مجله تحقیقات قرآنی و حدیثی
پیاپی 2 (پاییز و زمستان 1398)

رویت به معنای دیدن با چشم ظاهری یا با قوه تخیل و همچنین در معنای تفکر و تعقل یکی از صفات سلبی خداوند است و مورد تنازع بین مفسران شیعی و سنی است. در این مقاله مسئله رویت الهی در المیزان و المنار با تاکید بر آیه میقات به روش توصیفی-تحلیلی و به صورت تطبیقی بررسی می شود. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که وجه اشتراک دیدگاه این دو مفسر در این است که هر دو رویت خدا را با چشم ظاهری در این دنیا محال می دانند، اما خدا را در آخرت قابل رویت می دانند با این تفاوت کهاز نظر علامه طباطبایی دیدن خداوند نوعی درک و شعور است که با آن حقیقت و ذات هر چیزی بدون وساطت چشم یا فکر درک می شود که همان علم حضوری نسبت به خداوند است. رشید رضا ایده بلاکیف را به عنوان راهکار تنزیهی خود مطرح می کند. وی امکان رویت خدا در آخرت را ثابت می کند و این رویت را کامل ترین و برترین نعمت روحانی خداوند معرفی می کند و مستند خود را آیه 17 سوره سجده و حدیث قدسی پیامبر (ص) در مورد نعمت های خداوند برای بندگان در قیامت می داند.

یکی از آیات مورد تنازع بین مفسران شیعه آیات پایانی سوره رعد به ویژه آیه «و من عنده علم الکتاب» است که مفسران برای تعیین مصداق آن بسیار تلاش کرده اند. سوال و دغدغه اصلی این است که مصداق واقعی از این فراز آیه کیست؟ برای یافتن پاسخ این پرسش پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با جست وجو در کتب تفسیری اهل سنت گردآوری شده است. دستاوردهای مهم این نوشتار عبارت است از: الف) مکی بودن فراز «و من عنده علم الکتاب». ب) امام علی (ع) تنها مصداق و یا برترین مصداق این فراز است. ج) عدم پذیرش سایر دیدگاه ها با طرح و بررسی شواهد دلالی و روایی مربوطه.

تحدی ازاصلی ترین دلایل اعجاز قرآن کریم است که دانشمندان علوم قرآنضمن موضوع اعجاز قرآن به آن پرداخته اند. یکی از مسایل مهم در مورد تحدی قرآن گستره و قلمرو آن است به این معنی که آیا تحدی اختصاص به زمان یا قوم خاصی دارد یا آنکه گستره تحدی فراتر از زمان، مکان و ملت خاصی است؟ مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی نوشته شده است و پس از بررسی آیات تحدی، ترتیب و سیر نزول آن آیات در قرآن را بررسی می کند. نتیجه پژوهش حاضر این است که در تحدی قرآن فقط ناتوانی سخنوران عرب عصر بعثت در آوردن همانندی برای قرآن مطرح نیست بلکه اعجاز قرآن، وسعت و شمول دامنه نبوت پیامبر اکرم (ص) و هدایت گری عام قرآن از نظر زمانی، مکانی و افرادی دلالت بر عام بودن تحدی برای تمام اعصار و افراد دارد و فقط منحصر به عرب عصر نزول نیست.

موضوع پژوهش حاضر تحلیل و بررسی افزوده های تفسیری ترجمه آقای رضای اصفهانی با محوریت سوره مایده است. مراد از افزوده های تفسیری، تعابیر و جملاتی است که مترجم به عنوان توضیح و تبیین متن قرآن در ترجمه بیان می کند. در این پژوهش از الگوهای جدید ارزیابی ترجمه برای نقد ترجمه قرآن استفاده شده است. الگوی مورد استفاده در این مقاله الگوی مبدامدار آنتوان برمن با عنوان گرایش های ریخت شکنانه ترجمه است و از میان سیزده مولفه این الگو مولفه شفاف سازی برای مطالعه انتخاب شده است. داده های این پژوهش از ترجمه سوره مایده توسط رضایی اصفهانی استخراج شده اند. بررسی های انجام شده نشان می دهد که در ترجمه رضایی اصفهانی نیز همانند سایر ترجمه ها شفاف سازی های بسیاری صورت گرفته است. این شفاف سازی ها گاه ضروری و اجتناب ناپذیر هستند، اما در مواردی که امکان اجتناب از توضیح و شفاف سازی باشد استفاده از این مولفه بر اساس الگوی برمن گرایشی منفی است.

قرآن کریم برترین و جامع ترین شریعت فرستاده شده از جانب خداوند برای سعادت و رستگاری انسان در دنیا و آخرت است. قوانین قرآن با عقل و فطرت سازگار است و به تمام جنبه های انسان توجه دارد و هیچ تناقضی ندارد. این مجموعه منسجم توسط شخصیتی درس نخوانده و بدون پیش زمینه های لازم، یعنی بدون استاد و تحقیق و مطالعه قبلی قوانینی در اوج ترقی بر مردمی به دور از تمدن عرضه شده است. همین ویژگی ها زمینه ساز اعجاز تشریعی قرآن است که در برخی آیات مثل آیه قصاص و رضاع (شیردادن دو سال به کودک) و قوانین مربوط به اموال یتیمان و غیره جلوه کرده است؛ در این پژوهش آیات قصاص، یعنی آیات 178 تا 179 سوره بقره با روش توصیفی-تحلیلی بررسی می شود و مهمترین مولفه های اعجاز تشریعی مانند عدم تناقض، توافق با عقل و فطرت، علم و جامعیت، بهره گیری از الفاظ کوتاه با معانی بلند، درس ناخوانده بودن آورنده آن و... در آیه قصاص مشخص می شود.