نشریه علوم کاربردی سیب زمینی
پیاپی 1 (بهار و تابستان 1397)

سیب زمینی از محصولات مهم جنوب کرمان محسوب می شود که نقش مهمی در اقتصاد کشاورزان منطقه دارد. از عوامل محدود کننده تولید این محصول، حضور علف های هرز می باشد. یکی از متداول ترین روش های کنترل علف های هرز در دنیا و کشورمان کنترل شیمیایی و استفاده از علف کش ها می باشد.از علف کش های ثبت شده در سیب زمینی کشورمان می توان به علف کش پاراکوات (گراماکسون)، متری بیوزین (سنکور)، پندی متالین (پرول)، ریم سولفورونو (تی توس) و علف کش های باریک برگ کش های نظیر هالوکسی فوپ-آر-متیل استر (گالانت سوپر) اشاره نمود. با انتخاب علف کش مناسب، زمان کاربرد و مقدار مصرف مناسب علف کش ها می توان علف های هرز مزرعه را به طور مطلوب کنترل نمود و عملکرد سیب زمینی را افزایش داد.

حسابداری مزرعه دانشی است که با استفاده از آن، کشاورز می تواند درآمد و هزینه ی تولید در یک واحد کشاورزی را در مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت در دفتر حسابداری ثبت کرده و سود و یا زیان مزرعه را اندازه گیری و موردبررسی قرار دهد. در شرایط کنونی رقابت میان تولیدکنندگان موجب شده تا واحدهای کشاورزی بر اساس قواعد و اصول فنی، اقتصادی و تجارت و باهدف سود آوری هدایت و رهبری شوند. لذا لازمه دستیابی به این مهم برخورداری از اطلاعات، به ویژه اطلاعات مالی است. سیستم حسابداری، اطلاعات مربوط به بهای تمام شده محصول تولیدی را برای تصمیم گیری در دسترس مدیر مزرعه قرار می دهد.بنابراین هدف از تدوین این مقاله ارایه روش حسابداری ساده و تنظیم و ثبت داده ها در دفاتر حسابداری در زراعت سیب زمینی است.

بخش کشاورزی در ایران یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی است. این در حالی است که کمبود آب، اصلی ترین عامل محدودکننده تولید محصولات کشاورزی و غذایی است؛ بنابراین ضرورت استفاده بهینه از منابع محدود آب بیش از گذشته اهمیت دارد. استفاده از سیستم های نوین آبیاری نظیر آبیاری قطره ای نواری یکی از گزینه های موثر در بهبود بهره وری مصرف آب و کاهش آب مصرفی است. مدیریت مناسب آبیاری در مزرعه و انجام کم آبیاری نیز از ویژگی های این سیستم آبیاری است. کم آبیارییکراهکاربهینهبرایتولید محصولات کشاورزی در شرایطکمبودآباستکههمراهباکاهش جزیی عملکردمحصولدرواحدسطح، باعث افزایش بهره وری مصرف آب می شود. بررسی تاثیر سطوح مختلف آبیاری بر میزان عملکرد و بهره وری مصرف آب در محصول سیب زمینی نشان می دهد که با تامین 80 درصد نیاز آبی گیاه با استفاده از سیستم آبیاری قطره ای، می توان بدون کاهش قابل توجه در عملکرد کمی و کیفی محصول، بهره وری مصرف آب را افزایش داد؛ همچنین با اجرای این شیوه آبیاری تعداد غده های بذری بااندازه مناسب، کاهش پیدا نمی کند.

کشت مینی تیوبر (غده چه) در مزرعه به عنوان مرحله ای مهم در برنامه تولید بذر سیب زمینی می باشد. مینی تیوبرها به دلیل ضعیف بودن جوانه ها و برخورداری از مواد غذایی محدود و همچنین سرعت کندتر خروج جوانه از خاک، نیاز به دقت بیشتر در تهیه زمین، مدیریت تغذیه و شیوه اصولی و اجرای دقیق آبیاری در مراحل اولیه رشد دارند. با تحقیقات انجام گرفته مشخص شده است که خاک مورد نظر کشت مینی تیوبرها بایستی نسبتا سبک بوده و از مواد آلی نسبتا بالاتری (بیشتر از 1٪) برخوردار باشد. مینی تیوبرها در ابتدا در عمق کم کاشته شده و بیشتر از 70 درصد از خاک مورد نیاز در مراحل بعدی خاکدهی بر روی آن ها قرار می گیرد. در عملیات تهیه بستر کاشت استفاده از سیکلوتیلر و یا وروتوشیپر ضروری می باشد. شکستن خواب مینی تیوبرها از اقدامات مهم زراعی در مرحله کاشت آن ها می باشد. مینی تیوبرها در حالت کلی با تراکم بالاتر و حداقل 80 تا 85 هزار در هکتار کاشته می شوند. در حدود 50 درصد از نیاز غذایی، در مراحل تهیه زمین و در هنکام کاشت تامین می گردد. تقسیط سه و یا چهار نوبتی کود ازته و کودهای ریزمغذی در مرحله داشت مینی تیوبرها ضروری می باشد. مدیریت آبیاری با حساسیت و دقت بالا صورت گیرد. در دو هفته اول کاشت طول مدت و دور آبیاری بایستی کوتاه باشد (حداکثر سه ساعت و با دور آبیاری دو و یا سه روزه). از کلش و یا گچ معدنی به عنوان مالچ جهت جلوگیری از تبخیر و هدر رفت آب و نیز کاهش سفتی بافت خاک استفاده شود.

