نشریه پاسخ
پیاپی 14 (تابستان 1398)

از نگاه جرم‌شناسی اجرای علنی مجازات دارای آثار و پیامدهای مثبت زیادی است و اجرای غیرعلنی مجازات تنها نظریه برگزیده در جرم‌شناسی نیست. اسلام نیز با اجرای علنی مجازات موافق است چه اینکه طبق آیات قرآن و روایات معصومینb قابل ‌اثبات است؛ اما باید توجه داشت که بین اجرای علنی مجازات و مجازات در ملاعام تفاوت است. با این وجود، تحقیر مجرم و مخدوش شدن کرامت او، لازمه مجازات و جزای ناقضان هنجارهای اجتماعی است. ماهیت هر نوع مجازاتی خصیصه رسواکنندگی دارد و این رسوایی و تحقیر به دلیل ارتکاب جرم است که به‌ دنبال آن، سرزنش عمومی را در پی دارد. کرامت انسانی هر فرد مادامی‌که به انسانیت ملزم باشد مخدوش نمی‌شود و مرتکب جرم نشود. تغییر تدریجی در سیاست جنایی کشور، از اجرا مجازات در ملاعام به مجازات علنی محدود، نتیجه کاربست اندیشه و بررسی نتایج حاصله از آن و فهم دقیق‌تر از نیت شارع بوده است و در حقیقت اجتناب قانون‌گذار از اجرای مجازات در ملاعام بصورت گسترده توسط قضات و رویکردی حداقلی به اجرای علنی مجازات، به منظور پرهیز از حواشی رسانه‌ای و معضلات بین‌المللی و حقوق بشری بوده است.

اهدافی که «جمهوری‌اسلامی» در سطح امت‌ اسلامی دنبال می‌کند، تعارضی با منافع‌ ملی ندارد؛ چرا که منافع‌ ملی در هر جامعه‌ای مبتنی بر ارزش‌های آن جامعه می‌باشد؛ همان ارزش‌ها و باورهایی که هویت‌ ملی آن را شکل می‌دهد و در قالب ایدیولوژی، موجب انسجام آن جامعه می‌گردد، این ارزش‌ها، در سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها برای وصول به اهداف ملی جهت‌دهنده است. این اهداف نیز از مولفه‌های مراتب منافع ‌‌ملی بشمار می‌روند؛ از این روی، با توجه به مراحل و سطوح مراتبی که منافع ‌‌ملی، نسبت به مولفه‌های خود دارد، می‌توان گفت؛ رویکردهای جمهوری ‌اسلامی، نسبت به اقتضایاتی که در سطح امت ‌اسلامی طلب می‌کند، با اهداف و منافع‌‌ ملی، تعارض و منافاتی نخواهند داشت.

در سال‌های اخیر، برخی جریان‌های مخالف اسلام سیاسی مدعی‌اند، حوزه علمیه نجف که از دوران آخوند خراسانی به این سو، تحت عنوان «مکتب نجف»، کانون مرجعیت جهان تشیع بوده، حوزه‌ای است سکولار و بی‌تفاوت نسبت به مسایل سیاسی اجتماعی و در نتیجه مداخله حوزه علمیه و مکتب قم، در امور سیاسی نوعی بدعت و انحراف در مسیر حرکت حوزه‌های علمیه تلقی می‌شود. در تحقیق پیش‌رو با مراجعه به مبانی دینی و نیز عملکرد حوزه علمیه نجف در دوران معاصر، به شیوه‌ای تحلیلی، این شبهه بررسی شد که آیا واکنش این حوزه نسبت به مسایل سیاسی اجتماعی نوعی بی‌تفاوتی است، یا اینکه این حوزه نیز به لزوم دخالت حوزه‌های علمیه در مسایل سیاسی اجتماعی معتقد است. در نهایت مشخص شد، براساس مبانی اسلام، این دین با سیاست رابطه تنگاتنگی داشته؛ لذا هیچ حوزه علمیه‌ای نمی‌‌تواند نسبت به مسایل سیاسی اجتماعی بی‌تفاوت باشد. همچنین بررسی‌ دیدگاه‌ها و سیره عملی و نظری علمای شاخص مکتب نجف حاکی از بی‌تفاوت نبودن و مداخله‌های آنها در امور سیاسی اجتماعی است و از این منظر میان مکتب قم و نجف تفاوتی ماهوی و اساسی وجود ندارد.

