فهرست مطالب
نشریه پژوهش های باستان شناسی ایران
پیاپی 25 (تابستان 1399)
- تاریخ انتشار: 1399/06/01
- تعداد عناوین: 12
-
-
صفحات 7-28
دره ها و حاشیه ی دشت های میان کوهی بین هرسین و بیستون در زمره ی مناطق جغرافیایی کلیدی در پژوهش های پارینه سنگی زاگرس هستند. پژوهش های باستان شناسی اخیر نشان داده که برخی محوطه های پارینه سنگی زاگرس در مجاورت برون زدهای رادیولاریتی از سنگ چخماق واقع شده اند. تپه داروی در حاشیه ی روستای چهر واقع در جنوب کوه بیستون، با تعداد قابل ملاحظه ای دست افزار سنگی از زمره این محوطه ها است. موقعیت جغرافیایی تپه داروی به گونه ای است که در حدفاصل بین محوطه های پارینه سنگی میانه در دره های میان کوهی هرسین و محوطه های پارینه سنگی دامنه ی کوه بیستون قرار دارد. در این مقاله پرسش های پژوهش شامل آن بود که قرار داشتن محوطه ی باز داوری برروی بستری صخره ای از برون زدهای طبیعی رادیولاریتی، بیانگر چه نوع کاربری می باشد؟ با بررسی و گونه شناسی یافته های سطحی، محوطه ی داروی در چه بازه ی زمانی قرار می گیرد؟ مطالعه ی فن آوری ساخت و گونه شناسی قطعات جمع آوری شده از تپه داروی نشان می دهد که از این محوطه به عنوان محلی باز کارگاهی برای تولید دست افزار سنگی استفاده شده است. یافته های سطحی نشان می دهد که تپه داروی یک محوطه ی تک دوره ای در دوره ی پارینه سنگی میانی است. پژوهش برروی یافته ها به روش کتابخانه ای-بررسی میدانی است؛ هم چنین حضور نسبتا بالای تکنیک لوالوا و میزان قابل توجه روتوش برروی برداشته های سنگی این محوطه ازجمله نکات درخورتوجه است. حضور قطعات زیاد روتوش دار در یک محوطه ی کارگاهی که برروی مواد خام مرغوب واقع شده، نشان می دهد که به الزام دسترسی اندک به منابع ماده ی خام باعث روتوش اندازی نمی شود و دلیل اصلی روتوش به وجود آمدن لبه های کارآمد است؛ ضمن این که فراوانی نسبی تکنیک لوالوا در تپه داروی در تایید پژوهش های مبتنی بر حضور لوالوا در زاگرس مرتفع است و این محوطه یکی دیگر از محوطه هایی است که ادعای وجود لوالوا در زاگرس مرتفع را بیشتر اثبات می کند.
کلیدواژگان: پارینه سنگی میانی، تکنیک لوالوا، تپه داروی، محوطه ی کارگاهی، زاگرس -
صفحات 29-52یکی از نتایج مطالعات باستان شناختی قابل تامل دشت ملایر، کاوش «تپه ی پشت فرودگاه» است؛ این محوطه به عنوان محوطه ای کوچ نشین از دوره ی نوسنگی جدید شناخته می شود، که مستقل از مراکز استقراری دایم، طیف گسترده ای از انواع گونه های سفالی سنت های منطقه ای را ارایه می دهد که مطالعه و تحلیل آن، اطلاعات باستان شناختی درخوری از دوره ی یادشده در حوزه ی زاگرس مرکزی در اختیار قرار خواهد داد. «سفال» از مهم ترین مواد فرهنگی -به لحاظ کمیت و کیفیت- در بین یافته های کاوش باستان شناختی تپه ی پشت فرودگاه ملایر قرار دارد؛ سفال های این محوطه را می توان در دو گروه اصلی نخودی و قرمز تقسیم کرد که هر گروه به دو زیرشاخه ی منقوش و ساده، و از نظر کیفیت ساخت نیز در دو گروه متوسط و خشن، قابل تفکیک و گونه شناسی هستند. آمیزه ی سفال ها، عمدتا گیاهی و در اندازه ی دانه بندی متفاوت است؛ به طوری که در سطح و درون مایه ی برخی از سفال ها -به خصوص نمونه های خشن- فرورفتگی هایی به دلیل وجود آمیزه ی کاه، به چشم می خورد. هدف این پژوهش در وهله ی اول، گونه شناسی و مطالعه ی سفال های نوسنگی جدید تپه ی پشت فرودگاه است؛ و در وهله ی دوم، شناسایی و چگونگی کنش های فرهنگی و قرابت گونه های رایج سفالی در فرهنگ های همجوار خواهد بود. روش پژوهش حاضر، مبتنی بر مطالعات تطبیقی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی، در پی پاسخ به این پرسش هاست: سفال های مکشوف تپه ی پشت فرودگاه از چه گونه هایی تشکیل شده است؟ گونه های رایج سفال تپه ی پشت فرودگاه بومی-محلی بوده یا سنتی وارداتی از فرهنگ های همجوار است؟ و این که، گونه های سفالی تپه ی پشت فرودگاه با کدامیک از محوطه های نوسنگی زاگرس مرکزی قرابت فرهنگی دارند؟ مفروض است، باتوجه نوع نیمه یکجانشین و کوچ رو بودن جوامع تپه ی پشت فرودگاه و با عنایت به تنوع سفالی در نوع مواد، کیفیت ساخت و فرم و گونه های ظاهری؛ ضمن محلی بودن برخی از سفال های این محوطه، می توان سنخیت آن را در سایر محوطه های دوره نوسنگی جدید زاگرس ردیابی کرد؛ همچنین با توجه به ویژگی سفال های تپه ی پشت فرودگاه در افق تاریخ گذاری اواخر هزاره ی هفتم تا اوایل هزاره ی ششم قبل ازمیلاد قرار می گیرد. برآیند پژوهش، حاکی از ارتباط تنگاتنگ سنت های سفالی فرهنگ های مختلف دشت های میان کوهی زاگرس نشینان در دوره ی نوسنگی جدید، مانند تپه های سراب، گوران و قلاگپ است.کلیدواژگان: زاگرس مرکزی، نوسنگی، تپه ی پشت فرودگاه، گونه شناسی، سفال
-
