فهرست مطالب

علوم کاربردی سیب زمینی - سال سوم شماره 2 (پیاپی 6، پاییز و زمستان 1399)

نشریه علوم کاربردی سیب زمینی
سال سوم شماره 2 (پیاپی 6، پاییز و زمستان 1399)

  • تاریخ انتشار: 1400/01/25
  • تعداد عناوین: 7
|
  • عبدالستار دارابی*، محمدرضا رفیع، شهرام امیدواری، مریم جوادزاده، وحید یعقوبی صفحات 1-8

    مصرف بی رویه نیتروژن در سیب زمینی، موجب تجمع نیترات در سیب زمینی شده که در اثر فعل و انفعالات شیمیایی به ترکیبات سرطان زایی مانند: نیتروز آمین تبدیل می شوند. یکی از روش های کاهش تجمع نیترات در غده سیب زمینی، مصرف کودهای آلی از جمله ورمی کمپوست می باشد. این پژوهش در راستای بررسی اثرهای ترکیب نسبت های مختلف منابع نیتروژن (اوره + ورمی کمپوست) بر عملکرد، اجزای عملکرد، خصوصیات کیفی و سودمندی اقتصادی دو رقم سانته و ساوالان به مدت دو سال زراعی 94-1393 و 95-1394 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا گردید. نتایج نشان داد که تامین 75% نیتروژن از منبع اوره (262/50 کیلوگرم در هکتار) و 25% از منبع ورمی کمپوست (بر حسب درصد نیتروژن موجود در ورمی کمپوست در سال اول و دوم آزمایش به ترتیب 2/013 و 2/68 تن در هکتار) در هر دو رقم، سبب افزایش عملکرد کل (در ارقام سانته و ساوالان به ترتیب 25 درصد و 13 درصد) و قابل فروش (در ارقام سانته و ساوالان به ترتیب 26 درصد و 13 درصد)، تعداد غده در بوته، متوسط وزن غده، کارایی زراعی نیتروژن، کارایی مصرف نیتروژن، منافع خالص،کاهش مقدار نیترات غده (در ارقام سانته و ساوالان به ترتیب 31 درصد و 21 درصد) و افزایش درآمد کشاورزان در مقایسه با تیمار تامین 100% نیتروژن مورد نیاز از منبع اوره  (350 کیلوگرم در هکتار) گردید.

    کلیدواژگان: سیب زمینی، عملکرد قابل فروش، کارایی مصرف نیتروژن، متوسط وزن غده، نیترات
  • احمد حیدری* صفحات 9-20
    خاک ورزی مرسوم به طور گسترده در مناطق سیب زمینی کاری استفاده می شود. استفاده مداوم از این روش خاک ورزی (شخم با گاوآهن برگرداندار) در درازمدت باعث کاهش ماده آلی خاک، کاهش میکروارگانیسم های مفید خاک، کاهش حاصلخیزی خاک، تخریب ساختمان خاک، تشکیل سله و شکل گیری لایه سخت شخم می شود. به علاوه این روش باعث افزایش هزینه تولید به دلیل نیاز به مصرف بالای انرژی می گردد. بنابراین اگر بتوان سامانه های خاک ورزی حفاظتی را جایگزین خاک ورزی مرسوم نمود از نظر حفظ و پایداری خاک و نیز کاهش هزینه های تولید حایز اهمیت خواهد بود. مدیریت های مختلف بقایای گندم و خاک ورزی شامل: 1- خردکردن بقایا با دستگاه ساقه خردکن و مدفون کردن آن با گاوآهن برگرداندار 2- خردکردن بقایا با ساقه خردکن و به دنبال آن شخم با گاوآهن قلمی (چیزل) و تهیه بستر بذر به وسیله روتیواتور 3- سوزاندن بقایا+ شخم با گاوآهن برگرداندار و 4- حفظ بقایا در سطح خاک (بدون خاک ورزی)+ خاک ورزی با گاوآهن قلمی در بهار بر روی بقایای ایستاده گندم و پس از خارج کردن بقایای ریخته شده از کمباین در مزرعه بر مقاومت خاک و عملکرد سیب زمینی بررسی شد. نتایج نشان داد که بیشترین کاهش مقاومت خاک در خاک ورزی با گاوآهن برگرداندار و کمترین کاهش مقاومت در گاوآهن قلمی مشاهده شد. از نظر عملکرد سیب زمینی به ترتیب تیمار ساقه خردکن+ چیزل در پاییز+ روتیواتوردر بهار و تیمار حفظ بقایا + گاواهن قلمی (چیزل) در بهار بیشترین عملکرد را نسبت به بقیه روش ها داشتند.
