فهرست مطالب

مطالعات اقتصاد انرژی - پیاپی 67 (زمستان 1399)

فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی
پیاپی 67 (زمستان 1399)

  • تاریخ انتشار: 1400/01/17
  • تعداد عناوین: 8
|
  • آرش جمال منش، احمد سیفی*، مهدی خداپرست مشهدی، محمدعلی فلاحی صفحات 1-32

    مساله حداکثرسازی سود نیروگاه های برقابی در حقیقت شامل برنامه ریزی همزمان بهره برداری بهینه از منابع آب و مشارکت در بازار برق در بلندمدت است. هدف از این تحقیق ارایه روشی برای بهینه سازی تولید بلندمدت یک سیستم متشکل از چند نیروگاه برقابی زنجیره ای است. این تحقیق بر روی حوزه آبریز کارون در استان خوزستان و نیروگاه های آبی زنجیره ای کارون 3، کارون 1 و مسجدسلیمان انجام شده است. در این مقاله داده های ماهانه برای سال های 1394-1384 استفاده شده است. در این تحقیق از مدل های سری زمانی برای پیش بینی متغیرها استفاده شد. سپس با استفاده از این متغیرها یک مدل غیرخطی حداکثرسازی سود با استفاده از نرم افزار گمز اجرا شد. این حداکثرسازی سود با در نظر گرفتن درآمد از بازارهای انرژی، رزرو، خدمات جانبی و کنترل فرکانس و همچنین با مطالعه هزینه های تولید مانند هزینه های تعمیر، نگهداری و جریمه انجام شده است. با بهینه سازی مدل سودآوری، مقادیر بهینه ذخیره و رهاسازی آب از مخازن سدها به منظور دستیابی به حداکثر سود نیروگاه های برقابی با رعایت قیود فنی و اقتصادی، برای 24 ماه بدست آمده است.

    کلیدواژگان: انرژی، سودآوری، بهره برداری بلندمدت، بهینه سازی، برنامه ریزی غیرخطی
  • ناصر غلامی*، عبدالرسول قاسمی، تیمور محمدی صفحات 33-55

    آگاهی از نحوه ارتباطات بازارهای مالی به منظور اتخاذ تصمیمات مناسب برای سرمایه گذاران و سیاست گذاران حایز اهمیت می باشد. در این مقاله با استفاده از رویکرد تجزیه واریانس به اندازه گیری پویایی ارتباطات بازارهای بورس اوراق بهادار کشورهای منتخب خاورمیانه، بازارهای نفت، طلا، شاخص دلار و جفت ارزهای یورو-دلار و پوند-دلار طی دوره زمانی فوریه 2007 تا اوت 2019 در قالب شبکه هایی با افق های زمانی متفاوت با تواتر هفتگی پرداخته می شود و این میزان در افق های زمانی مختلف تجزیه و تحلیل خواهد شد. نتایج حاکی از آن است که در تمامی افق های زمانی واریانس خطای پیش بینی بیشتر بازارها ناشی از شوک های خود آن بازارها می باشد. بورس اوراق بهادار عربستان بیشترین تاثیر را بر دیگر بورس های خاورمیانه دارد. پویایی ارتباطات بازارهای نفت با یکدیگر قابل توجه است با این حال با افزایش افق زمانی، از ارتباطات این دو بازار با یکدیگر کاسته می شود و از بازارهای دیگر به خصوص بورس های اوراق بهادار خاورمیانه به جز ایران تاثیر می پذیرند. پویایی ارتباطات بازار طلا با سایر بازارها چشمگیر نیست. ازاین رو می توان به عنوان ابزاری به منظور پوشش ریسک از آن بهره جست.

