فهرست مطالب
فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام
پیاپی 45 (تابستان 1399)
- تاریخ انتشار: 1399/07/05
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 7-40
حاجی میرزا آقاسی با رسیدن به صدارت بسیاری از اطرافیان و هم ایلی های خود در ایروان و ماکو را که به مانند خود او تجربه ای در کشورداری نداشتند به مناصب مهم اداری گماشت. همچنین مسئولیت های مهم نظامی به آنها واگذار کرد. هدف او از این کار حذف مخالفین و تشکیل یک گروه وابسته برای تحکیم جایگاه خویش بود. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از منابع کتابخانه ای و به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش خاندان بیات ماکویی در طول صدارت حاجی میرزا آقاسی بپردازد. یافته ها نشان می دهد، در دوران صدارت وی خوانین بیات ماکویی به یکی از قدرتمندترین خاندان های کشور تبدیل شدند و بسیاری از مقامات نظامی و اداری را در دست گرفتند و از این موقعیت برای افزایش قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی خود استفاده کردند. اما چون جایگاه جدید آنها به خاطر رابطه ایلی با آقاسی بود، با بر افتادن صدراعظم، خوانین ماکویی نیز موقعیت خود را از دست دادند.
کلیدواژگان: صدارت، حاجی میرزا آقاسی، خوانین ماکو، ایل بیات، حکومت ایلی و طایفه ای -
صفحات 41-62
روشنفکران ماوراءالنهری موسوم به «جدیدیان»، شالوده و بنیان فکری خود را بر آراء و آثار احمد دانش بخارایی، استوار ساخته و او را پدر جریان ترقی پروری در این سرزمین می خواندند. در این نوشتار به منظور بازشناسی منطق عملی اندیشه آنها با بهره گیری از جستار روشی چهار مرحله ای توماس اسپریگنز (مشاهده بحران، تشخیص درد، جامعه آرمانی، راه درمان)، که بر فرایند شکل گیری اندیشه متفکر سیاسی(نه صرفا خود اندیشه) تمرکز دارد این سوال را پی گرفتیم که« اندیشه سیاسی احمد دانش طی چه فرایندی بر مدار روشنفکری قرار گرفت و کنش او در این ساحت چگونه بود؟»مدعا و پاسخ آغازین این است که« تعلق دانش به عنوان یک اندیشمند با فراست به زیست بومی در آستانه انحطاط و برخورد تجربیاتش باتکاپوهای اندیشمندان تاتار، اشغالگری روسها در ماوراءالنهر و شکوه سرزمین آنها، در نهایت موجب شد تا آراء ترقی خواهانه او تکامل یافته و با ابتناء به آن، ضمن تحلیل علل بی نظمی در جامعه، راهکاری را برای برون رفت از آن عرضه نماید».
کلیدواژگان: ماوراءالنهر، احمد دانش، روشنفکری، اسپریگنز، بخارا -
صفحات 63-92
تاریخ صدر اسلام به عنوان یکی از حساس ترین ادوار تاریخ اسلام دست مایه بسیاری از اندیشمندان معاصر در جهان اسلام قرار گرفته است تا با ذهن و خوانش خاص خود به روایت آن بپردازند. برخی از منظر نقد آثار پیشینیان و برخی نیز هم سو و هم داستان با گذشتگان به نقل روایات این دوره می پردازند. عباس محمود العقاد از روشنفکران و نویسندگان معاصر مصر نیز با توجه به جایگاه خود در میان متفکران مصری دارای آثار و نظرات بسیاری در ارتباط با صدر اسلام است. این پژوهش به دنبال آن است تا با بررسی آثار و افکار عقاد بن مایه ها و دلایل توجه این متفکر مصری به تاریخ صدر اسلام را مشخص کند، اینکه وی در این تلاش چه اهدافی را دنبال می کند و کدام بخش های تاریخ صدر اسلام برای وی در اولویت قرار دارند.