صفحات 53-68این پژوهش به بررسی نسبت های موجود میان انسان و محیط در ادوار پیش ازتاریخی اختصاص دارد. با استفاده از ابزارهای محاسباتی چند متغیره، عامل های اصلی برپایی سکونتگاه های انسانی در محدوده ی جغرافیایی سرفیروزآباد کرمانشاه مورد سنجش قرار می گیرد. دهستان سرفیروزآباد کرمانشاه در جنوب شهرستان کرمانشاه و در امتداد جنوب شرقی ماهیدشت واقع است. این دهستان توسط یکی از نگارندگان مورد بررسی های باستان شناختی قرار گرفته و این مقاله محصول انجام تحلیل بر محوطه های شناسایی شده از فصل نخست آن بررسی است. این پژوهش در چارچوب باستان شناسی محیطی و تحلیلی و در مورد شواهد حاصل از بررسی های سطح الارضی باستان شناختی در آن ناحیه صورت گرفته است. رویکرد این پژوهش عبارتست از محاسبه و سنجش آماری عامل های موثر بر پراکنش محوطه های پیش ازتاریخی ناحیه ی مورد بحث و کشف همبستگی های طبیعی و فرهنگی میان آن ها در طول زمان. هدف از این مطالعه درک نسبت های همبسته ی موجود میان انسان و محیط در ادوار مختلف پیش ازتاریخی و شناخت فرآیندهای بلندمدت کاربری اراضی در محیط مورد مطالعه است. این پژوهش به این پرسش اصلی معطوف است که عناصر محیطی چه اثرات قابل تشخیصی بر توسعه و پیچیدگی سکونتگاه های پیش ازتاریخی دره ی سرفیروزآباد کرمانشاه گذاشته است؟ با توجه به نتایج به دست آمده، هر یک از دوره های پیش ازتاریخی، در شیوه ی ترکیب عامل ها و مولفه های موثر بر شیوه ی پراکنش سکونتگاه های انسانی متمایز بوده اند. هم چنین روشن شد که امکان سکونت بلندمدت انسان ها در این ناحیه بسیار به وجود منابع محیطی پایدار وابسته و بیشتر بخش های این ناحیه، در ادوار گذشته نیز هم چون امروز خالی از سکونتگاه های انسانی دایمی است. زیست بوم سرفیروزآباد محصول فرآیندهای بلندمدتی است که خود از برهم کنش های پیوسته و همبسته ی همه ی عناصر جان دار و بی جان آن اثر پذیرفته و تصمیم های انسان ها برای سکونت در این منطقه نیز ازجمله عامل های دگرگونی صورت های محیطی آن در طول زمان به حساب می آید. نتایج حاصل از این دست مطالعات می تواند در راستای برنامه ریزی های بلندمدت منابع زیستی مورد بهره برداری قرار گیرند.کلیدواژگان: باستان شناسی محیطی، تحلیل مولفه های اصلی، ژئوماتیک، همبستگی، سرفیروزآباد
-
صفحات 69-90در هزاره ی چهارم و اوایل هزاره ی سوم قبل ازمیلاد با پیچیده تر شدن روابط اقتصادی و اجتماعی میان جوامع، با شکل متفاوتی از تعاملات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در منطقه ی بین النهرین، آناتولی، حوزه ی ماوراقفقاز و فلات ایران روبه رو می شویم. در این بازه ی زمانی هم زمان با شکل گیری فرهنگ اوروک و گسترش نفوذ جوامع بین النهرینی در فراسوی مراکز اصلی خود، در ارتفاعات کوهستانی شمال و شرق رودخانه های دجله و فرات، فرهنگ ماوراقفقاز حضور دارد. در همین زمان، در حوضه ی دریاچه ی ارومیه یک وقفه ی فرهنگی بین حسنلو VIII/ مس وسنگ جدید/ پیزدلی و حسنلو VII/ عصر مفرغ قدیم مشاهده می شود؛ لذا انتقال از حسنلو VIII به حسنلو VII بحث مهمی در دوران پیش ازتاریخ منطقه است. از سویی با توجه به برهم کنش فرهنگ های اوروک، کورا-ارس و فرهنگ سفال نارنجی منقوش در برخی محوطه ها، لذا مطالعه ی پراکنش و برهم کنش های میان فرهنگی در این دوران حایز اهمیت است. هدف از این پژوهش از یک سو مطالعه ی برهم کنش های فرهنگی مردمان این حوزه ی فرهنگی در دوران پیش از تاریخ منطقه، و از سوی دیگر شناسایی جایگاه منطقه شمال غرب ایران در مبادلات فرهنگی اقتصادی مابین فلات ایران با قفقاز و بین النهرین می باشد. چگونگی برهم کنش های فرهنگی میان فرهنگ های اوروک، کورا-ارس و نینوا V و تغییرات ایجاد شده در روابط فرهنگی و اجتماعی زاگرس مرکزی و شمال غرب ایران به دلیل حضور مردمان فرهنگ ماوراقفقاز قدیم، بنیادی ترین پرسش های پژوهش حاضر هستند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به عنوان نتیجه ی نهایی پس از بررسی و مطالعه ی برهم کنش های سنت های حسنلو VIII و VII به این نتیجه دست یافت که در طی این دوران دره ی اشنو-سولدوز به عنوان یک منطقه ی مرزی فرهنگی موجب جداشدن محوطه های جنوب دریاچه ی ارومیه و نیمه ی شرقی زاگرس مرکزی با فرهنگ اوروک و نینوا V از محوطه های موجود در شمال و شمال شرق تحت تاثیر فرهنگ کورا-ارس گردید و به تدریج پس از تسلط فرهنگ کورا-ارس محوطه های اوروکی متروک شده و مردمان کورا-ارس به عنوان یک قدرت تازه در منطقه ظهور می یابند.کلیدواژگان: حسنلو VIII، حسنلو VII، جنوب دریاچه ی ارومیه، اوروک، کورا-ارس
-
صفحات 91-112نقوش صخره ای از نظر انجام مطالعات تاریخ هنر، باستان شناسی و مطالعات انسان شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردارند و از مشهودترین مدارک در نمایش مفاهیم باستان شناسی اجتماعی محسوب می گردند. این گونه نقوش از کهن ترین آثار تاریخی و هنری به جای مانده از بشر هستند که نمونه های متعددی از آن ها در نقاط مختلف پراکنده هستند. طی بررسی های باستان شناسی در شهرستان بروجرد در بهار و تابستان 1395 چندین مجموعه از سنگ نگاره ها (کنده نگاره و فنجان نما) در فواصل مختلف به شعاع کمتر از 20 کیلومتری از شهر بروجرد شناسایی شد که این سنگ نگاره ها عمدتا در مناطق کوهپایه ای و کوهستانی واقع شده اند. سنگ نگاره ها دارای نقش مایه ها و موضوعات متعددی ازجمله: نقوش انسانی (کماندار، سواره و پیاده و غیره)، حیوانی (بزسانان، گوزن، سگ و غیره)، سنگ نبشته ها، نقوش هندسی، نمادین و فنجان نماها هستند. کلیه ی نقوش مورد مطالعه برروی صخره های جدا افتاده از هم در فضای باز و در اندازه های مختلف به صورت منفرد و موضوعی ایجاد شده اند. روش پژوهش در این مقاله به صورت میدانی و هم چنین مطالعات کتابخانه ای و استفاده از گزارش ها، کتب و مقالات منتشر شده در این زمینه بوده است؛ هم چنین در این مقاله سعی شده است به پرسش هایی از قبیل: شیوه و سبک ایجاد سنگ نگاره ها چگونه بوده است؟ سنگ نگاره های بروجرد در چه دوره ای ایجاد گردیده اند؟ نقوش سنگ نگاره های بروجرد با کدام مناطق قابل مقایسه هستند؟ پاسخ داده شود. با مطالعات انجام شده مشخص گردید عمده نقوش شناسایی شده در شهرستان بروجرد به روش کوبشی، کنده کاری و یا خراش بر سطح تخته سنگ ها ایجاد شده اند. نقوش این مجموعه به دلیل میزان هوازدگی و نوع ایجاد آن ها به نظر می رسد که مربوط به دوره های مختلفی باشند و هم چنین به دلیل وجود نداشتن مطالعات آزمایشگاهی در ایران نمی توان تاریخ گذاری مشخصی را برای آن ها درنظر گرفت. با توجه به بررسی های انجام گرفته می توان گفت که نقوش این مجموعه از نظر کمی و کیفی با نقوش صخره ای مناطق مختلف ایران به ویژه غرب ایران (ازندریان ملایر، ارگس ملایر، دره ی دیوین و دره ی دوستعلی همدان و مرکز ایران مانند: سنگ نگاره های تیمره و خمین) و حتی خارج از مرزهای کنونی ایران قابل بررسی و تحلیل هستند که نگارندگان در این نوشتار ابتدا سنگ نگاره های منطقه ی مورد مطالعه را معرفی می کنند و سپس به تحلیل آن ها می پردازند.کلیدواژگان: استان لرستان، بروجرد، سنگ نگاره، فنجان نما، نقوش انسانی، نمادین
-
صفحات 113-136
منطقه ی لعل وار استان مرکزی به عنوان بخشی از حوضه ی آب ریز رودخانه ی قمرود بزرگ، به بخشی اطلاق می گردد که از نظر ساختار توپوگرافی محیط جغرافیایی با بستر اصلی قمرود متفاوت بوده و شامل دشت میان کوهی و ناهمواری های بلند پیرامون آن می شود. این منطقه به علت شرایط مساعد محیطی همواره مورد استقبال بشر قرار داشته و از ادوار مختلف در آن شواهد استقراری قابل رویت است. با توجه به بررسی های باستان شناختی صورت پذیرفته در منطقه ی لعل وار استان مرکزی که طی دو دوره در سال های 1387 و 1393 انجام شد، تعداد 185 محوطه ی باستانی از هزاره ی پنجم قبل از میلاد تا دوره ی قاجار شناسایی شد. از مهم ترین دوره های استقراری این منطقه می توان به دوره ی اشکانیان اشاره نمود که وجود محوطه های شاخص و بزرگی چون: خورهه، شهریاری و جم، تاییدی بر آن است. با وجود اهمیت این دوره، مطالعات جامع و مستقلی درخصوص آن صورت نگرفته است و پرسش هایی چون: چگونگی ساختار الگوی استقراری دوره ی اشکانی و عوامل تاثیرگذار بر مکان گزینی محوطه های اشکانی، هم چنان در پرده ای از ابهام باقی مانده بود. در این راستا، نگارندگان با انجام بررسی های دقیق و روشمند باستان شناسی در منطقه و هم چنین تهیه ی نقشه های GIS به مطالعه و پژوهش در این زمینه اقدام نموده و درنهایت به تحلیل و بازسازی سیمای منطقه ی لعل وار در دوره ی اشکانی و الگوهای محیطی استقرارهای این دوره پرداختند. نتایج بیانگر این مهم است که در دوره ی اشکانی از یک سو، منطقه شاهد نوعی افزایش شواهد استقراری و جمعیتی است؛ و از سوی دیگر، در این دوره محوطه های شاخص و مرکزی بزرگی هم چون بنای خورهه و جم شکل می گیرند. در این دوره برعکس دوران پیشین، بیشتر استقرارها در حاشیه ی رودخانه و در زمین های هموار با خاک حاصلخیز شکل گرفته اند که خود حاکی از توجه بیشتر به شرایط لازم برای شیوه ی معیشت برمبنای کشاورزی است.
کلیدواژگان: حوضه ی آب ریز لعل وار، محوطه های اشکانی، الگوی استقراری، عوامل محیطی، بررسی باستان شناختی -
صفحات 137-154زبان سغدی، زبان مردمان سرزمین سغد بوده است. مرکز سغد، سمرقند و مهم ترین شهر آن ها بخارا در جمهوری ازبکستان کنونی بوده است. زبان سغدی زبان اداری، تجاری و فرهنگی در دیگر نواحی مانند واحه ی تورفان در ترکستان شرقی بوده است. زبان سغدی به عنوان یکی از زبان های ایرانی در آسیای مرکزی در بیان و بازتاب دستورات و سنت های دینی برخی ادیان پیش ازاسلام کاربرد وسیعی داشته است. زبان سغدی از نظر تنوع و حجم ادبیات مهم ترین زبان ایرانی میانه ی شرقی است و از دیدگاه جغرافیایی و زبان شناختی، آثار مکتوب این زبان، که از نواحی نزدیک سمرقند تا یکی از برج های داخلی دیوار بزرگ چین و از مغولستان شمالی تا دره ی علیای رود سند در شمال پاکستان کشف شده، گستره ی جغرافیایی آن را در آسیای مرکزی و نفوذ فرهنگی این زبان را از قرن دوم تا سیزدهم میلادی نشان می دهد. بازرگانان هنردوست سغدی که بیشتر آن ها پیرو ادیان بودایی، مانوی و مسیحی بودند، افزون بر انتقال کالا و فرهنگ و هنر در میان جهان شرق و غرب (چین، ایران، هند و رم) به تبلیغ ادیان بودایی، مانوی و مسیحی در میان اقوام آسیای مرکزی و چین نیز پرداختند. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که دستورات دینی مسیحی، مانوی و بودایی چگونه در متون سغدی انعکاس یافته اند؛ و چگونه می توان پنداشت زبان سغدی، زبان مناسبی برای حفظ و اشاعه ی آموزه های دینی مسیحی، مانوی و بودایی بوده است؟ فرضیه ی نوشتار حاضر این است که آموزه های دینی مسیحی، بودایی و مانوی به لحاظ اشتراک زبانی پیروان آن ها به خوبی در زبان سغدی منعکس شده اند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی براساس منابع، متون و مستندات کتابخانه ای انجام گرفته و برآیند تحقیق نشانگر آن است که نماد اعتراف به گناهان و طلب آمرزش در سنت دینی پیروان بودا در زبان سغدی تقریبا به همان شکل اولیه، ولی با ادبیاتی جدید به دین آوران عرضه شده است. متون مانوی بیانگر آن است که آموزه های دو بنی مانویت به خوبی ساختار اصلی خویش را در فرهنگ و زبان سغدی حفظ کرده است و متون سغدی مسیحی نشانگر آن است که آیین اعتراف در آغاز پیدایش مسیحیت به صورت گروهی، ولی در ادوار بعد به صورت شخصی و در خفا انجام گرفت و نماد عشاء ربانی یا آیین سپاسگزاری در تمامی فرقه های مسیحیت به سنت کتاب مقدس، شام آخر برگزار می شود.کلیدواژگان: آموزه های دینی، مسیحیت، آئین مانی، آئین بودا، زبان سغدی