    کلیدواژگان: تلاطمات بازار نفت، تلاطمات بازار سهام، سرریز تلاطم، رویکرد تجزیه واریانس، پویایی ارتباطات، شبکه
  • محمدجواد مهدی زاده راینی*، سامان ضیایی، ماشالله سالارپور، حمید محمدی، محمود احمدپور صفحات 57-86

    انرژی از جمله عواملی است که در اکثر فعالیت های اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرد. امنیت اقتصادی اکثر کشورها در گرو دسترسی مطمین به انرژی است. از این رو، تولید و مصرف حامل های انرژی و کاربرد بهینه آنها از اهمیتی خاص برخوردار است. هدف از انجام این مطالعه بررسی رابطه مصرف انرژی و رشد اقتصادی در چارچوب الگوی غیرخطی خودرگرسیون با وقفه های گسترده (NARDL) است. برای بررسی ارتباط نامتقارن بین متغیرهای پژوهش از داده های فصلی طی دوره 1397-1380 استفاده شده است. نتایج نشان داد که شوک مثبت طولانی مدت در مصرف انرژی تاثیر مثبتی بر رشد اقتصادی بخش کشاورزی دارد و شوک منفی نیز تاثیر مثبت و معنی دار بر رشد اقتصادی بخش کشاورزی دارد. افزایش یا کاهش یک درصدی در مصرف انرژی رشد اقتصادی بخش کشاورزی را به ترتیب 8539/0 و 9657/0 افزایش می دهد. همچنین نتایج آزمون علیت نامتقارن بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی بخش کشاورزی حاکی از وجود یک رابطه علیت متقارن از مصرف انرژی به رشد اقتصادی بخش کشاورزی را نشان داد. رابطه علیت نامتقارن از شوک مثبت مصرف انرژی به رشد اقتصادی بخش کشاورزی وجود دارد. در نتیجه علیت نامتقارن بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی بخش کشاورزی در شوک های مثبت به دست آمد و رابطه علیت نامتقارنی از شوک منفی در مصرف انرژی و رشد اقتصادی بخش کشاورزی به دست نیامد. بنابراین سیاست گذاران باید سرمایه های جدیدی برای ایجاد نیروگاه های جدید انرژی در کشور جذب کنند، تا بتوانند تولید انرژی را تسریع و از تامین انرژی لازم برای صنایع اطمینان حاصل کنند.

    کلیدواژگان: انرژی، رشد افتصادی، الگوی NARDL، ایران
  • مریم نوذری*، رضا رادفر، سید سروش قاضی نوری، جعفر توفیقی صفحات 87-115

    در کشورهای دارای منابع نفت و گاز مانند ایران، بخش اعظم انرژی اولیه مورداستفاده را نفت و فرآورده های آن و گازطبیعی تشکیل می دهد بنابراین سرمایه گذاری در این بخش بسیار حایز اهمیت است. سرمایه گذاری خارجی در صنعت نفت در قالب قراردادهای همکاری انجام می شود و عامل موفقیت کشورهای درحال توسعه در این قراردادهای همکاری، یادگیری فناورانه است. در این تحقیق که یک مطالعه آمیخته است، ابتدا از طریق مصاحبه با خبرگان و بررسی قراردادهای سرمایه گذاری خارجی، ابعاد یادگیری فناورانه در این قراردادها تعیین و تحلیل گردیده و مدل پیشنهادی ارایه شد، سپس پرسشنامه تایید شده توسط خبرگان در جامعه آماری توزیع و نتایج با روش تحلیل عاملی تاییدی و معادلات ساختاری و با کمک نرم افزار SMART PLS مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش الگوی یادگیری فناورانه در 84 شاخص (کد اولیه)، 18 مولفه و پنج مقوله اصلی دسته بندی و آزمون گردید.

