فهرست مطالب
دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی
پیاپی 22 (پاییز و زمستان 1398)
- تاریخ انتشار: 1399/03/25
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 1-24
مطالعه دین یا دینپژوهی به عنوان یک رشته علمی دانشگاهی و تاثیرپذیری آن از محیط، از موضوعاتی است که توجه محققان را به خودجلب کرده است و موجب تحولات درون ساختاری و مناسباتی می شود که از نظر جامعه شناسی معرفت، در شکلگیری معرفت ناشی از این رشته اثرگذار است. این مقاله تلاش کرده است با تکیه بر تحقیق کتابخانهای و بررسی اسناد موجود و مشاهده از دو منظر یافتههای نظری و تجربی به این موضوع در بستری تاریخی و با بررسی پیشینه مفهومی و نظری آن بپردازد و همچنین نسبتی از آنچه که ما میتوانیم با این امر داشته باشیم را توضیح دهد. نتایج تحقیق نشان داد که دینپژوهی متاثر از بستر اجتماعی و فرهنگی است و به طور خاص ثابت شد که دانشگاه ادیان که رشته دینپژوهی در آن جریان دارد، بر نوع دینپژوهی هم به لحاظ شکل و هم محتوا اثرگذار است. این امر ناشی از تاثیرپذیری خود دانشگاه ادیان از یک محیط بزرگ تر به نام قم و ایران بوده و مجموعهای از مهم ترین مسایل منبعث از اولویتهای محیطی، در چشماندازهای پژوهشی دانشگاهی در امر مطالعه دین، مطرح است.
کلیدواژگان: دین، مطالعه آکادمیک دین، دانشگاه ادیان و مذاهب، دینشناسی، دینپژوهی -
صفحات 25-45
بررسی شیوههای نهادینه کردن مراسم بزرگداشت یاد شهدا به نحوی که اجرای این برنامهها ارزش و ثبات دایمی یابند و به الگوهای رفتاری پایدار، ارزشمند و تکرار شونده تبدیل شوند، هدف مقاله حاضر این بود که برای پاسخ به سوالات از روش کیفی تحلیل محتوای جهتدار و ابزار مصاحبه حضوری نیمه ساختیافته استفاده شد. جامعه آماری پژوهش مسیولان و نخبگان فرهنگی، روسا و مداحان هییت های مذهبی و مسیولان امور شهدا و برگزارکنندگان مراسم بزرگداشت شهدا بود که با اشباع نظری، حجم نمونه برای مصاحبه 25 نفر شد.نتایج تحقیق نشان داد که از نظر مصاحبهشوندگان وزارت آموزش و پرورش با اقداماتی چون معرفی شهدا در کتاب های درسی و درج خاطراتشان و اهمیت تلاش آنها برای دفاع از وطن، بنیاد شهید با تعیین مکانی خاص در هر شهر برای برگزاری مراسم شهدا و برگزاری مراسم حماسی و با شکوه، خانوادهها با اجتماعی کردن فرزندان و انتقال ارزش احترام به شهدا به آنها، رسانهها با نمایش رشادتهای رزمندگان، دولت با حمایت، ترسیم سیاستها، تدوین و تصویب قوانین مرتبط، تالیف و تدوین کتب، نامگذاری خیابانها به نام شهدا شیوههایی است که به نهادینه کردن مراسم شهدا کمک میکند.