-
صفحات 155-180سیرجان یکی از پنج ولایت کرمان در دوران اسلامی بود و برپایه ی بررسی های باستان شناسی و منابع تاریخی، چندین بار جابه جایی داشته است. این شهر، از سده های ششم تا نهم هجری قمری در محوطه ی قلعه سنگ گسترش یافت. در فصل اول کاوش و بررسی باستان شناسی نگارندگان در قلعه سنگ علاوه بر شناسایی آثار معماری و دیگر یافته ها، گونه های مختلفی از سفال دوران اسلامی به دست آمد که از نظر کمیت و تنوع، از ارزش های مطالعاتی بالایی برخوردارند. پرسش هایی که در این پژوهش قابل طرح است عبارتنداز: تنوع تزیینی سفال های اسلامی قلعه سنگ چگونه است و این آثار به چه دوره هایی تعلق دارند؟ فراز و فرود صنعت سفال گری و ویژگی تولیدات محلی در قلعه سنگ چگونه است؟ روش گردآوری داده ها «اسنادی-میدانی» و روش پژوهش «توصیفی-تحلیلی» است. تحلیل ها با هدف گاهنگاری نسبی، تبیین برهم کنش های فرهنگی با نواحی دیگر، تبیین اوج و فرود حیات در قلعه سنگ براساس داده های سفالی و تطبیق با منابع مکتوب و تبیین تولیدات محلی در قلعه سنگ صورت گرفته است. برپایه ی نتایج، گونه هایی از سفال عیلام میانه تا دوره ی قاجار در محوطه ی قلعه سنگ توزیع شده، اما اغلب قطعات به سده های ششم تا نهم هجری قمری تعلق دارند. این نمونه ها با جیرفت، غبیرا، کاشان، ری، فراهان، جرجان، نیشابور، بلقیس اسفراین، محوطه های شمال خلیج فارس، المتاف، کوش و الهولیلاه در راس الخیمه ی امارات قابل مقایسه هستند؛ برخی قطعات نیز احتمالا از آذربایجان و افغانستان و نمونه های سلادن و برخی قطعات آبی و سفید احتمالا از چین وارد شده اند و اغلب به دور ه ی یوان و شمار اندکی به دوره ی مینگ تعلق دارند. به طور کلی، مطالعه ی سفال قلعه سنگ نشان دهنده ی توسعه ی تجارت با مراکز شهری حاشیه ی خلیج فارس است؛ چنان که ارتباط تجاری خلیج فارس-سیرجان بخشی از شبکه ی اقتصادی جنوب تا فلات مرکزی ایران بود و در توسعه ی شهرهای جنوبی تاثیر داشت.کلیدواژگان: شهر قدیم سیرجان، قلعه سنگ، گونه شناسی سفال، دوران اسلامی، باستان شناسی
-
بررسی و تحلیل حیات تاریخی شهر درگزین در دوران اسلامی (براساس مستندات تاریخی و کاوش های باستان شناسی)صفحات 181-206
درگزین یا به عبارتی «شهر درجزین»، یکی از محوطه های مهم استان همدان در شهرستان رزن، متعلق به دوران اسلامی (از دوره ی سلجوقی تا پایان عصر صفوی) است. این منطقه به دلیل قرارگیری در یکی از دروازه های ورودی استان همدان، در طول تاریخ از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. پژوهش حاضر براساس شیوه ی تاریخی-تحلیلی و مبتنی بر داده های میدانی باستان شناسی و اسناد و مدارک مکتوب کتابخانه ای انجام شده است. با توجه به اهمیت درگزین، وجود برخی اطلاعات مستند از معماری و آثار فرهنگی این شهر، ضرورت مطالعه ی هدفمند باستان شناسی را طلب می نمود؛ بنابراین کاوش باستان شناسی این محوطه در سال 1391 ه.ش. برای واکاوی تحولات دوران اسلامی این ناحیه و شناخت دستاوردهای فرهنگی، هنری و اجتماعی شهر درگزین با اهداف و پاسخ به پرسش اصلی پیش رو انجام پذیرفت: باتوجه به موقعیت جغرافیایی مناسب و شرایط استراتژیکی درجزین و قرارگیری این ناحیه در حدفاصل مراکز سکونتی و حکومتی دشت های غربی و شرقی دوران مختلف اسلامی ایران، مانند: دشت زنجان، قزوین در ناحیه ی شمال غربی، ساوه و ری در نواحی شمال شرقی، و کرمانشاه و همدان در نواحی غربی و نیز با توجه به دوره های فرهنگی اسلامی آن، ظهور و حیات تاریخی درجزین چه تاثیری بر حیات و بقاء تاریخی و سیاسی ادوار مختلف سلجوقی تا صفوی را برعهده داشته است؟ شهر درگزین در مقاطعی از تاریخ، نقش با اهمیتی داشته است؛ به طوری که گاهی عظمت و شرح قلعه و اوضاع شهر با مناطقی مانند دیاربکر (در عراق) قیاس شده است. در دوره ی سلجوقی وزیرانی از این ناحیه بر منصب وزارت تکیه زده و توانسته اند در تاریخ ایران نقش آفرینی نمایند. به نظر می رسد که حضور این افراد در دستگاه اداری بر توسعه ی این منطقه از دوره ی سلجوقی به بعد براساس شواهد و متون تاریخی موثر واقع شده است. با استناد به متون تاریخی و جغرافیایی، این عوامل موجب شده تا درگزین در دوره ی صفوی نقش مهم تری در درگیری های عثمانی و صفوی (نیمگاه اول قرن 10 ه.ق.) ایفا نماید؛ چون تصرف منطقه ی همدان با تصرف درگزین ساده تر می نموده است؛ برای نمونه، «شاه اسماعیل صفوی» در جنگ چالدران برای تجدید قوای خود به درگزین همدان عقب نشینی کرد. دلایل این مدعا، دست به دست شدن قلعه ی درگزین در هنگام یورش قوای عثمانی به غرب ایران با ترسیم سه نقاشی از این شهر بوده است. این نقاشی ها و نمونه های آثار موجود و یافته های کاوش می تواند برای ادامه شناخت دقیق تر ماهیت درجزین رهنمون نماید.
