نشریه پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی
پیاپی 49 (بهار 1400)

عصرحاضر،عصرحاکمیت دانش بر شرکت هامی باشد. به عقیده محققان،سرمایه فکری مهم ترین عامل ایجاد ارزش افزوده در شرکت ها و عملکردآنهامی باشد؛بنابراین اندازه گیری سرمایه فکری دارای اهمیت ویژه ای دراندازه گیری عملکرد شرکت ها دارد. دراین پژوهش بااستفاده ازتکنیک های تصمیم گیری چند شاخصه وپیاده سازی آن باتوجه به فضای اطلاعاتی محیط ایران و تحقیقات پیشین، مدلی چند شاخصه برای ارزیابی سرمایه فکری درپنج صنعت ازصنایع بورسی ارایه شده است. بر اساس روش نمونه گیری قضاوتی و بر اساس دردسترس بودن اطلاعات، نمونه انتخابی شامل 81 شرکت بوده و از اطلاعات مالی و غیر مالی استفاده گردیده است. روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش ترکیبی بوده و برای ارایه مدل ازقضات های ارزشی (کیفی) و برای آزمون فرضیات، روش های کمی وکیفی مورداستفاده قرارگرفته است. نتایج بررسی مدل پیشنهادی نشان می دهد که با توجه به نتایج آزمون فریدمن روی پرسشنامه بررسی نظرات خبرگان، شامل 22 نفر از محققان آشنا با حوزه سرمایه فکری، آنها مزیت بیشتری برای مدل پیشنهادی،نسبت به سایر شاخص ها قایل بوده، درضمن آزمون اسپیرمن نشان دهنده رابطه مثبت ومعنی دار میان سرمایه فکری محاسبه شده بر اساس مدل پیشنهادی تحقیق و سودآوری شرکت ها در تمام صنایع (به جز سرمایه گذاری) بوده است. شرکت های فعال درصنایع مورد بررسی می توانند از نتایج این مدل جهت ارزیابی سالانه سرمایه فکری خود استفاده نموده و بابررسی اجزای مدل نسبت به برنامه ریزی سالانه وبررسی عملکرد مدیریت در جهت رسیدن به هدف ها وتطبیق آن با استراتژی های کلی شرکت درحوزه سرمایه فکری استفاده نمایند

نوسان پذیری بازده سهام به عنوان برآوردی از ریسک بازار سهام، یکی از مهمترین عوامل تصمیم گیری سرمایه گذاران و مبنایی برای ارزیابی عملکرد مدیران است. عوامل مختلفی بر نوسانات بازده سهام تاثیر دارند. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر کیفیت اقلام تعهدی به عنوان معیار کیفیت سود، بر ریسک بازدهی سهام است. بدین منظور نمونه ای متشکل از 155 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انتخاب گردید. در این راستا از مدل های ناهمسان واریانس شرط یپانلی پویای نامتوازن جهت برآورد و آزمون فرضیه استفاده شده است. نتایج نشان داد کیفیت اقلام تعهدی بر ریسک بازده سهام، تاثیر منفی و معنادار دارد. بدین معنی که با افزایش کیفیت اقلام تعهدی نوسان پذیری بازده سهام افزایش می یابد.

شرکت ها برای رشد و توسعه نیازمند منابع مالی هستند و تصمیم گیری در خصوص استفاده از منابع مختلف مالی و تعیین ساختار مطلوب سرمایهکه موجب حداکثر شدن ثروت سهامداران می شود، یکی از مهم ترین مسایلی است که مدیران با آن روبرو هستند. بر این اساس، هدف این پژوهش بررسی رابطه جانشینی میزان استفاده از اهرم مالی در ساختار سرمایه و اجتناب مالیاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. بدین منظور از نمونه ای شامل 1026 مشاهده استفاده شده است. روش آماری مورد استفاده جهت آزمون فرضیه های مطرح شده در این پژوهش، روش "داده های ترکیبی" است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول بیانگر رابطه منفی و معنادار میزان استفاده از اهرم مالی و اجتناب مالیاتی است که بیانگر اثر جانشینی اهرم مالی است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم نیز بیانگر این است که تاثیر متغیر تعدیل کننده هزینه اهرم مالی بر رابطه بین میزان استفاده از اهرم مالی و اجتناب مالیاتی معنادارمی باشد. بررسی تاثیر متغیرهای کنترلی نیز حاکی از تاثیر مثبت و معنادار اندازه شرکت و فرصت های رشد و تاثیر منفی و معنادار سودآوری، سود تقسیمی و توان وثیقه سپاری بر میزان استفاده از اهرم مالی است.