    کلیدواژگان: طبقه بندی JEL: O32، Q35، L24، Q49 کلید واژه ها: یادگیری فناورانه، همکاری فناورانه، قرارداد، سرمایه گذاری خارجی، صنعت نفت
  • امیرحسین مزینی*، طاهره جعفری خواه صفحات 117-140

    امروزه محدودیت ذخایر انرژی‌های فسیلی در کنار رشد روزافزون جمعیت، توجه به چگونگی مصرف انرژی را به امری ضروری تبدیل نموده است. در این راستا با توجه به گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهان و ایران، استفاده از قابلیت‌های این فناوری در کاهش مصرف و شدت انرژی می‌تواند یک راهکار موثر به حساب آید. بدین منظور در پژوهش حاضر  اثر گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات برشدت انرژی در استان‌های ایران در دوره زمانی 1395-1386 با استفاده از داده‌های تابلویی و با روش گشتاورهای تعمیم ‌یافته (GMM) مورد بررسی قرارگرفت. نتایج تحقیق اثر محدود کننده گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات برشدت انرژی در استان‌های کشور را (به‌صورت کلی) تایید نمود. اما باید توجه داشت که با تفکیک استان‌های کشور به استان‌های برخوردار و غیر برخوردار این اثرگذاری به‌صورت متفاوت ظاهر می‌شود. نتایج تحقیق نشان داد که این اثر در استان‌های غیربرخوردار مشاهده نمی‌شود که مسئله می‌تواند ریشه در ضریب نفوذ پایین‌تر فناوری اطلاعات و ارتباطات در این استان‌ها داشته باشد. همچنین نتایج حاکی از آن است که در استان‌های کشور متغیرهایی چون قیمت نسبی انرژی و درآمد سرانه حقیقی اثر منفی و معنادار و تعداد وسیله نقلیه، نرخ اشتغال و دمای هوا اثر مثبت و معناداری برشدت انرژی از خود نشان می‌دهند.

    کلیدواژگان: فناوری اطلاعات و ارتباطات، شدت مصرف انرژی، داده های استانی و ایران
  • ویدا ورهرامی*، عبدالله رضوی، مطهره هوشمند صفحات 141-164

    طی دهه های اخیر با افزایش آلودگی حاصل از مصرف نفت و فرآورده های نفتی، قوانین زیست محیطی فراوانی اعمال گردیده است. شناخت اثرات این قوانین و رفتار قیمتی نفت و فرآورده ها قبل از اتخاذ تصمیمات در حوزه انرژی کشور ایران به علت وابستگی ساختار بودجه به آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. طبق قانون جدید سازمان بین المللی دریانوردی که در نیمه سال 2016 به تصویب رسید، کشتی ها ملزم به استفاده از سوخت با حداکثر نیم درصد سولفور از ابتدای سال 2020 هستند. پژوهش حاضر با استفاده از روش سیستم معادلات همزمان و داده های سری زمانی روزانه طی سال های 2010 تا 2019 تاثیرات قانون مذکور را بر قیمت نفت خام شاخص در بازار منطقه ای مدیترانه در بازار نفت ایران آزمون نموده است. نتایج حاکی از آن است که قانون به صورت مستقیم منجر به کاهش قیمت نفت خام ایران و از طریق افزایش قیمت نفت کوره کم سولفور و کاهش قیمت نفت کوره پر سولفور، منجر به افزایش قیمت نفت خام برنت و کاهش قیمت نفت خام اورال می شود. از طرفی افزایش اختلاف قیمت نفت خام برنت و اورال منجر به کاهش قیمت نفت خام ایران که در زمره نفت خام ترش می باشد، نیز می گردد.

    کلیدواژگان: : نفت کوره، سوخت کشتی، سازمان بین المللی دریانوردی، روش سیستم معادلات هم زمان
  • جلوه صیفوری، آراد خانزادی*، محمدشریف کریمی صفحات 165-190