    کلیدواژگان: گاوآهن برگرداندار، گاوآهن قلمی، خاک ورزی حفاظتی، سوزاندن بقایا، سیب زمینی
  • رحیم مطلبی فرد*، فریدون نورقلی پور صفحات 21-26
    نیتروژن نقش اساسی در رشد و نمو اندام هوایی گیاه دارد و مواد آلی خاک، عمده ترین منبع تامین کننده نیتروژن در خاک می باشند. به دلیل کمبود مواد آلی در خاک های ایران، حجم زیادی از نیتروژن مورد نیاز گیاه از طریق کودهای شیمیایی نیتروژنه تامین می شود. با توجه به اینکه کودهای نیتروژنه تاثیر زیادی بر افزایش عملکرد دارند،  نحوه تاثیر آن ها بستگی به نوع و میزان کود مصرفی، رقم، تراکم، تناوب زراعی، استفاده از کودهای حیوانی، نوع سامانه آبیاری و حاصلخیزی خاک دارد. مصرف بیش از حد نیتروژن، ممکن است سبب کاهش ماده خشک و افزایش قندهای احیایی، پروتئین و نیترات شود. استفاده از نیترات پای بوته یکی از روش هایی است که باعث می شود مصرف کودهای نیتروژنه مدیریت شده و از تجمع نیترات در غده جلوگیری شود. این آزمایش به منظور ارزیابی کارایی روش اندازه گیری نیترات پای بوته، پیش از سرک دهی نیتروژن در زراعت سیب زمینی با سه تیمار، سه تکرار و در دو سال در مزارع مختلف زارعین استان های مختلف کشور اجرا شد. سه تیمار آزمایشی شامل: 1) شاهد (بدون مصرف کود نیتروژنی)، 2) مصرف نیتروژن براساس نیترات پای بوته، 25 الی 30 روز پس از کاشت و 3) مصرف نیتروژن براساس توصیه منطقه بود. نتایج دوساله نشان داد که از لحاظ عملکرد، اختلاف معنی داری بین دو روش نیترات پای بوته و مصرف نیتروژن براساس توصیه منطقه وجود نداشت. غلظت نیترات در تیمار توصیه کودی منطقه، بیش تر از روش نیترات پای بوته بود. در مناطقی که مقدار نیتروژن نیتراتی در آن ها بیش تر از حد بحرانی بود، عکس العمل مثبتی به مصرف کودهای نیتروژنی وجود نداشت.
