فهرست مطالب

سیاست علم و فناوری - سال سیزدهم شماره 4 (پیاپی 48، زمستان 1399)

فصلنامه سیاست علم و فناوری
سال سیزدهم شماره 4 (پیاپی 48، زمستان 1399)

  • تاریخ انتشار: 1399/12/19
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمدرضا آراستی صفحه 0
  • محمدرضا آراستی، مهدی خالقی*، آزیتا کرمی پور، علیرضا اصلانی، محمد مهدی ذوالفقارزاده صفحات 1-18

    توانمندی یکی از مفاهیم کلیدی حوزه راهبرد است. به‌علاوه، مفهوم توانمندی برای توضیح عدم موفقیت بنگاه های دیرآمده در طراحی و توسعه سامانه های پیچیده، بسیار مورد توجه قرار دارد. علی‌رغم تلاش های بسیار صورت‌گرفته و پیشرفت های نظری قابل توجه در مورد توانمندی، هنوز مفهوم پردازی و به‌کارگیری آن در عمل، با مشکل روبه‌رو است. در این مقاله، چارچوبی برای عملیاتی کردن مفهوم توانمندی توسعه داده شده و با استفاده از چارچوب پیشنهادی، فرآیند شکل گیری و رشد توانمندی طراحی در یک بنگاه یکپارچه ساز سامانه دیرآمده، در قالب یک مطالعه موردی بررسی شده‌است. به این منظور، نحوه فراهم آمدن و ارتقای دانش، مهارت و ابزار به‌عنوان ریزبنیان های توانمندی طراحی و نحوه ترکیب آن ها مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر نشان دادن کاربردپذیری چارچوب پیشنهادی، این مطالعه موردی شناخت بهتری از نحوه اثرگذاری شرایط زمینه ای و انگیزه بنگاه ها بر فرآیند شکل گیری و رشد توانمندی‌ها ارایه می کند. نتایج به‌دست‌آمده، همچنین راهنمای مناسبی برای مدیران بنگاه ها در برنامه ریزی برای کسب و ارتقای ریزبنیان های مورد نیاز و چگونگی ترکیب آن ها برای شکل گیری و رشد توانمندی است.

    کلیدواژگان: توانمندی، ریزبنیان های توانمندی، طراحی پایه، سامانه های پیچیده، مطالعه موردی، مپنابویلر
  • مصطفی صفدری رنجبر *، مهدی کیامهر صفحات 19-36

    سامانه‌های محصول پیچیده (CoPS) نقش چشمگیری در توسعه صنعتی، رشد اقتصادی و خلق ثروت در کشورهای توسعه‌یافته و در‌حال‌توسعه بازی می‌کنند. از طرفی، این سامانه‌های محصول پیچیده دارای ویژگی‌ها و مشخصه‌های متفاوت و متمایزی در مقایسه با کالاهای مصرفی با سامانه تولید انبوه هستند. این تفاوت‌ها و تمایزها طی ربع قرن اخیر توجه تعداد زیادی از پژوهشگران و صاحبنظران حوزه مدیریت فناوری و نوآوری را به خود جلب کرده است که منجر به شکل‌گیری پیشینه پژوهشی و بدنه دانشی قابل توجهی حول سامانه‌های محصول پیچیده شده‌است. به همین دلیل نیاز است از طریق واکاوی در پژوهش‌های پیشین این حوزه، به ارایه تحلیل‌ها و آمارهای توصیفی، موضوعات مورد مطالعه و روندهای آینده این حوزه پرداخته شود. این مقاله قصد دارد از طریق مرور نظام‌مند پیشینه پژوهشی ربع قرن اخیر این حوزه به هدف فوق جامه عمل بپوشاند. یافته‌های این پژوهش مشتمل بر ارایه آمارهای توصیفی متعدد، دسته‌بندی موضوعی مطالعات پیشین، معرفی روندهای کلیدی در زمینه تکامل پیشینه پژوهش، پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آتی و دلالت‌های مدیریتی و سیاستی در حوزه نوآوری در سامانه‌های محصول پیچیده می‌باشد.

