study is to investigate "the status of human knowledge and interests" in sociology books at the senior level of Iranian high school. To this end, we use qualitative method and critical approach to analyzing the contents of textbooks. In this research, the review is done in two ways: first internal criticism and second external textual criticism. External textual criticism is based on the models that theoretical framework gives us which includes experimental-theoretical model, interactional-hermeneutic model, and critical-emancipation model. With this adaptation, we want to com to an understanding that how human interests and its relative knowledge are introduced in these books. Internal criticism is based on text data analysis. In conclusion, we find out that there is a new approach and interest in textbooks that on which, attempt is made to evaluate sociology. This kind of interest involves none of interests proposed in Habermas  models. It con be called "localization of sociology". This new interest has its own special components. Its elements are1) some principles of western sociology in social science 2) elements of Islamic mysticism, philosophy, and theology and 3) elements of national identity nationalism.
    Keywords: cognitive-positivistic, cognitive-interactional-historical model, cognitive- critical-emancipation model, cognitive-localized model, second high school sociology books
  • Abdollah Ghanbarloo* Pages 25-48

    The new social movements (NSMs) are important phenomena that have been studying within the different fields of social sciences. Criticizing the established order and modernity's identity issues are some main features of NSMs. They create deep links between economic and cultural matters. From this viewpoint, NSMs are important subjects of researches drawing from critical theory. This article deals with the roots and roles of NSMs from the perspective of critical theory. It argues that NSMs are outcomes of persistent dominance relations under modernity and capitalism, while trying to eliminate the new mechanisms of exploitation and oppression.

    Keywords: NSMs, Capitalism, globalization, dominance relations, Critical Theory, leftism, Democracy, emancipation
  • Behnam Lotfi Khachaki* Pages 49-76

    Non governmental organizations (NGOs) as an important part of today world, have impressive role all over the world and also in Iran. Main question of research is that “what are challenges of social problems intervention to help vulnerable groups in supporting non governmental organizations?” Perspective of research is social constructionism which defines social problem as a solvable issue. Main method of research is grounded theory qualitative method with observation and semi-structured profound interview technics for data gathering; 23 interview with NGOs members and observation of 34 social problems oriented NGOs in Tehran province. Based on analytical findings, most fundamental challenge for NGOs intervention to improve vulnerable groups situation is “micro level and individual activities”. What leads to the emergence of such a challenge is, first, the weakness of NGOs in the rooting of social problems. The process of empowerment vulnerable groups in supporting NGOs is often short-term, cross-sectional and one-dimensional, and is not well-used local and native communities participatin. Factors such as longevity, size, geographical scope, field of activity and thematic scope of NGOs, affect their main challenge in intervention. Also, their actions do not eliminate the stereotype of the public about vulnerable groups as guilty and weak persons, and do not make a good event in improving social problems. finally, the result of NGOs activities in this area is not conducive to the social reintegration of vulnerable groups into the society and does not prevent their isolation and ejection.

    Keywords: Non-governmental organizations, social problems, social construction, vulnerable groups, intervention challenges
  • Majid Movahhed *, Najmeh Shahbazi, Zahra Moaven Pages 77-103

    Contact sex as one of human needs, over the centuries with differently shaped patterns.The aim of this study was to explore the underlying factors and reasons prostitutes.The methodology used to achieve this goal was the Grounded Theory. Twenty-two women who referred to the .D.I.C. House of Tehran Sun. participated in this research. They were selected using purposeful and theoretical sampling. The data were analyzed using deep interviewing method and analyzed using triple coding techniques. . In general, in the process of data analysis, more than 6 concepts, which are: Experience sexual harassment, Family disruption, Economic need, addiction, inherent failure, revenge and 3 categories: family factors, social backgrounds and psychological factors.

    Keywords: underlying factors, prostitution, women, house of the sun, qualitative study
  • Syed Hussain Mirjalili *, Mehri Abbaszadeh, Narges Moradkhani Pages 105-123

    In recent decades, we have witnessed widespread entry of women into the university, into the social arena and their increased demand for entry into the labor market. Since occupation is considered as one of the central categories in the new world and one of the social determinants affecting overall health and women's health in different aspects has the health of the family and ultimately the health of the community, this has led us to To investigate the impact of income on women's general health as the main objective of the study. The statistical population of the study is women (employed) of Zanjan University. For this purpose, 100 female staff of Zanjan University, Weir and Sherborne General Health Questionnaires. In the form of demographic information. The data were analyzed using correlation and multiple regression tests and also the data were analyzed by SPSS software. The information has been used in two ways (library and field) and has been accepted over the period 1976-97. The results show that the income variable has a significant relationship with the general health of women. Using multiple regression, the results show that mental health has a unique and significant role in explaining the increase in earnings of female employees of Zanjan University. Also, physical health cannot explain employee earnings.

    Keywords: income, Public Health, women, Zanjan University, Staff
  • Seyed javad Miri* Pages 125-140

    In this article, the author has focused upon the question on “Background Assumption” in the context of social sciences. The author is of the opinion that this problematique has been deeply neglected in social sciences and humanities but it is high time to trickle this question. In other words, it is argued that the relation between science and ideology is one of the most complicated cultural relation in the broadest sense of the term “cultural” – and in order to the fathom the problematique in a deeper sense, we need to recast the question of relationship in a different fashion. Of course, it is argued that we need to transcend the dichotomies in a way that it would not hurt our sociological imagination and for this reason, the logic of Geffrey C. Alexander is of great importance and we have tried to conceptualize the problematique in an Alexander fashion.

    Keywords: social science, background assumption, ideology, value system, Multiculturalism