نشریه پژوهش اجتماعی
پیاپی 48 (پاییز 1399)

زنان نقش موثری در فرآیند مشارکت اجتماعی سیاسی در ایران در سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایفا نموده اند. در هر دوره از انتخابات، شکل خاصی از فرآیند مشارکت سیاسی وجود داشته است  و در هر حوزه جغرافیایی، زنان نقش متفاوتی در فرآیند مشارکت سیاسی به ویژه مشارکت انتخاباتی ایفا کرده اند. درک چگونگی مشارکت سیاسی زنان را می توان در زمره عوامل تعیین کننده رقابت های انتخاباتی در ایران دانست. مشارکت سیاسی به عنوان یکی از شاخص های عمده توسعه در جامعه شناسی سیاسی است که در قالب های مختلفی شکل می گیرد. در این مقاله تلاش شده است  عوامل موثر بر مشارکت سیاسی زنان مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین هدف اصلی این مقاله بررسی رابطه بین عوامل فرهنگی و اجتماعی و میزان مشارکت سیاسی زنان در رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری 1396 دانست. پژوهشی که این مقاله از آن استخراج شده است با روش کیفی (دلفی) انجام شده است. در پژوهش حاضر، جامعه آماری خبرگان علوم سیاسی بوده است که از میان آنان ده نفر با روش نمونه گیری هدفمند اطلاعات محور و براساس قاعده اشباع نظری انتخاب و نظرات آنان با استفاده از پرسشنامه های باز و نیمه باز وطی سه راند دریافت و از طریق کد گذاری های باز، محوری و گزینشی تحلیل گردید. در بخش تحلیل کیفی، پس از کدگذاری و مقوله بندی، 48 شاخص و 8 مقوله و مفهوم تحت عنوان عوامل زمینه ای، عوامل درون انگیزه، عوامل تطمیعی ، عوامل دوربرد، باورها و ارزش های تبلیغ شده، جامعه پذیری و اعتماد اجتماعی ، شرایط خانوادگی، اشاعه ی مفاهیم فرهنگی - اجتماعی به دست آمد و مشخص شدکه عوامل زمینه ای بیشترین نقش را در مشارکت سیاسی زنان دارند و پس از آن به ترتیب عوامل درون انگیزه، تطمیعی، دور برد،  باور ها و ارزشها، جامعه پذیری و اعتماد اجتماعی، شرایط خانوادگی و اشاعه ی مفاهیم فرهنگی - اجتماعی قرار می گیرند.

مهاجرت به عنوان پدیده اجتماعی بر ساختار دموگرافیک کشورها تاثیرگذار خواهد بود. این امر ترکیب جمعیتی واحدهای سیاسی را تحت تاثیر قرار می دهد. کشوری همانند ایران که از ضریب و نرخ رشد جمعیتی بالا برخوردار است، طی سال های دهه 1970 با پدیده ای به نام مهاجرت روبه رو بوده است. اصلی ترین گروه های مهاجر را افغانی ها تشکیل داده اند. آنان در برخی از شهرهای کوچک «ترکیب جمعیت شاغل» را تحت تاثیر قرار دادند. از سوی دیگر، این امر بر «نرخ دستمزد»، «نرخ اشتغال» و «نرخ ناهنجاری های اجتماعی» تاثیرگذار بوده است. در این پژوهش تلاش می شود تا مساله آسیب شناسی مهاجرت در ایران براساس رهیافت انتقادی مورد بررسی قرار گیرد. نظریه پردازان مکتب انتقادی بر این اعتقادند که در سال های دهه 1990 به بعد مولفه های اجتماعی بر امنیت ملی کشورها تاثیر بیشتری به جا گذاشته است. این امر تحت تاثیر کاهش نقش دولت در کنترل تحرک نیروهای اجتماعی همجوار قرار گرفته است. از سوی دیگر، می توان این موضوع را مورد توجه قرار داد که کاهش نقش دولت در کنترل فضای مهاجرت زمینه بروز برخی از ناهنجاری های مشهود در ساختار اجتماعی - اقتصادی  و همچنین توزیع مواد مخدر را به وجود آورده است. این امر در زمره دغدغه های مکتب انتقادی در ارتباط با ظهور و گسترش ناامنی اجتماعی می باشد.