کلیدواژگان: نهادینه کردن، شهدا، بنیاد شهید، عاشورا و تاسوعا، خانوادههای شهدا -
صفحات 47-69
تعارضهای اجتماعی همواره به عنوان معضلی بزرگ در جوامع بشری و سدی در برابر رشد و اعتلای آنها به شمار آمده است. تعارضهای اجتماعی انواع متفاوتی داشته و سطوح مختلف جامعه را دربر میگیرد. آنچه در این پژوهش بررسی شده است، پاسخ به این پرسش است که اسلام برای مدیریت تعارضهای اجتماعی در حوزه روابط بینافردی چه طرحی ارایه کرده است؟ پژوهش حاضر، پژوهشی اکتشافی با روش توصیفی−تحلیلی است که با استفاده از ابزار مطالعه کتابخانهای، به جمعآوری آیات و روایات و سپس کدگذاری و تجزیه و تحلیل محتوای آنها پرداخته شده است. براساس یافتههای تحقیق، برنامه اسلام برای مدیریت تعارضهای بینافردی، دربرگیرنده نه محور اساسی در جهت تنظیم روابط بینافردی و مدیریت تعارضهای این حوزه ارتباطی است. این محورها عبارتند از: نفی برتریهای دروغین؛ تعیین حقوق متقابل؛ دستور به حسن خلق اجتماعی؛ تلطیف عواطف و احساسات؛ نهی از امور تعارضبرانگیز؛ ایجاد اتقان در روابط؛ ضرورت اصلاح گری همگانی؛ ضرورت نظارت همگانی؛ و تفکر جمعی. اسلام در این راه، ارادههای فردی و جمعی جامعه را مد نظر قرار داده و افزون بر مسیول دانستن هریک از افراد جامعه در مدیریت تعارضهای اجتماعی، در این مسیر بر نقش تشریک مساعی آنها انگشت تاکید نهاده است.
کلیدواژگان: مدیریت تعارضهای اجتماعی، روابط اجتماعی، نظریه اجتماعی اسلام -
صفحات 71-97
روح حاکم بر اسناد بالادستی نظام، تاکید بر شریعت اسلام و جهتدهی به سمت حکومت و جامعه اسلامی است. لیکن با وجود تاکید کلی اسناد بالادستی بر شریعتمداری، در عمل به سبب اینکه این معنا در طبقات پسینی، جریان نیافته، اقسام رویاروییها و سرگشتگیها، سیاستگذاران فرهنگی را آزار میدهد. ثمرهموضعگیری سیاستگذار، چیزی جز موقعیتسازهرمنوتیکی نیست و دریافتهای پسینی وی تحت تاثیر این گزینش است. شماری از موقعیتسازها کلیدی هستند و با هر گزینش، سلسلهای از موقعیت های هرمنوتیکی ایجاد خواهد شد.در این پژوهش با بهرهگیری از استراتژی تحلیل مضمون، موقعیتهای تقابلی در حیطه شریعتمداری، مبتنی بر شش منبع مختلف استحصال و نیز با استفاده از روش ISM، موقعیتسازهای کلیدی هرمنوتیکی حاوی: «تعبد و تعقل در فهم شریعت»، «رابطه همسازی اخلاق و فرهنگ یا رابطه آمرانه اخلاق و فرهنگ؟»، «فقه فردی و فقه حکومتی»، «هنر ارزشی و هنر عام»، «حدود و ثغور شادی حقیقی و لهو و لعب» و «تقابل در اجباری یا غیراجباری بودن حجاب» مشخص و تبیین شده است. در انتها اهم مسایل هرمنوتیکی در حیطه شریعتمداری بررسی شده است.
کلیدواژگان: موقعیتسازهای کلیدی هرمنوتیکی، سیاستگذاری فرهنگی، شریعتمداری -
صفحات 99-120
از دیرباز پدیده فرزندپذیری یا فرزندخواندگی در ایران همواره به اشکال گوناگون وجود داشته و طبق قانون جدید فرزندخواندگی مصوب 1392 دختران و زنان مجرد واجد شرایط نیز میتوانند به شکل قانونی سرپرستی فرزند بیسرپرست یا بدسرپرست را به عهده بگیرند. اکنون این سوال مطرح است که چه ویژگی های اجتماعی، فرهنگی در نگرش این گروه از جامعه نسبت به فرزندپذیری موثر است؟ هدف این تحقیق سنجش نگرش دختران و زنان مجرد 30 تا 50 ساله ساکن تهران به فرزندپذیری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست و شناسایی مولفه های موثر بر نگرش جامعه آماری تحقیق، به منظور شناسایی و کاهش موانع متعدد و افزایش عوامل موثر بر نگرش به فرزندپذیری این گروه از اعضای جامعه است. این تحقیق همبستگی به روش پیمایشی انجام شده است. براساس جدول کرجسی و مورگان 365 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. روایی پرسشنامه از نوع محتوایی و صوری است که توسط متخصصین در این زمینه و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به تایید رسیده است. نتایج نشان می دهد مولفه های میزان دینداری بیشترین تاثیر و عضویت در گروه مرجع غیرنهادی (در زمینه رفع مشکلات روحی و روانی) کمترین تاثیر بر نگرش به فرزندپذیری را دارند.