    کلیدواژگان: سیب زمینی، نیترات پای بوته، نیتروژن
  • علیرضا محمدی* صفحات 27-34
    سیب زمینی جایگاه ویژه ای در امنیت غذایی کشور دارد وبا توجه به رشد جمعیت افزایش تولید این محصول اجتناب ناپذیر است. در ده های اخیر با توجه به خشکسالی و افت سطح آبهای زیرزمینی و بدلیل هم پوشانی نیاز آبی باغات و زراعت سیب زمینی کشاورزان به کشت های تاخیری این محصول روی آورده اند. در این کشت ها به دلیل کاهش طول دوره رشد ، تنش خشکی ناهنجاری های رشد و نمو در محصول شده بروز و عملکرد کاهش خواهد یافت. برای افزایش کمی و کیفی محصول در این شرایط مدیریت زراعی ویژه ای در مزارع نیاز است تا شرایط بهینه رشد برای محصول پدید آید. مهمترین راهکارهای مدیریت به زراعی استفاده از ارقام متوسط رس و زودرس سیب زمینی مطابق شرایط اکولوژیکی منطقه ،استفاده از بذور گواهی شده پیش جوانه دار ، با عمق کاشت کمتر، کاشت متراکم و به صورت دو ردیف بر روی پشته و با آرایش کاشت زیگزاگی می باشد. بدین ترتیب با به کارگیری مجموعه این اقدامات تعداد روز کاشت تا سبز شدن، تعداد روز کاشت تا غده بندی و تعداد روز کاشت تا گلدهی کاهش ، ولی درصد پوشش زمین ، تعداد ساقه در بوته، تعداد ساقه در متر مربع، طول ساقه اصلی، ، تعداد غده در متر مربع، درصد غده های درشت، میانگین وزن غده، میزان ماده خشک در واحد سطح افزایش همچنین رشد ثانویه غده و درصد ضایعات غده کاهش می یابد. در نهایت عملکرد محصول و عملکرد قابل فروش افزایش خواهد یافت .
    کلیدواژگان: آرایش کاشت، ارقام سیب زمینی، اقدامات مدیریتی، غده پیش جوانه دار، کشت متراکم
  • زین العابدین امیدمهر* صفحات 35-42
    شخم با گاوآهن برگرداندار در خاک های با ساختمان ضعیف ممکن است موجب فرسایش خاک شود. فرسایش خاک را می توان با خاک ورزی حفاظتی کاهش داد، اما ممکن است خاک ورزی حفاظتی باعث کاهش عملکرد محصول شود. به منظور مطالعه اثر روش های خاک ورزی بر عملکرد سیب زمینی، تحقیقی طی سال های 1396-1394 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سمنان (شاهرود) انجام شد. چهار روش خاک ورزی (1- روش مرسوم (شخم با گاوآهن برگرداندار)، 2- شخم با گاوآهن بشقابی، 3- کم خاک ورزی با گاوآهن قلمی و 4- کم خاک ورزی با چیزل-پکر) مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که، در سال اول آزمایش (1394) بیشترین میزان عملکرد غده مربوط به روش خاک ورزی مرسوم بود. اما در سال سوم آزمایش (1396) بیشترین عملکرد غده (15 درصد بیشتر از خاک ورزی مرسوم) مربوط به روش کم خاک ورزی با چیزل پکر بود. در دو فصل زراعی در سال های زراعی 1394 و 1396، هرچند بین میانگین عملکرد غده تفاوت چندانی وجود نداشت، اما بیشترین میزان میانگین عملکرد (26 تن در هکتار) در روش کم خاک ورزی با چیزل پکر وکمترین میانگین عملکرد (23/2 تن در هکتار) در روش خاک ورزی مرسوم با گاوآهن بشقابی مشاهده شد. متوسط عملکردکم خاک ورزی با چیزل پکر در مقایسه با روش مرسوم نه تنها موجب کاهش عملکرد و بازارپسندی سیب زمینی نشد، بلکه موجب کاهش ترافیک مزرعه ای، زمان انجام عملیات و مصرف سوخت شد که از مزایای خاک ورزی حفاظتی است و نتایج آزمایش نیز این واقعیت را تایید می کند. بنابراین در تولید سیب زمینی با رعایت تناوب زراعی و در صورت تامین ادوات موردنیاز، روش کم خاک ورزی جایگزین مناسبی برای روش خاک ورزی مرسوم می باشد.