کلیدواژگان: درگزین، منابع مکتوب، کاوش، یافته های باستان شناختی، معماری، سفال -
صفحات 207-223
موقعیت جغرافیایی و سیاسی «خوی» به عنوان یکی از کهن ترین و پرحادثه ترین شهرهای شمال غرب ایران موجب شده است که از دیرباز مورد توجه شاهان و حکمرانان محلی قرار گرفته و به دلیل داشتن آب و هوای مناسب و خاک حاصل خیز، مستعد احداث باغ های مختلف حکومتی و مردمی باشد. از جمله ی این باغ ها می توان به «باغ سلطنتی شاه اسماعیل صفوی» اشاره کرد که مستنداتی از این باغ و اماکن پیرامون آن به منابع تاریخی راه یافته است. روش تحقیق برمبنای جمع آوری اسناد، نقشه ها و منابع تاریخی و مطابقت آن ها با یافته های حاصل از مطالعات میدانی و کتابخانه ای بوده است. در این مطالعه، نخست محل قرارگیری شهر خوی در ادوار تاریخی از صفویه تا عصر حاضر به استناد نقشه های موجود بازیابی شد؛ سپس ویژگی های معماری و بازیابی بخش های مختلف باغ سلطنتی و فضاهای مجاور آن، ازجمله میدان شاهی و «مناره های شمس تبریزی» مورد توجه قرار گرفت. تمرکز اصلی این مطالعات بر مطابقت مشخصات این فضاها با اسناد، نقشه ها و منابع تاریخی ازجمله مینیاتور «نصوحی-السلاحی مطراق چی»، سفرنامه ی فرانسیسکو رومانو و نقشه ی ترسیمی «پاسکال کست» و استخراج یافته های جدید بوده است؛ همچنین تلاش شده است با بازسازی تصویری و تطبیق با نقشه های موجود، پلان ها و موقعیت مجموعه ی «باغ سلطنتی»، «میدان شاهی» و آرامگاه «شمس تبریزی» در شهر امروزی مشخص شود. درنهایت، با استناد به گزارش و نگاره ی «جیمز موریه» و مطالعات میدانی و کتابخانه ای، ویژگی های معماری مناره ی شمس تبریزی و استخوان شناسی جمجمه های به کار رفته در آن مورد بررسی قرار گرفت و نحوه ی کارگذاری جمجمه ها و مشخصات بیومتریک آن ها تعیین شد. یافته های این پژوهش موجب اصلاح برخی گزارش های تاریخی موجود در این زمینه شد. درمجموع یافته های این مطالعه، تصویر واضح تری از جابه جایی شهر خوی در پانصد سال اخیر، موقعیت باغ سلطنتی، معماری «دولتخانه ی صفوی» و مشخصات مناره های شمس تبریزی در شهر خوی در اوایل دوره ی صفوی به دست می دهد.
کلیدواژگان: شاه اسماعیل، باغ سلطنتی، مناره ی شمس تبریزی، مطراق چی، خوی -
صفحات 225-240
دیوارنگاره های تزیینی عمارت چهل ستون قزوین که دو دوره ی زمانی اوایل حکومت صفوی و یک دوره ی زمانی حکومت قاجار را شامل می شود، در حوزه ی مطالعات ساختاری و سبک شناسی کمتر مورد توجه قرار گرفته و بررسی آن ها با توجه به تقدم زمانی تشکیل نسبت به دیگر دیوارنگاره های بناهای دوره ی صفوی(بالاخص بناهای اصفهان)، به منظور شناخت سیر تحولات این هنر ضروری به نظر می رسد. پرسش اصلی این پژوهش حول محور شناخت ساختار معدنی و بررسی افتراق و اشتراک فن آرایه های لایه چینی و طلاکاری دولایه ی مربوط به دوره ی صفوی بنای مذکور است؛ و فرضیه، برمبنای عدم تفاوت در مواد معدنی و فنون در دو دوره ی زمانی کوتاه متوالی اتخاذ شده است. هدف پژوهش، شناخت تفاوت های احتمالی ساختار مواد معدنی و فنون لایه چینی و طلاکاری در آن دو دوره ی بناست. از آن رو، بخش غربی دالان جنوبی و نقوش گیاهی دو دوره که روی همدیگر قرار داشتند، انتخاب و به کمک ابزار دندانپزشکی تا عمق لایه ی بستر گچی نمونه برداری شدند. پس از بررسی های ماکروسکوپی و کدگذاری نمونه ها، دو نمونه ی منتخب که بتوان لایه های دیوارنگاره های دو دوره را تا بستر کنار هم مطالعه نمود، برای شناخت عنصری و تصاویر میکروسکوپی توسط دستگاه میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM-EDX) مورد بررسی قرار گرفتند؛ و نیز به منظور دستیابی به ترکیب فازی مواد، لایه های مختلف آرایه های لایه چینی و طلاکاری به صورت مجزا (لایه ی طلا، لایه ی گل سرخ، بستر گچی) توسط دستگاه آنالیز پراش پرتو ایکس (XRD) بررسی شدند. درمجموع، 8 نمونه برای آزمایش های مذکور مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان از اشتراک فنون اجرای لایه چینی و طلاکاری دو دوره با کمی تفاوت در خلوص ورق طلا و گچ بستر مورد استفاده دارد؛ ورق طلای دوره ی اول دارای ناخالصی های فلزی و بستر گچی آن حاوی فاز انیدریت است که در دوره ی دوم دیده نمی شود. نتایج حاصله می تواند در زنجیره ی بررسی های هنر دیوارنگاری موثر بوده و به منظور مطالعات آتی، شناخت مواد آلی (بست) مورد استفاده ی آرایه های بنا پیشنهاد می گردد.