هدف از این پژوهش بررسی (رابطه هوش فرهنگی و مهارت های اجتماعی دانش آموزان پایه دهم مدارس پسرانه سلام شهر تهران) بوده است. این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ روش انجام تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش را کلیه دانش آموزان پایه دهم مدارس پسرانه سلام شهر تهران که10دبیرستان در مقطع متوسطه دوره دوم را شامل می شود، تشکیل می دهد. که تعداد کل دانش آموزان در زمان انجام تحقیق661 نفر بود. که با استفاده از روش خوشه ای تصادفی ساده 243 نفر بر اساس جدول مورگان به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه های هوش فرهنگی آنگ و همکاران (2004) و مهارت های اجتماعی نوجوانان (TISS) توسط ایندربیتزن و فوستر (1992) بود که بین دانش آموزان توزیع و سپس جمع آوری گردید. فرضیات با استفاده از روش های آمار توصیفی (دامنه، کمینه، بیشینه، میانگین، انحراف معیار، واریانس، چولگی و کشیدگی) و استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون ساده و گام به گام) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با توجه به تحلیل داده ها یافته های پژوهش نشان داد که بین هوش فرهنگی به طور کلی و دو بعد آن (بعد فراشناختی و انگیزشی) با مهارت های اجتماعی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد و بعد فراشناختی بیشترین سهم را در پیشگویی مهارت های اجتماعی داشته است.

هماهنگی روش های مقابلهی فشار روانی با فرهنگ دینی و سبک زندگی افراد اثربخشی آنها را بیشتر خواهد کرد.پژوهش حاضر به منظور پیش بینی تاب آوری بر اساس مولفه های اجتماعی(دیدگاه اعتقادی و سبک زندگی) در زنان درگیر به بلایای طبیعی انجام گرفته است .

پژوهش از نوع شبه آزمایشی است و جامعه آماری 70 نفر از زنان گرفتار به بلایای طبیعی در شهر تهران، سال 1398 بودند. روش نمونه از نوع در دسترس است، بدین صورت که پرسشنامهتاب آوریکانر- دیویدسون توسط همه 70 نفر تکمیل شد، سپس 30 نفر که پایین ترین نمره را کسب نمودند، انتخاب و به روش تصادفی ساده به دو گروه گواه و آزمایش تقسیم شدند. برای گروه آزمایش 10 جلسه آموزش مهارت های مقابله دینی و 3 جلسه سبک زندگی سالم برگزار گردید و سپس از هر دو گروه پس آزمون گرفته شد .برای تجزیه و تحلیل داده ها آزمون تحلیل کوواریانس و همبستگی پیرسون  انجام گرفت .

تحلیل کوواریانس در سطح 01/0 معنادار است و نشان دهنده اثربخشی آموزش است .بر هر دو متغیر در زنان اثر بخش بوده است. همچنین اجرای آزمون همبستگی رابطه معناداری را بین متغیرها نشان داد.

بحث:

 با توجه به نتایج این پژوهش؛ آموزش مهارت های مقابله دینی و سبک زندگی می تواند در ارتقای سطح سازگاری و توانمندسازی آنها در مقابله با مشکلات موثر باشد بنابراین آموزش راهبردهای مقابله دینی و سبک زندگی سالم جهت افزایش تاب آوری، برای زنان پیشنهاد می شود.