کلیدواژگان: بی سرپرست، دختران، زنان مجرد، فرزندپذیری -
صفحات 121-145
آسیب شناسی اجتماعی عبارت از مطالعه و شناخت ریشه بی نظمی های اجتماعی است که باعث یک نوع بی نظمی و عدم تعادل در سیستم اجتماعی می شود و نگرانی نخبگان سیاسی و علمی جامعه را موجب می شود. انواع آسیب های اجتماعی در تمام جوامع سنتی و مدرن ظهور و بروز می یابد و علل و عوامل متعدد و متنوعی باعث رخداد آن می شود. بررسی مکتوبات و ادبیات جامعه ایران نیز موید این موضوع است. دیوان اشعار انوری به عنوان یکی از منابع مهم که مسایل اجتماعی عصر خود را منعکس کرده است از این قاعده مستثنی نیست. برای شناخت انواع و علل آسیب های اجتماعی عصر قبل از حمله مغول دیوان انوری با استفاده از روش پژوهش توصیفی و تکنیک کتابخانه ای و مراجعه به اسناد و مراجع معتبر شواهدی را به دست آورده است که نشان می دهد. اول اینکه، مسایل اجتماعی چون قتل و غارت، عدم امنیت جانی و مالی، باده نوشی مفرط، غلام بارگی و همجنس بازی، تحقیر زن، حرص و طمع، عیش و نوش و ریخت پاش زیاد، شکم بارگی و خوشگذرانی، خساست طبع، رباخوری، تملق گویی و هجوپردازی، انحطاط اخلاقی، بی اعتمادی اجتماعی و جنگ داخلی و خونریزی در عصر انوری شایع بوده است؛ دوم اینکه، این مسایل ریشه در عوامل سیاسی داخلی و خارجی دارد؛ سوم اینکه، اتحاد فقها و حکام به عنوان نخبگان جامعه در شیوع مسایل اجتماعی نقش مهمی دارد. و بالاخره اول طبقه حاکم مرتکب انحرافات می شوند و بنابر قاعده «الناس علی دین ملوکهم» مردم نیز از آنها تبعیت می کنند در نتیجه جامعه دچار انحطاط شده و در معرض فروپاشی قرار می گیرد.
کلیدواژگان: آسیب های اجتماعی، انوری، حمله مغول، اندلس -
صفحات 147-177
جریان اسلام گرا ازجمله جریان های اجتماعی−سیاسی دوره پهلوی بود که به عنوان جریان اپوزسیون در برابرجریان سلطنت طلب مطرح شد. این جریان با بهره مندی از روشنفکران و رهبران نمادین منتسب به خود و با تکیه بر مفاهیم نمادین پرشمار مندرج در بافت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه، نقش اساسی در فروپاشی حکومت پهلوی ایفاکرد. از منظر جامعه شناختی؛ در متن این جریان، نمادها مهم ترین ابزار ارتباطی، زبانی و کتابت به شمار می آید که نقش ویژه ای در هدایت و تحریک کنشگران بر ضد جریان سلطنت طلب داشته است. مفاهیم نمادین منتسب به این جریان نظیر؛ شهادت، غیبت، انتظار، محرم، عاشورا و... همانند پلی نمادین، ارتباط عقیدتی و معنوی بین اسلام گرایان را تسهیل می کرد و در خلال این فرایند، ضمن ایجاد انگیزش، همدلی و تحرک بین کنشگران این جریان؛ باعث تقویت، انسجام و ماندگاری جریان اسلام گرا می شد.
کلیدواژگان: نماد، جریان، جریان اسلام گرا، خصلت یا عادت واره، سرمایه نمادین
-
Pages 1-24
The study of religion or Religious Studies as an academic discipline and its impact on the environment is one of the topics of interest to scholars and has led to the intra-structural changes and relationships that sociological knowledge has shaped. The knowledge gained from this field is influential. This article has attempted to address this issue in historical context by examining existing documents and examining existing documents from both theoretical and empirical points of view, and examining its conceptual and theoretical background, as well as a part of what we have We can explain this with you.The results of the study showed that religion is influenced by the social and cultural context and in particular it has been shown that the University of Religions in which the field of religion studies is influencing both the form and content of religion. This is due to the influence of the University of Religions itself on a larger environment called Qom and Iran, and a series of important issues arising from environmental priorities are raised in academic research perspectives on the study of religion.