    کلیدواژگان: سامانه های محصول پیچیده، نوآوری، فناوری، مرور نظام مند پیشینه پژوهشی
  • محمد نقی زاده*، حسین خیاطی فرد، جعفر قیدر خلجانی، منوچهر منطقی صفحات 37-48

    سامانه‌های محصول‌پیچیده یکی از عوامل ایجاد مزیت رقابتی در اقتصاد مدرن است. ویژگی‌هایی مانند ساختار شبکه‌ای و حضور بازیگران متعدد با زمینه‌های دانشی متنوع، سبب می‌شود تا سازمان یکپارچه ساز یا هاب الگوهای همکاری متفاوتی را در مواجهه با هر یک از بازیگران انتخاب کند. این مقاله در پی پاسخ به این سوال است که بر اساس ویژگی‌های مختلف مرتبط با هر یک از بازیگران، محتوای دانش و فناوری مورد تعامل و سایر ویژگی‌های ارتباطی میان طرفین، کدام یک از الگوهای همکاری فناورانه در این شبکه‌ها پیشنهاد می‌شود. پس از مرور ادبیات، شش شاخص اصلی برای تعیین نوع همکاری فناورانه با سه گروه بازیگر اصلی شامل شرکت‌های بزرگ و متوسط صنعتی، شرکت‌های نوپای فناوری محور و دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی شناسایی شد. سپس شش روش اصلی در همکاری‌های سازمان یکپارچه‏ساز با سایر بازیگران شامل برون‌سپاری، لیسانس، اتحاد راهبردی، تحقیق و توسعه مشترک، سرمایه‌گذاری مشترک و ادغام و اکتساب مدنظر قرار گرفت. در نهایت با استفاده از روش تحلیل مد خوشه‌ای و محاسبه ضریب توافق درونی، الگوی پیشنهادی برای همکاری بر اساس وضعیت همکاری در هر یک از شاخص‌های شش‌گانه مشخص شد.

    کلیدواژگان: محصولات و سامانه های پیچیده، شبکه نوآوری، همکاری فناورانه، الگوهای همکاری
  • اسماعیل جعفرپناه*، محمدرضا آراستی، نیما مختارزاده صفحات 49-70

    بنگاه‌ها نمی‌توانند تمامی منابع راهبردی موردنیاز خود را به تنهایی توسعه دهند؛ در نتیجه برخی از این منابع باید از طریق شبکه‌های بین‌سازمانی به دست بیاید. تحقیقات نشان می‌دهد اکثر مطالعات شبکه بیشتر بر روی پیشایندها و پیامدهای شبکه متمرکزند و کمتر به فرآیندها و توانمندی‌های مرتبط می‌پردازند. برخی محققان تلاش‌های محدودی را برای شناسایی توانمندی‌های مربوط به روابط کسب‌وکار انجام داده‌اند؛ در این زمینه، محققان «توانمندی شبکه‌سازی» را برای تاکید بر دیدگاه شبکه معرفی کرده‌اند. با وجود غنای مفهومی و تجربی قابل توجه، نامگذاری‌های مختلف و تنوع نظری در ادبیات توانمندی شبکه‌سازی منجر به ابهام مفهومی و عدم‌اجماع در مورد این مفهوم کلیدی شده‌است. ما سعی کرده‌ایم با مرور نظام‌مند پیشینه مرتبط، این شکاف را پوشش دهیم. مرور نظام‌مند در این مطالعه مشتمل بر غربال ساختاریافته تحقیقات، کدگذاری آن‌ها و مقوله‌بندی مفاهیم مرتبط با توانمندی شبکه‌سازی است. این تحقیق دو مولفه مهم برای توانمندی شبکه‌سازی را معرفی می‌کند: توانمندی توسعه شبکه و توانمندی مدیریت شبکه. مروری بر مفهوم‌سازی توانمندی شبکه‌سازی نشان می‌دهد که توسعه شبکه اغلب نادیده گرفته شده و مدیریت شبکه بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است. این مطالعه ضمن طبقه‌بندی مفاهیم موجود در ادبیات در ذیل هر یک از این دسته‌ها، تعریف نظری آن‌ها را نیز ارایه می‌دهد. در نهایت، ما شکاف‌های تحقیقاتی مطالعات توانمندی شبکه‌سازی را شناسایی و پیشنهادهایی را برای جهت‌دهی به تحقیقات آتی ارایه کرده‌ایم.