    امروزه گسترش مصرف انرژی و احتراق سوخت های فسیلی در جهت رشد اقتصادی، باعث افزایش انتشار گاز دی اکسیدکربن در جهان شده است. همین امر موجب شده که بحران های زیست محیطی به یکی از مهم ترین چالش های دولت ها تبدیل شود. به همین دلیل دولت ها می کوشند تا با اتخاد سیاست های مناسب بر مشکلات زیست محیطی، ازجمله آلودگی ناشی از انتشار گاز دی اکسیدکربن فایق آیند. یکی از متداول ترین نوع این سیاست ها که موجب بروز کمترین عدم کارآیی در یک اقتصاد می گردد، اخذ مالیات زیست محیطی است. هم چنین یکی دیگر از راهکارهای کنترل آلودگی، جایگزینی مصرف انرژی های فسیلی با انرژی های تجدیدپذیر است. هدف این مطالعه، بررسی اثرات اجرای سیاست مالیات سبز بر میزان انتشار آلاینده ها با تاکید بر توسعه انرژی های تجدیدپذیر در کشورهای عضو گروه D8 برای دوره زمانی 2017-2000، است. نتایج تحقیق حاکی از وجود یک ارتباط منفی بین حجم مالیات های زیست محیطی و مصرف انرژی های تجدیدپذیر با انتشار آلاینده ها است؛ به عبارتی با اجرای این سیاست مالیاتی در کشورهای مورد بررسی، می توان به کاهش مصرف انرژی های فسیلی و استفاده بهینه از این انرژی ها و در کنار آن توسعه زیرساخت های انرژی های تجدیدپذیر امیدوار بود.طبقه بندی JEL: H23, Q20, Q40, Q53کلیدواژه ها: انتشار دی اکسیدکربن، مالیات سبز، انرژی تجدیدپذیر، گشتاورهای تعمیم یافته، کشورهای عضو گروه D8

    کلیدواژگان: انتشار دی اکسیدکربن، مالیات سبز، انرژی تجدیدپذیر، گشتاورهای تعمیم یافته، کشورهای عضو گروه D8
  • امیر جانفدا*، نصرالله ابراهیمی صفحات 191-222

    نظام مالی قراردادهای بالادستی نفتی، نحوه تقسیم درآمد حاصل از پروژه های نفتی بین دولت میزبان و شرکت نفتی بین المللی را مشخص می نماید. این نظام از ساختارها و ابزارهای مالی متفاوتی تشکیل شده است که بعضی ریشه قانونی و برخی دیگر ریشه قراردادی دارند. در این میان مهم‌ترین ابزار قانونی مورد استفاده، اخذ مالیات از درآمد پروژه است که اگرچه از بستر قوانین موضوعه نشات گرفته، لیکن اهمیت آن در تعیین عایدی دولت میزبان و شرکت نفتی بین المللی، با توجه به مدل و ساختار قراردادی مورد استفاده، متفاوت است. در مقاله حاضر، جایگاه قانونی و قراردادی این نوع از مالیات، در انواع نظام‌های مالی نفتی به‌خصوص نظام مالی مورد استفاده در قراردادهای خدماتی ایران، مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می‌دهد نقش این مالیات در تعیین میزان درآمد دولت میزبان و سود شرکت نفتی طرف قرارداد، در قراردادهای نفتی خدماتی، کمرنگ‌تر از نقشی است که در قراردادهای نوع امتیازی یا حتی مشارکت در تولید دارد. همچنین، اخذ این مالیات در قراردادهای خدماتی که در ایران مورد استفاده قرار گرفته، موقعیتی خاص و شاید کمرنگ‌تر، نسبت به اخذ این مالیات در سایر قراردادهای خدماتی رایج که به‌طور معمول در صنعت نفت مورد استفاده قرار می‌گیرد، پیدا نموده است؛ موقعیتی که به‌دلیل مصالحی از جمله لزوم حفظ شفافیت و انعطاف‌پذیری نظام مالی پروژه های نفتی ایران، به وجود آمده است.

    کلیدواژگان: مالیات بر درآمد، نظام مالی پروژه های نفتی، قراردادهای بالادستی نفت و گاز، مالیات خاص نفتی، بازپرداخت مالیات
|
  • Arash Jamalmanesh, Ahmad Seifi* Pages 1-32

    The problem of hydropower plant profit maximization includes simultaneous programming of optimal utilization of water resources and participation in the power market. The present research was performed on a chain of hydropower plants within the Karoon river basin in Khuzestan Province (Iran) (i.e. Karoon 3, Karoon 1, and Masjid Soleyman hydropower plants). In this research nonlinear programming and dynamic systems were applied to the monthly data for the 2005–2015 period to optimize total revenue. This study calculated optimal water reserve and release of water from the dam reservoir as well as profitability of the considered hydropower plants for a period of 24 months. The profit maximization was performed considering the revenue generated from energy markets, reserve, by-services, and frequency control, along with production costs including, maintenance costs, and start and stop and penalty costs. Results indicated that profitability of the studied power plants was more sensitive to the water inflow of dams rather than fluctuations in electricity price. The results show that by using optimization methods, more profit can be obtained than the current operation of power plants.