برخی منتقدان شیعه از اهل‌سنت، به منظور اثبات و القاء تضاد بین عمل و ادعای شیعه در رابطه با قرآن چنین می‌پندارند که علمای شیعه، قرآن را جزء منابع اصلی خود می‌دانند، اما به آن عمل نمی‌کنند و اهل‌سنت به آن وفادارتر هستند. از مصادیق عدم توجه شیعیان به قرآن را، تطبیق آیات با احادیث به جای تطبیق روایات با قرآن، نادیده گرفتن معنای صریح آیات‌، خارج شدن از معنای ظاهری و...، در هنگام بروز موارد اختلافی اشاره می‌کنند.
علمای شیعه، در پاسخ به این اشکال و انگاره می‌گویند: شیعه، در پیروی از قرآن و تفسیر آن، تابع پیامبرn و اهل‌بیتb آن حضرت است و سخن صحابی و تابعین را، اگر مستند به قول، تقریر و فعل رسول‌خداn نباشد، حجت نمی‌داند و قایل به حجیت ظواهر است؛ ولی ظواهر برخی آیاتی را که با هدف بعثت، دعوت انبیاء، نزول کتب آسمانی، اصول اعتقادی، بدیهیات عقلی در تضاد بوده و محمل عقلی ندارند و سر از شرک، تجسیم و تشبیه در می‌آورند، با استعانت از آیات دیگر و نیز با سخنان اهل‌بیتb، قراین متصله و منفصله، تفسیر می‌کنند و این اهل‌سنت هستند که با فاصله گرفتن از اهل‌بیتb و احکام عقل، از قرآن دور افتاده و به حقیقت و معانی دقیق آیات، دست نیافته‌اند.

به منظور بررسی و واکاوی تحریف قرآن به دو نکته پرداخته می‌شود: نکته اول امکان یا عدم امکان تحریف در قرآن و نکته دیگر تحریف قرآن کنونی است. در پاسخ باید گفت: که اگر امکان تحریف بوده و تحریف نشده است، در این صورت همانند کتب دیگری است که حتی قبل از قرآن بودند و تحریف نشده‌اند، و در این صورت نمی‌تواند قداست داشته و از نیروی ماورایی برخوردار باشد. و نکته دیگر این اختلاف، در برداشت از این کتاب است که هرکسی به اجتهاد خود، آن را معنا می‌کند که این برخاسته از ساختار قرآن است که بصورت کتابی با آیین نگارشی مشخص تنظیم نشده است.
در اثبات عدم امکان تحریف قرآن باید گفت: وحیانی بودن قرآن‌کریم با هماورد طلبی از انس و جن برای آوردن کتابی همانند قرآن یا سوره‌ای و یا ده سوره مثل آن ثابت می‌شود و چون کسی را یارای آوردن مثل آن نبوده و نیست و نخواهد بود، این کتاب به‌عنوان معجزه‌ای الهی شناخته شده است و همین در قداست و فوق بشری بودنش کافی است. قرآن‌کریم با پیش‌بینی این شبهات با وجوه مختلف به آنان پاسخ گفته است. این نکته که پیامبرn فردی امی بوده و این کتاب مصدق کتب آسمانی دیگر است و هماوردطلبی و اهتمام مسلمانان برای حفظ آن و عنایت الهی در صیانت قرآن از دستبرد دیگران، از جمله دلایلی است که امکان تحریف در این کتاب مقدس را نفی می‌کند. همچنین شواهد و دلایلی وجود دارد که اثبات می‌کند قرآن کنونی همان قرآن حقیقی است که بر پیامبرn نازل شده است.

برخی از نویسندگان، مدعی شده‌اند که اعراب مسلمان در زمان فتح ایران، جنایات زیادی مرتکب شده و اموال بسیاری را به غارت برده‌اند، نوامیس زیادی را هتک حرمت کرده و با ورود به ایران، فرهنگ و تمدن ایرانی را به نابودی کشانده‌اند. به اذعان اینان، حملات اعراب به ایران، مصداق تجاوز جنگی بوده و در این تجاوز، جز ویرانی و از بین رفتن آثار تمدنی ایران، چیز دیگری نصیب ایرانیان نشده است. بررسی منابع تاریخی نشان می‌دهد، حملات اعراب مسلمان به ایران، هر چند ممکن است در مواردی با جنایاتی همراه شده باشد؛ لکن در مجموع با کمترین تخلف همراه بوده و هیچ‌گاه تخریب تمدن ایرانی نبوده است. این حملات چون با برانداختن حاکمان ظالم و مستبد ساسانی و با پذیرش اسلام توسط ایرانیان همراه بوده، موجب رشد و تعالی فرهنگ و تمدن در ایران شده است. نشانه این امر، وجود مراکز علمی و آموزشی فراوان و وجود دانشمندان بسیار در زمینه‌های گوناگون علمی در ایران پس از فتوحات است که برخی از آنان نه تنها در تمدن ایرانی، بلکه در تمدن جهانی سهم قابل توجهی داشته‌اند.