Keywords: Religion, Academic study of religion, University of Religions, Denominations, theology, religious studies -
Pages 71-97
Soul governing the upstream documents of the system emphasizing the Islamic law and directing the government and Islamic society. But despite the general emphasis on upstream documents on religiosity, in practice, because of this concept, in the next layers is not current, types of confrontation and ambiguity, will hurt the cultural policymakers.Any situation of the politician, have a hermeneutical situation that creates for him and his later understandings affected by this choice. Such situations are hermeneutical situation creators that some of them are key and with any choice in these situations, a chain of hermeneutic situations will arise.In this research, by using the thematic analysis method, Conflict situations in the religiosity, based on six sources, includes upstream documentation, statement by Imam Khomeini and Supreme Leader of the Revolution, strategies and policies adopted by governments, comments by the authorities, Elite and educators, models and patterns of public and cultural policy, and also 21 dilemmas of the Council of Europe, Extracted and also by using the ISM method the key hermeneutical situation creators are identified and explained. In the end, the most important hermeneutical challenges in the religiosity based on hermeneutical situation creators relationships in the religiosity domain, has been analyzed.
Keywords: hermeneutical situation creators, cultural policymaking, religiosity -
Pages 99-120
The phenomenon of childbearing or adoption in Iran has always existed in various forms since a long time ago. According to the Recent Adoption Law approved in 1392, eligible girls and single women can also legally adopt homeless and parentless children. A question is raised concerning the socio-cultural features affecting the attitude of the aforesaid community towards child adoption. The objective of the research is to measure the attitudes of 30- to 50-year-old girls and single women living in Tehran towards adopting homeless and parent less children. The applied purpose of the project is to identify the factors affecting the attitude of the research population in order to identify and reduce the different barriers and increase the factors affecting the attitude towards the child adoption. The survey method is a correlational type. 365 people out of whom were selected by random sampling based on Krejcie and Morgan Table. The content and facial validity of the questionnaire has been confirmed. According to the findings of the study, the factors of religiosity and membership in the non-institutional reference group (in terms of mental and psychological problems) have had, respectively, the highest and the least effect on the attitude towards child adoption.
Keywords: Parent less, Girls, Women Singles', Child Adoption -
Pages 121-145
It is imperative to review the past experiences of mankind to avoid repeating miserable and bitter experiences, especially for the Islamic community, which is not a double-hole. Persian poetry has in many cases brought the social burden of our country. Poets who have had more pain in the community have shown this reflection more intensely. Anvari is a prolific and eulogy poet who has neglected the reflection of social affairs in his poetry. Experience has shown that the signs of weakness and weakness of Islamic civilizations are the same in different periods, similar to what happened in the Islamic civilization of Andalusia. This research, based on the Divan Anvari's description of Razavi's teacher, attempts to show these parameters to the poet's poetic evidence. This research is descriptive and obtains evidence from the library method and referring to valid documents and references. In the end, the poet criticizes the unhealthy society and the decline in Iran's weaknesses and eventually the collapse of Iranian Islamic governments against the Mongol invasion.
Keywords: Anvary, Seljuk, community, corruption, Government -
Pages 147-177
The Islamist movement was one of the socio-political movements of the Pahlavi opposition, which was presented as an alternative to the monarchist movement and played a major role in the collapse of the Pahlavi regime. The main features of this flow are compared to other trends, the presence of numerous symbols in its text, and the great potential of Islamist leaders and intellectuals in symbolism. This research examines the role of symbols in strengthening and advancing the goals of the Pahlavi Islamist movement. The findings of this study indicate that symbols are the most important means of communication, language and writing of this process, which has played a special role in guiding and stimulating the actors involved in this process. Symbolic concepts attributed to this stream such as martyrdom, absenteeism, waiting, Muharram, Ashura and ... like the symbolic, facilitated the spiritual and ideological connections between the Islamists, and during the process, while motivating, empathizing, and mobilizing The opposition; they strengthened the coherence and survival of the Islamist process.
Keywords: symbol, flow, Islamist flow, character or habit, symbolic capital
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.