    Keywords: Energy, Profitability, Hydropoer Plants, Long-term, Optimization, Nonlinear Programming
  • Nasser Gholami*, Abdol Rasul Ghasemi, Teymor Mohammadi Pages 33-55

    Investigating connections between financial and oil markets is important for investors and policy makers. This knowledge allows for appropriate decision making. In this paper, we measure the dynamic connections of selected stock markets in the Middle East with oil markets, gold, dollar index and euro-dollar and pound-dollar exchange rates during the period February 2007 to August 2019 in networks with different weekly horizons. In this paper, we intend to evaluate the pairwise impact of crude oil and Middle East stock markets, in particular on the Tehran Stock Exchange, and to analyze this variance using different time horizons. The results show that in all time horizons the variance of prediction error in most markets is due to the shocks within each market. The Saudi Arabian Stock Exchange has the most impact on other Middle Eastern stock markets. The dynamic connections between oil and financial decreases over time. The most important factor that impacts financial markets is conditions in neighbouring stock markets, except the Tehran Stock Exchange. Dynamic connections of the gold market with other markets is not significant. Therefore, it can be used as a tool to hedge risk.

    Keywords: Oil Market Volatility, Designing system, Volatility Spillover, Variance Decomposition Approach, Dynamics connectedness, Network
  • Mohammad Javad Mehdizadeh Rayeni*, Saman Ziaee, Mashallah Salarpour, Hamid Mohammadi, Mahmoud Ahmadpour Pages 57-86

    Energy is one of the factors used in most economic activities. The economic security of most countries depends on secure access to energy. Therefore, the production and consumption of energy and its optimal use are of particular importance. The purpose of this study is to investigate the relationship between energy consumption and economic growth in the framework of nonlinear self-regression with extended interruptions (NARDL). We use seasonal data for the period 2002-2018 to investigate the asymmetric relationship between the chosen variables. The results indicate that a positive long-term shock on energy consumption had a positive effect on growth of the agricultural sector. A one percent increase or decrease in energy consumption increases economic growth in the agricultural sector by 0.8539 and 0.9657 percent, respectively. Also, the results of asymmetric causality test between energy consumption and growth of agricultural sector indicate that there is a symmetric causal relationship between energy consumption and growth of the agricultural sector.  There is a positive asymmetric causal relationship between positive energy consumption shocks and agricultural growth, and no asymmetric causal relationship between negative shocks to energy consumption and growth of the agricultural sector. Therefore, policymakers need to attract new capital to build new power plants in the country, so that they can accelerate energy production and ensure the energy needed for agriculture.

     

    Keywords: Energy, Economic Growth, NARDL model, Iran
  • Maryam Nozari*, Reza Radfar, Soroush Ghazinoori, Jafar Towfighi Pages 87-115

    The primary sources of energy for countries rich in oil and gas like Iran are petroleum, petroleum products, and natural gas resources. Foreign investments in the petroleum industry are concluded in the form of collaboration agreements, and the key to developing countries’ success in such agreements is technological learning. In the present study, we use mixed-method research to analyze different aspects of technological learning in such agreements.  We started by interviewing experts of the field to arrive at an approach for this study  Our second step was to devlop questionnaires verified by the experts.  We then distributed the questinnaires among the statistical population, and the analyzed the results using Confirmatory Factor Analysis (CFA), Structural Equation Modeling (SEM) and SMART PLS software. In the study, the technological learning pattern (model) was categorized and tested for 84 indices (primary codes), 18 components, and 5 major classes.