مدیریت ریسک سازمانی میتواند سطوح ریسک را شناسایی، اندازهگیری، کنترل و نقشی نظارتی را ایفا کند یا از کیفیت مکانیزم کنترل شرکت در تصمیمات دستکاری استراتژیک مدیران در هنگام اجرای سیاستهای تامین مالی خارجی تاثیرگذار باشد. در مقاله حاضر به بررسی تاثیر مدیریت ریسک سازمانی بر رابطه بین تامین مالی خارجی و مدیریت سود 111 شرکت پرداخته شده است. شاخصهای مدیریت ریسک در چهار بعد مزیت رقابتی، بهره وری عملیاتی، کیفیت و اعتبار گزارش و رقابت صنعت است. همچنین برای اندازه گیری مدیریت سود از روش جونز استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از این است که مدیریت ریسک سازمانی بر مدیریت سود و همچنین تامین مالی خارجی بر مدیریت سود تاثیر دارد. سرانجام مدیریت ریسک سازمانی بر رابطه بین تامین مالی خارجی و مدیریت سود تاثیرگذار بود. به عبارتی مدیریت ریسک سازمانی میتواند عملکرد عملیاتی و افزایش ارزش شرکت را بهبود بخشیده و شرکتهایی که به علت عدم اطمینان محیطی در معرض ریسک باال هستند از تاثیرات نامطلوب ریسک جلوگیری و کنترل کند و پیامدهای سودمندی را با حداقل رسانده و نوسانات سود را کاهش دهد.

از دیدگاه نظریه نمایندگی، سازوکارهای کنترلی متعددی برای تضعیف عدم تقارن اطالعاتی و ریسک اطالعاتی و همچنین فراهم سازی امکان نظارت بهتر بر فعالیت مدیران، همانند کیفیت گزارشگری مالی و افشاء وجود دارد. مطالعات متعددی، به پردازش برخی از آثار کاهش عدم تقارن اطالعاتی و ریسک اطالعاتی پرداخته اند، مانند کاهش هزینه سرمایه و هزینه بدهی و دستیابی به بازار بدهی و تاثیر بر شرایط آن، برای مثال؛ هزینه کمتر، سررسید بدهی بیشتر و ضمانت های پایینتر در تامین مالی از بانک. در این مقاله به آزمون تاثیر کیفیت گزارشگری مالی و فرصت های رشد بر سرمایه گذاری در دارایی های ثابت پرداخته میشود. نمونه مورداستفاده دربرگیرنده 143 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است و برای پردازش و آزمون فرضیات از مدل داده های ترکیبی استفاده شده است. نتایج مقاله نشان میدهد که کیفیت گزارشگری مالی تاثیری معکوس بر سرمایه گذاری در دارایی های ثابت دارد. همچنین فرصتهای رشد، اثر منفی کیفیت گزارشگری مالی بر سرمایه گذاری در داراییهای ثابت را کاهش میدهد. بنابراین، مدل مفهومی طراحی شده، تایید میشود.

مقاله حاضر به بررسی تاثیر حساسیت جریانات نقدی نامتقارن بر رابطه محدودیت در تامین مالی و محافظه کاری مشروط در شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. در این تحقیق تعداد 138 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی گردید. جهت آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیونی خطی چندگانه (پانلی) استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که محدودیت در تامین مالی بر محافظه کاری مشروط تاثیر مثبت و معناداری دارد. حساسیت جریانات نقدی نامتقارن بر محافظه کاری مشروط تاثیر معناداری ندارد. همچنین حساسیت جریانات نقدی نامتقارن بر رابطه محدودیت در تامین مالی و محافظه کاری مشروط تاثیر معناداری ندارد

انتخاب شاخص مناسب جهت ارزیابی عملکرد همواره یکی از مباحث چالش برانگیز در حوزه مطالعات بازار سرمایه بوده است. اثبات توانایی سود حسابداری یا مشتقات آن در ارزیابی عملکرد شرکتها و برتری آن در رقابت با سایر معیارها یکی از دغدغه های اساسی پژوهشگران حسابداری و سرمایهگذاران میباشد. با آنکه سود منبع اصلی تامین جریان وجه نقد و زایش ثروت است، اما نتایج بسیاری از تحقیقات نشان داده است که ظاهرا جریانهای نقدی عملیاتی در ارزیابیها اهمیت بیشتری دارد. بر این اساس، هدف اصلی این پژوهش بررسی توانمندی و برتری جریانهای نقدی عملیاتی در ارزیابی عملکرد نسبت به سود هر سهم میباشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه شرکتهای غیرمالی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد که با توجه به مدل تشخیص ورشکستگی زمیجوسکی به دو گروه سالم و درمانده مالی تفکیک گردیده و دوره زمانی نیز به دو دوره نرمال و بحرانی تقسیم شده است. بر مبنای نمونه انتخابی و استفاده از آزمونهای رگرسیونی چندگانه، یافته های پژوهش نشان میدهد که در حضور شاخص کیفیت افشا، معیار سود هر سهم بر معیار جریان نقدی عملیاتی برتری مطلق دارد؛ اما درصورت عدم حضور کیفیت افشا، طبیعتا بهدلیل عدماطمینان به وجود آمده، سنجش عملکرد مبتنی بر جریانهای نقدی عملیاتی نسبت به سود هر سهم اهمیت بیشتری مییابد.