    کلیدواژگان: سامانه های محصول پیچیده، بنگاه یکپارچه ساز، دیدگاه شبکه ای، توانمندی شبکه سازی، مرور نظام مند
  • فرایند نوآوری سامانه های محصول پیچیده در صنعت هوانوردی ایران:برهم کنش مهندسی معکوس و مهندسی رو به جلو
    مریم روضه سرا، سید سروش قاضی نوری، منوچهر منطقی، سید حبیب الله طباطبائیان صفحات 71-95

    با توجه به الگوی متفاوت تکامل و توسعه سامانه‌های محصول‌پیچیده (CoPS) در مقایسه با مدل‌‌های نوآوری مرسوم، این مقاله به بررسی فرایند تطور و تکامل نوآوری در سامانه‌های محصول‌پیچیده در صنعت هوانوردی ایران با استفاده از مفهوم مدل‌‌ چرخه عمر در مهندسی سیستم‌‌ها می‌‌پردازد. در این مقاله، مدلی برای شناسایی و تحلیل مراحل نوآوری محصول در CoPS با تمرکز بر آشکار کردن برهم کنش بین مهندسی معکوس و مهندسی روبه‌‌‌‌جلو توسعه می‌‌یابد. برای این منظور، ابتدا با مرور پیشینه و بررسی مدل‌‌های چرخه عمر CoPS در مهندسی سیستم، چارچوبی مفهومی برای مطالعه فرایند نوآوری در CoPS ایجاد شد. سپس، از طریق مطالعه چندموردی مبتنی‌‌بر تحلیل‌‌های توالی زمانی سه محصول پیچیده در صنعت هوانوردی، یک مدل فرایندی مبتنی‌‌بر چرخه عمر در CoPS توسعه یافت که شامل مراحل مهندسی معکوس و بازیابی طراحی (دربرگیرنده مراحل ارزشیابی و تحلیل داده‌‌ها، تولید بسته داده فنی، تصدیق طراحی، تکمیل بسته داده فنی و پیاده‌‌سازی طراحی)، مفهوم، توسعه، تولید، بهره‌‌برداری، پشتیبانی و کنارگذاری است. یافته‌‌های ما چندین ویژگی بارز را درخصوص مدل نوآوری CoPS در صنعت هوانوردی ایران به شرح زیر نشان می‌‌دهد. این مدل، سیستمی پیچیده از فرایندهایی است که دارای ویژگی‌‌های همزمانی، تکرارشوندگی، بازگشتی بودن و بهم وابستگی هستند. طی فرایند نوآوری محصول، مهندسی معکوس و مهندسی روبه‌جلو برهم تاثیر متقابل می‌گذارند. همچنین، این مدل چارچوبی نظام‌‌مند و کاربردی به منظور مدیریت بهتر فرایند نوآوری در سامانه‌های محصول‌پیچیده‌‌ای فراهم می‌‌کند که براساس ایده‌‌ها و داده‌‌های فنی حاصل از مهندسی معکوس در تعامل با مهندسی روبه‌‌جلو و طراحی مستقیم شکل می‌‌گیرند.

    کلیدواژگان: فرایند نوآوری، سامانه های محصول پیچیده، مهندسی معکوس، مهندسی رو به جلو، صنعت هوانوردی
|
  • MohammadReza Arasti, Mahdi Khaleghi*, Azita Karamipour, Alireza Aslani, MohammadMahdi Zolfagharzadeh Pages 1-18

    Capability is one of the core concepts in strategy literature. Moreover, it is widely used to explain why latecomer firms can’t succeed in design and development of complex systems. There has been many efforts and significant progress in regard of capability but it is conceptualization and usage in empirical researches are problematic yet. In this paper a framework for operationalization of capability concept has been developed. Using the proposed framework, the process of formation and evolution of design capability in a latecomer system integrator has been investigated through a case study. For this purpose, acquisition and improvement of knowledge, tools and skills as micro-foundations of design capability and their integration has been under focus. In addition to show usability of our proposed framework, this case study provides a better understanding of how a firm's context and motivation affects on formation and evolution of its capabilities. Results of this research, are also a good guide for managers in regard of their plans for acquisition and improvement of required micro-foundations and the way they are integrated as a capability.

    Keywords: Capability, Microfoundations of capability, Basic Design, Complex Systems, Case study, Mapna-Boiler
  • Mostafa Safdari Ranjbar *, Mehdi Kiamehr Pages 19-36

    Complex product systems (CoPS) industries largely contribute to industrial development, economic growth and creation of national wealth in both developed and developing economies. CoPS also show a number of specific characteristics as a distinctive category of industrial products in comparison with mass-produced consumer goods. These aspects have attracted the attention of scholars to study CoPS over the last 25 years, resulting in a fairly extensive body of literature on the subject. However, there is a further need to connect research findings in this area, to illustrate a macro view of the development in the field, explore common themes, and identify possible paths into the future. This study aims to contribute to these ends by: 1) exploring the quantitative aspects of the CoPS literature; 2) illustrating topical classification of CoPS studies and their findings; and 3) suggesting opportunities for future research through examining common trends and unresolved issues in the literature. The findings of this study include the presentation of various descriptive statistics, thematic classification of previous studies, introduction of key trends in the development of research background, suggestions for future research and management and policy implications in the field of innovation in complex products and systems (CoPS).

