نشریه ره توشه
پیاپی 4 (زمستان 1399)

قرآن کریم، خداوند متعال را مظهر مهر و محبت معرفی نموده و با الفاظ «رحمان» و «رحیم» توصیف کرده است. خداوند، به وجود آورنده مهر و محبت است؛ زیرا خطاب به حضرت موسی(ع) فرمود: «و القیت علیک محبه منی؛ و من محبتی از خودم بر تو افکندم». ‏امیرمومنان علی(ع) به نقل از رسول خدا(ص) فرموده است: «إن الله عزوجل رحیم‏ یحب‏ کل‏ رحیم؛ خداوند عزوجل، مهربان است و هر مهربانی را دوست دارد». مهربانی، اکسیری است که در فطرت همه موجودات جهان وجود دارد و همه موجودات، به ویژه انسان تشنه مهر و محبت هستند. مهربانی به دل ها حیات می بخشد و استعدادهای انسانی را شکوفا می‎ کند. مهربانی و محبت، ریشه تمام اخلاق های نیک است که در پرتو آن می توان احساسات و عواطف انسانی را در جامعه رشد و به واسطه آن، انسان های شایسته را پرورش داد. نتیجه گسترش این صفت اخلاقی در کانون پر مهر خانواده و جامعه، به وجود آمدن جامعه ای شاد و بانشاطی است که فرزندان در آن احساس محرومیت نمی کنند. افراد چنین جامعه ای، خوش بین، خوش قلب و با اعتماد به نفس، خیرخواه و انسان دوست هستند؛ چراکه طعم شیرین محبت را چشیده اند و می کوشند تا این آب حیات را به دیگران نیز بچشانند و با مردم چنان رفتار کنند که با آنان رفتار شده است؛ چنانکه امام علی(ع) در سفارشی به نوف بکالی فرمود: «یا نوف! ارحم‏ ترحم؛ای نوف! مهربانی کن تا مهربانی ببینی». حال با توجه به اینکه مهر و محبت لازمه زندگی انسانی است، این سوال مطرح می شود که به چه کسانی باید محبت کرد و این محبت چگونه باید ارایه شود؟ در این مقاله با واکاوی سیره و روش امیرمومنان علی(ع)، تعالیم الهی آن حضرت را درباره مهر و محبت بررسی می کنیم.

امروزه اهمیت و ضرورت انجام فعالیت های فرهنگی بر احدی پوشیده نیست. رسیدن به این امر مهم، نیازمند حرکتی جهادی و انقلابی است. اصلاح جامعه، بدون اصلاح فرهنگ آن میسر نخواهد بود؛ زیرا فرهنگ همانند روحی است که جامعه را به حرکت وا می دارد و به فعالیت های آن جهت می بخشد. فرهنگ به مجموعه ای از اعتقادات، باورها و ارزش های اخلاقی گفته می شود که ریشه در دین اسلام و مکتب تشیع دارد و زمینه ساز اعمال و رفتارهای فردی و جمعی می شود. فعالیت های فرهنگی، همان تلاش هایی است که برای تبیین، تبلیغ و ترویج فرهنگ اسلامی صورت می گیرد. برای کامیابی در رسیدن به اهداف فرهنگی، شناخت دین و راهنمایان صادق آن، یعنی پیامبر اعظم(ص) و ایمه اطهار(ع) و روش های فعالیت های فرهنگی آنان، امری شایسته و بایسته است. اگر چه دامنه فعالیت های فرهنگی عصر حاضر نسبت به آن عصر بسیار گسترده تر و متنوع تر شده است، اما مبنای هر حرکت مهم فرهنگی باید ریشه در فرهنگ قرآن و سنت نبوی داشته باشد که از بنیان های اصیل آن، فهم روش های فرهنگی امامان(ع) است. این نوشتار فعالیت های فرهنگی امام هادی(ع) را تبیین و بررسی می کند.