    کلیدواژگان: چیزل پکر، خاک ورزی حفاظتی، شخم، عملکرد غده، مصرف سوخت
  • علی شهنوازی* صفحات 43-50
    این پژوهش به منظور شناسایی جایگاه استان های کشور از لحاظ میزان بهینگی در تخصیص و استفاده از نهاده ها، ، تعیین میزان تغییرات مورد نیاز به تفکیک نهاده ها در استان های مختلف، اقدامات مورد نیاز برای ارتقای بهره وری و میزان صرفه جویی ناشی از مصرف بهینه نهاده ها با استفاده از اطلاعات سال زراعی 97-1396 وزارت جهاد کشاورزی انجام پذیرفته است. بررسی وضعیت مصرف نهاده های مورد مطالعه نشان داد که در حال حاضر میزان مصرف نهاده های بذر، علف کش، حشره کش، قارچ کش، کودهای فسفاته، ازته و پتاسه، ریز مغذی و کود حیوانی به ترتیب 4168 کیلوگرم، 2 کیلوگرم، 1 کیلوگرم، 1. کیلوگرم، 162 کیلوگرم، 357 کیلوگرم، 125 کیلوگرم، 3 کیلوگرم و 7 تن در هکتار بوده که در مقادیر میانگین 91 میلیون ریال یا 45 درصد کل هزینه های زراعی را پوشش می دهند. طبق نتایج بیشترین مصرف نهاده ها در استان های چهارمحال و بختیاری (بذر و کود فسفاته)، سمنان (علف کش)، کردستان (حشره کش و قارچ کش)، آذربایجان غربی (کود ازته)، کرمان (کود پتاسه)، کرمانشاه (ریز مغذی) و مرکزی (کود حیوانی) انجام می گیرد. بر اساس یافته های پژوهش با توجه به قیمت نهاده ها، کارایی هزینه ای در زراعت سیب زمینی در کشور 61/0 یا61 درصد بوده و امکان کاهش هزینه ها با مدیریت مصرف نهاده ها وجود دارد. یافته ها بیانگر آن است که بیشترین کارایی هزینه ای مربوط به استان های کرمانشاه و خراسان رضوی و کمترین آن مربوط به استان های سمنان و چهارمحال و بختیاری می باشد.
    کلیدواژگان: بهره وری، تخصیص بهینه، رتبه بندی، صرفه جویی
  • خسرو پرویزی*، علی قدمی فیروزآبادی صفحات 51-58
    با هدف مقایسه تاریخ کشت معمول (بهاره و تابستانه) و کشت تاخیری بر میزان مصرف آب، عملکرد کل، اندازه غده های تولیدی و خسارت آفات و بیماری های مهم در سیب زمینی، آزمایشی در سال زراعی 98-1397 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان همدان در دو تاریخ کشت معمول در اوایل تا اواخر خردادماه و تاریخ کشت تاخیری در 30 تیرماه بر روی رقم نیمه زودرس سانته انجام گرفت. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، مقدار مصرف آب در کشت تاخیری نسبت به کشت بهاره و یا تابستانه به صورت قابل توجهی (2/39 درصد) کاهش پیدا کرد که این مقدار کاهش در میزان آب آبیاری به میزان 2942 مترمکعب در هکتار بود. کاهش قابل توجهی در میزان خسارت آفات مهم از جمله کنه ها، شته ها، زنجره ها، زنجرک ها و مگس سفید گلخانه در کشت تاخیری در مقایسه با کشت معمول ایجاد شد. به طوری که در اغلب این آفات به طور متوسط به میزان 45 تا 50 درصد از جمعیت آن ها در کشت تاخیری در مقایسه با کشت معمول کاسته شد. همچنین با کشت تاخیری خسارت دو بیماری مهم اسکب و رایزکتونیا به صورت قابل توجهی به ترتیب به میزان 81 و 54 درصد کاهش پیدا کرد. افزایش عملکرد غده در تاریخ کشت بهاره و یا تابستانه نسبت به کشت تاخیری 355/4 تن در هکتار (38/9 درصد) بود که این افزایش عملکرد بیشتر به دلیل افزایش نسبت تولید غده درشت بود و تفاوتی در تولید غده در اندازه بذری ایجاد نشد.
    کلیدواژگان: آب مصرفی، سیب زمینی، کشت تاخیری، عملکرد