نشریه ایران ورجاوند
پیاپی 5 (پاییز و زمستان 1399)

اورارتوها آثار فلزی بسیاری از خود باقی گذاشتند. تعدادی از این آثار در داخل ایران به دست آمده اند. نقوش روی این آثار جزییات بسیاری درباره هنر، فرهنگ، مذهب و زندگی اورارتوها را نشان می دهند. کمربندهای اورارتویی معمولا منقوش ساخته می شدند و روایات متفاوتی را نمایش می دادند. در موزه رضا عباسی چهار کمربند مفرغی که گاه کامل و گاه ناقص هستند نگهداری می شوند. در این نوشته تلاش می شود این کمربندها معرفی و نقوش آنها تحلیل و بررسی شود. آنها صحنه های آیینی، شکار و نمادین را نمایش می دهند و نقوش حیوانی، انسانی، گیاهی و اساطیری دارند.

اعتقاد به روح و جنبه های زندگی پس از مرگ به شکل های گوناگون در سراسر نقاط دنیا ازجمله ایران وجود داشته است. با توجه به نوع اعتقاد و باورها و در جهت آموز ه های دینی، قوانین حکومتی و... در هر منطقه و هر دوره از تاریخ شیو ه هایی برای تدفین اجساد مردگان وجود داشته است. با توجه به شیو ه قرار دادن مردگان در گور دخمه و استودان ها که در ایران باستان رواج داشته است. در این پژوهش با هدف معرفی، مقایسه و تحلیل یک استودان یا دخمک که در نزدیک روستای نظام آباد در شهرستان اقلید قرار دارد، انجام شده است. مهم ترین پرسش پیش رو در مورد ساختار تدفینی مذکور تعیین قدمت نسبی و عملکرد آن در این منطقه است. بنابراین در مرحله اول به بررسی میدانی در مورد آن پرداخته و سپس با مراجعه به اسناد و منابع موجود، مطالعات کتابخانه ای و تطبیقی در این زمینه انجام شده است. در این پژوهش مشخص شد که این اثر نشانگر شواهدی از آداب دفن استخوان اجساد مردگان به شیوه تدفینی متعلق به مزدیسنان است. گاهنگاری های نسبی این اثر با توجه به مطالعات تطبیقی صورت گرفته، به احتمال متعلق به دوره ساسانی است.

کاروانسرا یا بناهای بین راهی در ایران تاریخی طولانی دارند که حداقل به دوره هخامنشیان م یرسد. این بناها کارکردهای مختلفی داشته اند که معمولا با آن نام شناخته م یشدند در کنار کارکرد اصلی نق شهای دیگری چون حفاظت و اطراق مسافران و کاروا نها را نیز انجام می دادند. در ایران تا پیش از صفویه دو نوع نقشه در ساخت کاروانسراها استفاده می شد که این نوع کاروانسراها در سراسر خاورمیانه مورد تقلید و اقتباس قرار گرفتند. در قرن پنجم و ششم این دو نقشه با هم تلفیق شدند و در دوره صفویه این شیوه به اوج خود رسید. کاروانسرای خانک (که درواقع یک خان بوده و نام روستا نیز از این واژه گرفته شده است) ادامه نقشه کاروانسراهای قرون اولیه بعد از ساسانی و ادامه کاروانسراسازی ساسانی بوده و الما نهایی کاروانسراهای دوره صفوی در اینجا تقریبا دیده نمی شود. گویی در این کاروانسرا اسکان مسافران زیاد مورد توجه نبوده است. پلان این کاروانسرا عبارت است از دو حجره در دو طرف ورودی اصلی و حیاط مرکزی که در دو طرف آن دو اصطبل دراز برای نگهداری چارپایان و مواشی ایجاد شده که هر کدام از این اصطبل ها دارای دو درب ورودی در محل تقاطع اضلاع داخلی حیاط است و فاقد هرگونه روزنه و پنجره ای هستند. در ساخت آنها از لاش هسن گهای نامنظم و ملات گچ نیمکوب استفاده شده و در مجموع از نظر طراحی و شیوه ساخت، ساده و ابتدایی است. مکا نیابی و ساخت این بنا ب هدرستی انجام گرفته زیرا نواحی کوهستانی خرازان از گذشته از نظر دامپروری و محصولات باغی یکی از مناطق غنی منطقه بوده، بخش از نیازهای بازارهای اطراف چون شهر تفرش، ساوه، آوه و قم را تامین م یکرده، همواره محل دادوستد این محصولات و انتقال آنها به این بازارها بوده و علاوه بر این مسافت راه دسترسی ساوه را به تفرش و سلطا نآباد و شهرهای پیرامونی را به میزان زیادی کاهش م یداده است.