دشمن شناسی و شناخت شیوه های دشمنی، یکی دیگر از عوامل رشد و تعالی آدمی است چرا که دشمن، مانع جدی برای رشد آدمی است. شیطان، دشمن همیشگی آدمی است. قرآن از شیطان و پیروانش به عنوان «حزب شیطان» یاد کرده و فرموده است: «استحوذ علیهم الشیطان فانساهم ذکر الله اولیک حزب الشیطان الا إن حزب الشیطان هم الخاسرون؛ شیطان بر آنها چیره شده و خدا را از یادشان برده است. آنها حزب شیطان اند. آگاه باش که حزب شیطان، همان زیانکاران اند». دشمن می کوشد انسان را به رکود و سقوط بکشاند و مانع رشد او شود. امروزه نیز صاحبان قدرت در دنیا به اسم حقوق بشر، قتل و غارت می کنند و به اسم توسعه و پیشرفت، به ترویج فساد و فحشا کمک می کنند.

انقلاب اسلامی ایران، تحولاتی ژرف و بنیادین در ساختار داخلی ایران و تحولاتی جهانی و نیز حکومتی الهی به ارمغان آورد. امروزه نه تنها اندیشمندان و نظریه سازان بی طرف غربی و شرقی، بلکه دشمنان نیز به عظمت و کارآمدی آن اعتراف دارند. بی تردید یکی از عوامل مهم معجزه آسای پیروزی انقلاب، معنویت بود؛ معنویتی که هم در پیروزی و هم در استمرار انقلاب نقشی بنیادی داشت؛ چنان که امام خمینی(ره) فرمود: «ما می دانیم که این انقلاب بزرگ که دست جهانخواران و ستمگران را از ایران بزرگ کوتاه کرد، با تاییدات غیبی الهی پیروز گردید. اگر نبود دست توانای خداوند، امکان نداشت یک جمعیت 36 میلیونی با آن تبلیغات ضداسلامی و ضدروحانی... (پیروز شود)».اکنون پس از گذشت چهار دهه از عمر این شجره پرامید، نیکوست به بازخوانی برخی دستاوردهای آن پرداخته شود.

آخرین آمار وضعیت استفاده از ابزار های فناوری اطلاعات و ارتباطات، گویای آن است که بیش از 67 میلیون نفر در ایران از اینترنت استفاده می کنند.عدم کاربری مناسب و فقدان آموز ش های لازم توسط کاربران، موجب شده به جای بهره بردن از فرصت های بسیار و پیشرفت روزافزون، آسیب ها و تهدیدهای فراوانی گریبانگیر خانواده ها شود. از سویی به دلیل افزایش هر روزه نقش فضای سایبری در زندگی روزمره افراد، حذف آن غیر ممکن است. از این رو یکی از راه های معقول جهت مقابله با تهدیدهای فضای سایبر، ارتباط مناسب اعضای خانواده با یکدیگر و آماده سازی مطلوب فرزندان جهت بهره مندی صحیح از اینترنت است که در این مقاله به طور اجمالی به آن پرداخته می شود.

انسان ها از دوران گذشته برای برآوردن نیازهای مادی و معنوی خویش، مسافرت را یکی از برنامه های زندگی شان قرار می دادند. اسلام نیز به تامین این نیاز اساسی انسان توجه ویژه نموده و برای انجام آن، آداب و احکامی خاص را توصیه کرده است. خداوند برای دست یافتن انسان ها به خداشناسی، معادشناسی و عبرت آموزی، بارها آنها را به سیر و سفر همراه با تفکر و تدبر در نشانه های خلقت و پیشینیان دعوت نموده است: «قد خلت من قبلکم سنن فسیروا فی الارض فانظروا کیف کان عاقبه المکذبین‏؛بی گمان پیش از شما نیز سنت هایی بوده و سپری شده است؛ پس در زمین بگردید و بنگرید که فرجام کسانی که آیات خدا را دروغ شمردند، چگونه بوده است». خداوند از مومنان خواسته است تا عده ای از آنان برای کسب معارف دینی سفر کنند و پس از بازگشت، به هدایت قوم بپردازند: «پس چرا از هر طایفه ای جمعی برای جنگ و گروهی نزد رسول برای آموختن علم دین مهیا نباشند تا قوم خود را چون به نزدشان بازگشتند، بیم رسانند؛ باشد که [از نافرمانی خدا] حذر کنند». پیامبر اکرم(ص) درباره اهمیت سفر فرموده است: «اگر مردم از رحمت خدا به مسافر آگاهی پیدا می کردند، همگی بار سفر می بستند؛ همانا خداوند با مسافران بسی مهربان است».