فرآوری حداقل به معنای عملیات شستشو، درجه بندی، پوست گیری، برش و جلوگیری از قهوه ای شدن به منظور حفظ تازگی سبزیجات و میوه ها است که اغلب با اعمال بسته بندی مناسب تکمیل می گردد. نظر به اینکه ضایعات سیب زمینی در کشور بسیار بالا می باشد، تولید سیب زمینی تازه، برش خورده، بسته بندی شده و آماده مصرف راهی برای کاهش ضایعات آن معرفی می شود لذا با هدف کاهش ضایعات و تولید سیب زمینی تازه و آماده مصرف با کیفیت مطلوب، ابتدا سیب زمینی ها پوست گیری شده، با آب مقطر استریل شستشو داده شوند. سپس با استفاده از محلول ازن گندزدایی می شوند. به منظور ممانعت از واکنش های قهوه ای شدن به مدت 3 دقیقه در محلول 1 درصد حاوی ال سیستیین، اسید آسکوربیک و اسیداستیک غوطه ور، سپس خشک و بسته بندی شوند. بسته بندی در بسته های پلی آمید- پلی اتیلن و به ضخامت 80 میکرون و تحت خلا انجام و در دمای C4 نگهداری شود. سیب زمینی های نگهداری شده به این روش دارای کیفیت مناسب بوده و تا 2 هفته قابل نگهداری است.

استفاده از کودسبز برخی گیاهانی که عملا قدرت کنترل علف های هرز را دارند و اصطلاحا به گیاهان دگرآسیب معروفند جهت کنترل علف های هرز محصولات مختلف به اثبات رسیده است. با این هدف طی آزمایشی مزرعه ای در سال زراعی 92-1391 سه گیاه با خاصیت دگرآسیبی بر علف های هرز شامل: کلزا، ماشک گل خوشه ای و چاودار به عنوان کود سبز، قبل از کشت سیب زمینی به تنهایی و به صورت ترکیب دوتایی و سه تایی به همراه شاهد (بدون کود سبز) کشت شدند. این گیاهان در پاییز کشت و در بهار سال بعد به صورت شخم حفاظتی با خاک مخلوط شدند، سپس زمین توسط دستگاه خاک ورز سیکلوتیلر آماده شد و سپس سیب زمینی جهت بررسی اثر این گیاهان در کنترل علف های هرز کشت شد.نتایج نشان داد تراکم و وزن خشک علف های هرز با کاربرد کود سبز کاهش قابل ملاحظه ای نشان داد. بیشترین کنترل علف هرز مربوط به استفاده از گیاه چاودار به تنهایی، چاودار با کلزا و چاودار، کلزا و ماشک مخلوط بود که نسبت به شاهد بدون استفاده از کود سبز وزن خشک علف هرز را به ترتیب 82،81 و 78 درصد کاهش داند. عملکرد محصول نیز در این تیمارها نسبت به کرت شاهد بدون استفاده از کود سبز حدود 70 درصد افزایش داشت. بر اساس نتایج به دست آمده از این آزمایش می توان توصیه نمود در مزارعی که امکانات وجود دارد اگر در پاییز قبل از کشت سیب زمینی بتوانند از کشت کود سبز به کاربرده شده در این آزمایش که قابلیت دگرآسیبی بر علف های هرز را دارند استفاده نمایند و در بهار آن را با شخم زیر خاک کنند می توانند در مزارع سیب زمینی بدون استفاده از علف کش یا سایر روش های کنترل علف هرز، کمترین میزان آلودگی به علف های هرز را داشته و درمجموع سبب پایین آمدن هزینه ها شده در ضمن کودهای سبز با بهبود حاصلخیزی خاک سبب افزایش عملکرد سیب زمینی نیز خواهند شد.

یکی از بیماری های مهم و اقتصادی سیب زمینی که سبب کاهش کمی و کیفی محصول سیب زمینی می شود، بیماری پژمردگی باکتریایی می باشد. عامل بیماری باکتری Ralstoniasolanacearumاست. حدود 44 خانواده گیاهی میزبان باکتری مذکور می باشند و به دلیل گستردگی و تنوع میزبانی و انتشار وسیع آن در خاک های مناطق مختلف و انتقال آن از طریق آب آبیاری و غده هایی که آلودگی پنهان دارند،مبارزه با این بیماری بسیار دشوار است. در اکثر مناطق سیب زمینی کاری کشور این  بیماری گزارش شده است.این بیماری به خصوص در مزارع تولید بذر سیب زمینی دارای اهمیت بسیار زیادی است. کاشت غده های بذری سالم عاری از آلودگی وگواهی شده موثرترین روش مدیریت بیماری است. مدیریت موفق بیماری مستلزم داشتن دانش کافی در مورد عوامل، نحوه پراکنش و شیوع بیماری است. در این مقاله اهمیت بیماری پژمردگی باکتریایی سیب زمینی، پراکنش و شدت آلودگی، مناطق آلوده به بیماری، نشانه های بیماری، عوامل تشدید کننده بیماری، چرخه بیماریو مدیریت تلفیقی بیماری بر اساس پژوهش های انجام شده در ایران و جهان شرح داده شده است.