کلیدواژگان: SEM-EDS، XRD، لایه چینی، طلاکاری، چهل ستون قزوین -
صفحات 241-260ارگ کریم خانی، بزرگ ترین بنای آجری در مجموعه ی زندیه است که با ایده های کریم خان ساخته شده است. منظر میانسرای آن در طول تاریخ تحولات گوناگونی داشته که با وضعیت کنونی منطبق نیست. خوانش تحولات منظر آن می تواند راه را برای طرح مرمت صحیح، بگشاید و فهم کنونی از معماری ارگ و انتظام فضایی- بصری آن را اصلاح نماید. هدف این پژوهش، خوانش تحولات منظر میانسرای ارگ در دو بخش است که شامل منظرسازی («طرح کاشت»، «نظم آب» و «هندسه ی کرت بندی ها») و عناصر معماری الحاقی از دوره ی زندیان تا معاصر است؛ بنابراین پرسش اصلی این پژوهش این است که طرح کاشت و حضور آب در منظر میانسرای ارگ در پیوند با نظام هندسی-فضایی کرت بندی ها چه تحولات تاریخی داشته است؟ روش پژوهش، «تفسیری-تاریخی» است. مستندات پژوهش شامل: سفرنامه ها، اسناد و کتاب های تاریخی، عکس های تاریخی روزگار قاجار، تصاویر هوایی و درنهایت مشاهدات میدانی هستند. خوانش عکس های تاریخی با استفاده از اصول پرسپکتیو یک نقطه ای و دونقطه ای انجام شده و داده های حاصل، به واسطه ی پشتیبانی و هم پوشانی با یکدیگر به نتایج منتهی شده اند. یافته ها نشان می دهند که تحولات منظر ارگ در چهار دوره به نام: «شکل گیری (زندیان)»، «تحول و تغییر (قاجاریان)»، «تغییر کاربری و اضمحلال (پهلوی)» و «مرمت و احیاء (جمهوری اسلامی)» قابل طبقه بندی هستند. منظر میانسرا به ترتیب از: «باغ سرای روزگار زند» به «باغ- حیاط در اواخر قاجار»، «حیاط-محبس» روزگار پهلوی و درنهایت به «نارنجستان» در عصر کنونی بدل شده است. طرح کاشت اصیل باغ، شامل: درختان بلند قامت (چنار و سرو) و کوتاه قامت (مرکبات و نارنج) و گل ها در سه تراز دید تحتانی، میانی و فوقانی بوده است. نظم آب رسانی در میانسرا، شامل حوض ها و آب نما، کمابیش ساختار خود را حفظ کرده اند؛ بااین حال، کرت بندی ها تغییراتی ناشی از عناصر مداخله ای کالبدی و غیرکالبدی داشته اند. زیبایی شناسی زندیان در منظر میانسرا تا روزگار «مظفر الدین شاه» (حدود 140 سال) کماکان حفظ شده و از آن پس، نظام بصری آن دگرگون و به تراز دید تحتانی و میانی محدود می گردد. در انتها، مجموعه ی اقدامات اصلاحی در بخش کرت بندی ها و طرح کاشت نیز پیشنهاد شده است.کلیدواژگان: ارگ، طرح کاشت، منظرسازی، باغ، زندیه
-
Darvi Tepe Chehr, a workshop site of the middle palaeolithic in the Harsin area, Kermanshah provincePages 7-28
The valleys and margins of the intermountain plains between Harsin and Bisetoon are among the key geographical areas in the Zagros Palaeolithic studies. Recent archaeological research has shown that some of the Zagros Paleolithic sites are adjacent to radiolarian rocks of chert. Darvi Tepe as one of these important sites with a considerable number of stone artifacts is located on the near of Chehr village and 10 km south of Bisetoon mountain. The geographical position of the Darvi Tepe is such that it lies between the Middle Paleolithic sites in the Harsin Mountains and the Paleolithic sites of the Bistoon Mountains. In this article, research questions were included what kind of usage does the site have on a rocky bed of natural radiolarian outcrops? By studing and typology of surface findings, what is the time period of Darvi Tepe? The study of the technology making and typology of the pieces collected from the Darvi Tepe shows that the site was used as an open workshop for the production of stone artifacts. The Surface findings from the site indicate that the Darvi Tepe is belong to the Middle Paleolithic period. The research on the findinds is based on library- field survey method. Also the relatively high presence of the LevaLeva technique and retouch on the debitage of the site are noteworthy. The presence of a large number of retouch pieces in a workshop site on the high quality raw materials was indicated that the low availability of raw material resources does not lead to retouch and it is the main reason for the retouch creating efficient edges. While the relative abundance of the Levaleva technique in the Darvi Tepe is confirming studies based on the presence of Levaleva in high Zagros, and this is another site that further substantiates the claim of Levalova in the High Zagros.
Keywords: middle palaeolithic, levallois technique, Tepe Darvi, workshop site. central zagros -
Pages 29-52"Pottery" is one of the most important cultural materials - in terms of quantity and quality - among the findings of archaeological excavations on the hill behind Malayer Airport; The pottery of this area can be divided into two main groups: chickpea and red. Each group can be divided into two sub-categories: painted and simple, and in terms of construction quality, it can be divided into two groups: medium and rough. The pottery mix is mainly vegetable and varies in grain size; So that on the surface and theme of some pottery - especially rough samples - depressions due to the presence of straw mixture. The pottery species with the straw mound combination behind the airport contain the characteristics of a pottery species known as "Cairo". This type of pottery with the remains of straw in the form of hollow and hollow in different levels of the vessel, is one of the cultural materials of pottery in some prehistoric areas - especially Mesopotamia and Iran. The purpose of this research is, in the first place, the typology and study of new Neolithic pottery on the hill behind the airport; And secondly, the identification and manner of cultural practices and the affinity of common pottery species in neighboring cultures. The method of the present study is based on comparative studies and with a descriptive-analytical approach, seeks to answer these questions: What are the types of pottery discovered on the hill behind the airport? Are the common types of hill pottery behind the indigenous-local airport or are they imported from neighboring cultures? And that pottery with the straw mound behind the airport can be considered the first steps in the emergence and construction of early Cairo pottery fromthe Neolithic period? It is assumed, considering the semi-unitary and nomadic nature of the communities present in the hill behind the airport and with regard to the diversity of pottery in the type of materials,Keywords: Central Zagros, Late Neolithic, Tape Posht-Frodgah Typology, Pottery
-
Pages 53-68This paper explores man-environment relationships during the prehistoric periods. It calculates the main factors affecting the establishment of prehistoric settlements in Sarfiroozabad rural district, south of Kermanshah County, which is south-eastern extension of Mahidasht. The research has been done on the basis of Environmental archaeology according to archaeological surface surveying data. The Principal Component Analysis method has been used to investigate the measure of natural and cultural factors involve in the prehistoric settlement patterns of the region. Applying binary indicator variables, both natural and cultural, the paper has been based on the standardized PCA analysis, with Eigen values > 1 kept, followed by some sort of rotation to better distribute variance, to examine principal factors involved in the distribution of human settlements pattern and it’s reshaping through the time. It found that some parts of the region with present day settlements and population density are those of better populated in prehistoric times. The general patterns of settlement distribution of the studied region are mainly unchanged through the long-term processes of man-environment relationship. The results also show that the impacting factors on settlement distribution patterns were different in every prehistoric period. The results could be used to reconstruction of man-environment interactions of the region to apply it in contemporary environmental management of it. One of the advantages of the project was its purposefulness which led to recognition of more than 300 archaeological sites over that small area. An important achievement of the project was discovering very earlier occupational evidences than what which was revealed from Mahidasht; resulting to a reconsideration of the origins of Neolithic settlements of the region such as Tepe Sarab. A post surveying analytical study planned to gain a deeper insight about the characteristics of prehistoric settlement distribution over Sarfirouzabad. Two methods of GIS-based analyses and PCA statistical evaluations helped us to extract the main factors affecting prehistoric site distribution on the valley. The results show a decisive influential role of environment