نشریه باستان شناسی ایران
سال سوم شماره 2 (پیاپی 5، پاییز و زمستان 1392)

در این مقاله به مطالعه و بررسی آثار و داده های فرهنگی آغاز شهرنشینی و آغاز ایلامی در محوطه های شوش و گودین تپه دوره V ،پرداخته شده است. همچنین ارتباطات تجاری، اقتصادی و شاواهد اداری موداود در ایان تپه ها و مقایسه آنها با مناطقی در داخل حوزه فرهنگی و خارج حوزه فرهنگی آنها مورد مطالعه قرار گرفته است. که یکی از عمدهترین اهداف در این مقاله بررسی روابط تجاری، اقتصادی و پیچیدگی طبقات اجتماعی وباره کنش فرهنگی مودود در این محوطه های باستانی می باشد.

شیوه تدفین اموات در هر منطقه و نزد هر قومی از ویژگیهای خاصی برخوردار است و از آنجا که شیوه تدفین برخاسته از تفکرات، عقاید و فرهنگ جامعه است، بنابراین با بررسی این شیوه ها میتوان به شناسایی و بازسازی فرهنگ جوامع باستان پرداخت.یکی از قبور مهم دوره عصر برنز قدیم در شمال مرکزی آناتولی، قبور شاهانهای است که متعلق به هاتیها میباشد. تعداد این قبور سیزده عدد بوده که آنها را با سنگ و خشت، به صورت اتاقی درآورده و سقف آنرا با تیرهای چوبی پوشاندهاند. در این قبور شاهی به همراه اجسادی که به شیوه هوکر (به صورت جمع شده که پا را به سمت شکم جمع میکردند) دفن گردیده، اشیاء بسیاری از جنس طلا، نقره، برنز، سفالین و... به دست آمده است. در این پژوهش تالش شده تا به اشیاء به دست آمده از قبور آلاجاهویوک پرداخته و ارتباط نمادین اشیاء و آثار به دست آمده از این قبور را با مراسم تدفین مشخص نماییم.

این مقاله توسعه ی قدرت انتزاع را همانگونه که با تکامل محاسبات و شمارش در سرزمین های باستانی خاور نزدیک نشان داده شده را تجزیه و تحلیل می کند،. توکن ها بیانگر این هستند که شمارش در آغاز به طور عینی با تطابق یک به یک انجام می شد. توکن های سفالی که حدود 7500 پ.م در خاور نزدیک به ظهور رسیدند، کالاهایی را که عرضه می کردند، منتزع می نمودند. برای مثال، یک مخروط منتزع، مقیاس اندازه گیری غله بود. حدود 3300 پ.م، زمانی که توکن ها در داخل پاکتها قرار داده می شدند، نشانه گذاری ها روی پاکت های منتزعی که توکن ها داخل آن بود، انجام می شد. اعداد انتزاعی، سرانجام این فرایند بود، که پس از اختراع نوشتار اتفاق افتاد.

ایالت پارس در دوره ساسانی یکی از ایالتهای مهم به حساب می آمد. ساسانیان از این منطقه برخاسته بودند. اردشیر بنیانگذار سلسله ساسانی قبل از رسیدن به امپراطوری تولیت معبد آناهیتا در شهر استخر را داشت. شاپور اول در کتیبه خود در کعبه زردشت هنگام نگارش ایالات تابعه خود نام فارس را در مرتبه نخست می آورد. از نظر جغرافیایی سرزمین پارس در روزگار ساسانی بیشتر کران خلیج فارس از جزیره کیش در مشرق تا رود جراحی در مغرب را در بر می گرفت .فارس از سمت شمال به بیابان خراسان و از سمت جنوب به دریای پارس محدود می شده است .این ایالت حتی قبل از ساسانیان یکی از مراکز مهم زردشتی بود .با به قدرت رسیدن ساسانیان این اهمیت فزونی یافت و آتشکده های بسیاری ساخته شد .آتشکده آذرفرنبغ در فارس یکی از سه آتشکده مهم ساسانیان است.ثروت و اعتبار فراوان آتشکده های فارس باعث فزونی قدرت مغان در این ایالت شده بود ؛به گونه ای که از زمان شاپور دوم به بعد شاه با انجام اقداماتی سعی کرد که از قدرت مغان فارس بکاهد .گذشته از زردشتیان ، مسیحیان و به تعداد کمتر یهودیان نیز در دوره ساسانی در فارس زندگی می کردند.اما حضور آنها در مقابل حضور پررنگ زردشتیان چندان به چشم نمی آید. ما در این پژوهش تالش می کنیم تا بر اساس منابع مکتوب و داده های باستان شناسی به بازنگری وضعیت مذهبی ایالت پارس در دوره ساسانی بپردازیم.

اطلاعات بدست آمده از طریق منابع مکتوب تاریخ نویسان غربی و شرقی در دوره ساسانیان و همچنین شرح جغرافی نویسان و مورخان قرون اولیه اسلامی، بعلاوه بررسیهای سطحی و کاوشهای باستانشناسی در شهرهای ساسانی تا حدودی ویژگیهای فضایی و همچنین هویت کالبدی و بصری این شهرها را روشن ساخته است.در این مقاله سعی شده به شهرهای مهم دوره ساسانی در شمال دشت شوشان از جمله شوش، گندیشاپور، و اران – خوره – شاپور شهرستان (ایوان کرخه)، و همچنین برخی سازه های مرتبط با این شهرها بر اساس داده های باستان- شناختی و تاریخی پرداخته شود و در نتیجه تلاش خواهد شد بر اساس داده ها و اطلاعات موجود در دسترس، عوامل زوال و ویرانی این شهرها در شمال دشت شوشان مورد بررسی قرار گیرد.

سطوره از خانواده ی روایتهایی است که هستی را آنگونه که بشر روزگار باستان دریافت میکرده است، به نمایش می گذارد و چنین وامینماید که حقایقی ازلی با اعتبار ابدی را در خود دارد. از گونه های بسیار مهم اسطوره، اسطوره ی آغاز است که سرآغازها را آنگونه که بشر روزگاران باستان بدان باور داشته است، روایت می- کند. در این مقاله، به بررسی سرآغاز جانوران از دریچه ی باورهای اساطیری ایرانیان باستان پرداخته ایم. در چنین پژوهشی نباید از یاد برد که بیشتر نزدیک به همهی متون ایرانی باستان و میانه مفقود شده اند، اما محتوای برخی از آنها به طور کامل یا ناقص و به طرق گوناگونی چون ترجمه، تلخیص، اقتباس، ردیه نویسی، در متون دورهی اسالمی برجای مانده است. برخی از این متون، سخت مغشوشاند، اما برخی دیگر از قبیل سنی ملوک الارض و الانبیاء اثر حمزه اصفهانی و زین االخبار اثر گردیزی دقتی شگفت دارند، آنگونه که پارهای از این دو منبع، یادآور اوستا، وداها و منابع یونانی باستان است.