محیط زیست و رفتارهای زیست محیطی یکی از شاخص های مهم توسعه پایدار هر کشوری می باشد. هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین سرمایه فرهنگی و رفتار زیست محیطی در شهر ساری است. بدین منظور از نظریات بوردیو و تومه به عنوان چارچوب تیوریک استفاده شد. روش تحقیق، پیمایشی است. شیوه نمونه گیری، خوشه ای چندمرحله ای است و حجم نمونه طبق فرمول کوکران 400 نفر می باشد. ابزار گردآوری داده ‏ها، پرسشنامه محقق ساخته است. روش تجزیه و تحلیل داده ها، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون با استفاده از نرم افزار SPSS است. از اعتبار صوری جهت سنجش اعتبار (روایی) استفاده شد و ضریب آلفای کرونباخ (اعتماد یا پایایی) برای متغیر رفتارهای زیست محیطی 0.858 و سرمایه فرهنگی 0.886 می باشد که در حد بسیار بالایی است و گویه های آن توانسته اند از همسازی درونی لازم برخوردار باشند. نتایج آزمون نشان می دهد که میانگین رفتار زیست محیطی در بین افراد نسبتا بالا بوده و میانگین آن از عدد 5 برابر با 3.78 است. بین متغیرهای سرمایه فرهنگی و رفتار زیست محیطی رابطه معنادار مثبت و مستقیم وجود دارد. هر چه سرمایه فرهنگی بیشتر شود، میزان رفتارهای زیست محیطی افزایش می یابد. ضریب همبستگی پیرسون بین میزان سرمایه فرهنگی و رفتار زیست محیطی برابر با 0.135 و سطح معنا داری آن 0.007 است. متغیر رفتار زیست محیطی دارای چهار بعد بوده که رابطه دو بعد (رفتار در سفر و رفتار حفاظت از محیط زیست) با متغیر مستقل میزان سرمایه فرهنگی مثبت و معنادار می باشد. همچنین سه بعد سرمایه فرهنگی (تجسم یافته، عینیت یافته و نهادینه شده) ارتباط معناداری با رفتارهای زیست محیطی دارند. نتیجه این که عوامل فرهنگی مانند سرمایه فرهنگی و تحصیلات، عامل تعیین کننده حفظ محیط زیست در یک جامعه هستند.

هدف مشترک تمام عوامل جامعه پذیری آن است که هنجارها، ارزش ها، اعتقادات مذهبی، اجتماعی، اخلاقی و غیره را در فرد درونی نمایند. نتایج تجربیات علمی و عملی نشان می دهد که مشکلات عمده رفتاری و شخصیتی در گروه نوجوانان جامعه، عدم انطباق و سازگاری با انواع متضاد هنجارها و ارزش هایی است که در فرآیند جامعه فرا گرفته می شود، مسایلی که میتواند منجر به تعارض و وارد شدن به روابط آسیب زایی باشد که نهایتا منجر به سوءاستفاده عاطفی شود، از این رو این پژوهش با هدف مدل یابی عوامل پیش بینی کننده سوء استفاده عاطفی در دانش آموزان دختر دبیرستانی تهران و رابطه آن با میزان جامعه پذیری آنان انجام شد. این پژوهش از نوع توصیفی همبستگی و به شیوه تحلیل مسیر انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دختران نوجوان در مقطع دبیرستان در سال تحصیلی 95-96 در تهران بود. نمونه گیری به روش خوشه ای چند مرحله ای انجام گرفت، ابزارگردآوری پرسشنامه های استاندارد جامعه پذیری، سوءاستفاده عاطفی، دینداری، هوش هیجانی، سبک دلبستگی، و سبکهای هویتی بود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که رابطه بین نمره کل دینداری و سوء استفاده عاطفی در دختران دبیرستانی تهران  منفی و معنادار است (384/0 - = r  05/0 = p). رابطه بین نمره کل هوش هیجانی و سوءاستفاده عاطفی در دختران دبیرستانی تهران مثبت و معنادار است (352/0= r ، 05/0 = p). رابطه بین نمره سبکهای دلبستگی ایمن و سوء استفاده عاطفی در دختران دبیرستانی تهران منفی و معنادار است (396/0 - = r ، 05/0 = p). رابطه بین نمره سبکهای هویتی هنجاری (142/0 - = r ، 05/0 = p) و تعهد (322/0- = r ، 05/0 = p)  با سوء استفاده عاطفی در دختران دبیرستانی تهران منفی و معنادار است. همچنین، نتایج نشان می دهد که رابطه بین سبکهای هویتی سردرگم (278/ = r ، 05/0 =  p) و  با سوء استفاده عاطفی در دختران دبیرستانی، مثبت و معنادار است. یافته ها نشان داد متغیرهای مورد مطالعه و مولفه های آنان عامل پیش بینی کننده ای برای سوء استفاده عاطفی در دختران دبیرستانی تهران محسوب می شوند و هر یک از متغیرها با میزان جامعه پذیری دانش آموزان در ارتباط است.