هدف این مقاله در ابتدا ارایه الگویی بابت افشاء پایداری شرکتی و در مرحله بعد تاثیر عوامل مرتبط با تیوری مشروعیت بر گزارشگری پایداری شرکتی می باشد. در این پژوهش تعداد 117 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شده است. جهت آزمون فرضیه ها از روش نمونه گیری هدفمند و مدل های رگرسیون پانلی استفاده شده، یافته های پژوهش نشان می دهد ازمجموع 169 مولفه مورد بررسی، 80 مولفه برایالگوی پایداری شرکتی بسیارضروری و ضروری است. همچنین حساسیت شرکت در صنعت بر شاخص کل پایداری شرکتی، افشاء از جنبه اقتصادی، محیطی و اجتماعی تاثیر مستقیم دارد اما بر افشاء پایداری از جنبه عمومی تاثیر ندارد. مکان شرکتبر افشاء پایداری شرکتی از جنبه اجتماعی تاثیر مستقیم دارد اما بر شاخص کل پایداری شرکتی، افشاء از جنبه عمومی، اقتصادی و محیطی تاثیر ندارد. نهایتا عمر شرکت بر شاخص کل و تمامی جنبه های پایداری شرکتی تاثیر مستقیم دارد. یافته های این پژوهش اهمیت الزام افشای اطلاعات غیرمالیرا برای قانون گذاران و استانداردگذاران نشان می دهد. همچنین آگاهی ذی نفعان را در مورد جنبه های مذکور بهبود بخشیده و شرکت ها را ترغیب می نمایداقدام به افشای اطلاعات پایداری شرکتی نمایند

درجه ریسک پذیری مدیران ناشی از انگیزه های مدیریتی میتواند جهت جبران کاستی پاداش آنها منجر به عملکرد شرکتها در فعالیتهای اجتماعی غیرمسیولانه  گردد. این مطالعه به بررسی رابطه بین انگیزه های ریسک پذیری مدیرعامل که با حساسیت حقوق و مزایای مدیران عامل برای تغییر در نوسان نرخ بازده سهام یا وگا اندازه گیری میشود و فعالیت های اجتماعی غیرمسیوالنه با استفاده از گزارشهای سالانه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میپردازد. نتایج نشان دهنده آن است که انگیزه های ریسک پذیری مدیرعامل ارتباط مثبتی با فعالیتهای اجتماعی غیرمسئولانه دارد. به علاوه، ما در این پژوهش پی بردیم که فعالیت های اجتماعی مسئولانه شرکت به عنوان یک عامل واسطه عمل کرده و موجب تقویت رابطه فوق الذکر میشود. نتایج ما نشان میدهد که محرکها و مشوق های ریسک پذیری در طرح پاداش مدیرعامل از اهمیت زیادی برای خط مشی های شرکت نسبت به فعالیتهای اجتماعی غیرمسئولانه برخوردارند.

تصویب گسترده استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی در صنعت بیمه یکی از مهمترین تحولات در تاریخ حسابداری است. هدف اصلی تحقیق، شناسایی چالشهای عمومی و خاص پیش روی صنعت بیمه در اجرای استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره 71 و ارایه مدل مناسب برای پیادهسازی استاندارد بی نالمللی گزارشگری مالی شماره 71 است. داده ها بر اساس مصاحبه هایی که با صاحب نظران در صنعت بیمه در سطوح مختلف انجام شده، جمعآوری شده است؛ بنابراین این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت از نوع کیفی و از نظر استراتژی، نظریه زمینه بنیان است. جامعه آماری پژوهش صاحبنظران در صنعت بیمه هستند که تجربه کافی در زمینه گزارشگری مالی دارند. نمونه آماری بر اساس روش نمونه گیری هدفمند انجام شده است. نتایج نشان میدهد که مقوله هایی به مانند بازار رقابتی/انحصاری؛ سیاست های بیمه مرکزی؛ کشش قیمتی در صنعت بیمه؛ تطابق قوانین جاری با نیازهای بازار؛ پیشگام بودن قوانین؛ نظارت بر صنعت بیمه؛ تحریمها؛ روابط بین المللی؛ مدل ها و پیش فرض ها و تنظیمات ورودی؛ سیاست سرمایه گذاری در صنعت بیمه؛ کیفیت و...، نقش با اهمیت در پیاده سازی استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی شماره 71 در صنعت بیمه دارد.