کلیدواژگان: تاریخ، صدر اسلام، جریان فکری، عباس محمود العقاد -
صفحات 93-114
پیش از اسلام، در مناسبات بین قبیله ای برای رفع مشکلات، پیمانهایی به صورت "حلف" و "ولاء" وجود داشت. پیامبر (ص) بیعت را جایگزین نمودکه در اسلام عهدی است الهی بین حاکم و محکوم و مردم ملزمند به تعهد ولو بدون منفعت مادی و نقض آن پیمان شکنی است و سزاوار جزا. پژوهش پیش رو، درصدد طرح این پرسش است که: بیعت در گفتمان امام علی (ع) چه جایگاهی داشته است؟ باتوجه به تطور بیعت در دوران جاهلیت، زمان پیامبر و عصر خلفای راشدین، در پاسخ می توان گفت؛ امام علی (ع) به بازشناسی مفاهیم و مصادیق بیعت و احیاء جایگاه آن بسان عهد نبوی پرداخت. دستاوردهای پژوهش حاکی از آن است که؛ بیعت در اسلام مقوله ای است سیاسی و حاکمیتی در همبستگی با عهد الهی، و با نمونه های پیش از اسلام، تنها مشترک لفظی است و نقش مشروعیت بخشی ندارد. از این رو، با تحول بیعت در دوران خلفای راشدین، امام علی (ع) از پذیرش بیعت مردمی سرباز زد و سپس با تعیین شروط رهبری الهی برای حکومت، و احیای سنت نبوی آن را پذیرفت.
کلیدواژگان: مفهوم بیعت، جاهلیت، پیامبر(ص)، خلفای راشدین، امام علی(ع) -
صفحات 115-140
فتوحات اسلامی در قلمرو خزرها، در قیاس با قلمرو دیگر قدرتهای پیرامون سرزمینهای اسلامی، توام با موفقیت نبود. بر این اساس پژوهش پیش رو با استفاده از روش تحقیق تاریخی در صدد پاسخ به این پرسش است که چه عواملی در ناکامی فتوحات و گسترش اسلام در قلمرو خزرها موثر بود؟ یافته های این تحقیق نشان می دهد این ناکامی معلول مجموعه ای از عوامل نظامی، اقتصادی و اجتماعی و جغرافیایی بوده است. از منظر نظامی؛ می توان به مواردی چون قدرتمندی خزرها در بسیج نیروها، تجهیزات برتر نظامی، برخورداری از استحکامات دفاعی و پشتیبانی نظامی آنها از سوی خوارزمیها و روسها اشاره کرد. از بعد اقتصادی و اجتماعی؛ برخورداری خزرها از یک اقتصاد قدرتمند و پویا، وجود عدالت نسبی اجتماعی و در نتیجه رضایتمندی عمومی اقوام خزری از وضعیت خود حایز اهمیت ا ند. همچنین دوری سرزمین خزرها از مرکز خلافت، وجود ناهمواریها و سرمای شدید این سرزمین از عوامل موثر بر ناکامی فتوحات اسلامی در قلمرو خزرها و در بعد جغرافیایی بوده است.
کلیدواژگان: فتوحات اسلام، قلمرو خزرها، عوامل ناکامی، ساختار نظامی، شرایط اقتصادی، موقعیت جغرافیایی -
صفحات 141-176
از آغازین سال های ظهور اسلام و گسترش آن در سرزمین های مسیحی نشین، موضع گیری متفاوتی نسبت به اسلام و بخصوص پیامبر (ص) گرفته شد و عمده این مواضع، قالب مقابله داشت. حضرت محمد (ص) در آثار مسیحی، چهره ای بیمارگونه، متمایل به سحر و جادو، حیله گر، شهوت ران، انتحارطلب و مقلد مسیحیت، معرفی شده است، انگاره هایی که مستقیما در شکل گیری تصورات غربی از پیامبر اکرم (ص) تاثیر داشته است.این انگاره ها در دو گونه ویژگی فردی و اجتماعی پیامبر (ص)، شناسایی شد. در مقاله حاضر، بی آنکه در پی بررسی علت ظهور تصاویر در ذهنیت عالمان غربی باشیم، کوشش شده تا نسبت میان متغیرهایی چون محل نشو و نما، وابستگی سیاسی و رشته تخصصی عالمان مسیحی با انگاره های آنان از ویژگی اجتماعی پیامبر (ص) طی قرن هشتم تا چهاردهم میلادی، مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش، در پی پاسخگویی بدین سوال است که چه رابطه معناداری میان متغیرهای فوق و انگاره عالمان مسیحی از ویژگی های اجتماعی پیامب (ص) وجود دارد؟ نتایج نشان داد که عالمان مسیحی، با وجود تفاوت دوره زمانی، زادگاه و حرفه، انگاره واحدی از ویژگی های اجتماعی پیامبر اسلام داشته اند.
