فصلنامه رشد آموزش جغرافیا
پیاپی 129 (بهار 1400)

در طی چند دهه گذشته مفاهیم نوین بسیاری وارد ادبیات جغرافیایی شده که نیازمند فهم، روشنگری، ارزیابی و نقد هستند. از جمله این مفاهیم، «آژانسمان» است که منطق عمومی فلسفه ژیل دلوز را شکل می‌دهد. مفهوم «آژانسمان» در فلسفه دلوز بیانگر نوعی تلاش برای فراتر رفتن از انگاره‌ها و مفاهیم مدرنیستی به جهان، طبیعت، جامعه، شهر و انسان است که نقش بسیاری در گشایش افق‌های فکری در جغرافیای پساساختارگرا، جغرافیای عامل‌ شبکه و جغرافیای غیر‌ بازنمایی داشته است. استفاده از این مفهوم و کاربرد آن در جغرافیا (به‌ویژه در شاخه‌های جغرافیای فرهنگی نو و جغرافیای شهری) فرصتی برای فراتر رفتن از نگاه‌های مبتنی بر پیش‌انگاره‌های مدرنیستی به جنبه‌های فضایی زیستن انسان روی زمین به‌شمار می‌آید از این طریق امکان‌های قابل‌توجهی در اختیار جغرافی‌دانان «پست‌گرا» و تحول در نظرگاه و فهم آن‌ها از پدیده‌هایی گذاشته است که با آن‌ها سروکار دارند. این نوشتار، گذری کوتاه بر برخی از ابعاد فلسفه ژیل دلوز و کاربرد آن در جغرافیا بر محور مفهوم «آژانسمان» است.​

در یک دهه گذشته، استرالیا و نیوزیلند فعالانه در فرایند ترسیم برنامه‌های آموزشی ملی خود در مواجهه با برنامه‌های بین‌المللی مشغول به فعالیت بوده‌اند. در استرالیا، سیستم فدرالی برای قبول مسئولیت غیرمتمرکز اداره مدارس و برنامه‌ریزی درسی از طریق «مرجع ارزیابی و گزارش برنامه درسی استرالیا»2 با همکاری تمام وزیران آموزش ایالتی و ولایتی تنظیم می‌شود. در نیوزیلند، وزارت آموزش استانداردهای ملی را تنظیم و وضع می‌کند. هر دو کشور، مجموعه‌ای از استانداردها را برای سال‌های اول تا دهم ارایه می‌کنند. در مورد آموزش جغرافیا، این مسئله به معنای اجرای ماژول‌هایی است که برای ارتقای دانش و درک جغرافیایی و مهارت‌های تحقیق جغرافیایی طراحی شده‌اند. در این ماژول‌ها تاکید بر مفاهیم مکان و فضا، محیط زیست و پایداری، کنجکاوی و کاوش درباره جهان و مردمان آن و همچنین تصور از آینده است. هر دو کشور به‌طور سنتی جغرافیا را در یک چارچوب چندرشته‌ای علوم اجتماعی قرار داده‌اند. در حالی‌که در دوره آموزش متوسطه، جغرافیا به‌عنوان یک درس مجزا در تمام حوزه‌های موضوعی ارایه می‌شود، علوم اجتماعی در دوره آموزش ابتدایی غلبه دارد. با این همه، مبنای شباهت‌ها توضیحات تاریخی هستند که به شرح تفاوت‌های بین این کشورها کمک می‌کنند. پیشرفت در آموزش جغرافیا دارای هر دو بعد زمانی و فضایی است.

از گذشته‌های دور، جنوب شرقی ایران به شدت وابسته به فصل موسمی و تحت‌تاثیر فصل بارانی تابستان است. اکثر کشورهای جهان از فصل بارانی در آب و هوای موسمی محروم‌اند و به همین دلیل سالانه تعداد زیاد از گردشگران از کشورهای مختلف (مانند نروژ، آلمان، سوییس و روسیه) برای دیدن مناظر بارانی موسمی به کشورهای هندوستان و بنگلادش می‌روند، در صورتی که در ایران هنوز این نوع گردشگری ناشناخته مانده و برای آن برنامه‌ریزی نشده است. در این مقاله تلاش شده است تا با روش توصیفی، به معرفی این پدیده گردشگری در شهرستان‌های جنوب شرقی ایران پرداخته شود.​

بازدید علمی به‌عنوان ابزاری برای عمق دادن به آموزش و تعمیق یادگیری همواره مورد توجه دبیران جغرافیا بوده است، هر چند به دلایل مختلف با اقبال چندانی از سوی مدیران مدارس و مسیولان آموزش‌وپرورش مواجه نشده است. در شرایط همه‌گیری بیماری کرونا عملا امکان برگزاری بازدیدهای علمی وجود ندارد، اما تولید برنامه‌های زیاد و تمایل مردم به بازدیدهای مجازی فرصت غنیمتی است تا به این مهم پرداخته شود.