یکی از مهمترین و پرکاربردترین مفاهیم در حوزه فضای وب شبکه‌های ‌اجتماعی است این شبکه‌ها تنوع زیادی دارند، کارکرد و خدمات آنها به سرعت در حال تغییر و تحول است. طیف وسیعی از افراد جامعه فارغ از قشربندی‌های اجتماعی در این شبکه‌ها عضویت دارند و به طور روزمره نیازها و خدمات مورد نیاز خود در این شبکه‌ها دریافت می‌کنند.سرمایه اجتماعی را می‌توان از مهم‌ترین عوامل توسعه رشد و ارتقای هر جامعه‌ای در  ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دانست و به همین دلیل دانشمندان حوزه های گوناگون به بررسی ابعاد و روش‌های توسعه سرمایه اجتماعی می‌پردازند. با بالا رفتن ضریب نفوذ اینترنت به میزان 70 درصد و همچنین کاربران شبکه‌های ‌اجتماعی به میزان 80 درصد در میان کسانی که به اینترنت دسترسی دارند این امر نشانگر تاثیر این شبکه‌ها بر فرهنگ و رفتار کاربران می‌باشد.شبکه‌های اجتماعی بستر تسهیل کننده ارتباطات میان فردی و به عنوان بستری جهت تعامل و گفت‌وگوی اجتماعی شناخته می‌شود و علی‌رغم داشتن معایب می‌تواند به نشر و ارتقای ابعاد سرمایه اجتماعی کمک کند.پرسش اساسی در این موضوع این است  که چگونه می‌توان از مجرای شبکه‌های اجتماعی برای ارتقاء سرمایه اجتماعی بهره جست؟جهت پاسخ به این پرسش ابتدا باید مولفه‌ها و شاخص های سرمایه اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی شناسایی شوند تا بتوان بر اساس این یافته‌ها به الگویی جهت ارتقاء سرمایه اجتماعی از طریق شبکه‌های اجتماعی بر مبنای الگوی ارتباطات میان فردی اثر بخش دست یافت.

کارآفرینی اجتماعی یک فعالیت کارآفرینانه است که در درون آن یک هدف اجتماعی تعبیه شده است. هدف اصلی این مقاله شناسایی و اولویت بندی عوامل تاثیرگذار بر کارآفرینی اجتماعی در سازمان های غیر انتفاعی کشوراست. جامعه آماری اول این پژوهش 100 نفر از مدیران و کارکنان 10 سازمان غیرانتفاعی برای اثبات فرض اول تحقیق و جامعه آماری دوم نیز شامل16نفراز صاحبنظران برای اولویت بندی عوامل تاثیرگذاربر کارآفرینی اجتماعی می باشد. برای گردآوریداده ها، از پرسشنامه استفاده شده است.این پژوهش از نظرهدف کاربردی و از لحاظ شیوه اجراتوصیفی –همبستگی است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل همبستگی کانونی و در ادامه فرآیند تحلیل سلسله مراتب فازی استفاده شده است. نتایج بررسی ها نشان میدهدکه 13 عامل بر کارآفرینی اجتماعی در سازمان های غیرانتفاعی ایران تاثیر دارند که در بین عوامل مذکور، «ویژگی ها، ارزش ها و رفتار رهبران استراتژیک» و «ماموریت چشم انداز محور» به ترتیب بیشترین و «محیط اجتماعی مناسب» و «محیط اقتصادی مناسب» کمترین نقش را دارا می باشند.