combined with its different subsistence potentialities played in the prehistoric site distribution patterns. There is also a considerable distinction between isolated and clustered settlements in their distributions over the valley through prehistoric times. Nevertheless, a more comprehensive understanding of prehistoric settlement conditions would be achieved just through archaeological excavating of key sites of the valley. The study aims to investigate and detect distribution patterns of prehistoric sites on the basis of their spatial relations. Applying Principal Component Analysis method, prehistoric sites of the valley evaluated according to three kinds of spatial relations among them including relation between contemporaneous settlements; relation between settlements and their adjacent sites of past period; and relation between prehistoric settlements and modern ones. In such a way, it could be possible to take into account attributes other than natural ones and consider potential cultural factors affecting settlement locating during prehistoric times. It is not to overleap the natural and environmental factors, but to examine site distributions according to their relations as well; as if each of them is a node on the complicated network of occupying the valley through different periods. it should probably be impossible to get a comprehensive understanding of prehistoric settlement conditions of the region unless the excavations carried out to establish secure chronology. The current results are mainly based on relative chronology of surface sherds compared to the same material recovered accurately in temporal order from the stratigraphic deposits of Mahidasht. However there is necessity to have absolute datings of prehistoric evidences of the valley. Careful surveying and identifying ancient settlements of the valley made it possible to take into account analytical studies of locating, distributing, relocating and evolution of prehistoric settlements during various periods, but a need to widespread investigations supported by archaeological excavations still remained to have a comprehensive understanding about mechanisms engaged in the formation and evolution of settlements through the time.Keywords: Environmental archaeology, Principal component analysis, Geomatics, Correlation, Sarfiroozabad
-
Pages 69-90Northwest Iran, on the one hand, is linked to the regions of the Transcaucasus, Anatolia and Mesopotamia, and on the other hand has links with Central Plate and East Central Zagros. Therefore, this region is always the center of the intersection of different ethnic groups with different ethnic and cultural structures.In the 4th millennium BC and the early 3rd millennium BC, with the complexity of economic and social relations between societies, we face a different form of economic, political and cultural interactions in the Mesopotamia, Anatolia, the Caucasus and the Iranian plateau. At that time, along with the formation of the Uruk culture and the expansion of the influence of Mesopotamian communities in its main climbs, there were Transcaucasian cultures fluctuations in the highlands and mountainous areas of the north and east of the valleys of the Tigris and Euphrates of the . At the same time, in the Uremia Lake basin, a cultural gap is between Hasanlu VIII / the late Chalcolitic period / Pisdeli (in horizon with Obaid and the early Uruk in Mesopotamia) and Hasanlu VII / the early Bronze Age (simultaneously with the culture of kura Arax II-III in the north of the Urmia lake, the culture of painted orange pottery/ POW is observed in the south of the Urmia Basin and the early dynasties and the Akad in Mesopotamia). Therefore, the transfer from Hasanlu VIII to Hasanlu VII is an important discussion in the prehistory of the region. On the other hand, according to relations Uruk culture, Kura Arax and orange painted pottery culture In some cases, the study of cultural distribution and interactions is important in this period. The importance of this research is for Not only for study the cultural relations of this people in the prehistory of this region, but also affects the status of the region in the cultural-economic exchanges between the Iranian plateau and the Caucasus and MesopotamiaKeywords: Hasanlu VIII, Hasanlu VII, Urmia Lake Basin, Uruk, Kura Aras
-
Pages 91-112The petroglyphs are of particular importance for the study of art history, archeology and anthropology, and are the most documented in the presentation of the concepts of social archaeology. These types of motifs are from the earliest historical and artistic works left by man, many examples of which are scattered in different parts of Iran. In the course of an archaeological survey in the spring and summer of 2016, several collections of petroglyph (carvings and cupolas) were identified at intervals less than 20 kilometers from Boroujerd city. These works are located mainly in mountainous regions. These have a number of motifs and subjects, including human designs (archer, rider, and others), animal designs (Ibexes, deers, dogs, etc.), geometric patterns, symbolic and cupoals). All of the studied motifs were carved on isolated rocks and located in open area and in different sizes, both individual and subject. Most of the detected motifs in Boroujerd have been created by the method of knocking, carving, or scratching on the surface of the boards. Due to the amount of weathering and their kind of creation, The designs of this complex seem to be related to different periods, and because of the lake of laboratory studies in Iran, they cannot be considered a definite date for these works. According to the studies, it can be said that the designs of this collection are quantitatively and qualitatively of the petroglyph of different regions of Iran, especially western Iran (Azandaran of Malayer, Args of Malayer, Darreh Divein and Darreh Dostali of Hamedan) and center of Iran (Timareh and) and even beyond the current boundaries of Iran can be compared. The authors of this paper first describe petroglyph of the study area and then analyze them. and center of Iran (Timareh and) and even beyond the current boundaries of Iran can be compared. The authors of this paper first describe petroglyph of the study area and then analyze them.Keywords: Brojerd, Rock Art, cupules, Anthropomorphic, Sampolic motif
-
Pages 113-136
Laalvar region, as part of the great Qomrud River, is referred to a section that differs from the main bed of Qomrud River in topographical structure and geographical environment, and includes an inter-mountain plain and the high rolling terrains around it. This region has always been welcomed by humans due to its favorable environmental conditions, and settlement evidence of different periods can be observed in it. According to archaeological surveys conducted in Laalvar region during two periods in 2008 and 2014, one hundred and eighty five archaeological sites from the fifth millennium BC to the contemporary era were identified, each with one or more settlement periods. However, in terms of extent and importance of the sites, as well as the time span of each period, this region has been very important the historical period, especially the Parthian and Sassanid periods. This can be demonstrated with regard to the presence of monuments such as Khorheh temple, Atashkouh fire temple, Mil-e Milona, etc. One of the most important settlement periods of this region is the Parthian period that according to archaeological research, during this time, on the one hand, the region witnessed an increase in settlement and demographic evidence, and on the other, significant sites such as Khorheh and Jam were also formed. Unfortunately, despite the high importance of this period, no comprehensive and independent studies have been conducted on it so far, and issues such as the reconstruction of the Parthian settlement pattern structure and the factors affecting Parthian sites are still remained unclear. Therefore, based on the data obtained from archaeological activities in the region, and preparation of GIS maps, the authors managed to study and finally analyze and reconstruct the landscape of Laalvar region in Parthian period as well as the environmental patterns of the settlements in this period.