کلیدواژگان: پنداره، عالمان مسیحی، پیامبر (ص)، ویژگی اجتماعی -
صفحات 177-208
تونس از جمله کشورهای مغرب عربی، همچون سایر سرزمین های جهان اسلام در نخستین دهه های قرن نوزدهم میلادی با مدرنیته آشنا شد. نخستین گام های نوگرایی در تونس با نوسازی‌های «احمد بای» (1837-1855م) و جانشیناش آغاز شد و تا شروع استعمار فرانسه (1881م) ادامه داشت. در این دوره بیشتر نوسازی‌ها وجه مادی داشت و الگوگرفته از کشورهای اروپایی به‌خصوص فرانسه بود. ورود استعمار فرانسه (1881-1956م) و رشد جریان اصلاح طلبی دینی در منطقه و نفوذ آن به تونس نقش بسیاری در تغییر دیدگاه مسلمانان منطقه نسبت به غرب و مدرنیته داشت. متفکران نوگرای دوره استعمار، با مسئله مدرنیته و غرب که زادگاه آن بود، با نوعی رویکرد انتقادی برخورد کردند. دغدغه اصلی گفتمان مذکور این بود که چگونه می توان به جهان اسلام قدرت بخشید؟ راه رسیدن به رشد و ترقی و اصلاحات اساسی چیست؟ بر همین اساس، محور اصلی تفکر آنان تاکید بر اصالت عقل و علم، عصری‌سازی نهادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در چارچوب فرهنگ عربی- اسلامی بود. از نظر آنان راه رسیدن به اصلاحات واقعی تقویت موقعیت جهان اسلام در برابر تمدن غرب و تمییز قایل شدن میان غرب استعمارگر و دستاوردهای تکنولوژیکی آن بود. پیروان این گفتمان در راه رسیدن به هدف خود با تولید نظام معنایی چون تحول نظام آموزشی، سیاسی، بیان مشکلات موجود در جامعه، انواع نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، خطر استبداد داخلی و استعمار خارجی و بیان دال‌هایی چون عدالت و حقوق فردی و اجتماعی، آینده ای روشن و آرمانی برای مردم ترسیم و با برجسته کردن گفتمان خود با ابزارهای گوناگون، زمینه هژمونیک کردن خود و به حاشیه راندن گفتمان رقیب یعنی سنت‌گرایان را فراهم کردند. البته در اواسط قرن بیستم و با ظهور گفتمان ملی گرایان که اغلب از تحصیل کردگان در فرانسه بودند، اسلام‌گرایان از ارایه راهکارهای ایدیولوژیک و متناسب با نیازهای جدید جامعه تونس باز ماندند. از آنجا که آنها برای تربیت و ایجاد نیروی انسانی کارآمد به منظور برآوردن زیرساخت های یک دولت مدرن و توسعه یافته در عرصه های اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و تربیتی طرح مناسبی نداشتند، مغلوب گفتمان ملی گرایان شدند. در جستار حاضر تلاش شده است تا با رویکرد توصیفی- تحلیلی زمینه‌ها و عوامل موثر در پیدایش گفتمان انتقادی درباره مدرنیته، ماهیت و ویژگی‌های آن و برخی از مهم‌ترین تحولات نوین در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی بیان شود.
کلیدواژگان: تونس، مدرنیته، نگاه انتقادی به مدرنیته، نوگرایان، سنت گرایان
-
Pages 7-40
Being appointed as the Chancellor, Haji Mirza Aqasi appointed many of his associates and friends in Yerevan and Maku, who, like him, had no experience in governing, to major positions. They also were submitted important military responsibilities. His goal was to eliminate the opposition and form an affiliate to consolidate his position. The present study seeks to explore the role of the Bayat Makuei House during Hajji Mirza Aqasichr('39')s chancellorship, using library resources and descriptive-analytic methods. The findings show that during his chancellorship, the Bayat Makuei House was one of the most powerful families in Iran and took over many military and administrative officials and used this opportunity to increase its political, military and economic power. But since its new position was due to the relationship with Aqasi, with the fall of the Chancellor, Maku Khanates lost their positions.
Keywords: chancellorship, Haji Mirza Aqasi, Maku Khanate, Bayat Tribe, tribal government -
Pages 41-62
Transoxianan intellectuals, called the "Jadidi," built their foundation on the ideas and works of Ahmad Danesh Bukhari, calling him the father of progressive movement in their land. In this article, in order to recognize the practical logic of their thinking, we uses the four-step approach of Thomas Sprigens (crisis observation, pain recognition, ideal society, treatment), that focuses on the process of forming a political thought (not just the thought itself). The main question is that , "In what process was Ahmad Daneshchr('39')s political thought placed on the intellectual circuit and what was his action in this area?" The preliminary answer is that "his belonging (as a thinker) to a land on the verge of decline and dealing with his experiences with Tatar intellectuals, the occupation of the Russians in Transoxiana, and the glory of their land, eventually led to his evolving ideas , based on it, while analyzing the causes of disorder in society, propose a way for improvement.