    Keywords: JEL Classification: O32, Q35, L24, Q4 Keywords: Technological learning, Technological collaboration, Investment contract, Oil industry
  • Amirhossein Mozayani*, Tahereh Jafarikhah Pages 117-140

    In todaychr('39')s world, given limited fossil fuel resources and growing population, it is imperative to consider energy efficiency. In this regard, due to the spread of information and communication technology, using its capabilities to reduce energy consumption & intensity is worth consideration.  In this study we assess the effect of Information and communications technology on energy intensity in Iranian provinces during the period 2008-2017, using panel data techniques and generalized method of moments (GMM). The results show that ICT deployment has a negative and significant impact on energy intensity in Iran’s provinces. However, this effect is different among developed and less- developed provinces. The results imply that information and communication technology does not have significant effect on energy intensity in less- developed provinces. Besides,  relative energy prices and real per capita income have a negative and significant effect and number of vehicles, employment rate, and air temperature have a positive and significant effect on energy intensity.‎: Information and Communication Technology) ICT), energy intensity Index,‎) ICT) ‎Development Index.‎

    Keywords: Information, Communication Technology ‌(‌ICT), energy intensity Index, ‎‌(ICT) ‎Development Index.‎ D83, Q43, R11, O14
  • Vida Varahrami*, Abdolah Razavi, Motahateh Hooshmand Pages 141-164

    In recent decades, the increase of pollution from consumption of oil and petroleum products has led to development of many environmental laws. It is important for Iranian policy makers to be informed about the impact of such laws on oil prices, given the dependence of the country’s budget on oil revenues. Under a new International Maritime Organization regulation passed in mid-2016, ships are required to use fuel with a maximum of half percent sulfur from the beginning of 2020. The rule reduces the demand for high-sulfur fuel oil products and increases demand for sweet crude oil for the production of low-sulfur products. The present study tested the effects of the rule on the price of benchmark Iranian oil prices, using the method of simultaneous equation system and daily time series data for the period 2010 to 2019. The results show that the rule has had a positive impact on Brent crude oil price and reduced the price of sour (Urals) crude in the Mediterranean market. This reduction in Urals crude price will lead to a reduction in the price of Iranian crude oil, which is among sour crude oils.

    Keywords: Fuel oil, International Maritime Organization, Simultaneous system equation methodE54
  • Jelveh Seifoori, Azad Khanzadi*, Mohammad Sharif Karimi Pages 165-190

    In recent years, fossil energy consumption has increased because of economic growth and this has led to carbon dioxide emissions and environmental crises.  Governments struggle to solve this problem by appropriate policies such as green or environmental tax policies. This policy is based on costs and can control pollution and increase renewable energy consumption as a substitute for fossil energies.  The main aim of this paper is to analyze the effects of green taxes on renewable energy consumption and CO2 emission for D8 group countries by applying the GMM method to 2000-2017 data. 

    Keywords: H23, Q20, Q40, Q53Keywords: CO2 emission, Green Tax, Renewable energy, Generalized Method of Moments (GMM), D8 countries
  • Seyyed Nasrollah Ebrahimi *, Amir Janfada Pages 191-222

    Fiscal regime of upstream oil and gas contracts is a crucial instrument that impacts sharing of revenue generated from petroleum project between host governments and oil company contractors. This regime consists of a variety of fiscal instruments and mechanisms, some of which have a legal and some others a contractual basis.  The most important legal instrument is project income taxation that is primarily derived from applicable host government laws.  This importance depends largely on the contract model and its structure.  Our findings indicate that income taxation has a less important role in revenue sharing in service contracts in comparison to the production sharing or concession agreements. Furthermore, income taxation in Iranian service contracts which have been concluded after the Islamic revolution of Iran, has a less important position compared to upstream oil and gas service contracts elsewhere. This is due to the need to maintain transparency and flexibility of the fiscal regime of Iran’s oil and gas projects.

    Keywords: Income Taxation, Petroleum fiscal regime, Upstream Oil, Gas Contracts, Special Petroleum Tax, Tax Reimbursement