Keywords: La’lvar Catchment Area, Parthian Sites, Settlement Pattern, Environmental Factors, Archaeological Excavations -
Pages 137-154The Study of Religious Instructions in Christion, Manichean and Buddhist Based on Some Sogdian Texts in ancient Iran Abstract: In the present study , the religious orders of the Christian, Manichaen and Buddhist religions will be reflected in the Sogdian Language. In this research it is shown that Sogdian language as one of the Iranian languages in Central Asia has been used to express the religious orders of some pre-Islamic religions. This language has a important place on the Silk Road for the dissemination of religious teachings, the trade route between China and the Western World, and through this language the teachings of the three religions of Buddhism, Christanity, Manichaeanism are well preserved and expanded. Sogdian Christian texts refer to the victorious propaganda campaigns of the Christians of Nestourius in Central Asia. Buddhist Sogdian texts are infact the translation of the surviving religious texts of Buddha in Sogdian language. Sogdian Manichaen texts which are important in terms of linguistics, include the sogdian translation of hymns and texts related to Manichaean religious book. Keyword: religious orders, Silk Road, Christianity, Buddhism , Manichaeanism, Sogdian language. The Study of Religious Instructions in Christion, Manichean and Buddhist Based on Some Sogdian Texts in ancient Iran Abstract: In the present study , the religious orders of the Christian, Manichaen and Buddhist religions will be reflected in the Sogdian Language. In this research it is shown that Sogdian language as one of the Iranian languages in Central Asia has been used to express the religious orders of some pre-Islamic religions. This language has a important place on the Silk Road for the dissemination of religious teachings, the trade route between China and the Western World, and through this language the teachings of the three religions of Buddhism, Christanity, Manichaeanism are well preserved and expanded. Sogdian Christian texts refer to the victorious propaganda campaigns of the Christians of Nestourius in Central Asia. Buddhist Sogdian texts areKeywords: religious orders, Silk Road, Christianity, Buddhism, Manichaeanism
-
Pages 155-180Sirjan was one of five districts in Kerman province during the Islamic periods. According to archaeological research and historical sources, the city of Sirjan was located at Qal´eh Sang at the time from the 12th to 15th century AD. During the first season of archaeological excavation besides the identification of architectural remains, a big variety of Islamic ceramics was found which suits for further specialized studies. Questions are concerning the variation of ceramic decorations, the dating of the objects as well as the characteristics of local production at Qal´eh Sang. To answer these questions a descriptive-analytical approach is applied. The goal of these analyses is to give answers about the relative chronology, the role of Qal´eh Sang on cultural interactions with other regions, the zenith and descent of Qal´eh Sang on base of documented pottery finds in comparison with historical sources as well as on the local pottery production during early Islamic times. At Qal´eh Sang many ceramic shards dating from Middle Elamite to Qajar period were documented, but the majority belongs to the time from the 12th to 15th century AD. These ones show similarity to pottery finds from Jiroft, Ghubayra, Kashan, Rey, Farahan, Gorgan, Neyshabour, Belgheys, several sites on the Northern coast of the Persian Gulf as well as Al-Mataf, and Al-Huleylah in U.A.E. Some pieces seems also to be imported from Azerbaijan and Afghanistan or f.e. from China during the Yuan and Ming dynasty as evidenced by fragments of blue and white ware and Celadon. In general, the investigation of the ceramic finds from Qal´eh Sang can be used as a good indicator for the developments of trade contacts with centres along the coasts of the Persian Gulf. Trading contacts between the Persian Gulf and Sirjan have been an important economical branch for the exchange of goods with Central Iran and is also an indicator for the imminent influence on the development of the Southern cities.Keywords: Old city of Sirjan, Qal´eh Sang, Pottery Typology, Islamic periods, Archaeology of Southern Iran
-
Pages 207-223
Geographical and political position of Khoy, one of the most ancient and eventful cities in the northwest of Iran, has brought this city to be considered important by the kings and local rulers. Moreover, on account of having suitable climate and fertile soil, Khoy has been appropriate for constructing governmental and private gardens, including Shah Ismail Safavid Royal Garden and its nearby places, documents of which have been cited in the historical sources. The research method was based on the collection of documents, maps and historical resources and their correspondence with the findings of field and library studies. In the first stage, the location of Khoy in historical times from Safavid period to present day is restored based on existing maps. Then architectural features and the recovery of different parts of Royal Garden and its nearby spaces including Maydan-e-Shahi (King’s Square) and Shams Tabrizi Minarets were noted. The core of this study focuses on correspondence between features of these spaces with documents, maps and historical resources, including Metraqchi’s miniature, Francesco Romano’s travelogue, Pascal Cost’s drawing map and extraction of new findings. It has been attempted to determine the plans and the positions of Royal Garden Buildings, Maydan-e-Shahi and tomb of Shams Tabrizi in the current city through graphical reconstruction and corresponding with existing maps. In addition, according to James Morier’s report and painting, and Field and Library Studies, architectural features of Shams Tabrizi Minaret and osteology of the skulls used in it were examined and the way of planting the skulls and biometric features were determined. These findings corrected some existing historical reports. Overall findings of this study provide a clear image of the relocation of Khoy in the last 500 years, position of Royal Garden, architecture of Safavid governmental palace and features of Shams Tabrizi Minarets in early Safavid period.
Keywords: Shah Ismail, Royal Garden, Shams-e- Tabrizi Minaret, Metraqchi, Khoy -
Pages 225-240
The wall paintings of Qazvin Chehelsotoun Mansion include two periods in the early Safavid period and one period in the Qajar period. This topic has received little attention in the field of structural studies and stylistics. Investigating these decorations in order to understand the evolution of this art and considering the temporal precedence over other murals in the Safavid period seems necessary. (Especially in Isfahan) The main question of this research is to identify the structure and examine the differences and similarities between the techniques of layering and gilding in different layers related to the Safavid era in this monument. The research hypothesis is based on the similarity of materials and techniques used in the two short and successive time periods. The purpose of the study is to identify possible differences in the structure of the materials and techniques of layering and gilding in these two eras of the Chehelsotoun monument. For the reasons mentioned above, the western part of the south corridor and the motif patterns associated with these two periods were selected. Dental instruments were used for sampling to the depth of the plaster bed layer. After microscopic examination and coding of the samples, two specimens were selected to study the motif layers of both periods from the upper to the lower substrate. To identify the elements and ingredients of these motifs, the microscopic images were examined by SEM-EDX microscope. In order to identify and detect the composition of materials in different phases, different decorative and gilding layers (gold layer, red soil layer and plaster substrate) were examined by XRD imaging. The results of this research show that the techniques of layering and gilding are identical in these two periods. There is only a slight difference in the purity of the gold and plaster substrates used during these periods.
Keywords: SEM-EDS, XRD, Pastiglia, Gilding, Qazvin Chehelsotoun -
Pages 241-260Karim Khan's Citadel (Arg) is the largest brick building in the Zandieh Complex in Shiraz, built with his ideas & desires. Its courtyard landscape has evolved throughout history, which is inconsistent with the current situation. Reading its landscape changes can pave the way for a proper restoration program and refine its current understanding of the citadel architecture and its spatial-visual character. The purpose of this study is to read the developments of the citadel courtyard landscape in two parts: a) landscaping features ('planting plan', 'water order' and 'geometry of parterres') and b) elements of architectural interventions adjoining from Zand era to contemporary time. The method of research is 'historical-interpretive'. Research documents include (a) travelogues, historical documents and books, (b) historical photos from the Qajar era, (c) aerial imagery, and (d) field observations. The readings of historical photos are done using single-point and two-point perspective principles, and the resulting data was supported by overlaps. The findings showed that the developments of the citadel landscape could be categorized into four periods: 'Formation (Zand)', 'Transformation & Changes (Qajar)', 'De-functionalizing and Demolition (Pahlavi)' and 'Restoration & Rehabilitation (Islamic Republic)'. The courtyard's original landscape has been transformed from 'Garden of the Residency' to 'Yard Garden' of the Late Qajar, 'Court of the Prisoner' of the Pahlavi era, and finally 'Orangery' in the present time. The original planting plan consisted of tall trees (plane and cypress) and short tress (citrus and orange) and flowers arranged in three lower, middle and upper eye levels. The water-supply order in the center, including pools and fountains, has more or less maintained its structure. However, the layouts of parterres have changed due to both physical and non-physical intervention subjects. The aesthetics of the Zand dynasty have remained in the courtyard landscape until the days of Mozaffar al-Din Shah (about 140 years), and since then their visual character has been transformed and confined to the lower and middle visual eye levels.Keywords: Citadel, planting plan, Landscape, garden, Zand dynasty
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.