    Keywords: Complex Products Systems, Innovation, Technology, Systematic Literature Review
  • Mohammad Naghizadeh *, Hosein Khayatifard, Jafar Gheidar Khelejani, Manouchehr Manteghi Pages 37-48

    Complex products and systems (CoPS) ​​are one of the factors that create competitive advantage in the modern economy. Features such as network structure and the presence of multiple actors with diverse knowledge backgrounds make the integrator organization (hub) forced to choose different types of collaboration with each actor. This research seeks to answer the question of what kind of technological collaboration is proposed on the basis of the various characteristics associated with each actor, the content of the interaction knowledge and technology and other communication features between the parties. After reviewing the literature, six key indicators were identified to determine the type of technology collaboration with three major actor groups including large and medium-sized companies, new technology base firm, and universities and research centers then Six main approaches were considered in integrating collaboration with other actors, including outsourcing, licensing, strategic alliances, joint research and development, joint ventures and merge and acquisitions. Finally, using the cluster mode analysis method and calculating the internal coefficient of agreement, the proposed method for collaboration based on cooperation status in each of the six indicators was identified.

    Keywords: Complex Products Systems, Innovation Network, Technological Collaboration
  • Ismail Jafarpanah*, MohammadReza Arasti, Nima Mokhtarzadeh Pages 49-70

    System Integrator firms cannot develop all the strategic resources they need on their own, and consequently, some of them must be acquired through inter-organizational networks. Research shows that most network studies focus more on network antecedents and outputs and less on processes and related capabilities. Some researchers have made few efforts to identify and scrutinize capabilities related to business relationships. In this context, scholars have introduced “networking capability” (NC) to emphasize the network perspective. Despite the considerable conceptual and empirical richness, the existence of different nomenclatures and theoretical diversity in NC literature has led to conceptual ambiguity and a lack of consensus on this crucial concept. We have tried to cover this gap through a systematic review of related literature. A systematic review of this study includes structured screening, coding, and categorizing of concepts related to networking capabilities. This study identifies two critical components for NC: Network Development Capability (NDC) and Network Management Capability (NMC). An overview of NC conceptualizations shows that network development is often overlooked, and the network management is overemphasized. This study, while classifying the concepts in the literature under each of these categories, also provides their theoretical definition. Finally, we have identified a series of research gaps in NC studies and proposed some suggestions for future research direction.

    Keywords: Complex Products Systems, System Integrator, Network Perspective, Networking Capability, Systematic Review
  • Innovation Process in Complex Product Systems in Iran's Aviation Industry: The Interaction of Reverse Engineering and Forward Engineering
    Maryam Rozesara, Soroush Ghazinoori, Manochehr Manteghi, Seyed Habibollah Tabatabaeian Pages 71-95

    Due to the different pattern of evolution of complex product systems in comparison with conventional innovation models, this paper examines the evolution of innovation in complex product systems in Iran's aviation industry using the concept of life cycle model in systems engineering. In this paper, a model for identifying and analyzing innovation stages in CoPS is developed with a focus on revealing the interaction of reverse and forward engineering. For this purpose, first, by reviewing the literature and life cycle models in CoPS, a conceptual framework was developed. Then, by chronological multiple case study of three CoPS in the aviation industry, a life cycle-based innovation process model in CoPS was developed. This model includes following stages: reverse engineering and design recovery (including data evaluation and analysis, technical data package generation, design verification, technical data package completion and design implementation), concept, development, production, operation, support and retirement. Our findings show several salient features of innovation process in CoPS in Iran's aviation industry as follows. This model is a complex system of processes which are concurrent, iterative, recursive and interdependent. During the product innovation process, reverse and forward engineering interact with each other. Also, this model provides a systematic and pragmatic framework for better management of the innovation process in complex product systems that are designed and produced based on ideas and technical data obtained from reverse engineering in intraction with forward engineering (direct design).

    Keywords: Innovation Process, Complex Product Systems (CoPS), Reverse Engineering, Forward Engineering, Aviation Industry