Keywords: Transoxiana, Ahmad Danesh, Enlightenment, Sprigens, Bukhara -
Pages 63-92
The history of early Islam, as one of the most momentous periods, applied by Muslim contemporary thinkers to be represented their special aspect of view about Islam. Some of them admit previous counterparts and some criticize their ideas. Abbas Mahmoud al-Aqad, Egyptian scholar and intellectual, is one of the most effective thinkers who had many investigations in this issue. This study states Aqad’s ideas and works related to history of early Islam and to response the following inquiries: why he attended this subject, which issues were considered by him and what was the purpose of his representation of history of early Islam.
Keywords: history, history of early Islam, trend of thinking, Abbas Mahmoud al-Aqad -
Pages 93-114
Prior to Islam, interfaith relations were in the form of "helf" and "wala".The Prophet (peace be upon him) substituted allegiance in Islam as a divine covenant between the ruler and the condemned, and the people bound by the obligation, albeit without material gain or breach, of a treaty and deserve punishment.The present study seeks to ask: What is the place of piety in Imam Alichr('39')s discourse? Regarding the evolution of devotion during the period of ignorance, the time of the Prophet and the era of the Rashid Caliphs, it can be said in response that Imam Ali (AS) recognized the concepts and instances of allegiance and revived its status as a prophet.The findings of the study indicate that worship in Islam is a political and sovereign category in solidarity with the Divine Covenant, and with pre-Islamic examples it is merely a literal one in common and has no legitimizing role. Therefore, with the change of allegiance in the era of the Rasheedin Caliphs, Imam Ali (AS) refused to accept popular allegiance and then adopted the terms of divine leadership for the government and revived its prophetic tradition
Keywords: The concept of allegiance, ignorance, Prophet (peace be upon him), Rashidin caliphs, Imam Ali (AS) -
Pages 115-140
Islamic conquests in the Khazar territory in comparison to other territories which invaded by Muslims, was faced with failure. Accordingly, the present research,by using the method of historical research, wants to answer the question of what factors had been impressive in failure of Islamic conquests in the Khazar lands? this research reaches to this conclusion that there are some important reason which leading to Muslimschr('39')s failure . this paper wants to say that Muslims couldnchr('39')t conquer khazars land because of the Khazar military structure, especially its powerful strength in mobilizing forces, superior military equipment, having a defensive fortresses, and they were supported from Khwarizmians and the Russians besides the possession of a powerful and dynamic economy and the existence of a relative social justice which leading to the general satisfaction of the khazarchr('39')s state and finally their remoteness from the caliphate centers, the existence of natural obstacles and the cold weather of this land were the effective factors On the failure of Islamic conquests in the land of the Khazaria.
Keywords: Islamic Conquest, Caspian Territory, Failure Factors, Military Structure, Economic Situation, Geographical Position -
Pages 141-176
From the beginning of the years of the emergence of Islam and spread of islam in the Christian lands,the Church made various criticisms of Islam.The prophet has been introduced in Christian works,sickly faces,inclined to magic, cunning, lucid, suicidal and Christian imitator.These are the ideas that directly influenced the formation of Western imagery of the Holy Prophet. These concepts were identified in two types of individual and social features of the Prophet .Naturally,variables such as location and posture, political affiliation,and the specialty of the Christian scholars have affected their perceptions of the Prophet. In the present paper,the content analysis method has been used and attempts have been made to identify the relationship between these two variables after the typology of the first Christian scholars until the 14th century and their perception of the Social features of the Prophet.
Keywords: perceptions, Christian scholars, Prophet (PBUH), Social features -
Pages 177-208
Tunisia became acquainted with modernity in the first decades of the nineteenth century. The first stage of modernization in Tunisia began with the modernization of Ahmad Bey(1855-1837) and his successor, and continued until the French colonial (1881) began Pepeda. The second stage of modernization began with the French colonialism and continued up and down until the beginning of independence and the formation of the Republican system in Tunisia. The trend of modernism in this period was more than anything else influenced by the idea of religious reformism of Egypt, and modernist thinkers faced a kind of critique in the face of modernity and the West. This model of modernism from which is called Islamic modernism, called for modernity in line with Islamic culture and redefined religious concepts. Thus, in this period, new developments took place in the political, cultural and social spheres that followed this approach.
Keywords: Tunisia, Modernity, A Critical view to Modernity, Modernists, Traditionalists
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.